Άποψη του ναού της ακρόπολης του λόφου του Αγ. Φωκά, Κυμισάλα Ρόδος

Η περιοχή της αρχαίας Κυμισάλας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στην ύπαιθρο της Ρόδου, όπως φανερώνουν τα εκτεταμένα ορατά ερείπια που είναι διάσπαρτα σε διάφορες θέσεις και χρονολογούνται από του μυκηναϊκούς έως τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους. Κατά την ελληνιστική περίοδο η περιοχή, όπως πιστοποιούν η διατήρηση του αρχαίου τοπωνυμίου και οι επιγραφές ανήκε στον Δήμο Κυμισαλέων και υπαγόταν στην Κάμιρο.

Ανασκαφές

Η Κυμισάλα είναι γνωστή ως αρχαιολογική θέση από τα τέλη του 19ου αι., και με εξαίρεση την σχολαστική επιφανειακή έρευνα των Ιταλών στις αρχές του περασμένου αιώνα, είχαν γίνει μέχρι σήμερα μόνο μικρής κλίμακας σωστικές ανασκαφές. Συγκεκριμένα το 1969 διενεργήθηκε σωστική ανασκαφή από την ΚΒ΄ ΕΠΚΑ στις θέσεις Σκαλί και Τούρματα, στους Δυτικούς πρόποδες του λόφου του Αγ. Φωκά, όπου, κατά τη διάνοιξη αγροτικού δρόμου, είχαν αποκαλυφθεί 9 τάφοι. Το 1975 πραγματοποιήθηκε καθαρισμός στην ακρόπολη, ενός μνημειακού τάφου στη θέση Αλώνια και στο λόφο των Βασιλικών.

Η ιταλική ανασκαφή διενεργήθηκε το 1915, από τον Maiuri. Τα αποτελέσματα και τα ευρήματά δημοσιεύτηκαν στο Annuario della Regia Scuola Archeologica di Atene το 1916 και αποτέλεσε σημαντικό οδηγό για κάθε νέα έρευνα, καθώς αποτύπωνε τις σημαντικότερες αρχαιότητες του χώρου, όπως για παράδειγμα τα εξαιρετικά μέχρι σήμερα σωζώμενα τείχη της ακρόπολης, το ναό και πολλές άλλες θέσεις.

Το 2006 ολοκληρώθηκε η πρώτη ανασκαφική περίοδος στην θέση Κυμισάλα του Δήμου Αταβύρου. Την έρευνα διενέργησαν από κοινού το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και η ΚΒ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου υπό την διεύθυνση του Μανόλη Ι. Στεφανάκη, λέκτορα Κλασικής Αρχαιολογίας του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών και της Δρος Βάσως Πατσιαδά, Αρχαιολόγου της ΚΒ’ ΕΠΚΑ. Στην ανασκαφική ομάδα συμμετείχαν μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί φοιτητές των Πανεπιστημίων Αιγαίου, Θεσσαλίας και Κρήτης.

Στην πρώτη ανασκαφική περίοδο (Αύγουστος 2006), διερευνήθηκε επιφανειακά ένα μεγάλο τμήμα της ευρύτερης περιοχή της Κυμισάλας, με κέντρο το λόφο του Αγ. Φωκά, από τον οικισμό της Γλυφάδας στα βόρειο-ανατολικά, μέχρι τον λόφο των Βασιλικών στα δυτικά, όπου βρίσκονται διάσπαρτες ορατές αρχαιότητες. Παράλληλα έγιναν οι πρώτοι καθαρισμοί στην ακρόπολη του Αγίου Φωκά στον ανασκαμμένο, από τους Ιταλούς, ναό της ακροπόλεως, του οποίου και αποσαφηνίστηκαν τα όρια. Καθαρισμοί πραγματοποιήθηκαν επίσης στα ορατά τμήματα των τειχών, οι οποίοι συντέλεσαν στην απόκτηση σαφέστερης εικόνας του χώρου. Χαράχτηκε επίσης μονοπάτι που κάνει την πρόσβαση στην ακρόπολη ευκολότερη, όχι μόνο στην ανασκαφική ομάδα, αλλά και σε όσους επιθυμούν να επισκεφθούν το χώρο.Καθαρισμός έγινε και σε ένα τμήμα της νεκρόπολης που εκτείνεται από την ΒΑ κλιτύ του λόφου της Κυμισάλας μέχρι και τους ΝΔ πρόποδες του λόφου του Αγ. Φωκά, στη θέση Σκαλί, όπου το 1969 είχε εντοπιστεί ένα μεγάλο ταφικό μνημείο, σήμερα δυστυχώς έντονα διαταραγμένο και κατεστραμμένο από αρχαιοκάπηλους. Από την πρώτη αυτοψία εντοπίστηκαν περισσότεροι από 150 συλημένοι τάφοι.

Ευρήματα

Οι έρευνες που πραγματοποιήθηκαν κατά την πρώτη αυτή ανασκαφική περίοδο έδωσαν μια πρώτη εικόνα του μεγέθους, της έκτασης και της διάταξης του νεκροταφείου, ενώ οι πρώτες ενδείξεις για το χρονολογικό φάσμα που καλύπτει, προέκυψαν από την ενδελεχή ανασκαφική έρευνα τριών από τους δεκάδες συλημένους τάφους της κλασικής-ελληνιστικής νεκρόπολης, οι οποίοι απέδωσαν λιγοστά κτερίσματα και σκελετικό υλικό.

Το μέλλον

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Αρχαιολογική Έρευνα (επιφανειακή έρευνα και ανασκαφή) Κυμισάλας του Δήμου Αταβύρου, Ρόδος» αποτελεί ουσιαστικά την δεύτερη μετά την ανασκαφή στο Ιερό του Ερεθιμίου Απόλλωνος στη Θολό, συστηματική ανασκαφή που ξεκινά στην ύπαιθρο της Ρόδου. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και η ΚΒ’ ΕΠΚΑ ενεργούν, σε συνεργασία με τον Δήμο Αταβύρου, για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Κυμισάλας, καθώς παρουσιάζει όχι μόνο επιστημονικό αλλά και οικολογικό ενδιαφέρον. Η αρχαιολογική έρευνα διεξάγεται σε χώρο δημοσίων γαιών, όπου δεν υπάρχουν ιδιωτικές κτηματικές μερίδες, ώστε να απαιτείται απαλλοτρίωση.