Το Αιγάλεω είναι όρος της Αττικής. Χωρίζεται σε δύο μεγάλες οροσειρές, το Αιγάλεω και την επέκτασή του, το Ποικίλο Όρος. Το μέγιστο υψόμετρο ανέρχεται στα 468 μέτρα, ενώ τα πετρώματά του είναι κυρίως ασβεστολιθικά. Μεταξύ των ομαλών κορυφών δημιουργούνται μικρά οροπέδια και λαγκάδια, τα οποία διασχίζονται από πλήθος χωματόδρομων.

Το Αιγάλεω αποτελεί το δυτικό άκρο του λεκανοπεδίου των Αθηνών και στους πρόποδές του έχουν οικοδομηθεί οι εξής συνοικίες, ο ομώνυμος Δήμος Αιγάλεω, η Αγία Βαρβάρα, το Χαϊδάρι, ο Κορυδαλλός, το Κερατσίνι, το Πέραμα και η Νίκαια.

Οι προσβάσεις

Η Λεωφόρος Αθηνών στο ύψος του Χαϊδαρίου χωρίζει το Όρος από το Ποικίλο, αποκαλούμενο ως «Ζαχαρίτσα» από τους κατοίκους των γειτονικών πόλεων Περιστερίου, Πετρουπόλεως και Καματερού από το όνομα οπλαρχηγού.[1] Από τη δυτική πλευρά τους τα όρη συνορεύουν με τη βιομηχανική πόλη του Ασπροπύργου, καθώς και με τις οικιστικές πόλεις Άνω Λιοσίων, Ζεφυρίου και Φυλής. Μια δεύτερη πρόσβαση στο λεκανοπέδιο επιτυγχάνεται στο βόρειο άκρο της οροσειράς μέσω των Άνω Λιοσίων και της Λεωφόρου Χασιάς, καθώς και από τη χάραξη της Περιφερειακής Οδού Αιγάλεω της Αττικής Οδού περιμετρικά του Όρους. Επιπλέον, μια τρίτη πρόσβαση είναι εφικτή από τον Σχιστό του Κορυδαλλού και την Ιερά Οδό από το Αιγάλεω στο ύψος του πειραιώτικου συγκροτήματος. Η βόρεια έκταση συνδέεται επίσης και με τον ΟΣΕ και τον Προαστιακό στη διαδρομή Αθήνας-Κορίνθου, ενώ στο νότιο άκρο υπάρχουν ράγες προς το Πέραμα όπου προβλέπεται η επέκταση του Τραμ. Στο νοτιοδυτικό άκρο του όρους τοποθετούνται οι οικισμοί Αφαϊας και Σκαραμαγκά του Δήμου Χαϊδαρίου, που πέραν της βιομηχανικής χρήσης προβλέπεται να αναπτυχθούν και τουριστικά με τη λειτουργία νέου συγκροτήματος εστίασης, καθώς αποτελεί σημαντικό πέρασμα μεταξύ των τριών νομαρχιών. Συχνά το όρος στερείται αναφοράς, καθώς έχει χαμηλότερο υψόμετρο και βλάστηση από τα λοιπά τρία μεγάλα όρη της Πάρνηθος, Πεντέλης και Υμηττού.

Το όρος ήταν καλυμμένο εξ ολοκλήρου με πυκνά δάση μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά την εγκατάσταση των προσφύγων το 1923, άρχισαν οι πρώτες ανθρώπινες πιέσεις. Κατά τη διάρκεια της κατοχής και του φονικού χειμώνα του 1941, οι κάτοικοι υλοτόμησαν ολόκληρη τη νότια πλευρά του όρους για να καλύψουν τις ανάγκες θέρμανσης και βιοπορισμού τους. Το βραχώδες έδαφος σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη βόσκηση δεν επέτρεψε την αναγέννηση του δάσους στις περιοχές αυτές, με αποτέλεσμα δάση σήμερα να υπάρχουν μόνο στη βόρεια-βορειοανατολική πλευρά του.

