Αγνούς

Ελλάδα

Ο Αγνούς (αρχαία ελληνικά: Ἀγνοῦς ή Ἁγνοῦς), (ο δήμος: Αγνούντος, Δήμος Αγνουσίων) ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Ακαμαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Ονομασία

Σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο, ο δήμος πήρε το όνομά του από το αγαπημένο φυτό της θεάς Ήρας, την «άγνο», καθώς στις εκτάσεις του δήμου φύτρωναν πολλοί άγνοι, δηλαδή λυγαριές: «Εκλήθη δε από της εν αυτώ φυομένης άγνου».[3]
Τοποθεσία του αρχαίου Αγνούντα

Ο δήμος του Αγνούντα, ήταν δήμος των Μεσογείων.[4] Η τοποθεσία του δήμου δεν έχει επακριβώς ταυτισθεί, αλλά θεωρείται ότι βρισκόταν ανάμεσα στον Υμηττό και την Πεντέλη,[5] ενώ συνόρευε με τον αρχαίο δήμο Παλλήνης. Σύμφωνα με τον John S. Traill το κέντρο του δήμου βρίσκεται νοτιοδυτικά του Μαρκόπουλου στη θέση Δαρδίστη,[6] η οποία υπάγεται στον Δήμο Μαρκόπουλου Μεσογαίας.

Οι ερευνητές του 19ου αιώνα Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής και Διονύσιος Σουρμελής, θεωρούσαν ότι ο δήμος ήταν σε γειτονική περιοχή, με τις περιοχές των δήμων Γαργηττού, Παλλήνης και Αγγελής. Σύμφωνα με τον Ιάκωβο Ρίζο Ραγκαβή ο δήμος «έκειτο μεταξύ της προσαρκτίου κορυφής του Υμηττού και του τόπου του καλουμένου Γέρακα»,[7] ενώ σύμφωνα με τον Διονύσιο Σουρμελή ο δήμος «απώλεσεν εξ ολοκλήρου το όνομά του, και καλείται νυν Χαρβάτον».[8]

Παλαιότερα οι ερευνητές πίστευαν ότι ο δήμος βρισκόταν κοντά στη περιοχή Ντάγκλα Αττικής (θέση «Χωνί-Ντάγκλα» περιοχής «Μερέντα»), ανατολικά του Μαρκόπουλου Μεσογαίας (στη θέση Μερέντα Μαρκοπούλου έχει επιβεβαιωθεί αρχαιολογικά ότι βρίσκεται ο αρχαίος δήμος Μυρρινούντος[9]). Σήμερα ωστόσο, πιστεύεται ότι ήταν στα νοτιοδυτικά κοντά στην περιοχή Δαρδίστη.
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[10] ως μέλος αρχικά της Ακαμαντίδας φυλής, συμμετείχε με 5 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.). ο δήμος μεταφέρθηκε στην «μακεδονική» Δημητριάδα φυλή, αντιπροσωπευόμενος από 5 βουλευτές στη Βουλή των 600 και κατά την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.). Μετά την κατάργηση και διάλυση των «μακεδονικών φυλών» (Αντιγονίς και Δημητριάς) μεταφέρθηκε στην Ατταλίδα φυλή για την επόμενη τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127), καθώς και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) με άγνωστο αριθμό βουλευτών–αντιπροσώπων.
Οι κάτοικοι του Αγνούντα

Ο δημότης του αρχαίου Αγνούντος ονομαζόταν Αγνούσιος.[11] Πολύ πριν τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένους, στη συγκεκριμένη περιοχή των Μεσογείων φαίνεται ότι υπήρχε ένας συνασπισμός των δήμων Αχαρνών–Γαργηττού–Παλλήνης–Παιανίας ο οποίος βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τον δήμο του Αγνούντα. Η θρησκευτική και πολιτική συμμαχία εστιάζεται κυρίως γύρω από το Ιερό της Παλληνίδος Αθηνάς, στο οποίο λατρευόταν η θεά Αθηνά, προστάτιδα του αττικού κράτους, συγκεντρώνοντας τόσο το θρησκευτικό όσο και το εμπορικό–οικονομικό ενδιαφέρον της περιοχής αυτής, καθώς το ιερό συνδεόταν με λιθόστρωτες οδούς με την Αθήνα και άλλες πόλεις της Αττικής.

Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Πάλλας (γιος του Πανδίονα, αδελφός του Αιγέα και θείος του Θησέα) και οι Παλλαντίδες (οι 50 γιοι του), μετά τον θάνατο του Αιγέα, δεν αναγνωρίζουν ως νόμιμο διάδοχο του αττικού βασιλείου τον Θησέα και διεκδικούν το θρόνο. Ο Θησέας, ο οποίος απουσίαζε στην Κρήτη μαθαίνει ότι στο δήμο Γαργηττού έχει εδραιωθεί η κυριαρχία των Παλλαντιδών και ότι έχει γίνει μεταφορά της πρωτεύουσας στην Παλλήνη. Όταν επιστρέφει ξανά στην Αθήνα κηρύττεται πόλεμος με τους Παλλαντίδες. Η μία πτέρυγα των Παλλαντιδών με επικεφαλής τον Πάλλαντα ανέμενε το Θησέα στη νοτιοανατολική διέξοδο του Υμηττού, στη περιοχή του δήμου του Σφηττού, ενώ η δεύτερη στήνει ενέδρα στη βορειοανατολική είσοδο στη περιοχή του δήμου του Γαργηττού. Ο Θησέας όμως πληροφορείται τα σχέδιά τους από τον κήρυκα Λεώ και με μια αιφνιδιαστική επίθεση κατορθώνει να εξοντώσει την δεύτερη ομάδα του Γαργηττού και να διασκορπίσει τη πρώτη ομάδα του Σφηττού, εδραιώνοντας την εξουσία του στην αρχαία Αθήνα.

Ο κήρυκας Λέοντας ο Αγνούσιος, που πληροφόρησε τον Θησέα, ήταν πλέον για τους κατοίκους του Γαργηττού, του Σφηττού της Παλλήνης και των άλλων συμμαχικών δήμων, μισητός ως προδότης, ενώ ήταν σεβαστός και τιμώμενος στο δήμο του. Από τότε υπήρχε ένταση μεταξύ των δήμων αυτών και είχαν απαγορευτεί οι γάμοι μεταξύ κατοίκων του Αγνούντα και της Παλλήνης.[12]

Υπάρχει επίσης ψήφισμα,[13] το οποίο βρέθηκε στη θέση Δαρδίστη στην περιοχή του αρχαίου Αγνούντος, ενδεχομένως του δήμου Αγνούντος ή του δήμου Μυρρινούντος, που αναφέρεται στη δυνατότητα χορήγησης ενυπόθηκων δανείων από τα χρήματα των ιερών αλλά και στους όρους χορήγησης δανείων από τους ιερείς.[14]
Προσωπικότητες από τον Αγνούντα

Λεύκων, δραματουργός, γεννήθηκε το 422 π.Χ., (πιθανόν είχε πολιτογραφηθεί)
Φιλοκράτης, fl. 340 π.Χ., (πιθανόν είχε πολιτογραφηθεί)

Δείτε επίσης

Αρχαία Αθήνα
Ακαμαντίδα φυλή
Δημητριάδα φυλή
Ατταλίδα φυλή
Λυγαριά το δέντρο της Ήρας

