Η Ρόζα Λούξεμπουργκ (5 Μαρτίου 1871 – 15 Ιανουαρίου 1919, στα Γερμανικά Rosa ή Rosalia Luxemburg, στα Πολωνικά Róża Luksemburg) ήταν Εβραία φιλόσοφος, μαρξίστρια πολιτική θεωρητικός και επαναστάτρια που ανήκε στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας και αργότερα στο Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας.
Ξεκίνησε τη δράση της με την εφημερίδα Η Κόκκινη Σημαία, όπου και συνίδρυσε το Σπάρτακουσμπουντ (Spartakusbund), μια μαρξιστική επαναστατική ομάδα από την οποία και δημιουργήθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας με το οποίο έλαβε μέρος σε ανεπιτυχή επανάσταση στο Βερολίνο τον Ιανουάριο του 1919.
Η εξέγερση ξεκίνησε παρά τους ενδοιασμούς της Ρόζας και συνετρίβη από τα απομεινάρια του μοναρχικού στρατού και από ελεύθερες δεξιές πολιτοφυλακές που συλλογικά ονομάζονταν Φράικορπς (Freikorps), οι οποίες εστάλησαν από τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση. Η Λούξεμπουργκ και εκατοντάδες άλλοι συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν.
Βιογραφία
Πολωνία
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ γεννήθηκε ως Ροζαλία Λούξεμπουργκ στις 5 Μαρτίου του 1870 στο Ζάμος (Zamość) κοντά στο Λούμπλιν (Lublin) στην τότε ελεγχόμενη από τους Ρώσους Πολωνία. Γεννήθηκε σε μια εβραϊκή οικογένεια. Οι πηγές διαφέρουν ως προς το έτος γέννησής της – έδωσε ως έτος γέννησης το 1871 στο βιογραφικό της σημείωμα για το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, αλλά το απολυτήριο Λυκείου της (Abitur) το 1887 αναγράφει πως ήταν 17, άρα γεννημένη το 1870. Ήταν το πέμπτο παιδί του Εβραίου εμπόρου ξυλείας Eliasz Luxemburg III και της συζύγου του Line (πατρικό όνομα: Löwenstein). Σε ηλικία 5 χρονών αναγκάστηκε να φορέσει γύψο στα πόδια της για έναν ολόκληρο χρόνο, με αποτέλεσμα να κουτσαίνει ελαφρά από το δεξί πόδι για την υπόλοιπη ζωή της.
Μετά την μετακόμιση της οικογένειάς της στη Βαρσοβία, η Ρόζα παρακολούθησε εκεί ένα Γυμνάσιο θηλέων από το 1880. Ακόμα και εκείνη την πρώιμη εποχή ήταν μέλος του «Προλεταριάτου», ενός αριστερού Πολιτικού κόμματος, από το 1886. Το Προλεταριάτο είχε ιδρυθεί το 1882, είκοσι χρόνια πριν από τα Ρωσικά εργατικά κόμματα, και ξεκίνησε με την οργάνωση μιας γενικής απεργίας. Ως αποτέλεσμα, πέντε από τους ηγέτες του εκτελέστηκαν και το κόμμα διαλύθηκε. Μερικά από τα μέλη του κατάφεραν να συναντώνται κρυφά. Η Ρόζα ήταν ένα από αυτά τα μέλη.
Αφού απομακρύνθηκε στην Ελβετία λόγω επικείμενης προφυλάκισης το 1889, παρακολούθησε το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, μαζί με άλλες σοσιαλιστικές μορφές όπως ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι και ο Leo Jogiches. Σπούδασε φιλοσοφία, ιστορία, πολιτική, οικονομικά και μαθηματικά ταυτόχρονα. Τα θέματα εξειδίκευσής της ήταν η Staatswissenschaft (κατά λέξη επιστήμη κρατών, σήμερα λέγονται οικονομικά), ο Μεσαίωνας και οι οικονομικές και χρηματιστηριακές κρίσεις.
Το 1890 οι νόμοι του Μπίσμαρκ εναντίον της σοσιαλδημοκρατίας ακυρώθηκαν και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (SPD) είχε νόμιμα τη δυνατότητα να διεκδικήσει έδρες στο Ράιχσταγκ. Αλλά παρά την επαναστατική τους ρητορική, τα σοσιαλιστικά μέλη του κοινοβουλίου εστίασαν όλο και περισσότερο στην απόκτηση επιπλέον κοινοβουλευτικών δικαιωμάτων και στον υλικό πλούτο.
