Όντας αξιοσημείωτος για τα εκλεκτά χρώματα και τη λεπτεπίλεπτη υφή των έργων που φιλοτέχνησε για Άγιες Τράπεζες, συνδύαζε χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γοτθικής τέχνης (χρώματα που θυμίζουν πολύτιμα πετρώματα και ρέουσες γραμμές) με την ολλανδική έμφαση στη λεπτομέρεια. Ο Λόχνερ συνδέεται με το «Ρετάμπλ των Τριών Βασιλέων» (περ.1440), ένα μεγάλο τρίπτυχο που απεικονίζει την «Προσκύνηση των Μάγων» στο κεντρικό τμήμα, το οποίο στεγάζεται σήμερα στον Καθεδρικό Ναό της Κολωνίας. Άλλα έργα του γοτθικής τεχνοτροπίας είναι τα ακόλουθα: «Ο Άγιος Ιερώνυμος στο Κελί του» (Μουσείο Βόρειας Καρολίνας, Ράλεϊ), «Η Προσκύνηση του Χριστού» (1445, λάδι σε καμβά, Παλαιά Πινακοθήκη, Μόναχο), «Η Υπαπαντή» (1447, Μουσείο Τέχνης, Ντάρμστατ), «Η Μαντόνα στον Κήπο με τα Τριαντάφυλλα» (1440-42, Μουσείο Wallraf-Richartz, Κολώνια) και «Οι Τρεις Άγιοι» (1450, Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο).[1]

Βιογραφικά στοιχεία
Ζωή, εκπαίδευση και επιρροές
«Τρεις Άγιοι» (περ. 1450), Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο.

Τον Οκτώβρη του 1520 ο Άλμπρεχτ Ντύρερ (1471-1528), που ταξίδευε προς τις Κάτω Χώρες, έκανε στάση στην Κολωνία και σημείωσε στο ημερολόγιό του πως πλήρωσε τέσσερα Weissspfennig προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα πίνακα του Maister Steffan zu Koln στο Παρεκκλήσιο του Δημαρχείου. Με τον τρόπο αυτό, ο διασημότερος ζωγράφος της Κολωνίας κατά το 15ο αιώνα βγήκε από την ανωνυμία. Το όνομά του εμφανίζεται στα λογιστικά αρχεία της πόλης το 1442, και για τελευταία φορά το 1451, οπότε και πιθανώς απεβίωσε κατά τη διάρκεια του Μαύρου Θανάτου. Η επαναλαμβανόμενη εκλογή του στο δημοτικό συμβούλιο μαρτυρά πόση εκτίμηση απολάμβανε από τους συνδημότες του. Κάποιο έγγραφο αναφέρεται σε εκείνον ως Στέφαν από την Κωνσταντία, αφήνοντας να εννοηθεί πως γεννήθηκε σε αυτή την περιοχή.[1]

Η καλλιτεχνική του εξέλιξη παραμένει μέχρι τις ημέρες μας σκαιώδης. Πιθανώς εκπαιδεύτηκε στην Άνω Σουηβία, όπου και γεννήθηκε, ωστόσο η υπόθεση αυτή δεν επιβεβαιώνεται από αδιάσειστα στοιχεία. Μέχρι την εποχή που το όνομά του εμφανίζεται στα αρχεία της Κολωνίας, είχε ήδη υιοθετήσει το καλλιτεχνικό ιδίωμα της περιοχής. Κατά πάσα πιθανότητα εγκαταστάθηκε εκεί κάποια στιγμή της δεκαετίας του 1430, μετά από ένα ταξίδι στις Κάτω Χώρες όπου και εμποτίστηκε από την τέχνη των καλλιτεχνών της Βορειοευρωπαϊκής Αναγέννησης, όπως ο Γιαν βαν Άικ (1390-1441) και ο Ρομπέρ Καμπέν (Δάσκαλος του Φλεμάλ) (1378-1444).[1]

Stefan Lochner

Paintings

Three Saints

Three Saints

Presentation in the Temple

Three king altar: St. Ursula and Companions

Three king altar: Adoration of the Magi

Three king altar: St. Gereon and companions

Nativity

judgment Day

Adoration of the Magi

Martyrdom of the Apostles Altarpiece (interior left wing)

