.
Τα Αρχαία Γίτανα ή Γιτάνη, αγγλικά Gitanae or Gitana, (μεταγενέστερα Γκούμανη) ήταν αρχαία πόλη της Ηπείρου η αρχαία πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας, περιγραφείσα από τον ιστορικό Λίβιο (Livy) ως κειμένη πλησίον της Κέρκυρας, και περίπου 10 μίλια από την ακτή (Livius.xlii.38) και ως ένα μέρος συνάντησης της Ηπειρωτικής Συμμαχίας (Epirote League, Concillio Epirotatum). Τα Γίτανα ΔΕΝ αναφέρεται από κανένα άλλο συγγραφέα, και πιθανολογείται ότι το όνομα είναι παραφθορά της ηπειρωτικής πόλης Χυτώνη (Chyton), την οποία ο αρχαίος ιστορικός Εφορος (Ephorus) την αναφέρει σαν αποικία των Ιώνων από τις Κλαζομενές της Μ.Ασίας στην Ηπειρο. [1], [2]
Γεωγραφία
Τα Αρχαία Γίτανα (Γιτάνη) βρίσκονται στό Δήμο Φιλιατών, ΔΔ Παραποτάμου του Ν. Θεσπρωτίας. Απέχουν περίπου 16 χλμ από το χωριό Δρέπανο και το Μακρυγιάλι, 34 χλμ από τα Σύβοτα και 56 χλμ από την Πάργα. Αν και το οδικό δίκτυο είναι καλό η πρόσβαση θεωρείται κοπιαστική, λόγω στροφών.[3]
Ιστορία - Αρχαιολογικός χώρος
Τα Αρχαία Γίτανα ιδρύθηκαν γύρω στο 336-330 π.Χ. και διαδέχθηκαν την Ελέα ως έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών. Δίπλα στις όχθες του ποταμού Καλαμά, που την περιβάλλει, δεσπόζει το θέατρο της πόλης. Βρίσκεται κοντά στο φράγμα του Καλαμά. [4]
Κάποτε η Γιτάνη ήταν πρωτεύουσα της αρχαίας Θεσπρωτίας, η έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών και ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά κέντρα της Ηπείρου με περίπου έξι χιλιάδες κατοίκους, τα Γίτανα -ή Γιτάνη-, στον Δήμο Φιλιατών, είναι σήμερα μια ερειπωμένη πόλη. Εντούτοις, η πυκνή βλάστηση, ο ποταμός Καλαμάς και τα πλούσια αρχαιολογικά κατάλοιπα, δημιουργούν ένα τοπίο μοναδικό, αν και μάλλον άγνωστο στο ευρύ κοινό. Στην προστασία των μνημείων και του φυσικού περιβάλλοντος αποσκοπεί η οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου των Γιτάνων, που πρόσφατα έλαβε την έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, η σημαντικότερη απειλή για τον χώρο προέρχεται από τα υφιστάμενα ενεργά λατομεία της περιοχής. [5]
Οικοδομημένη στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα στη νοτιοδυτική πλαγιά του όρους της Βρυσέλλας και την κοιλάδα του αρχαίου ποταμού Θύαμι (Καλαμάς), τα Γίτανα (Γιτάνη) ήταν δεύτερη χρονολογική πρωτεύουσα της αρχαίας Θεσπρωτίας μετά την Ελέα. Μολονότι κατοικήθηκε για μόλις δύο αιώνες -μέχρι το 167 π.Χ., όταν καταστράφηκε από τους Ρωμαίους και εγκαταλείφθηκε οριστικά- η πόλη αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα οικονομικά και πολιτικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής του Ιονίου. Από τον πυκνοδομημένο αρχαίο οικισμό σήμερα σώζονται η ακρόπολη, η αγορά, το θέατρο, πολυγωνικά τείχη συνολικής έκτασης 2,5 χιλιομέτρων, κατοικίες και άλλα κτίσματα, όπως επίσης και τμήμα του οδικού δικτύου.[5]
