Οι Αλαί αι Αιξωνίδες ή Αλαί Αιξωνικαί ή Αλές Αιξωνίδες (αρχαία ελληνικά: Ἁλαὶ Αἰξωνίδες), (ο δήμος: Αλῶν Αιξωνίδων) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Κεκροπίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).
Ονομασία
Στην αρχαία Ελλάδα με την ονομασία Αλαί[1] φέρονταν διάφορες παραθαλάσσιες περιοχές όπου υπήρχαν φυσικές «αλυκίδες» (= αλυκές), σε αντιδιαστολή με τις τεχνικές δεξαμενές (λάκκους) συλλογής άλατος, που λέγονταν αλοπήγια. Την ονομασία αυτή έπαιρναν και άλλες πόλεις ή δήμοι της αρχαίας Αττικής όπως, λόγου χάριν, οι Αλαί αι Αραφηνίδες (στην ευρύτερη περιοχή της σύγχρονης αλυκής της Ραφήνας και τη συνεχόμενη περιοχή της Αρτέμιδας), οι Αλαί του Πειραιώς (κοντά στον σημερινό ναό του Αγίου Διονυσίου) και οι Αλαί Βοιωτίας (ο σημερινός Θεολόγος). Η ονομασία του αρχαίου δήμου Αλαί Αιξωνίδες δείχνει ότι υπήρχαν αλυκές στο δήμο, ενώ τον χαρακτηρισμό Αιξωνίδων τον παίρνει από τη γειτονική Αιξωνή (σημερινή Γλυφάδα), για να ξεχωρίζει από το δήμο Αλαί Αραφηνίδες (κοντά στη σημερινή Ραφήνα).
Τοποθεσία του αρχαίου δήμου
Ο δήμος των Αλών Αιξωνίδων, ήταν δήμος της Παραλίας. [2] Βρισκόταν στα νοτιοανατολικά της αρχαίας Αθήνας, μεταξύ των δήμων της Αιξωνής και του Αναγυρούντος,[3] πριν το ακρωτήριο του Ζωστήρος και πάνω στο ακρωτήριο των Αλών ή ακρωτήριο της Αγιάς ή ακρωτήριο του Παύλου,[4] με οχυρωμένη ακρόπολη στο λόφο Καστράκι και σύμφωνα με τον John S. Traill το κέντρο του αρχαίου δήμου ήταν πιθανώς στην θέση Παλαιοχώρι,[5] στις περιοχές της σύγχρονης Βούλας και Βουλιαγμένης, οι οποίες υπάγονται διοικητικά στον Δήμο Βάρης - Βούλας - Βουλιαγμένης.
Ανασκαφές – ευρήματα
Η περιοχή του αρχαίου δήμου εκτεινόταν μεταξύ των περιοχών που σήμερα βρίσκονται οι περιοχές των παλαιότερων δήμων Βούλας και Βουλιαγμένης. Έχουν βρεθεί δύο κύρια οικιστικά σύνολα, ένα βορειοδυτικό και ένα νοτιοανατολικό. Το νεκροταφείο του δήμου ήταν στα σημερινά Πηγαδάκια. Ο κύριος ναός του δήμου ήταν ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα, στη σημερινή Βουλιαγμένη. Το κύριο σημείο αμυντικής θωράκισης ήταν η ακρόπολη του δήμου, στο λόφο Καστράκι, στα όρια των παλαιοτέρων δήμων Βάρης, Βούλας και Βουλιαγμένης.[6]
Σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν την δεκαετία του 2000 στην Βούλα κοντά στη λεωφόρο Βάρης βρέθηκε κτιριακό συγκρότημα των κλασσικών χρόνων (τέλη 5ου-4ου αιώνα π.Χ.) που ταυτοποιήθηκε ως η αρχαία αγορά του δήμου Αιξωνίδων Άλων. Το κτιριακό συγκρότημα έχει έκταση 1.500 τετραγωνικά μέτρα και αποτελείται από 12 δωμάτια, ένα ιερό και ένα πηγάδι. Επίσης βρέθηκαν χάλκινα νομίσματα, χάλκινα στάθμια, μολύβδινες αγνύθες και δικαστικά πινάκια.[7]
Το 2015 στην παραλία του Μεγάλου Καβουριού ανασκάφηκε τμήμα αρχαίας λεωφόρου που πιθανότατα συνέδεε τον αρχαίο δήμο με το λιμάνι του, αλλά και με την Αστική Οδό που εξυπηρετούσε την επικοινωνία μεταξύ Αθήνας και Σουνίου.[8]
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή
Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[9] ως μέλος της Κεκροπίδας φυλής, συμμετείχε με 6 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν με 10 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι των Αλών Αιξωνίδων
Ο δημότης των αρχαίων Αλών Αιξωνίδων ονομαζόταν Αλαιεύς ή Αλεύς.[10][11] Υπολογίζεται ότι ο δήμος είχε περίπου 800 πολίτες που άνηκαν στην Κεκροπίδα φυλή.[6] Τα ερείπια αυτού του δήμου εντοπίστηκαν από τον Βρετανό στρατιωτικό, τοπογράφο, αρχαιολόγο και περιηγητή Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, ο οποίος τα ταύτισε με εκείνα ενός αρχαίου αστικού κέντρου κοντά στο ακρωτήριο της Αγιάς. Μεταξύ των ευρημάτων του Ληκ ήταν και ένα λευκό μαρμάρινο άγαλμα λιονταριού.[4]
Λατρευτικές παραδόσεις
Ο πλέον γνωστός ναός στον δήμο των Αιξωνίδων Αλών ήταν ο αρχαϊκός Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα, ο οποίος σήμερα έχει ανασκαφεί στην περιοχή Λαιμός της Βουλιαγμένης. Ο ναός, στον οποίο διεξάγονταν και τα Ζωστήρια, η ετήσια εορτή των Αλαιέων, είχε εμβέλεια σε όλη την αρχαία Αττική, αλλά και απευθείας επικοινωνία με το μεγάλο ιερό της Δήλου.[12][13]
Προσωπικότητες από τις Αλές Αιξωνίδες
Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο των Αλών Αιξωνίδων, όπως ο βουλευτής Βρέτων ο Αλαιεύς γιος του Διοδώρου, ο Βρύων ο Αλαιεύς γιος του Δρύωνος, ο βουλευτής Γλαύκιππος ο Αλαιεύς γιος του Σαννιάδου, ο Γναίος ο Αλαιεύς γιος του Γναίου, ο βουλευτής Δημάρατος ο Αλαιεύς γιος του Ηφαιστοκλέους, ο βουλευτής Δημέας ο Αλαιεύς, ο βουλευτής Δημήτριος ο Αλαιεύς, ο βουλευτής Διονύσιος ο Αλαιεύς, ο Διοπείθης ο Αλαιεύς γιος του Διοδώρου, ο Διοπείθης ο Αλαιεύς γιος του Φιλάνθου, ο χορηγός Διόφαντος ο Αλαιεύς, ο βουλευτής Δωρόθεος (Ιούλιος) ο Αλαιεύς κ.α.[14]
Δείτε επίσης
Αρχαία Αθήνα
Κεκροπίδα φυλή
Παραπομπές - σημειώσεις
Henry Liddell e Robert Scott, ἁλή, in A Greek-English Lexicon, 1940.
