Ελληνικό κινούμενο σχέδιο
Το ξεκίνημα
Πέντε χρόνια μετά την προβολή της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας με κινούμενα σχέδια που υλοποιήθηκε από τον οργανισμό Walt Disney Η Χιονάτη και οι 7 νάνοι (1937), ένας έλληνας σκιτσογράφος ο Σταμάτης Πολενάκης σχεδιάζει την πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους με τίτλο Ο Ντούτσε Αφηγείται (3,5 min, ασπρόμαυρη). Ήταν χειμώνας του 1942 στη Σίφνο και μάλιστα στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Η ταινία κινηματογραφήθηκε μερικά χρόνια αργότερα, το 1945 με τη βοήθεια των Παπαδούκα και Μεραβίδη και ήταν μια αντιφασιστική σάτιρα με τον Ντούτσε να προσπαθεί να καλύψει με ψέματα, την ήττα του από τους Έλληνες. Ευρήματα και σκηνοθετική τόλμη χαρακτηρίζουν αυτή την πρώτη ηρωική ελληνική προσπάθεια στον χώρο του animation. Την αμέσως επόμενη χρονιά, το 1946, ο Γιάννης Ρουσσόπουλος δημιουργεί την ταινία Σιγά τους Κεραυνούς (5min, ασπρόμαυρη) όπου περιγράφει με χιούμορ, δράσεις και συγκρούσεις των θεών του Ολύμπου.
Αν και ο δρόμος είχε πλέον ανοίξει και η άνθιση του ελληνικού κινηματογράφου που θα ακολουθούσε τις δεκαετίες του ’50 και ’60 θα μπορούσε να συμπαρασύρει την παραγωγή του ελληνικού animation, εν τούτοις παρέμεινε για 40 και πλέον χρόνια υπόθεση μεμονωμένων και ηρωικών προσπαθειών διαφόρων καλλιτεχνών με μεράκι, πάθος, και πείσμα. Η αδιαφορία των παραγωγών να συστήσουν οργανωμένες εταιρείες κινουμένων σχεδίων -όπως ήταν η «Finos Film» και η «Καραγιάννης Καρατζόπουλος» για τις live action ταινίες-, οδήγησαν τους περισσότερους δημιουργούς στη διαφήμιση όπου εκπαιδεύτηκαν στο animation, απέκτησαν πείρα στο art direction και το post production αλλά δεν εξέλιξαν πολύ τα αφηγηματικά τους μέσα και γνώσεις. Άλλοι πάλι στράφηκαν μετά από λίγες προσπάθειες στην εικονογράφηση, τη ζωγραφική ή στις ταινίες live action.
Κύρια αιτία της μη ανάπτυξης της τεχνικής του ελληνικού animation υπήρξε για χρόνια η αδυναμία συνεργασίας των ελλήνων δημιουργών σε μεγάλες ομάδες αλλά και η ανυπαρξία σχολών animation υψηλού επιπέδου στη χώρα μας. Τρίτη αιτία θα μπορούσε να θεωρηθεί η ανυπαρξία των απαραίτητων κεφαλαίων αφού όπως αποδείχθηκε στην Ελλάδα για πολλές δεκαετίες διακινήθηκαν δισεκατομμύρια χωρίς όμως καμία μέριμνα στον τομέα της ανάπτυξης. Σήμερα, λόγω έλλειψης σχολών animation υψηλού επιπέδου επίσης, ότι παιδικό προβάλεται σήμερα στην χώρα μας είναι μόνο μεταγλωττίσεις.
Η Δεκαετία του ’60
Έτσι πέρασαν 18 χρόνια μέχρι να παρουσιαστεί ξανά ταινία animation. Ήταν το 1964 όταν ο σκηνοθέτης Γιώργος Διζικιρίκης έφτιαξε ένα μικρό φιλμάκι με κινούμενες κούκλες για τις ανάγκες της ταινίας του Βασίλη Γεωργιάδη Γάμος αλά Ελληνικά, μια ασπρόμαυρη ταινία με πολύ χιούμορ για τις δυσκολίες του γάμου δύο νιόπαντρων. Η οκτάλεπτη αυτή ένθετη ταινία του Διζικιρίκη, αποτελεί την πρώτη ελληνική προσπάθεια στο δύσκολο είδος του stop motion animation.
Το 1967 ακολουθεί μία ακόμα ταινία με κινούμενες κούκλες που και αυτή δημιουργήθηκε για τις ανάγκες μιας live action ταινίας. Ήταν το Ένας φίλος από το Διάστημα του Χρήστου Διατσίνη με θέμα την έλευση στη Γη ενός διαστημόπλοιου με εξωγήινους, που έχουν καλές προθέσεις.