Αντιθέτως, η Ρόζα Λούξεμπουρκ έμεινε πιστή στις επαναστατικές μαρξιστικές της αρχές. Το 1893, μαζί με τους Leo Jogiches και Julian Marchlewski (άλλως γνωστός ως Julius Karski), ίδρυσε την εφημερίδα Sprawa Robotnicza (Εργατική Υπόθεση), σε αντιπολίτευση των εθνικιστικών πολιτικών του Πολωνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Η Λούξεμπουργκ πίστευε πως η ανεξαρτητοποίηση της Πολωνίας θα μπορούσε να έρθει μόνο μέσα από επαναστάσεις στη Γερμανία, την Αυστρία και τη Ρωσία. Υποστήριξε πως η μάχη θα έπρεπε να είναι ενάντια στον ίδιο τον καπιταλισμό, και όχι για μια ανεξάρτητη Πολωνία. Η Λούξεμπουργκ αρνήθηκε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης για τα έθνη που βρίσκονταν υπό καθεστώς σοσιαλισμού, πράγμα που αργότερα έφερε εντάσεις με τον Βλαντιμίρ Λένιν.
Ρόζα Λούξεμπουργκ από το 1895-1900
Μαζί με τον Leo Jogiches, συνίδρυσε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Βασιλείου της Πολωνίας (SDKP), που αργότερα έγινε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Βασιλείου της Πολωνίας και της Λιθουανίας (SDKPiL), αφού συνασπίστηκε με την σοσιαλδημοκρατική οργάνωση της Λιθουανίας. Παρόλο που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της στη Γερμανία, η Λούξεμπουργκ παρέμεινε η βασική θεωρητικός των Πολωνών Σοσιαλδημοκρατών, και οδήγησε το κόμμα σε συνεργασία με τον Jogiches, τον βασικό του οργανωτή.
Γερμανία
Το 1898, η Λούξεμπουργκ απέκτησε Γερμανικά πολιτικά δικαιώματα μέσω του γάμου της με τον Gustav Lübeck, και μετακόμισε στο Βερολίνο. Δραστηριοποιήθηκε στο αριστερό ρεύμα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας (SPD), όπου όρισε με οξύτητα το όριο μεταξύ της ομάδας της και της Ρεβιζιονιστικής Θεωρίας του Έντουαρντ Μπέρνσταϊν, επιτιθέμενη του το 1899 σε μια μπροσούρα που τιτλοφορείτο «Κοινωνική μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;». Η ρητορική δεινότητα της Λούξεμπουργκ σύντομα την έκανε ηγετική εκπρόσωπο του κόμματος. Γενικά, κατήγγειλε την αυξανόμενα κομφορμιστική κοινοβουλευτική πορεία του SPD μπροστά στην αυξανόμενα φανερή πιθανότητα πολέμου. Η Λούξεμπουργκ επέμενε πως η κρίσιμη διαφορά μεταξύ του κεφαλαίου και των εργατών θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο αν το προλεταριάτο αναλάμβανε την εξουσία και λάμβαναν χώρα επαναστατικές αλλαγές στο συνολικό περιβάλλον των παραγωγικών μεθόδων. Ήθελε να εγκαταλείψουν το SPD οι Ρεβιζιονιστές. Αυτό δεν συνέβη, αλλά τουλάχιστον η ηγεσία του κόμματος από τον Καρλ Κάουτσκι κράτησε στο πρόγραμμα τον Μαρξισμό, ακόμα κι αν ο βασικός του στόχος ήταν να βελτιώσει τον αριθμό των εδρών που είχε το κόμμα στο Ράιχσταγκ.
Από το 1900 η Ρόζα Λούξεμπουργκ εξέφρασε τις γνώμες της για τα ισχύοντα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα σε διάφορα άρθρα σε εφημερίδες σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι επιθέσεις της στον Γερμανικό μιλιταρισμό και ιμπεριαλισμό έγιναν ισχυρότερες καθώς προείδε την προσέγγιση του πολέμου, και προσπάθησε να πείσει το SPD να κατευθυνθεί στην αντίθετη κατεύθυνση. Η Λούξεμπουργκ ήθελε να οργανώσει μια γενική απεργία για να διεγείρει την αλληλεγγύη των εργατών και να εμποδίσει τον πόλεμο, αλλά η ηγεσία του κόμματος αρνήθηκε, και το 1910 διασπάστηκε από τον Κάουτσκυ.