Sts Anthony the Hermit, Cornelius and Mary Magdalen with a Donor

Madonna of the Rose Garden

Presentation of Christ in the Temple

Sts Mark, Barbara and Luke

Triptych with the Virgin and Child in an Enclosed garden

Martyrdom of the Apostles

John the Evangelist

Mary Magdalene

The Annunciation

Cruficixion

Presentation in the temple

St. Francis receiving the stigmata,

Saint Jerome in his Study cabinet

Drawings

Madonna with Child

Πρώτα έργα

Τα παλαιότερα γνωστά έργα του Λόχνερ, όλα τέμπερα σε ξύλο, φαίνεται πως δημιουργήθηκαν κατά τη δεκαετία του 1430. Ανάμεσά τους συναντούμε το έργο «Ο Άγιος Ιερώνυμος στο Κελί του» το οποίο είναι πολύ γοτθικό ως προς τη μορφή και το πνεύμα, σε αντίθεση με το νέο ρεαλισμό που αναδυόταν εκείνη την εποχή στη Φλάνδρα. Αποκαλύπτει την προτίμηση του καλλιτέχνη προς τις απαλά σχεδιασμένες μορφές, τοποθετημένες σε ένα αρχιτεκτονικό περιβάλλον που θυμίζει σκηνή θεάτρου. Το πρώτο σημαντικό του έργο για Άγια Τράπεζα, η φυσικού μεγέθους «Μαντόνα με Βιολέτες» (περ. 1435), είναι μια κομψή, χαρωπά γλυκειά εικόνα της Μητέρας του Χριστού. Στα πόδια της, η μορφή της δορήτριας του έργου, μικροσκοπική όπως συνηθίζεται στη μεσαιωνική τέχνη, γονατίζει ως ένδειξη σεβασμού.[2]
«H Δευτέρα Παρουσία» (περ. 1435), Wallraf-Richartz-Museum, Κολωνία, Γερμανία.
Δευτέρα Παρουσία (1435-1440)

Έτερο έργο για Αγία Τράπεζα είναι η κατακλυσμική «Δευτέρα Παρουσία» (περ. 1435-1440). Το κεντρικό τμήμα σφίζει από ευλογημένους που χαμογελούν, από καταραμένους που ουρλιάζουν, από λεγεώνες διαβόλων και από χαρακτηριστικούς του καλλιτέχνη μπλε αγγέλους.[2] Η διαίρεση των πλαϊνών φύλλων σε έξι διακριτές σκηνές εξακολουθεί να βρίσκεται σε συμφωνία με τη μεσαιωνική παράδοση και φέρνει στο μυαλό τα ρετάμπλ των πρώτων δεκαετιών του 15ου αιώνα. Στο κεντρικό τμήμα επίσης αντιπαραβάλλονται ανεξάρτητες σκηνές. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τις λεπτομέρειες, ο Λόχνερ εισήγαγε καινοτομίες στις νόρμες της Σχολής της Κολωνίας. Οι μικρές φιγούρες διαθέτουν μια καινούρια ελευθερία. Η ανθρώπινη μορφή είτε γυμνή είτε σε προφίλ, ειδωμένη από πίσω ή σε κίνηση, ποτέ πριν δεν είχε αναπαρασταθεί στην Κολωνία με αυτό τον τρόπο. Κάθε λεπτομέρεια έχει αντιμετωπιστεί με την ίδια προσοχή, ωστόσο η αντίθεση ανάμεσα στον πλούτο των ρεαλιστικών μορφών που προέκυψε από την έξυπνη παρατήρηση της φύσης, και την έλλειψη συνοχής του συνόλου, αφήνουν να εννοηθεί πως το τρίπτυχο αποτελεί ένα από τα πρώτα έργα του καλλιτέχνη.[1] Ορισμένοι δε μελετητές εικάζουν, επειδή το έργο αυτό διαφέρει αρκετά από άλλα του καλλιτέχνη, πως δεν το φιλοτέχνησε ο ίδιος ή πως τις μορφές των καταραμένων ζωγράφισαν μαθητές του.[3]
Τρίπτυχο των Τριών Βασιλέων (περ. 1440)
«Τρίπτυχο των Τριών Βασιλέων» (περ. 1440), Κεντρικό Τμήμα, Καθεδρικός Ναός της Κολωνίας, Γερμανία.