Η ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου, που τώρα πλέον είναι επισκέψιμος με μόνιμο φύλακα της τοπικής εφορείας αρχαιοτήτων, ολοκληρώθηκε το έτος 2009. Για την επίσκεψη και μελέτη όλου του αρχαιολογικού χώρου χρειάζεται πεζοπορία τουλάχιστον δύο ωρών [6] Ωστόσο εκκρεμεί η αποκατάσταση επιμέρους μνημείων, όπως το αρχαίο θέατρο, για την τεκμηρίωση και προστασία του οποίου έχει υπογραφεί προγραμματική σύμβαση μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και της περιφέρειας Ηπείρου. Τον Μάιο 2010 το θέατρο των Γιτάνων «υιοθετήθηκε» από το σωματείο «Διάζωμα».[5]
Ένας Θεσπρωτός περιηγητής στα Γίτανα
Κάτοικος Αθηνών, καταγόμενος από τη Θεσπρωτία, γράφει συγκινημένος: "Συνεχίζοντας την περιήγηση μου στους αρχαιολογικούς χώρους της Θεσπρωτίας ο δρόμος με έφερε επιτέλους στα Αρχαία Γίτανα (Γκούμανη). Ο χώρος δυστυχώς για να προσδιοριστεί γεωγραφικά, (στον μέσο σύγχρονο κάτοικο ή επισκέπτη της περιοχής), περιγράφεται περίπου 16 χλμ από το Δρέπανο και το Μακρυγιάλι, 34 χλμ από τα Σύβοτα και 56 χλμ από την Πάργα! Με το καλωσόρισμα ο φύλακας μου έκανε μια τυπική ερώτηση που για λίγο βασάνισε το μυαλό μου. Η απάντηση μου στην ερώτηση από που κατάγομαι ήταν η κλασική από δω …τοv Παραπόταμο (χωριό του πατέρα μου). Βαδίζοντας κάτω από τα τείχη με απασχολούσε το γεγονός γιατί ένα άτομο πρέπει να ανήκει σε ένα χωριό, σε μία πόλη ή σε μία περιφέρεια. Η σκέψη αυτή άρχισε να «ξεδιαλύνετε» αντικρίζοντας το επιβλητικό Αρχαίο Θέατρο (4000 – 5000 θέσεων), ψηλαφώντας και διαβάζοντας τα ονόματα επιφανών πολιτών αυτής της πόλης σκαλισμένα στις θέσεις του θεάτρου διαβαίνοντας την Δυτική Πύλη αντικρίζοντας το Πρυτανείο και μένοντας εκστασιασμένος από τα ψηφιδωτά του χώρου , περπατώντας στην κεντρικό δρόμο της πόλης «νιώθοντας» τους πολίτες αυτής της πόλης να διαβαίνουν πλάι μου βγαίνοντας από τις οικίες τους ή από τον μικρό ναό πιο πάνω…..περνώντας την βορειοανατολική Πύλη έχοντας βρεθεί στο χώρο τη Αγοράς με τα πολύβουα καταστήματα και την Στοά κατεβαίνοντας προς τον ποταμό Θύαμις βλέποντας τους αρχαιολόγους να φέρνουν, εκατοστό – εκατοστό στο φώς, τον δρόμο που ένωνε το «λιμάνι» στις όχθες του ποταμού, με την πόλη (άραγε τι πραμάτεια και μαντάτα θα έφερναν από την Φανωτή τα πλεούμενα). Παρατηρώντας την σκαπάνη του υπομονετικού αρχαιολόγου να ανοίγει ευλαβικά τα σπλάχνα της Θεσπρωτικής Γης ένιωσα σαν να σκαλίζουν το δικό μου παρελθόν. Ε λοιπόν τελειώνοντας την περιήγηση στα Γίτανα και έχοντας επισκεφτεί την Ελέα, την Φανωτή αλλά μένοντας και εντυπωσιασμένος από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ηγουμενίτσας καταλήγω σε ένα συμπέρασμα. Δεν ανήκω μόνο στον Παραπόταμο που είμαι πολιτογραφημένος, ούτε μόνο στη Ηγουμενίτσα που μεγάλωσα, πόσο μάλλον στην Αθήνα που κατοικώ…Δεν ανήκω μόνο στις δαντελωτές παραλίες του Ιονίου που με δροσίζουν. Αυτό το ένδοξο παρελθόν που μου «Αποκαλύφθηκε» έστω και μετά από 40 χρόνια μου έδωσε το ίδιο δικαίωμα με το πολίτη αυτών των Αρχαίων Πόλεων να λέω και να αισθάνομαι ότι είμαι και εγώ ένας ΘΕΣΠΡΩΤΟΣ." [7]
