Η Άνω Κώμη είναι χωριό της Ελιμείας στο δήμο Κοζάνης, της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης. Βρίσκεται στην κοιλάδα του Αλιάκμονα, 10 χιλιόμετρα νότια της Κοζάνης και 8 χιλόμετρα από τη βόρεια όχθη του Αλιάκμονα.

View Larger Map

Το χωριό κατοικείται από την αρχαιότητα και φαίνεται αποτελούσε τη λουτρόπολη της Αιανής, καθώς αναφέρεται και με την ονομασία Λουτρά. Υπάρχουν ευρήματα της Κλασικής περιόδου που αποδεικνύουν την ύπαρξη μικρού πολίσματος με ίχνη ακρόπολης. Στα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται τάφοι και ένας ναός του Διονύσου στη θέση του Προφήτη Ηλία. Κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο υπάρχει μια οικιστική ανάπτυξη και τα τότε Λουτρά ή "Μπάνια" αποτελούν κέντρο ενός πλήθους συνοικισμών στη γύρω περιοχή. Από την περίοδο αυτή υπάρχει επιγραφή του 45 π.Χ. επί Ιουλίου Καίσαρα. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, το χωριό με την ονομασία Μπάνια ή Βάνια ή Βάνιτζα ή Βάνιτσα, αποτελούσε κτήμα της μονής Ολυμπιώτισσας μαζί με τους πολλούς νερόμυλους, όπως προκύπτει από χρυσόβουλα του 1336, του Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου. Την περίοδο αυτή αποτελούσε Καπετανίκιο και η Βάνιτζα ήταν η έδρα. Κάθε Τετάρτη πραγματοποιούνταν μεγάλη λαϊκή αγορά. Το Καπετανίκιο Βάνιτζας υπάγονταν στο Θέμα Σερβίων. Με την κατάληψη της περιοχής από τους Οθωμανούς ο πληθυσμός ελλατώθηκε δραστικά. Στη συνέχεια όμως, η Βάνιτσα ανέκαμψε πληθυσμιακά με τη συνδρομή και κατοίκων γειτονικών περιοχών που συνέρρευσαν και το 16ο αιώνα αποτελούσε κεφαλοχώρι, κέντρο 40 συνοικισμών (40 Βάνιτσες αναφέρει η παράδοση). Κατά το 17ο αιώνα, όπως προκύπτει από καταλόγους της μονής Ζάβορδας, από τους 40 συνοικισμούς φαίνεται ότι διατηρήθηκε μόνο η Μαγούλα (εγκαταλελειμμένη σήμερα) και η Κάτω Βάνιτσα. Στην Τουρκοκρατία η Βάντσα υπάγονταν στην επαρχία Τσιαρτσιαμπά (περίπου στα όρια της σημερινής Δημοτικής Ενότητας Ελιμείας). Κατά το Μακεδονικό αγώνα, οι Βαντζιώτες αγωνίστηκαν για την ελευθερία, με κυριότερο αγωνιστή τον Ιωάννη Μαυροθόδωρο[1].

Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και καλλιεργούν δημητριακά και κηπευτικά. Στο χωριό σήμερα δραστηριοποιείται ο Μορφωτικός & Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Κώμης, ο Γυμναστικός Σύλλογος Ελιμείας, ο Ιππικός Σύλλογος "Άγιος Δημήτριος", η Οικολογική Κίνηση Άνω Κώμης και ο Φυσιολατρικός Σύλλογος "Μαγούλα". Κάθε χρόνο στο πανηγύρι της Παναγίας στις 15 Αυγούστου πραγματοποιούνται τα Ζήσεια προς τιμήν του ευεργέτη Δημήτριου Ζήση (1893 - 1975), ενώ την άνοιξη λαμβάνει χώρα ο Ζήσειος Αγώνας Δρόμου. Στα έθιμα του χωριού περιλαμβάνονται οι Λαζαρίνες (το Σάββατο του Λαζάρου), η Πιρπιρούνα (δέηση για βροχή) και το έθιμο του Αγίου Νικάνορα (αγιασμός στις 16 Ιανουαρίου).

Δημήτριος Ζήσης (26-10-1893 - 1975 )

Δημήτριος Ζήσης by ΕΛΕΝΗ ΜΑΡΟΥΔΗ

Παραπομπές

↑ Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Αφανείς, γηγενείς Μακεδονομάχοι, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 98

Αναφορές

Άνω Κώμη.gr
Άνω Κώμη.com

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Γυμνάσιο Άνω Κώμης
Ιππικός Όμιλος Άνω Κώμης "Άγιος Δημήτριος"

Τ.δ. Άνω Κώμης -- η Άνω Κώμη [ 1.533 ]