[...] "Halae: (Ἁλαί; Halaí). ‘Salt pans’, name of several settlements, in Attica of two demes. [1] Att. deme of the phyle Cecropis. [2] Att. paralia deme of the phyle Aegeis. [3] Boeotian port on the Gulf of Euboea. [...] [1]: Att. deme of the phyle Cecropis: H. Aixonides (Ἁλαὶ Αἰξωνίδες; Halaì Aixōnídes), Attic deme, which constituted together with Aexone the paralia trittys of the phyle Cecropis. Therefore, (only administratively? [3. 148476]) distinguished by ‘Aixonides’ from H. [2] on the east coast of Attica. H. provided six (ten) bouleutaí. H. (modern Voula and Vuliagmeni [7. 466 Abb. 588])". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Halae
Στράβων, «Γεωγραφικά», Θ' 1.21: [...] "Μετὰ δὲ τὸν Πειραιᾶ Φαληρεῖς δῆμος ἐν τῆι ἐφεξῆς παραλίαι• εἶθ᾽ Ἁλιμούσιοι Αἰξωνεῖς Ἁλαιεῖς οἱ Αἰξωνικοὶ Ἀναγυράσιοι• εἶτα Θοραιεῖς Λαμπτρεῖς Αἰγιλιεῖς Ἀναφλύστιοι Ἀζηνιεῖς• οὗτοι μὲν οἱ μέχρι τῆς ἄκρας τοῦ Σουνίου. μεταξὺ δὲ τῶν λεχθέντων δήμων μακρὰ ἄκρα, πρώτη μετὰ τοὺς Αἰξωνέας Ζωστήρ, εἶτ᾽ ἄλλη μετὰ Θοραιέας Ἀστυπάλαια• ὧν τῆς μὲν πρόκειται νῆσος Φάβρα τῆς δ᾽ Ἐλαιοῦσσα• καὶ κατὰ τοὺς Αἰξωνέας δ᾽ ἔστιν Ὑδροῦσσα• περὶ δὲ Ἀνάφλυστόν ἐστι καὶ τὸ Πανεῖον καὶ τὸ τῆς Κωλιάδος Ἀφροδίτης ἱερόν". [...]
Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 272-273: [...] "Αλαί Αιξωνίδες, δήμος φυλίς Κεκροπίδος επί της θαλάσσης, κατά μιαν ώραν ως εγγιστά μεσημβρινώτερον της Αιξωνής, πλησίον ακρωτηρίου• οι δημόται ελέγοντο Αλαιείς ή Αλαείς ή Αλείς, και ήσαν και ούτοι ως και οι Αιξωνείς γνωστοί δια το αγροίκον του ήθους, ως και εκ τίνος χωρίου του Στατίου φαίνεται: "Venit Atrox Alaeus et olentis arator Hymetti" (5= Στάτ. Θηβ. 12, ς. 832.). Εκ του ειρημένου χωρίου αποδεικνύεται ωσαύτως ότι αι Αλαί έκειντο παρά τους πρόποδας του Υμηττού, ήτοι παρά τον Άνυδρον — Μέγα μέρος της ακτής της μεταξύ των Αιξωνίδων Αλών και της Κωλιάδος κατέχει θαλάσσιος λίμνη ην αναφέρουσιν ο Ξενοφών και ο Στέφανος (1 = Στεφ. Βυζ. εις Αλαί Αραφηνίδες και Αλαί Αιξωνίδες.). Το ακρωτήριον των Αλών έχει δύο αγκυροβόλια εκατέρωθεν δια μικρά πλοιάρια• μεταξύ δε Αλών και Ζωστήρος εισί νησία τινά πετρώδη, α ιδών μακρόθεν ο Περσικός στόλος μετά την ναυμαχίαν της Σαλαμίνος, ετράπη εις φυγήν, νομίσας ότι ήσαν εχθρικά πλοία (2 = Ηρόδοτ. β. 8. κ. 107.). — Μεταξύ Αλών και Αλιμούντος εισί παρά τον αιγιαλόν τέσσαρες έτεραι μείζονες νήσοι, ων η μεγίστη είναι, ως φαίνεται, η Υδρούσα του Στράβωνος (3 = Στραβ. β. 9, σ. 398.). Το ακρωτήριον παρ' ο ην ο δήμος των Αιξωνίδων Αλών ονομάζεται ήδη Αγιά η ακρωτήριον του Παύλου. — Τα μεταξύ Αλών και Ζωστήρος νησία λέγονται Κομπονήσια, τα δε μεταξύ Αλών και Αλιμούντος τέσσαρα λέγονται Ψαθονήσια, και το μέγιστον αυτών (η Υδρούσα του Στράβωνος) Πρασονήσι. — Εν τω παρά τας Αλάς πεδίω ευρέθησαν πάμπολλα τεμάχια αρχαίων οικοδομών, εν οις και λέων εκ λευκού λίθου (4 = Ληκ. Δημ.)". [...]