Το περίφημο «Τρίπτυχο των Τριών Βασιλέων», που αποδίδεται στο Λόχνερ βάσει σχετικής αναφοράς του Άλμπρεχτ Ντύρερ (1471-1528), πρέπει να έχει φιλοτεχνηθεί ελάχιστα μετά το 1440 και στεγάζεται στις ημέρες μας στον Καθεδρικό Ναό της Κολωνίας. Αρχικά προοριζόταν για το Δημαρχείο της πόλης, ωστόσο μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση το 1810.[3] Το κεντρικό τμήμα αναπαριστά την «Προσκύνηση των Μάγων». Στη μέση, καθισμένη σε θρόνο, είναι η Παρθένος με το Θείο Βρέφος, ταπεινοί αλλά και μεγαλειώδεις, σε παραδοσιακά εξειδανικευμένα ρούχα. Το Αστέρι λάμπει από ψηλά και γύρω πετούν άγγελοι. Σε κάθε πλευρά προσεύχεται και προσφέρει δώρο ένας Μάγος, ενώ ο τρίτος στέκεται πίσω από το θρόνο. Στα δεξιά και αριστερά οι συνοστίζονται οι ακόλουθοί τους.[3] Στη μέσα πλευρά των πλευρικών φύλλων εικονίζονται οι προστάτες άγιοι της πόλης, Ούρσουλα και Γκέρεον, με τις ακολουθίες τους. Το εξωτερικό απεικονίζει τον Ευαγγελισμό στο εσωτερικό κτίσματος με ξύλινο ταβάνι και τοίχους καλυμμένους με μπροκάρ. Ο καλλιτέχνης παρουσιάζει το θέμα του με μεγάλη αυτοσυγκράτηση και το θέμα είναι εύκολα κατανοητό χάρις στην ξεκάθαρη διάταξη των μορφών στο χώρο. Τίποτε εδώ δε θυμίζει τις διστακτικές προσπάθειες με την προοπτική ή με τη μετάδοση στο θεατή της αίσθησης του χώρου, χαρακτηριστικά στοιχεία της «Δευτέρας Παρουσίας». Απαρνούμενος κάθε βοηθητική λεπτομέρεια, ο Λόχνερ περιορίζεται στα βασικά και παραμένει πιστός στην τακτική αυτή ακόμη και στο κεντρικό τμήμα, όπου το αίσθημα του μνημειώδους και το αυστηρό στυλ είναι ακόμη πιο έντονα. Τα αντικείμενα, οι μορφές και ο ρουχισμός αποδίδονται με μεγάλη φροντίδα, σε ευχάριστο στυλ, πλούσια σε προσωπικά στοιχεία, ωστόσο κύριο μέλημα του καλλιτέχνη παραμένει η συνοχή της σύνθεσης. Από εδώ και στο εξής η σύνθεση παίρνει εξέχουσα θέση σε βάρος της λεπτομέρειας, η οποία παραμένει υποταγμένη στο σύνολο.[1]
«H Μαντόνα στον Κήπο με τα Τριαντάφυλλα» (περ. 1448), Wallraf-Richartz-Museum, Κολωνία, Γερμανία.
Μαντόνα στον Κήπο με τα Τριαντάφυλλα (περ. 1438-1440)

Κύριο λήμμα: Η Μαντόνα στον Κήπο με τα Τριαντάφυλλα (Λόχνερ)

Το πιο τρυφερό, προσωπικό και χαρωπό από τα έργα του Λόχνερ είναι «Η Μαντόνα στον Κήπο με τα Τριαντάφυλλα» (Wallraf-Richartz Museum, Κολωνία, περ. 1438-1440). Εδώ αποτυπώνεται με όρους ζωγραφικής όσο καλύτερα γίνεται η εμπειρία του μύστη όταν «χάνει τον εαυτό του μέσα στο Θεό». Ενώ ο Πατέρας επιβλέπει από ψηλά και το Άγιο Πνεύμα ως περιστέρι κατεβαίνει, η όλο γλύκα και στοχαστικότητα Παρθένος κρατά στα χέρια της ένα αθώο Βρέφος. Ένα κουαρτέτο μικρών αγγέλων παίζει μουσική, ενώ άλλοι μαζεύουν τριαντάφυλλα και προσφέρουν τους καρπούς του Παραδείσου στη Βασίλισσα των Ουρανών και το Γιο της. Στις άνω γωνίες δύο άγγελοι συγκρατούν παραπετάσματα αποκαλύπτοντας το μυστήριο, που ξεδιπλώνεται σε ολόχρυσο φόντο.[2]
Άλλα έργα