Μεταξύ του 1904 και του 1906 η δουλειά της διακόπηκε από τρεις περιόδους φυλακής για πολιτικές δραστηριότητες.
Παρόλα αυτά, η Λούξεμπουργκ συνέχισε τις πολιτικές της δραστηριότητες. Το 1907 πήρε μέρος στην Πέμπτη Κομματική Μέρα των Ρώσων Σοσιαλδημοκρατών στο Λονδίνο, όπου συνάντησε τον Βλαντιμίρ Λένιν. Στο Δεύτερο Διεθνές (Σοσιαλιστικό) Συνέδριο στην Στουτγάρδη, πρότεινε μια απόφαση, που έγινε δεκτή, όλα τα Ευρωπαϊκά κόμματα εργατών να ενωθούν στις προσπάθειές τους να σταματήσουν τον πόλεμο.
Την περίοδο εκείνη η Λούξεμπουργκ άρχισε να διδάσκει Μαρξισμό και Οικονομικά στο κομματικό εκπαιδευτικό κέντρο του SPD στο Βερολίνο. Ένας από τους μαθητές της ήταν ο μετέπειτα ηγέτης του SPD, πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, Φρίντριχ Έμπερτ.
Το 1912 η θέση της ως εκπρόσωπος του SPD έφερε την Λούξεμπουργκ σε συνέδρια των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών όπως αυτό του Παρισιού. Μαζί με τον Γάλλο σοσιαλιστή Ζαν Ζωρές, διαβεβαίωσαν πως σε περίπτωση που ξεσπούσε πόλεμος, τα Ευρωπαϊκά κόμματα εργατών ήταν δεσμευμένα να προχωρήσουν σε γενική απεργία. Όταν έκανε την εμφάνισή της η κρίση στα Βαλκάνια το 1914, ο πόλεμος έμοιαζε περισσότερο αναπότρεπτος και η Λούξεμπουργκ οργάνωσε διαδηλώσεις (π.χ. στην Φρανκφούρτη) καλώντας σε αντίρρηση συνείδησης για στρατιωτικές υπηρεσίες και σε άρνηση εκτέλεσης οδηγιών. Εξαιτίας αυτού, κατηγορήθηκε για «παρακίνηση σε ανυπακοή εναντίον του "νόμου και τάξης" της εξουσίας» και καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκισης. Η φυλάκισή της όμως δεν ξεκίνησε αμέσως και έτσι είχε τη δυνατότητα να πάρει μέρος σε μια συνάντηση του Σοσιαλιστικού Γραφείου τον Ιούλιο. Απογοητεύτηκε εκεί όταν είδε πως ο εθνικισμός των εργατικών «κομμάτων» ήταν δυνατότερος από την ταξική τους συνείδηση.
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ (δεξιά) με την Κλάρα Τσέτκιν στα 1910
Στις 28 Ιουλίου ξεκίνησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος όταν η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία. Στις 3 Αυγούστου του 1914 η Γερμανική Αυτοκρατορία κήρυξε τον πόλεμο στη Ρωσία. Την επόμενη μέρα, το Ράιχσταγκ ομόφωνα συμφώνησε να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο με πολεμικά δάνεια. Όλοι οι εκπρόσωποι του SPD ψήφισαν υπέρ του λογαριασμού αυτού και επίσης το κόμμα συμφώνησε σε μια ανακωχή («Burgfrieden») με την κυβέρνηση, υποσχόμενο να απέχει από οποιαδήποτε απεργία στη διάρκεια του πολέμου. Για την Λούξεμπουργκ, αυτό ήταν μια προσωπική καταστροφή που την οδήγησε να σκεφτεί για λίγο ακόμα και την αυτοκτονία: Ο Ρεβιζιονισμός, εναντίον του οποίου είχε πολεμήσει από το 1899, είχε θριαμβεύσει και ο πόλεμος βρισκόταν εν εξελίξει.
Μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ και μερικούς άλλους όπως οι Κλάρα Τσέτκιν και Φραντς Μέρινγκ, η Λούξεμπουργκ δημιούργησε την ομάδα Internationale στις 5 Αυγούστου 1914. Αυτή έγινε η Σπαρτακιστική Ομοσπονδία την 1 Ιανουαρίου 1916. Δημιούργησαν έναν αριθμό παρανόμων φυλλαδίων με την υπογραφή «Σπάρτακος» (Spartacus) από το όνομα του Θράκα μονομάχου που προσπάθησε να απελευθερώσει σκλάβους από τους Ρωμαίους. Η ίδια η Λούξεμπουργκ πήρε το όνομα «Junius» από τον Λούκιους Γιούνιους Βρούτους, πού λέγεται πως ίδρυσε την Ρωμαϊκή Δημοκρατία.
Η ομάδα απέρριψε την «παύση πυρός» του SPD με την Γερμανική κυβέρνηση υπό τον Κάιζερ Βίλχελμ ΙΙ στο ζήτημα της υποστήριξης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, και πολέμησε σφόδρα εναντίον του, προσπαθώντας να οδηγήσει μια γενική απεργία. Ως αποτέλεσμα, μέχρι τις 28 Ιουνίου του 1916 η Λούξεμπουργκ καταδικάστηκε σε φυλάκιση δυόμιση ετών, περίπου την ίδια περίοδο όπως και ο Καρλ Λίμπκνεχτ. Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στη φυλακή μετατέθηκε δύο φορές, πρώτα στο Πόζναν και μετά στο Βρότσλαβ (Wrócław). Εκείνη την εποχή έγραψε αρκετά άρθρα, χρησιμοποιώντας το όνομα «Γιούνιους», τα οποία περνούσαν λαθραία έξω οι φίλοι της και τα εξέδιδαν παρανόμως. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονταν Η Ρώσικη Επανάσταση, που κριτίκαρε τους Μπολσεβίκους για μια σειρά αιτιών, και προνοητικά προειδοποιούσε για τον κίνδυνο ανάπτυξης δικτατορίας κάτω από την Μπολσεβίκικη εξουσία. (Παρόλα αυτά συνέχισε να καλεί σε μια «δικτατορία του προλεταριάτου» σύμφωνα με το Μπολσεβίκικο μοντέλο.) Σε αυτό το περιβάλλον έγραψε και το διάσημο «Freiheit ist immer die Freiheit des Andersdenkenden» (Η ελευθερία είναι πάντα και αποκλειστικά ελευθερία γι’ αυτόν που σκέφτεται διαφορετικά). Μια άλλη έκδοση, τον Ιούνιο του 1916, ήταν το Die Krise der Sozialdemokratie (Η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας.)
Το 1917, όταν οι ΗΠΑ μπήκαν στον πόλεμο, η Σπαρτακιστική Ομοσπονδία συνδέθηκε με το Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (USPD), μια άλλη ομάδα αντιπολεμικών πρώην μελών του SPD, ιδρυμένη από τον Καρλ Κάουτσκυ. Στις 9 Νοεμβρίου του 1918 το USPD έφτασαν στην εξουσία ως ηγέτες της νέας δημοκρατίας μαζί με το SPD, μετά την παραίτηση του Κάιζερ. Αυτό ακολούθησε μια επανάσταση (η Γερμανική επανάσταση) που είχε ξεκινήσει στο Κίελο στις 4 Νοεμβρίου του 1918, όταν σαράντα χιλιάδες ναυτικοί και πεζοναύτες κατέλαβαν το λιμάνι ως διαμαρτυρία σε μια προτεινόμενη από την Γερμανική Ναυτική Διοίκηση συμπλοκή με το Βρετανικό Ναυτικό, παρά το γεγονός πως ήταν ξεκάθαρο πια πως ο πόλεμος είχε χαθεί. Μέχρι τις 8 Νοεμβρίου, Συμβούλια Εργατών και Στρατιωτών είχαν καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Γερμανίας, θέτοντας τα θεμέλια για την αποκαλούμενη Räterepublik («Δημοκρατία Συμβουλίων») βασισμένη στο σύστημα των Σοβιέτ που παρατηρήθηκαν στη Ρωσία στις επαναστάσεις του 1905 και του 1917.