Παραπομπές - σημειώσεις

Ελληνικές επιγραφές - IG II² 5275: [...] "Νικαρέτη Κτησικλέους Ἁγνοσίου θυγάτηρ." [...]
Grabnaiskos der Nikarete: Weibliches Fragment vom Grabmal der Nikarete, Ident.Nr. SK 740.
Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Αγνούς, δήμος εν τη Αττική της Δημητριάδος φυλής τινές δε της Ακαμαντίδος ή, ως Φρύνιχος, της Ατταλίδος, εκλήθη δε από της εν αυτώ φυομένης άγνου. επιπολάζει γάρ και τούτο το είδος παρ’ Έλλησιν, οίον Σχοινούς, Σκιλλούς, Πιτυούς, Δαφνούς, Σελινούς, Ερικούς, από των εν τους τόπους φυομένων, καθά των Αθήνησι δήμων τινές, Αχερδούς, Φηγούς, Μυρρινούς. ο δημότης Αγνούσιος, ως Ραμνούσιος. από της γενικής, προσόδω του ι, του τ φυλασσομένου, ως εν τω Σελινούντιος, Οπούντιος, Ιεριχούντιος, τρεπομένου δε εις σ, και του προ αυτού ν υφαιρουμένου, Aλιμούσιος, Φηγούσιος. διακρίνεται η τροπή τω αδιαιρέτω τού πρωτοτύπου, όπερ Αττικοί φιλούσι. παρ’ αυτοίς γάρ ου λέγεται Αγνόεις ή Φηγόεις ή Μυρρινόεις, όθεν ουδέ διά τού τ λέγεται Σιμούντιος, αλλά δια τού σ μετά της υφέσεως του ν. το δε Σιμούς Σιμόεις διαιρείται, και Οπούς Οπόεις. τάχα δε και τα δοκούντα διαιρείσθαι κυριώτερα καθέστηκεν' όθεν μετά του τ λέγεται Σιμούντιος, ου γάρ Αττικά ταύταυ το τοπικόν Αγνουντόθεν, και εν τόπω Αγνούντι. εν τοις άξοσιν επειδή Αγνούντι θυσία έστι τω λεώ. εις τόπον Αγνούνταδε". [...], σελ. 10.
[...] "Hagnus: (Ἁγνοῦς; Hagnoûs, originally Ἀγνοῦς; Agnoûs). Attic mesogeia deme of the Acamantis phyle, from 307/6 BC of Demetrias, from 200/199 BC of Attalis; it provided five bouleutaí. Formerly located near Dankla east of Markopoulo [1. 48], now to the southwest near Dardiste [2. 132], on the basis of the finding-place of the deme decree IG II2 1083 attributed erroneously in this collection to Myrrhinus. Leon, who had betrayed to Theseus the ambush of the Pallantids at Gargettus, was accorded a cult in H. (Steph. Byz. s.v. Ἁ.) [3. 12]". Hagnus
[...] "Αγνούς: Δήμος της αρχαίας Αττικής, που ανήκε στην Ακαμαντίδα φυλή και αργότερα στη Δημητριάδα ή Ατταλίδα. Βρισκόταν ανάμεσα στον Υμηττό και την Πεντέλη". [...] Αγνούς
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 253-254: [...] "Αγνούς, δήμος φυλής Ακαμαντίδος, είτα Δημητριάδος, και είτα Ατταλίδος (7 = Αρποκρατ. - Στεφ. Βυζ. - Σουίδ. - Βοικ. Ανεκδ. σ. 329. κατά δε τον Ησυχ. Αγνώς.)• έκειτο ου πόρρω του Γαργηττού και της Παλλήνης, ως εκ της εκστρατείας του Θησέως κατά των Παλλαντιδών φαίνεται (8 = Πλουταρχ. Θησ. κ. 13.). Κατά τον πόλεμον τούτον ην εν τω στρατώ των Παλλαντιδών κήρυξ τις Αγνούσιος, καλούμενος Λεώς• ο άνθρωπος ούτος εξήγγειλεν εις τον Θησέα τα βεβουλευμένα υπό των Παλλαντιδών, ότι δηλ: διηρέθησαν εις δύο, και οι μεν εμφανώς από του Σφηττού εχώρουν προς την πόλιν μετά του πατρός, οι δε