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 136.
Μάκης Σταύρου: Η Βούλα στην Αρχαιότητα Αρχειοθετήθηκε 2013-03-21 στο Wayback Machine.
ΚΣΤ΄ Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Υπουργείο Πολιτισμού.
«Αρχαίος δρόμος αποκαλύφθηκε στην παραλία του Μεγάλου Καβουριού». in.gr. 20 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2021.
Αλαι Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Αλαί Αραφηνίδες και Αλαί Αιξωνίδες, δήμοι, ο μεν της Αιγηίδος, ο δ' Αιξωνεύς της Κεκροπίδος φυλής. εκατέρου ο δημότης άνευ του ι Αλεύς, και Αλήθεν και Αλήσι και Αληθένδε. Ξενόφαντος είπε. Τρύφων δ’ έν παρωνύμοις Αλαίος τρισύλλαβον και Aλαιαίοις τετρασύλλαβον, ως Ληναίος Ληναιεύς, Kρηταίος Κρηταιεύς. αλλ’ εν τοις εξής κατ' έθος Αττικόν ένδειάν φησι του ι. έστι δε ο δήμος τής Aραφηνίδος μεταξύ Φηγέως του προς Μαραθώνι και Βραύρωνος, αι δ’ Αιξωνίδες έγγύς του άστεος. έστι και λίμνη εκ θαλάσσης. δασύνεται δε τό Αλαί, ως και εν τω δράματι Μενάνδρου, από του Αραφηνίσιν Αλαίς διακείσθαι τα πράγματα, ός έστι τόπος Αττικής". [...], σελ. 30.
Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Αλαί Αξωνίδες, δήμος της Αττικής, εκ της Κεκροπίδος φυλής, και έτερος Αλαί Αραφανίδες εκ της Αιγηίδος φυλής (Κάτοικ.Αλεύς, και Eπιρρ. Αλήθεν)". [...], σελ. 23.
Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Θερμού, με τίτλο: "Ο «βουλιαγμένος» ναός του Απόλλωνα", 06/05/2007, στην εφημερίδα Το Βήμα.
Σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο θα μετατραπεί ο Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα στον Αστέρα Βουλιαγμένης", 09/03/2016, στην εφημερίδα: Πρώτο Θέμα.
Δημότες των Αλών Αιξωνίδων Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): ALAI (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project
Πηγές – βιβλιογραφία
Πρωτογενείς πηγές
Στράβων, «Γεωγραφικά», Θ' 1.21.
Ελληνικές επιγραφές - IG Αλαι Attica (IG I-III).
Δευτερογενείς πηγές
Halae, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
Ουίλλιαμ Σμιθ, Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα:
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica - 39 (Halae Aexonides)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray. Attica - 39 (Halae Aexonides)
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. (41, Tab. 2.). Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 136.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
«Halai». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2014.[νεκρός σύνδεσμος]
Δήμοι της Κεκροπίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων
Άθμονον Επιεικίδαι Πιτθός Συπαληττός Τρινέμεια Φλύα
Τριττύς της Παραλίας
Αιξωνή Αλαί Αιξωνίδες
Τριττύς του Άστεως
Δαιδαλίδαι Μελίτη Ξυπέτη
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