Το 1969 κι ενώ η Χούντα έχει επιβληθεί στην Ελλάδα οι Γιαννόπουλος και Διάτσιντος παρουσιάζουν την ταινία Ο Καραγκιόζης και ο Δράκος που στοχεύει στους μετανάστες των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ ο σκηνοθέτης Θόδωρος Μαραγκός παρουσιάζει το Τσούφ θέλοντας να κάνει ένα καυστικό σχόλιο για τη δύναμη του χρήματος (το χιλιάρικο). Η ταινία κέρδισε το πρώτο βραβείο Μικρού Μήκους με υπόθεση στο ΦΕΚ 1969 καθώς και το Ειδικό Βραβείο των κριτικών στον ίδιο θεσμό. Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε η εταιρεία παραγωγής «Αρώνης-Ευθυμιάδης» η πρώτη ουσιαστικά οργανωμένη εταιρεία που ασχολήθηκε με διαφημιστικές ταινίες animation και όχι μόνο, μαζεύοντας πολλά από τα ταλέντα της εποχής όπως ο Γ. Βάμβουρας, ο Γ. Γεωργαρίου, ο Γ. Κουτσούρης, ο Ν. Μυρμιρίδης κ.ά.
Η Δεκαετία του ’70
Το 1970 ο Κρίστιαν Σούρλος στην ταινία του Τα Μαλλιά παρουσιάζει τον εφιάλτη ενός ανθρωπάκου που αγωνιά και «ανατριχιάζει» μπροστά στον κίνδυνο του πολέμου που βρίσκεται παντού, ενώ την ίδια χρονιά με τη Χειραφέτηση (10min, ασπρόμαυρη) κάνει την πρώτη του εμφάνιση και ο σημαντικός δημιουργός και τεχνίτης του animation Άκης Ψάιλας.
Το 1971 ο Θόδωρος Μαραγκός επανέρχεται με μια πιο ολοκληρωμένη δουλειά, το Σσσστ (8min, έγχρωμη), μια τολμηρή προσπάθεια στα χρόνια της χούντας των συνταγματαρχών με κεκαλυμμένη σάτιρα και με γενικό πρόσταγμα το «σσσστ» δηλαδή… μη θίγεται τα κακώς κείμενα. Η ταινία κέρδισε το Α’ βραβείο Μικρού Μήκους με υπόθεση στο ΦΕΚ 1971. Την ίδια χρονιά κάνει την πρώτη του εμφάνιση και ο Ιορδάνης Ανανιάδης με την ταινία Πανδαισία (10 min - έγχρωμη) που μας μεταφέρει στον Όλυμπο, στη χώρα των θεών. Η ταινία του κέρδισε το Α’ βραβείο Μικρού Μήκους με υπόθεση Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη, στο ΦΕΚ 1971. Ο Ανανιάδης θα αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια του ελληνικού animation με σταθερή και εξελισσόμενη πορεία για 3 δεκαετίες αλλά θα επιλέξει το δρόμο της πολύ μοναχικής δημιουργίας.
Το 1973 έρχεται και η πρώτη διεθνής διάκριση ελληνικής ταινίας animation. Ήταν η Γραμμή (3min, έγχρωμη) των Νάσου Μυρμιρίδη και Γιάννη Κουτσούρη, που κατέκτησε το πρώτο βραβείο στο φημισμένο εκείνη την εποχή φεστιβάλ του Ζάγκρεμπ. Επίσης κέρδισε το Α’ Βραβείο Μικρού Μήκους με υπόθεση στο ΦΕΚ 1973. Οι καθημερινοί άνθρωποι που κινούνται όλοι πάνω σε μια ευθεία γραμμή καθοδηγούμενοι από γιγάντια δάχτυλα, έχουν για σώματα - δακτυλικά αποτυπώματα. Όποιος επιχειρεί να βγει από τη γραμμή συνθλίβεται και εξαφανίζεται. Επίσης ξεκινάνε να προβάλλονται οι πρώτες διαφημίσεις με κινούμενα σχέδια στην τηλεόραση. Η χρονιά κλείνει με δύο ακόμα δημιουργίες, το Άνθρωπος και Ευτυχία (3min, έγχρωμη) του Θόδωρου Βαμβουρέλη όπου ένας χαρακτήρας σπαταλά τη ζωή του στο κυνήγι του πλούτου και στο τέλος αυτοκτονεί διαπιστώνοντας πως έχασε την ευτυχία, και το Μηχανικό Χαμόγελο (7 min, έγχρωμη) των Μαρία Ζαχούρ και Κάτε Παπανικολάου μια ακόμα ταινία με κούκλες και πλαστελίνες.