Η Λούξεμπουργκ απελευθερώθηκε από την φυλακή στο Βρότσλαβ στις 8 Νοεμβρίου του 1918 και ο Λίμπκνεχτ είχε επίσης απελευθερωθεί πρόσφατα και αναδιοργανώσει την Ομοσπονδία Σπάρτακος. Μαζί έκαναν την εφημερίδα Die rote Fahne (η Κόκκινη Σημαία). Σ' ένα από τα πρώτα άρθρα που συνέγραψε, η Λούξεμπουργκ απαίτησε αμνηστία για όλους τους πολιτικούς κρατουμένους και κάλεσε στον τερματισμό της θανατικής ποινής.
Ωστόσο, το ενωμένο μέτωπο διαχωρίστηκε στα τέλη του Δεκέμβρη του 1918 καθώς το USPD εγκατέλειψε τον συνασπισμό σε διαμαρτυρία για τους παρατηρούμενους συμβιβασμούς του SPD με το (καπιταλιστικό) στάτους κβο. Την 1 Ιανουαρίου του 1919 η Ομοσπονδία Σπάρτακος μαζί με άλλες σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ομάδες (συμπεριλαμβανομένων των Διεθνών Κομμουνιστών της Γερμανίας, IKD) δημιούργησαν το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας (KPD), πάνω απ' όλα με την πρωτοβουλία των Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζας Λούξεμπουργκ. Η Λούξεμπουργκ υποστήριξε την συμμετοχή του KPD εθνική συνταγματική συνέλευση που τελικά θα ίδρυε την Δημοκρατία της Βαϊμάρης, αλλά καταψηφίστηκε. Τον Ιανουάριο ένα δεύτερο επαναστατικό κύμα σάρωσε τη Γερμανία, το οποίο μερικοί από την ηγεσία του KPD, συμπεριλαμβανομένης και της Λούξεμπουργκ, ήταν διστακτικοί να το ενθαρρύνουν προβλέποντας το άσχημο τέλος του (αλλά άλλοι προσπάθησαν να το εκμεταλλευτούν). Σε απάντηση, ο Σοσιαλδημοκράτης ηγέτης, Φρίντριχ Έμπερτ χρησιμοποίησε εθνικιστικές πολιτοφυλακές, τα λεγόμενα Freikorps (Φράικορπς), για να καταστείλει την επανάσταση. Η Λούξεμπουργκ και ο Λίμπκνεχτ συνελήφθησαν στο Βερολίνο από τα Φράικορπς στις 15 Ιανουαρίου του 1919 και δολοφονήθηκαν την ίδια μέρα. Η Λούξεμπουργκ σφυροκοπήθηκε μέχρι θανάτου με χτυπήματα τουφεκιών και ρίχτηκε σε ένα κοντινό ποτάμι και ο Λίμπκνεχτ πυροβολήθηκε στο πίσω μέρος του κεφαλιού του και έπειτα τοποθετήθηκε ως άγνωστο σώμα σε κοντινό νεκροφυλάκιο. Εκατοντάδες μέλη του KPD εκτελέστηκαν με παρόμοιους τρόπους, και τα συμβούλια κατεστάλησαν.
Διαλεκτική του Αυθορμητισμού και της Οργάνωσης
Το κεντρικό χαρακτηριστικό της σκέψης της ήταν η Διαλεκτική του Αυθορμητισμού και της Οργάνωσης, στην οποία ο αυθορμητισμός μπορεί να θεωρηθεί συγγενής μιας θεμελιώδους (ή ακόμα αναρχικής) προσέγγισης, και η οργάνωση μια πιο γραφειοκρατικής ή κομματο-θεσμικής προσέγγισης στην πάλη των τάξεων. Σύμφωνα με τη Διαλεκτική, ο αυθορμητισμός και η οργάνωση δεν είναι δύο ξεχωριστά ή διασπάσιμα πράγματα, αλλά μάλλον διαφορετικές στιγμές της ίδιας διαδικασίας, έτσι ώστε το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο. Αυτές οι θεωρητικές σκέψεις προέρχονται από την στοιχειώδη και αυθόρμητη ταξική πάλη. Και μέσα από αυτές τις επιγνώσεις η ταξική πάλη αναπτύσσεται σε ένα υψηλότερο επίπεδο.