Τη δεκαετία του 1960 οι νότιοι πρόποδες του όρους, από το Πέραμα μέχρι τον Κορυδαλλό, άρχισαν να δέχονται οικιστική πίεση, η οποία εντάθηκε στα μετέπειτα χρόνια. Σήμερα ο οικιστικός ιστός έχει καταλάβει μεγάλο μέρος της νότιας πλευράς, ενώ στην ανατολική πλευρά δημιουργήθηκε βιομηχανική περιοχή με ραγδαία ανάπτυξη. Πολύ κοντά στην ΒΙ.ΠΕ. Σχιστού δημιουργήθηκε νεκροταφείο για την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά.

Παρόλη την οικολογική καταστροφή που συντελέστηκε, το βουνό κάθε άλλο παρά οικολογικά νεκρό είναι. Η ελάττωση του πληθυσμού των αιγοπροβάτων επέτρεψε την επανεμφάνιση χλωρίδας που σχεδόν είχε εξαφανιστεί. Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει πεύκα, αγριελιές, πουρνάρια, ρείκια, στουρέκια, ενώ μεταξύ της πανίδας παρατηρούνται αλεπούδες, σκαντζόχειροι και φίδια. Στο βουνό επίσης απαντώνται πολλά είδη πτηνών, όπως πέρδικες, τα οποία όμως δέχονται την πίεση ασυνείδητων κυνηγών που αψηφούν την απαγόρευση κυνηγιού εκμεταλλευόμενοι την παντελή έλλειψη ελέγχου.
Ετυμολογία

Η ονομασία του όρους Αιγάλεω προέρχεται από τα συνθετικά «αίγα» (που σημαίνει γίδα, κατσίκα) και «λεώς» (που είναι αντέκταση του λαός). Η ερμηνεία που δίνεται στο όνομα είναι «Λαός των Κατσικιών», καθώς οι πρώτοι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής έβοσκαν τα ζωντανά τους στο όρος. Το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής: Το Αιγάλεω, του Αιγάλεω, το Αιγάλεω, το Αιγάλεω.

Κατ' άλλη ετυμολογία[2], η λέξη ετυμολογείται από τις λέξεις «αίγες» = κύματα, και «λάας» = πέτρα, λίθος βράχος. Είναι δηλαδή ο βράχος στον οποίο χτυπούν τα κύματα.

Ιστορικά Στοιχεία

Το όρος Αιγάλεω ήταν σημαντικότατο κατά τους αρχαίους χρόνους, καθώς αποτελεί το φυσικό σύνορο της Αθήνας με το Θριάσιο Πεδίο και την Ελευσίνα. Στη βόρεια πλευρά του, στο πέρασμα με το Ποικίλο Ορος περνούσε η Ιερά Οδός, ενώ βρισκόταν και το Ιερό της Αφροδίτης και το Ιερό του Δαφναίου Απόλλωνα. Το πέρασμα αυτό ήταν τειχισμένο για την ασφάλεια της πόλης των Αθηνών. Το 480 π.Χ., ο βασιλιάς των Περσών Ξέρξη παρακολούθησε τη νικηφόρα για τον ελληνικό στόλο και καταστροφική για τον δικό του στόλο ναυμαχία της Σαλαμίνας στον θρόνο του, ο οποίος είχε στηθεί σε κορυφή του όρους, απέναντι από τη νήσο Σαλαμίνα. Στους βυζαντινούς χρόνους, στην περιοχή ιδρύθηκε η ιερά Μονή Δαφνίου πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Δαφναίου Απόλλωνα.
Προβλήματα

Η ξέφρενη οικιστική επέκταση στις πλαγιές του όρους αποτελεί το σημαντικότερο ίσως πρόβλημα, το οποίο δεν έχει αντιμετωπιστεί μέχρι σήμερα. Το θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς και η παντελής έλλειψη κρατικού ελέγχου δημιούργησαν τις τελευταίες δεκαετίες ένα τσιμεντοποιημένο όρος. Οι δεκάδες παράνομες χωματερές, καθώς και οι πληθυσμοί αιγοπροβάτων που βόσκουν και καταστρέφουν κάθε προσπάθεια φυσικής αναδάσωσης, αποτελούν επιπλέον παράγοντες περιβαλλοντικής πίεσης σε ένα όρος το οποίο θα μπορούσε να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων του λεκανοπεδίου.

Σημειώσεις

[1], ανάκτηση 31/5/2008
«Άσπρη Λέξη - Πύλη για την ελληνική γλώσσα».