Ο μουσακάς (Αραβικά: مسقعة‎ musaqqaʿa 'chilled', Νότια Σλαβικά musaka/мусака,Τούρκικα: musakka, Ουγγρικά: rakott padlizsán - από την Τούρκικη λέξη για την μελιτζάνα patlıcan) είναι ένα πιάτο από μαγειρεμένο κιμά, μελιτζάνες και πατάτες που συναντάται σε διάφορες μορφές σε όλα τα Βαλκάνια (Βουλγαρία, Ρουμανία), σε χώρες της Μέσης Ανατολής (Αίγυπτος, Λίβανος), της Κεντρικής Ευρώπης, στην Ελλάδα και στην Τουρκία [1] .

Μια μερίδα ελληνικός μουσακάς. (*)

Ετυμολογία

Η λέξη μουσακάς προέρχεται από το αραβικό "musaqqa‘a", το οποίο σημαίνει κρύο. Η ρίζα "saqqa‘a" ( θηλυκή παθητική μετοχή του ρήματος παγώνω) προέρχεται από τη λέξη "sa’a" που σημαίνει παγωμένο, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από τη λέξη "saqi’a" που μεταφράζεται ως άσπρο [2]. Όμως, αυτή δεν είναι η μοναδική ετυμολογική εξήγηση της λέξης μουσακάς. Ο Αλαν Ντέιβιντσον στο "Oxford Companion to Food" παραπέμπει μεν στην αραβική λέξη musaqqa( με την έννοια του υγραίνω), επισημαίνοντας παράλληλα ότι το όνομα αυτό χρησιμοποιήθηκε στην Τουρκία πρώτα και ότι δεν είναι βέβαιο ότι το πιάτο προέρχεται από την αραβική παράδοση. Ακόμη, σύμφωνα με τον Κλίφορντ Ράιτ, ετυμολογικά ο μουσακάς μπορεί να βασίζεται στο παλαιστινιακό musakhkhan ("αυτό που έχει ζεσταθεί"), το οποίο ουσιαστικά είναι ένα πιάτο από ψιλοκομμένο κοτόπουλο μαγειρεμένο με κρεμμύδι, τυλιγμένο σε ειδικό ψωμί και ψημένο στο φούρνο. Τέλος, ο Αλέξανδρος Γιώτης, στο "Ιστορία μαγειρικής και διατροφής", γράφει για τη λέξη "μουχάσα", η οποία στα αραβικά παραπέμπει σε τεχνική παρά σε συνταγή [3]
Ιστορία

Η προέλευση του μουσακά δεν είναι ιστορικά κατοχυρωμένη, πολλοί όμως υποστηρίζουν ότι το πιάτο προέρχεται από τον περσικό maguma, ένα φαγητό που αποτελεί συνδυασμό αρνιού και μελιτζάνας. Η ελληνική εκδοχή του μουσακά τοποθετείται χρονικά στον 20ο αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, ο μουσακάς όπως είναι ευρέως γνωστός σήμερα εμφανίστηκε το 1910 με την κυκλοφορία των συνταγών του αρχιμάγειρα Νικολάου Τσελεμεντέ [4] . Η διαφορά έγκειται στην προσθήκη της μπεσαμέλ και στην αφαίρεση των πολλών μπαχαρικών από την εκτέλεση της συνταγής [5], ενώ προηγουμένως βιβλία συνταγών μαγειρικής αναφέρουν πώς την μπεσαμέλ αντικαθιστούσε η κρέμα με αλεύρι Τεργέστης[6].
Διαφορετικές εκδοχές ανά χώρα
Αίγυπτος
Μουσακάς (αιγυπτιακή κουζίνα).

Η αιγυπτιακή εκδοχή παρασκευάζεται με στρώσεις μελιτζάνας, πράσινης πιπεριάς, κιμά και σάλτσας ντομάτας.
Ελλάδα
Ελληνική παραλλαγή μουσακά με κολοκυθάκια (μερίδα).

Στην ελληνική εκδοχή του μουσακά, οι μελιτζάνες κόβονται σε λεπτές φέτες και τηγανίζονται ελαφρά σε ελαιόλαδο. Στη συνέχεια, στρώνονται σε ταψί με ένα μίγμα από αλεσμένο αρνίσιο ή μοσχαρίσιο κιμά, κρεμμύδια, σάλτσα ντομάτας και διάφορα καρυκεύματα.[7] Στην κορυφή των στρώσεων απλώνεται η μπεσαμέλ και τρίμματα φρυγανιάς ή τυριού.

Γνωστή επίσης είναι και η μακεδονική παραλλαγή με την προσθήκη τηγανισμένης πατάτας αλλά και η νηστίσιμη εκδοχή, με την αντικατάσταση του κιμά από μαγειρεμένο χταπόδι. Άλλες παραλλαγές στη συνταγή αφορούν λιγότερο παραδοσιακές εκδοχές όπου η μελιτζάνα αντικαθίσταται με κολοκυθάκια ή ο χορτοφαγικός μουσακάς όπου η μπεσαμέλ και ο κιμάς παράγονται από σόγια.
Λίβανος

Η λιβανέζικη παραλλαγή του μουσακά είναι ουσιαστικά ένα πιάτο από μελιτζάνες, ρεβίθια, πατάτες, σάλτσα ντομάτας και μπαχαρικά ( κύμινο, σκόρδο, μαύρο πιπέρι). Σερβίρεται ζεστό με τη συνοδεία κους κους.
Τουρκία

Ο τούρκικος τρόπος μαγειρέματος του μουσακά περιλαμβάνει το ψήσιμο ενός μείγματος από μελιτζάνες, κιμά ( από κρέας αρνιού και μοσχαριού), κρεμμύδια, πιπεριές και σάλτσα ντομάτας. Στο τέλος, συνοδεύεται από πιλάφι.
Παραπομπές

↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Moussaka, τελευταία επίσκεψη: 02/10/2010
↑ http://www.thefreedictionary.com/mousakas, τελευταία επίσκεψη: 02/10/2010
↑ http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=117960, τελευταία επίσκεψη: 02/10/2010
↑ Τσελεμεντές Ν. "Οδηγός Μαγειρικής", συνταγή 1003, εκδόσεις Μανιατέα 2005
↑ http://www.theatlantic.com/food/archive/2010/07/classic-greek-cuisine-not-so-classic/59600/ τελευταία επίσκεψη: 02/10/2010
↑ Μεγάλη μαγειρική και ζαχαροπλαστική μετά ποτοποιίας, σελίδα 64, Εκδοτικός οίκος Πετράκου-Θεοφιλόπουλου, Αθήνα
↑ Μποκερίνι Λ. Ρ., Eγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 59, σελίδα 43, Εκδοτικός οίκος Πάπυρος σε συνεργασια με την Grande Encyclopedie Larousse& Encyclopedia Britanika, 1990- 1996

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

http://egyptian-cuisine-recipes.com/recipes/vegetables/mesakaa-moussaka.html, τελευταία επίσκεψη: 02/10/2010
http://www.turkishcookbook.com/2005/05/eggplant-moussaka.php, τελευταία επίσκεψη: 02/10/2010
http://www.mamakouzina.tv/gr_recipy.asp?rid=461&session-id=06e892e5e57ead7031dd07d5bf11148b, τελευταία επίσκεψη: 02/10/2010
http://www.lovecooking.gr/index.php?option=com_rapidrecipe&page=viewrecipe&recipe_id=694&Itemid=54, τελευταία επίσκεψη 02/10/2010