"Οι εργαζόμενες τάξεις σε κάθε χώρα μαθαίνουν να παλεύουν κατά τη διάρκεια των αγώνων τους.... Η σοσιαλιστική δημοκρατία ... είναι μόνο ο προωθημένος φύλακας του προλεταριάτου, ένα μικρό κομμάτι των συνολικών εργατικών μαζών· αίμα από το αίμα τους, και σάρκα από τη σάρκα τους. Η σοσιαλδημοκρατία αναζητά και βρίσκει τρόπους, και ειδικά σλόγκαν, της πάλης των εργατών μόνο στην πορεία της ανάπτυξης αυτής της μάχης, και κερδίζει κατευθύνσεις για την πορεία προς τα μπρος μόνο μέσω αυτής της πάλης." (Σε μια Επαναστατική Ώρα: Μετά τι;, Συλλογικά Έργα 1.2)
Στον αυθορμητισμό πάντα μεσολαβεί η οργάνωση, όπως και στην οργάνωση πρέπει να μεσολαβεί ο αυθορμητισμός. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ δεν υποστήριξε την ιδέα ενός αφηρημένου «αυθορμητισμού».
Ανέπτυξε την Διαλεκτική Αυθορμητισμού και Οργάνωσης υπό την επιρροή ενός κύματος μαζικών απεργιών στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ρωσική Επανάσταση του 1905. Αντίθετα με την ορθόδοξη σοσιαλδημοκρατία της Δεύτερης Διεθνούς, δεν θεωρούσε την οργάνωση ως το προϊόν μιας επιστημονικό-θεωρητικής επίγνωσης ιστορικών κανόνων, αλλά μάλλον ως το προϊόν των αγώνων των εργατικών τάξεων.
"Η σοσιαλδημοκρατία είναι απλά η ενσάρκωση της σύγχρονης ταξικής πάλης του προλεταριάτου, μια πάλη που καθοδηγείται από μια συνείδηση των δικών της ιστορικών συνεπειών. Οι μάζες στην πραγματικότητα είναι ο ηγέτης του εαυτού τους, αναπτύσσοντας διαλεκτικά την δική τους αναπτυξιακή πορεία. Όσο περισσότερο η σοσιαλδημοκρατία αναπτύσσεται, αυξάνει και γίνεται δυνατότερη, τόσο περισσότερο οι διαφωτισμένες μάζες των εργατών θα πάρουν στα χέρια τους τα πεπρωμένα τους, την ηγεσία του κινήματος και τον καθορισμό της κατεύθυνσής του. Και καθώς όλο το σοσιαλδημοκρατικό κίνημα είναι μόνο ο συνειδητός προωθημένος φύλακας του κινήματος της προλεταριακής τάξης, που σύμφωνα με τα λόγια του Κομμουνιστικού Μανιφέστου εκπροσωπεί σε κάθε στιγμή της πάλης τα μόνιμα συμφέροντα της απελευθέρωσης και τα μερικά της ομάδας συμφέροντα της εργατικής δύναμης απέναντι στα συμφέροντα του κινήματος ως σύνολο, έτσι και εντός της σοσιαλδημοκρατίας οι ηγέτες της έχουν την μεγαλύτερη δύναμη, την μεγαλύτερη επιρροή όσο πιο ξεκάθαρα και συνειδητά καθιστούν τους εαυτούς τους εν μέρει εκπροσώπους της βούλησης και του αγώνα των διαφωτισμένων μαζών, και εν μέρει αντιπροσώπους των αντικειμενικών νόμων του ταξικού κινήματος." (Ο Πολιτικός Ηγέτης των Γερμανικών Εργατικών Τάξεων, Συλλογικά Έργα 2)
και:
"Η σύγχρονη προλεταριακή τάξη δεν διεξάγει την πάλη της σύμφωνα με ένα σχέδιο που βασίζεται σε κάποιο βιβλίο ή θεωρία· η σύγχρονη πάλη των εργατών είναι μέρος της ιστορίας, μέρος της κοινωνικής προόδου, και εν μέσω της ιστορίας, εν μέσω της προόδου, εν μέσω της μάχης, μαθαίνουμε πως πρέπει να μαχόμαστε... Αυτό ακριβώς είναι το αξιέπαινο της υπόθεσης, γι’ αυτό ακριβώς το κολοσσιαίο κομμάτι πολιτισμού, εντός του σύγχρονου κινήματος των εργατών, είναι καθοριστικό της εποχής: το ότι οι μεγάλες μάζες των εργατών σφυρηλατούν με την ίδια τη συνείδησή τους, με την ίδια την πίστη τους, και ακόμα με την δικιά του κατανόηση τα όπλα της απελευθέρωσής τους." (Οι Πολιτικές των Μαζικών Απεργιών και των Σωματείων, Συλλογικά Έργα 2)