Το 1974 ξεκινά η Μεταπολίτευση για την Ελλάδα και μαζί και η δημιουργική πορεία ενός ακόμα στούντιο παραγωγής animation, το «Κουνούπι» που ίδρυσαν οι δημιουργοί της Γραμμής, Νάσος Μυρμιρίδης και Γιάννης Κουτσούρης. Η εταιρεία λειτούργησε για 15 χρόνια αποκλειστικά στο χώρο της διαφήμισης δίνοντας σημαντικές δημιουργίες με καινοτόμες τεχνικές και αισθητικές. Την ίδια χρονιά ξεκινά τη δημιουργική του πορεία και ο Γιώργος Σηφιανός με το Smile (2min, έγχρωμη). Ο Σηφιανός θα συνεχίσει την καριέρα του στη Γαλλία (από το 1980) με συμμετοχή σε πολλές βραβευμένες καλλιτεχνικές δημιουργίες αλλά και σημαντικό έργο στον τομέα της εκπαίδευσης.
Το 1975 ο Άκης Ψάιλας παρουσιάζει τους Τερμίτες (6,5min, έγχρωμη) με την τεχνική του ροτοσκόπινγκ και κερδίζει Τιμητική Διάκριση από την κριτική επιτροπή του ΦΕΚ 1975, ενώ ο ζωγράφος Αλέξης Κυριστόπουλος με τη βοήθεια του σκηνοθέτη Θανάση Νέτα παρουσιάζει την έξυπνη σάτιρα Μύκονος (2min, έγχρωμη) όπου το διάσημο τουριστικό νησί έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Ο Θανάσης Νέτας από τη χρονιά εκείνη συνεργάστηκε μόνιμα στο κρατικό κανάλι (τότε ΕΙΡΤ) ως χειριστής τρικέζας (από τις ελάχιστες της ελληνικής αγοράς) και ως σκηνοθέτης animation και ντοκιμαντέρ.
Το 1977 ο Άκης Ψάιλας επιστρέφει με την ταινία Το Ρολόι (8min, έγχρωμη) για να σχολιάσει το άγχος της σύγχρονης κοινωνίας σε σχέση με το πέρασμα του χρόνου, ενώ ο Νίκος Μπιλιλής γυρίζει την ταινία Εδώ Γελάνε (9 min, ασπρόμαυρη).
Δύο χρόνια αργότερα, το 1979 έχουμε 5 νέες ταινίες animation: 5684 Καρρέ του Μάρκου Χολέβα (5min, έγχρωμη) μια ταινία με πλαστελίνες, Πρόλογος για μια Παράσταση του Καραγκιόζη (5min, έγχρωμη) του Μαρίνου Κάσσου με την τεχνική του cut-out και βάση το τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου «Σαν τον Καραγκιόζη», Ο Ζάχος ο Μαζόχας (7min, έγχρωμη) του Ιορδάνη Ανανιάδη, ένα καρτούν στα κλασικά πρότυπα των ταινιών του Chack Jones και με πολύ προσωπικό μαύρο χιούμορ, και τέλος την ταινία του πρωτοεμφανιζόμενου Στράτου Στασινού Περίπατος (5min, έγχρωμη) που είναι φτιαγμένη και αυτή με τη δύσκολη τεχνική του cut-out. Ένας μοναχικός άνθρωπος ασφυκτιά στην μεγάλη και απρόσωπη πόλη που τον συνθλίβει. Η ταινία κέρδισε το Γ’ βραβείο Μικρού Μήκους στο ΦΕΚ 1979 και Ειδική Μνεία στα βραβεία του Δήμου Θεσσαλονίκης. Τέλος ο Δημήτρης Τράγγαλος γυρίζει την πρώτη του ταινία Μπαρταφλάτσα (7min, έγχρωμη). Ο Ζάχος ο Μαζόχας του Ανανιάδη αποτελεί ουσιαστικά τον πρώτο ελληνικό «πιλότο» για τηλεοπτική ή κινηματογραφική σειρά μικρών επεισοδίων με χιουμοριστικό περιεχόμενο, που όμως δεν έτυχε της προσοχής των παραγωγών όπως και πολλοί άλλοι που θα ακολουθήσουν. Στο χώρο του animation μπορούν να ενταχθούν και μερικές σκηνές από την πειραματική ταινία του Θανάση Ρετζή, Coprus (1979) που κέρδισε Τιμητική Μνεία από την κριτική επιτροπή του ΦΕΚ 1979.