κρύψαντες εαυτούς εις Γαργηττόν, ενέδρευον, ίνα ορμήσωσιν εκ δύο μερών κατά των υπεναντίων• ταύτα μαθών ο Θησεύς, επέπεσεν αίφνης κατά των ενεδρευόντων και διέφθειρεν αυτούς πάντας, οι δε μετά του Πάλλαντος ακούσαντες τούτο, διεσπάρησαν. Έκτοτε δε οι Παλληναίοι ουδέ επιγαμίαν ετελούν έτι μεταξύ του δήμου αυτών και του των Αγνουσίων, ουδέ το παρ' αυτούς επιχώριον Ακούετε λεώ, εκηρύττετο του λοιπού• τοσούτον εμίσησαν το όνομα Λεώ δια την προδοσίαν του ανθρώπου εκείνου (1 = Πλουταρχ. αυτ.). - Ο δήμος Αγνούς έκειτο μεταξύ της προσαρκτίου κορυφής του Υμηττού και του τόπου του καλουμένου Γέρακα (2 = Ρος Δημ. Αγνούς).". [...]
Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 67-68: [...] "Αγνούς, ο δημότης Αγνούσιος• ωνογάσθη δε από της άγνου κατά τον Στέφανον, σημαινούσης τον λύγον. Και ο δήμος ούτος απώλεσεν εξ ολοκλήρου το όνομά του, και καλείται νυν Χαρβάτον από, του ονόματος του ποτέ ιδιοκτήμονος Χαρβάτης καλουμένου• ούτος δε ην Αλβανός Οθωμανός από των πρώτων χρόνων της ενταύθα Τουρκοκρατίας. Κείται δε μεταξύ Παλλήνης, Γαργηττου και Αγγελής• διο δεν υπάρχει δισταγμός περί της ταυτότητος του δήμου ένεκα της ιστορίας τιθείσης αυτόν μεταξύ των ειρημένων δήμων, ως ερρίθη περί τούτου.". [...]
Έλενα Κ. Τσελεπή, "Παρόδιο Ιερό στη Μερέντα Μαρκοπούλου Αρχειοθετήθηκε 2016-04-18 στο Wayback Machine.", (pdf) Πρακτικά ΙΒ’ Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine., από την ΙΒ’ Επιστημονική Συνάντηση (εκδ. Καλύβια Θορικού 2008), σελ. 327-342, στην ιστοσελίδα: www.emena.gr της Εταιρείας Μελετών Νοτιοανατολής Αττικής (ΕΜΝΑ).
Αγνου Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Αγνούς, δήμος της Αττικής, εκ της Ακαμαντίδος φυλής (Κάτοικ. Αγνούσιος)". [...], σελ. 5.
Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι», «Θησεύς», 13.1-3: [...] "13.1] οἱ δὲ Παλλαντίδαι πρότερον μὲν ἤλπιζον αὐτοὶ τὴν βασιλείαν καθέξειν Αἰγέως ἀτέκνου τελευτήσαντος• ἐπεὶ δὲ Θησεὺς ἀπεδείχθη διάδοχος, χαλεπῶς φέροντες εἰ βασιλεύει μὲν Αἰγεὺς θετὸς γενόμενος Πανδίονι καὶ μηδὲν Ἐρεχθείδαις προσήκων, βασιλεύσει δ᾽ ὁ Θησεὺς πάλιν ἔπηλυς ὢν καὶ ξένος, εἰς πόλεμον καθίσταντο. [13.2] καὶ διελόντες ἑαυτοὺς οἱ μὲν ἐμφανῶς Σφηττόθεν ἐχώρουν ἐπὶ τὸ ἄστυ μετὰ τοῦ πατρός, οἱ δὲ Γαργηττοῖ κρύψαντες ἑαυτοὺς ἐνήδρευον, ὡς διχόθεν ἐπιθησόμενοι τοῖς ὑπεναντίοις. ἦν δὲ κῆρυξ μετ᾽ αὐτῶν, ἀνὴρ Ἁγνούσιος, ὄνομα Λεώς. οὗτος ἐξήγγειλε τῷ Θησεῖ τὰ βεβουλευμένα τοῖς Παλλαντίδαις. [13.3] ὁ δὲ ἐξαίφνης ἐπιπεσὼν τοῖς ἐνεδρεύουσι πάντας διέφθειρεν. οἱ δὲ μετὰ τοῦ Πάλλαντος πυθόμενοι διεσπάρησαν. ἐκ τούτου φασὶ τῷ Παλληνέων δήμῳ πρὸς τὸν Ἁγνουσίων ἐπιγαμίαν μὴ εἶναι, μηδὲ κηρύττεσθαι τοὐπιχώριον παρ᾽ αὐτοῖς "ἀκούετε λεῷ•" μισοῦσι γὰρ τοὔνομα διὰ τὴν προδοσίαν τοῦ ἀνδρός". [...]
Ελληνικές επιγραφές - IG II² 1183