Κριτική της Οκτωβριανής Επανάστασης
Σ’ ένα άρθρο που εκδόθηκε λίγο πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση, η Λούξεμπουργκ χαρακτήριζε την Ρωσική Επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 ως μια επανάσταση του προλεταριάτου, και έλεγε πως οι μπουρζουάδες φιλελεύθεροι τέθηκαν σε κίνηση από την επίδειξη της προλεταριακής δύναμης. Η αποστολή του Ρωσικού προλεταριάτου ήταν τώρα να τερματίσει τον ιμπεριαλιστικό παγκόσμιο πόλεμο, ενώ επιπρόσθετα να πολεμήσει εναντίον της ιμπεριαλιστικής μπουρζουαζίας. Ο ιμπεριαλιστικός παγκόσμιος πόλεμος κατέστησε την Ρωσία ώριμη για μια σοσιαλιστική επανάσταση. Επομένως «και το Γερμανικό προλεταριάτο ..... τίθεται προ μιας ερώτησης τιμής και μιας μοιραίας ερώτησης».
Η οξεία κριτική της της Οκτωβριανής Επανάστασης και των Μπολσεβίκων ελαττώθηκε στον βαθμό που εξήγησε τα λάθη της επανάστασης και των Μπολσεβίκων με «την ολοκληρωτική αποτυχία του διεθνούς προλεταριάτου» (Για την Ρωσική Επανάσταση). Παρ’ όλη την κριτική, αποδίδεται αναγνώριση στους Μπολσεβίκους το ότι τόλμησαν να τελέσουν την επανάσταση.
"Σ' αυτή την έκρηξη κοινωνικού διαχωρισμού στους κόλπους της μπουρζουαδικής κοινωνίας, σ’ αυτή την διεθνή εμβάθυνση και εξύψωση του ταξικού ανταγωνισμού βρίσκεται η ιστορική αξία του Μπολσεβικισμού, και μ’ αυτό το κατόρθωμα – όπως πάντα σε όλες τις ιστορικές συνδέσεις – τα συγκεκριμένα λάθη και σφάλματα των Μπολσεβίκων εξαφανίζονται χωρίς ίχνος."
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, γίνεται η «ιστορική ευθύνη» των Γερμανών εργατών να επιτελέσουν μια επανάσταση για τους ίδιους, και έτσι να τερματίσουν τον πόλεμο (Η Ιστορική Ευθύνη). Όταν ξέσπασε και στη Γερμανία μια επανάσταση τον Νοέμβριο του 1918, αμέσως η Ρόζα Λούξεμπουργκ άρχισε να παρακινεί σε μια κοινωνική επανάσταση:
"Η κατάργηση της εξουσίας του κεφαλαίου, η πραγματοποίηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνικής τάξης – αυτό, και τίποτα άλλο, είναι το ιστορικό θέμα της παρούσας επανάστασης. Είναι ένα φοβερό εγχείρημα, και ένα εγχείρημα που δεν θα ευοδωθεί εν ριπή οφθαλμού μόνο με την έκδοση μερικών διαταγμάτων από τις υψηλότερες θέσεις. Μόνο μέσω της συνειδητής δράσης των εργατικών μαζών στις πόλεις και την ύπαιθρο μπορεί να υλοποιηθεί, μόνο μέσω της ύψιστης διανοητικής ωριμότητας και του ανεξάντλητου ιδεαλισμού των ανθρώπων μπορεί να διαβεί όλες τις θύελλες και να βρει το δρόμο του προς το λιμάνι." (Το Ξεκίνημα, Συλλογικά Έργα)
Η κοινωνική επανάσταση απαιτεί την εξουσία στα χέρια των μαζών, στα χέρια των συμβουλίων των εργατών και των στρατιωτών. Αυτό είναι το πρόγραμμα της επανάστασης, Είναι, ωστόσο, μεγάλος ο δρόμος από τον στρατιώτη – από τον «Φύλακα της Αντίδρασης» (Gendarmen der Reaktion) – στον επαναστατικό προλετάριο.