Η Δεκαετία του ’80
Το 1980 ο Θανάσης Νέτας σχεδιάζει και κινηματογραφεί για λογαριασμό της ΕΡΤ ένα μικρό φιλμάκι ως κοινωνικό μήνυμα για τα σκουπίδια που πνίγουν την Αθήνα, με τον τίτλο Βοήθεια (έγχρωμο). Η ταινία αυτή στάθηκε η αιτία να γνωριστεί με τον Άγγελο Ρούβα που τότε ετοίμαζε την πρώτη του ταινία. Η γνωριμία τους αυτή θα αποδώσει καρπούς μερικά χρόνια αργότερα στο Τμήμα Κινουμένων Σχεδίων της ΕΡΤ που λειτούργησε δημιουργικά υπό την επίβλεψή τους για τρία περίπου χρόνια.
Το 1981 τη χρονιά της «Μεγάλης Αλλαγής» που υπόσχεται στην πολιτική ο Ανδρέας Παπανδρέου κατακτώντας την εξουσία της χώρας, ο Ιορδάνης Ανανιάδης στην τρίτη του ταινία Κύκλος (5 min, έγχρωμη) σχολιάζει με χιούμορ αλλά και σοβαρότητα τον κύκλο της ζωής ενός ανθρώπου από τη γέννηση στο θάνατο. Η αποποίηση της τεχνικής της ζελατίνας και ο σχεδιασμός των χαρακτήρων και των τοπίων πάνω στο χαρτί, θα χαρακτηρίσει το έργο του τις επόμενες δεκαετίες. Η ταινία του κέρδισε το Α’ Βραβείο Μικρού Μήκους με κινούμενα σχέδια, στο ΦΕΚ 1981, καθώς και τα Βραβεία καλύτερης Μικρού Μήκους ταινίας από την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου και από την ΕΚΚΑ. Ο Μάρκος Χολέβας στη δεύτερη ταινία του με τίτλο Επίσημος προσκεκλημένος διαπραγματεύεται την έννοια της φήμης στη ζωή των ανθρώπων, ενώ ο Αντώνης Σακελλαρίου δημιουργεί την πρώτη του ταινία με τίτλο Βροχούλα (2min, έγχρωμη). Προς το τέλος του 1981 ο Άγγελος Ρούβας κάνει την πρώτη του εμφάνιση με την ταινία του Δοκιμή (5,5min, έγχρωμη), γυρισμένη σε super8, ένα «τεστ» για τις δυνατότητές του στο κινούμενο σχέδιο αφού όπως δηλώνει υπήρξε αυτοδίδακτος. Η ταινία κατέκτησε πρώτο βραβείο στον τηλεοπτικό διαγωνισμό «Να η Ευκαιρία» (Δεκέμβριος 1981) και διάκριση κοινού στο 4ο Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Κινηματογράφου Super-8 Θεσσαλονίκης (Μάιος 1982).
Το 1982 η εταιρεία παραγωγής Αρώνης-Ευθυμιάδης επιχειρεί να φτιάξει έναν πιλότο για την πρώτη ελληνική σειρά κινουμένων σχεδίων (6 ep.Χ 25 min) με τίτλο Παντεχνής (6min, έγχρωμο). Με την τεχνική της ζελατίνας, η ταινία μας μεταφέρει στο Βυζάντιο στα χρόνια της δόξας του και μας αφηγείται τη ζωή 4 φίλων αλλά κυρίως του πολυμήχανου και εφευρετικού Παντεχνή. Ο πιλότος της σειράς όμως δεν είχε συνέχεια λόγω υψηλού κόστους. Βασικοί συντελεστές του Παντεχνή οι Άγγελος Χατζηανδρέου, Γιάννης Γεωργαρίου, Γιάννης Βάμβουρας, Γιάννης Γιακουμάτος, Νίκος Πάνου, Δ. Μυλωνάς. Την ίδια χρονιά (1982) ο Μαρίνος Κάσσος στη δεύτερη πειραματική ταινία του Συνοδεία συνδυάζει τη μουσική (Σάκης Παπαδημητρίου) με την κίνηση, σχεδιάζοντας απ’ ευθείας πάνω σε παρθένο κινηματογραφικό φιλμ. Μια αξιέπαινη προσπάθεια, τόλμημα για την εποχή της που βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ο Στράτος Στασινός επιβλέπει και καθοδηγεί την προσπάθεια παιδιών της ΣΤ τάξης του Δημοτικού σχολείου «Το Εργαστήρι» και κάνει την ταινία Εργαστήρι 82 (6,5min, έγχρωμη). Κάθε παιδί ήταν υπεύθυνο για το σκίτσο και το animation της δικής του ιστορίας. Η ταινία απέσπασε το Βραβείο καλύτερης ταινίας Μικρού Μήκους με κινούμενα σχέδια στο ΦΕΚ 1982. Ακόμα την ίδια χρονιά ο Μάρκος Χολέβας παρουσιάζει την τρίτη του δημιουργία με τίτλο Πράσινο Φως - Κόκκινο Φως (8min, έγχρωμη) και ο γελοιογράφος Γιάννης Ιωάννου σχεδιάζει ένα μονόλεπτο φιλμάκι για λογαριασμό της κίνησης «Πολίτες κατά του Νέφους» με τίτλο Αρχίζω ν’ Ανησυχώ. Η ταινία κινηματογραφήθηκε από τον Θανάση Νέτα στην ΕΡΤ και η μουσική ήταν του Γιώργου Παπαδάκη.