Παρόλο που ο Λόχνερ δεν υπέγραφε τα έργα του, σε δύο από αυτά αναγράφεται ημερομηνία. Αυτά είναι τα δύο φύλλα ενός τρίπτυχου που αναπαριστά τη «Θεία Γέννηση» (με τη «Σταύρωση» στην αντίθετη πλευρά, Παλαιά Πινακοθήκη, Μόναχο) και την «Υπαπαντή» (με τον «Άγιο Φραγκίσκο ενώ δέχεται τα Στίγματα» στην αντίθετη πλευρά, Gulbenkian Foundation, Λισαβόνα), και μία άλλη «Υπαπαντή» (Μουσείο Τέχνης, Ντάρμστατ), κεντρικό τμήμα της διακόσμησης του βωμού στο Ναό των Τευτόνων Ιπποτών. Τα έργα χρονολογούνται το 1445 και 1447 αντίστοιχα και καθιστούν δυνατή τη σύνταξη ενός χρονολογίου.[1]
Προσωπική τεχνοτροπία

Σε σύγκριση με τα έργα του Konrad Witz (1400-46) της Ελβετικής Σχολής στη Βασιλεία, του Χανς Μούλτσερ (1400-1467) με έδρα την Ουλμ, του Χανς Μέμλινγκ (περ.1433-94) της Σχολής της Μπριζ ή του Χιούγκο βαν ντερ Γκόες (1440–1482) με έδρα τη Γάνδη, η τέχνη του Λόχνερ δεν υπήρξε ιδιαίτερα πρωτοποριακή. Στην πραγματικότητα προσέγγισε τα προβλήματα που απασχόλησαν τους ανωτέρω - όπως την απόδοση του χώρου και την αναπαράσταση του τοπίου - σχετικά άτολμα. Υπερβολικά ίσως προσκολλημένος στην παράδοση της Σχολής της Κολωνίας, φαίνεται πως θεωρούσε τα ζητήματα αυτά δευτερεύοντα σε σχέση με τη δεξιοτεχνία, το χρώμα και το αίσθημα της ευσέβειας. Ανέπτυξε το «απαλό στυλ» της Διεθνούς Γοτθικής τεχνοτροπίας και είχε την τάση να αποδίδει στο μέγιστο βαθμό χαρακτήρα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στις μορφές του. Η λεπτή χρήση των χρωμάτων προσδίδει ελαφρότητα και την αίσθηση της απαλής επισημότητας στις ζωγραφιές του. Τίποτα δεν διαταράζει την ήρεμη, εσωστρεφή ατμόσφαιρα.[1]
Δείτε επίσης

Γοτθική τέχνη
Διεθνής γοτθικός ρυθμός

Παραπομπές

↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 «Stefan Lochner (c.1400-51)», βιογραφία του καλλιτέχνη στον ιστότοπο Visual-arts-cork.com.
↑ 2,0 2,1 2,2 «Stephan Lochner», Encyclopedia of World Biography, (2004). Encyclopedia.com. (16 Ιανουαρίου, 2012).
↑ 3,0 3,1 3,2 «Stephen Lochner», Catholic Encyclopedia (1913), Νέα Υόρκη: Robert Appleton Company.

Βιβλιογραφία

Descargues, Pierre (1958). «German Painting From the 14th to the 16th Centuries», Thames & Hudson.
Landolt, Hanspeter (1968). «German painting; the late Middle Ages (1350-1500)», Skira.
Wellesz, Emmy (1967). «Stephan Lochner», Purnell Publications.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Stefan Lochner, κατάλογος έργων σε διάφορα μουσεία ανά τον κόσμο.
Stefan Lochner, κατάλογος έργων στην Web Gallery of Art.

Γερμανοί

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library