Oχύρωση στά αρχαία Γίτανα, Φωτογραφία Χαράλαμπος Γκούβας
Κερκίδες με ονόματα στο Θέατρο αρχαίων Γιτάνων, Φωτογραφία Χαράλαμπος Γκούβας
Θέατρο στά αρχαία Γίτανα, Φωτογραφία Χαράλαμπος Γκούβας
Ψηφιδωτό με τον δεκαεξάκτινο Μακεδονικό ήλιο στα αρχαία Γίτανα, 2010. Φωτογραφία Χαράλαμπος Γκούβας
Περιήγηση μαθητριών του Αρσακείου Γυμνασίου Ιωαννίνων στον Αρχαιολογικό χώρο των Γιτάνων. Παρουσίαση του αρχαίου θεάτρου.
Ο Fred Boissonnas στα Γίτανα
Βιβλιογραφία
The classical age of Greece (1999),
ed. Atlas of the Greek and Roman world in antiquity (1981).
Nickolas Hammond, N. G. L. A History of Greece to 322 B.C., 1986, ISBN-10: 0198730950
Wilkes, J. J. The Illyrians, 1992,ISBN 0631198075,
In the Shadow of Olympus: The Emergence of Macedon,ISBN 0691008809,1992
Thracian Tribal areas (from Fol, Thrace and the Thracians, p 133),The Thracians 700 BC–AD 46 (Men-at-Arms 360) by Christopher Webber After Hoddinot, Col & Cah
Herman, Mogens. An Inventory of Archaic and Classical Poleis, 2004, p. 348, ISBN 0198140991
Λεωνίδας Τζάνης: Περιήγηση στά Γίτανα, http://atraposroute.blogspot.gr/2011/08/blog-post_05.html
Χριστίνα Σανούδου: Γίτανα η αρχαία πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας, Καθημερινή, 03-09-2012
An Inventory of Archaic and Classical Poleis: An Investigation Conducted by The Copenhagen Polis Centre for the Danish National Research Foundation by Mogens Herman Hansen, 2005, page 345
Χαράλαμπος Γκούβας: Ιστορία του Νομού Πρέβεζας, A΄ έκδοση 2009, ISBN 978-960-87328-2-7
Παραπομπές
↑ William Martin Leake, Travels in Northern Greece. In four volumes. Volume 4,ISBN 140-216-7709, page 76,"name was Chyton, which, according to Ephorus, was a colony settled in Epirus"
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: Ιστορία του Νομού Πρέβεζας, A έκδοση 2009, ISBN 978-960-87328-2-7
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: Ιστορία του Νομού Πρέβεζας, A΄ έκδοση 2009, ISBN 978-960-87328-2-7
↑ http://www.thesprotia-holidays.gr/index.php/el/tourismos/arxaiologikoi-xoroi/item/44-gitana
↑ 5,0 5,1 5,2 Χριστίνα Σανούδου: Γίτανα η αρχαία πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας, Καθημερινή, 03-09-2012
↑ Χαράλαμπος Γκούβας: Ιστορία του Νομού Πρέβεζας, A έκδοση 2009, ISBN 978-960-87328-2-7
↑ Λεωνίδας Τζάνης, http://atraposroute.blogspot.gr/2011/08/blog-post_05.html
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Παρουσίαση της Αρχαίας Γιτάνας από Υπουργείο Πολιτισμό
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