Το 1983 ο Ιορδάνης Ανανιάδης στην τέταρτη ταινία του Η Τρύπα (7min, έγχρωμη), κάνει μια σάτιρα της ελληνικής πραγματικότητας, έχοντας ως πρωταγωνιστή κάποιον που τολμά να βγει από την ασφάλεια της τρύπας (μέσα στο έδαφος) όπου είναι κλεισμένος. Αυτά που αντιμετωπίζει τον ωθούν να ξανακλειστεί στην τρύπα του και ακόμα βαθύτερα. Η ταινία κέρδισε το Α’ βραβείο Μικρού Μήκους με υπόθεση στο ΦΕΚ 1983 και το βραβείο της ΕΚΚΑ στον ίδιο θεσμό. Επίσης το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ της Δράμας και το βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ του Μπιλμπάο. Την ίδια χρονιά ο γελοιογράφος Δημήτρης Χατζόπουλος δοκιμάζει τις δυνάμεις του στο χώρο του animation με την ταινία του Αναφορά στον Steinberg (4min, έγχρωμη).
Το 1984 κάνουν την εμφάνισή τους δύο ακόμα δημιουργοί. Ο Δημήτρης Τράγγαλος με το 215 και Μία (7min, έγχρωμη) όπου εμπνέεται από καταστάσεις που βιώνει ένας φαντάρος στη στρατιωτική του θητεία και ο Κώστας Καπάκας με τις Σκηνές (3min, έγχρωμη) που κερδίζει το Γ’ βραβείο Μικρού Μήκους στο ΦΕΚ 1984 και Κρατικό βραβείο Μικρού Μήκους την ίδια χρονιά. Επίσης κέρδισε το Α’ βραβείο για φιλμ Ειδικής Τεχνικής στο Φεστιβάλ της Δράμας. Ο ίδιος δημιουργός θα εμφανιστεί και την επόμενη χρονιά με δύο ταινίες, το Μαγικό Καλάθι και την ταινία Τριάμιση κερδίζοντας Κρατικό βραβείο Μικρού Μήκους το 1985.
Η χρονιά του 1985 ήταν σε όλο τον κόσμο αφιερωμένη στο κινούμενο σχέδιο. Η Αθήνα ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης 1985 διοργανώνει μία «Διεθνή Εβδομάδα Κινουμένου Σχεδίου» στον κινηματογράφο «Παλλάς» (2-8 Δεκεμβρίου) με τίτλο “Animation ’85” και με καλεσμένους από 15 χώρες, αλλά και με ελληνική συμμετοχή. Οι δημιουργοί κινουμένων σχεδίων μίλησαν για τα θέματα που τους απασχολούσαν ή τους ενέπνεαν: ο πυρηνικός όλεθρος, η αναζήτηση του έρωτα, το πρόβλημα της μοναξιάς, αλλά και για τα κίνητρα που τους οδήγησαν στην τέχνη τους. Την Ελλάδα που γιόρταζε παράλληλα 40 χρόνια καλλιτεχνικής δημιουργίας στο κινούμενο σχέδιο, εκπροσώπησαν οι Ι. Ανανιάδης, Θ. Μαραγκός, Στρ. Στασινός, Ν. Μυρμιρίδης, Γ. Κουτσούρης, Ά. Ψάιλας, Γ. Σιφιανός, Μ. Κάσσος, Κ. Καπάκας, Α. Κυριτσόπουλος, Θ. Βαμβουρέλης, Θ. Ρετζής. Συνολικά προβλήθηκαν 150 ταινίες από χώρες της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ιαπωνία κ.ά.