Ανθή Ντόβα, Επιγραφή υποθήκης από τη βασιλική Ολύμπου Καλυβίων Αττικής", σελ. 59-68, αναφορά στην ΙΔ’ Επιστημονική Συνάντηση, στην ιστοσελίδα: www.emena.gr της Εταιρείας Μελετών Νοτιοανατολής Αττικής (ΕΜΝΑ), Πρακτικά ΙΔ΄ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ Αττικής[νεκρός σύνδεσμος]", Αθανάσιος Στεφανής (επιμέλεια), Εκδότης: Εταιρεία Μελετών Νοτιοανατολικής Αττικής, Καλύβια Θορικού 2013, ISBN 978-960-98550-3-7 [...] Παραπομπή 41: IG II2 1183, περί το 340 π.Χ. Βρέθηκε ΝΔ του Μαρκοπούλου στη θέση Δαρδίστη στην περιοχή του αρχαίου Αγνούντος. Δεν αναφέρεται το όνομα δήμου ή δημοτών Εκ του τόπου ευρέσεως αρχικά ο Κουμανούδης, το 1874, δεν απέκλεισε την περίπτωση να είναι ψήφισμα των Μυρρινουσίων και ως τέτοιο αναφέρεται έκτοτε στη βιβλιογραφία. Βλ. και Millet, 1991, ό.π., 173. [...]

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι», «Θησεύς», 13.1-3.
Ελληνικές επιγραφές - IG II² 1183 και Αγνου Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

Hagnus, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”, Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 132.
Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Hagnous». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014.[νεκρός σύνδεσμος]
Δήμος Μαρκόπουλου Μεσογαίας, στην ιστοσελίδα: www.markopoulo.gr του Δήμου Μαρκόπουλου Μεσογαίας.
Traill, J. «Places: 579938 (Hagnous)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2017.
Hagnous, SW Markopoulo Dardiste, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
Hagnous, στην ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
Hagnous, Lexicon of Greek Personal Names (LGPN).
Hagnous, Attic Inscriptions Online.

Δήμοι της Ακαμαντίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αγνούς Ειτέα Κίκυννα Πρόσπαλτα Σφηττός

Τριττύς της Παραλίας
Θορικός Κεφαλή Πόρος
Τριττύς του Άστεως
Ειρεσίδαι Έρμος Ιφιστιάδαι Κεραμεικός Χολαργός
Δήμοι της Δημητριάδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αγνούς

Demetrius I of Macedon.jpg
Τριττύς της Παραλίας
Ατήνη Θοραί Κοθωκίδαι Οινόη Πόρος Φυλή
Τριττύς του Άστεως
Δαιδαλίδαι Διόμεια Ιπποτομάδαι Οίον Κεραμεικόν Κοίλη Μελίτη Ξυπέτη Υπένερθεν Ποταμός
Δήμοι της Ατταλίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων

Αγνούς Άθμονον Ικάριον Οίον Δεκελεικόν

Bust of Attalus (casting in Pushkin museum) 02 by shakko.jpg
Τριττύς της Παραλίας
Ατήνη Οινόη Προβάλινθος Σούνιον
Τριττύς του Άστεως
Υπένερθεν Αγρυλή Κορυδαλλός Τυρμείδαι
Ανεπιβεβαίωτη Τριττύς
Απολλωνιείς

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License