Η επετειακή αυτή χρονιά είχε την τύχη να συνοδευτεί με μια ακόμα σημαντική δημιουργία του ελληνικού animation. Ήταν η ταινία Του Κολυμπητή (18min, έγχρωμη) του Στράτου Στασινού και του Νάσου Μυρμιρίδη σε σενάριο του Κώστα Παπαγεωργίου. Η ταινία που χρειάστηκε 3 ½ χρόνια για να ολοκληρωθεί, βασίστηκε στους στίχους ενός δημοτικού τραγουδιού και αφηγείται με αλληγορία τη δραματικότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Τα σκηνικά που παρουσιάζουν με ζωντάνια ένα ηπειρώτικο τοπίο ήταν του Στράτου Στασινού και του Γιώργου Αγγελόπουλου και τα κουστούμια της Εύας Χειλαδάκη. Βοηθός σκηνοθέτη ήταν ο Γιώργος Νικολούλιας, ο μετέπειτα πρόεδρος της Cartoon Hellas. Στο φιλμ τραγουδούν η Σαβίνα Γιαννάτου και ο Γιάννης Σαμσιάρης. Η ταινία κέρδισε το Α’ Βραβείο Καλύτερης ταινίας Μικρού Μήκους στο ΦΕΚ 1985 και το αντίστοιχο βραβείο από την ΠΕΚΚ. Επίσης κέρδισε Κρατικό βραβείο Μικρού Μήκους την ίδια χρονιά. Η δεύτερη ταινία ελληνικού animation του 1985 ήταν η Καμπαρντίνα (4min, έγχρωμη) του Γιώργου Μπαγανά που την υλοποίησε με αφορμή τα 2.300 χρόνια της Θεσσαλονίκης όπου μια καμπαρντίνα βγαίνει από τη βιτρίνα ενός μαγαζιού και περιπλανάται στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Καταλήγει σε έναν καλόγερο, όπου κρεμιέται.
Το 1986 ο παραγωγικότερος έλληνας δημιουργός Ιορδάνης Ανανιάδης, παρουσιάζει την ταινία του Αδάμ (11 min, έγχρωμη) μια ευρηματική σάτιρα για την καταστροφική μανία του ανθρώπινου είδους. Χρειάστηκε 3 χρόνια και 17.000 σχέδια για να ολοκληρωθεί. Η υπόθεση εκτυλίσσεται ύστερα από μία πυρηνική καταστροφή. Α’ Βραβείο Καλύτερης Μικρού Μήκους ταινίας στο ΦΕΚ 1986 και Κρατικό βραβείο Ποιότητας για Μικρού Μήκους την ίδια χρονιά. Ακόμα κέρδισε βραβείο στο Φεστιβάλ Lucca. Ο Κώστας Καπάκας ολοκληρώνει την πορεία του στο animation με την ταινία Μικρού Μήκους είναι θα Περάσει (7min, έγχρωμη) όπου παρουσιάζει πέντε μικρά θέματα εμπνευσμένα από τη σκληρή καθημερινότητα. Την ίδια χρονιά ο Γιάννης Γεωργαρίου έχοντας αποχωρήσει από την Αρώνης-Ευθυμιάδης και λειτουργώντας σε προσωπική εταιρεία, ολοκληρώνει σε παραγωγή της ΕΡΤ1, τη σειρά κινουμένων σχεδίων Μηνύματα Κοινωνικής Συμπεριφοράς (1986) με μικτή τεχνική (22epX1,5min). Τα κείμενα ήταν της Ειρήνης Λεβίδη και η μουσική του Δ. Λέκκα. Τέλος ο γερμανοτραφής Μιχάλης Αρφαράς γυρίζει δύο ταινίες στο Βερολίνο με τίτλους Animation Has No Borders (4’ 12’’). Τριάντα έξη animators από 36 διαφορετικές χώρες συνεργάστηκαν, ώστε να εικονογραφήσουν την μουσική της «INTERNATIONALE» με εικόνες σχεδιασμένες απευθείας στην σελιλόζη του φιλμ. Η άλλη ταινία έχει τον τίτλο City Life Grafitis (9’. 06’’). Ένα πυροτέχνημα εικόνων και ήχων, αντικατοπτρισμών της αστικής ζωής στα τέλη του 20ου αιώνα. Το έργο είναι πειραματικό μοντάζ μίας πλειάδας τεχνικών και αισθητικών εκφράσεων του animation. Μία ακόμα δημιουργός που ξεκινά την πορεία της από το εξωτερικό όπου σπούδαζε (Ιταλία), η Ελένη Μούρη παρουσιάζει τη ταινία της Gli Struzzi (Οι Στουθοκάμηλοι).
Το 1987 το εκπληκτικό σήμα του Ευρωμπάσκετ της Αθήνας, δημιουργία του Γιάννη Γεωργαρίου θα σταθεί τυχερό και η εθνική ομάδα θα κατακτήσει για πρώτη φορά το μεγάλο τρόπαιο του θεσμού. Επίσης ο Δημήτρης Καραθανάσης παρουσιάζει την πρώτη του ταινία με τίτλο Κόσμος (6min, έγχρωμη) όπου ένας ανθρωπάκος προσπαθεί να ξεπεράσει τα εμπόδια της ζωής χωρίς να ξέρει πού πηγαίνει. Ακόμα ο Δημήτρης Τράγγαλος δημιουργεί την ταινία Επιχείρηση Βαρετή (9min, έγχρωμη). Οι παλιοί συμμαθητές και φίλοι Άγγελος Ρούβας και Νίκος Παραγιουδάκης δημιουργούν έναν δίλεπτο πιλότο σε ιδέα και χαρακτήρες του Άγγελου Ρούβα με τίτλο Gary and Migue που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΡΤ, με πρωτοβουλία του Νίκου Πιλάβιου. Στόχος της παραγωγής αυτής, η υλοποίηση μιας τηλεοπτικής σειράς. Λίγους μήνες αργότερα ο Ν. Πιλάβιος απομακρύνθηκε από τη θέση του και η ιδέα δεν προχώρησε.
Την ίδια χρονιά ο Γιάννης Γεωργαρίου οργανώνει μια νεοσύστατη ομάδα (Π. Ράππας, Ά. Ρούβας, Π. Ζερβός, Κ. Σταμάτης, Θ. Σακκελαράκης) και σκηνοθετεί μαζί με τον Ζυλ Ντασσέν ένα δεκάλεπτο animation με τίτλο Golden Olympics που στόχο είχε τη διεκδίκηση της Χρυσής Ολυμπιάδας του 1996 από την Αθήνα. Η μουσική ήταν του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Μόλις ολοκληρώνεται η ταινία (Νοέμβριος 1987) δημιουργείται ένα Τμήμα Κινουμένων Σχεδίων στην κρατική τηλεόραση (ΕΤ1) από τους Θανάση Νέτα, Άγγελο Ρούβα και Νίκο Παραγιουδάκη (στην πορεία προστέθηκαν οκτώ ακόμα συνεργάτες: Λ. Ζαμπέλη, Ντ. Πλατανιώτου, Ά. Αθανασίου, Π. Γρηγορόπουλος, Α. Καραφύλλη, Μ. Αποστολοπούλου, Γ. Πλώτας, Γ. Τζανετής). Στα τρία χρόνια λειτουργίας του τμήματος animation έγιναν περί τις 70 παραγωγές που κάλυψαν τις ανάγκες του προγράμματος σε κοινωνικά μηνύματα και σήματα εκπομπών. Εποχή άφησαν και οι mini τηλεοπτικές σειρές που κυριάρχησαν τα χρόνια εκείνα στη ζώνη των τηλεοπτικών διαφημίσεων, με κεντρικούς ήρωες τον Κηπουρό Βιγόνια (12 επεισόδια) του Άγγελου Ρούβα και τον Μουσικό του Θανάση Νέτα (8 επεισόδια). Η κοινότητα του ελληνικού animation αποχαιρετά το 1987 τον Α. Ευθυμιάδη της γνωστής εταιρείας και ο Μάνος Αρώνης συνεχίζει τη δράση του στο χώρο της διαφήμισης με την επωνυμία ΑΡΩΝΗΣ ΑΕ.
Το 1988 κάνει την πρώτη του ταινία ο Αλέκος Παπαδάτος με τίτλο Τζιτζίκι και Μυρμήγκι εμπνεόμενος από τον γνωστό μύθο του Αισώπου (Διάκριση ποιότητας ταινίας Μικρού Μήκους στα Κρατικά βραβεία του 1988 και βραβείο στο Φεστιβάλ της Δράμας το 1989). Την ίδια χρονιά ο Δημήτρης Καραθανάσης παρουσιάζει την ταινία του Νίκη (3min, έγχρωμη), ο Γιώργος Μπαγανάς την ταινία Λαβύρινθος, ο Γιώργος Νικολούλιας και ο Στράτος Στασινός συνεργάζονται στην ταινία Η Χώρα μου στην Ευρώπη (3min, έγχρωμη) και ο Νάσσος Βακάλης την ταινία Μην Ταΐζετε την Αρκούδα (3min, έγχρωμη). Ο Βακάλης θα διαγράψει μια λαμπρή πορεία στα μεγάλα στούντιο παραγωγής του Χόλυγουντ, σε πολλές και υπεύθυνες δημιουργικές ειδικότητες κατακτώντας βραβεία και διακρίσεις. Την ίδια χρονιά ο Μιχάλης Αρφαράς γυρίζει στη Γερμανία την ταινία Kurzer Film Fuer Lange Stotterer (2 min). Πρόκειται για ένα πειραματικό έργο κινουμένων σχεδίων αφιερωμένο στον ντανταϊστή καλλιτέχνη και ποιητή Kurt Schwitters.
Το 1989 ο Γιάννης Γεωργαρίου μεταβαίνει στο Μόναχο και εντάσσεται στο δυναμικό της γερμανικής εταιρείας παραγωγής MS Film για τις ανάγκες τις ταινίας The Magic Voyage (1992). Την ίδια χρονιά ο Γιάννης Κουτσούρης δημιουργεί τη δική του μονάδα παραγωγής ταινιών κινουμένων σχεδίων με την επωνυμία «Κουάκ» η οποία δραστηριοποιήθηκε μέχρι το 2000 κυρίως στο χώρο της διαφήμισης. Ο Μιχάλης Αρφαράς συνεχίζει το έργο του στο Βερολίνο με μια ακόμα πειραματική ταινία με τίτλο Eine Geschichte Ueber Menschen (3,5min, έγχρωμη). Τέλος η μικρού μήκους ταινία του Άγγελου Ρούβα με τίτλο Jump Shshshoot…! (1min, έγχρωμη) σε παραγωγή της ΕΡΤ προβλήθηκε στο πληροφοριακό τμήμα του φεστιβάλ Ζάγκρεμπ και είχε ως θέμα το παιχνίδι στις γειτονιές της Αθήνας και την ενόχληση που προκαλεί στους περίοικους.
Η δεκαετία του ’90 που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε από τη σύσταση πολλών νέων εταιρειών που στόχο είχαν να αξιοποιήσουν τη χρηματική βοήθεια των προγραμμάτων της ευρωπαϊκής ένωσης (Πρόγραμμα MEDIA) για τη δημιουργία τηλεοπτικών σειρών και τηλεταινιών, ενώ τη δεκαετία του 2000 έγιναν οι πρώτες σημαντικές παραγωγές με τη νέα τεχνολογία και το 3D animation
Το 1995 εμφανίζεται ο Βασίλης Μαζωμένος με την πρώτη του ψηφιακή ταινία (και πρώτη ελληνική μεγάλου μήκους ψηφιακή) Μέρες Οργής, που χρησιμοποιεί την τεχνική του computer animation για τη δημιουργία μιας ιδιαίτερης και πρωτότυπης κινηματογραφικής γραφής. Ακολουθούν και άλλες δυο ταινίες του Β. Μαζωμένου Ο θρίαμβος του Χρόνου το 1996 και Το Χρήμα - μια μυθολογία του Σκότους. Η τελευταία αποτελεί και την πρώτη 3D animation ταινία μεγάλου μήκους στην Ευρώπη το 1998. Με αυτές τις τρεις ταινίες ο Μαζωμένος καθιερώνεται από τους πιο βασικούς εκπροσώπους του ψηφιακού κινούμενου σχεδίου της δεκαετίας του '90 διεθνώς. Στοιχεία τρισδιάστατου κινούμενου σχεδίου υπάρχουν και στην επόμενη ταινία του Μαζωμένου, το 2002, Η Μνήμη (ταινία).
Πηγές
1. Animation – Το Κινούμενο Σχέδιο, Γιάννης Βασιλειάδης, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1985.
2. Κινούμενο Σχέδιο – 28ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου (Παράλληλες Εκδηλώσεις), 1988.
3. Animation – Ιστορία και αισθητική του κινουμένου σχεδίου, Γιάννης Βασιλείαδης, Εκδόσεις Αιγόκερως 2006
4. Τα Κινούμενα σχέδια Μπορούν να Στείλουν το Μήνυμα στον Θεατή, Λευτέρης Κυπραίος, Ελ. Τύπος 12-13 Ιανουαρίου 1985.
5. Animation ’85, Μια συζήτηση για το κινούμενο σχέδιο, με τον Στράτο Στασινό, Ιωσήφ Βάγγερ, Περιοδικό Μετρό, 3 Δεκεμβρίου 1985.
6. Τέσσερα χρόνια ετοιμασία για 18 λεπτά ταινία…, Λευτέρης Κυπραίος, Ελ. Τύπος, Τρίτη 29 Οκτωβρίου 1985.
7. Ήρωες από… Ζελατίνα αλα Ελληνικά, Ελένη Κάραμποτ, Περιοδικό TV3, 13 Ιουνίου 1986.
8. Οι Πιονιέροι του Ελληνικού Καρτούν, Ζαχαρίας Ρουστάνης, Πρόσωπα 21ος Αιώνας, 17 Απριλίου 1999, Τεύχος 6.
9. Cartoon Made in Greece, Ματίνα Παπαχριστούδη, Περιοδικό Τύπος TV, 7-13 Μαρτίου 1999.
10. Ευρωπαϊκό Κέντρο Κινουμένων Σχεδίων - http://animationcenter.gr/modules/news/article.php?storyid=420
11. Ελληνική Κινηματογραφική ταινία Μικρού Μήκους - http://www.shortfilm.gr/
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