Ο Ρόλος του Κόμματος
Το κόμμα, ο προωθημένος φύλακας της εργατικής τάξης, πρέπει μόνο να δώσει στις μάζες την επίγνωση πως ο σοσιαλισμός είναι αναπόφευκτος, και να βάλει μπρος την σοσιαλιστική επανάσταση. Οι εσωτερικές αντιφάσεις του καπιταλισμού, ο ανταγωνισμός μεταξύ του κεφαλαίου και της εργατιάς, θα κρατήσει απασχολημένη την επανάσταση. Η επανάσταση, ωστόσο, θα εκπαιδεύσει τις μάζες, και θα δημιουργήσει από αυτές επαναστάτες :
«Η ιστορία είναι ο μόνος πραγματικός δάσκαλος, η επανάσταση το καλύτερο σχολείο για το προλεταριάτο. Θα εγγυηθούν πως η “μικρή ορδή” των πιο συκοφαντημένων και καταδιωγμένων θα γίνει, βήμα βήμα, αυτό για το οποίο τους προορίζει η παγκόσμια άποψή τους: η μαχόμενη και νικητήρια μάζα των επαναστατών, του σοσιαλιστικού προλεταριάτου.» (Το Εθνικό Συνέδριο της Σπαρτακιστικής Ομοσπονδίας, Συλλογικά Έργα)
Το έργο του κόμματος είναι μόνο να εκπαιδεύσει τις οπισθοχωρημένες μάζες προς την ανεξαρτησία, να τους δώσει την δύναμη να πάρουν την εξουσία από μόνοι τους. Είναι η διδασκαλία του υποκειμενικού στοιχείου της Επανάστασης, αυτή είναι η συνείδηση της εργατικής τάξης της ιστορικής τους αποστολής, που μπορεί να επιτύχει το Κόμμα. Η επανάσταση μπορεί να γίνει μόνο από την εργατική τάξη. Ένα Κόμμα που μιλά εκ μέρους των εργατών, που τους «εκπροσωπεί» - για παράδειγμα στα Κοινοβούλια – και δρα αντί γι’ αυτούς, στο τέλος θα βαλτώσει και θα γίνει το ίδιο όργανο της Αντεπανάστασης.
Τελευταίες λέξεις: πίστη στην επανάσταση
Οι τελευταίες γνωστές λέξεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ, γραμμένες το απόγευμα της δολοφονίας της, ήταν για την πίστη της στις μάζες, και στο αναπόφευκτο της επανάστασης:
«Η ηγεσία απέτυχε. Ακόμα κι έτσι, η ηγεσία πρέπει να δημιουργηθεί εκ νέου, από τις μάζες και μέσα από τις μάζες. Οι μάζες είναι το αποφασιστικό στοιχείο, είναι ο βράχος πάνω στον οποίο θα κτιστεί η τελική νίκη της επανάστασης. Οι μάζες ήταν στα ύψη() ανέπτυξαν την “ήττα” αυτή σε μία από τις ιστορικές ήττες που είναι η τιμή και η δύναμη του διεθνούς σοσιαλισμού. Και γι’ αυτό η μελλοντική νίκη θα ανθίσει από αυτή την “ήττα”
“Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο!” Ηλίθιοι δήμιοι! Η “τάξη” σας είναι χτισμένη στην άμμο. Αύριο κιόλας η επανάσταση θα “ανυψωθεί με μια βροντή” και με σαλπίσματα θα ανακοινώσει στον τρόμο σας: Ήμουν, Είμαι, Θα είμαι!» (Τάξη βασιλεύει στο Βερολίνο, Συλλογικά Έργα)
Παραθέματα
«Στην αστική κοινωνία ο ρόλος της Αριστεράς είναι ο ρόλος του κόμματος αντιπολίτευσης. Σε κόμμα εξουσίας επιτρέπεται να υψωθεί μόνο πάνω στα ερείπια του αστικού κράτους»
«Λασπωμένη, ατιμασμένη, βουτηγμένη μέσα στο ίδιο της το αίμα, στάζοντας πύον: να πώς παρουσιάζεται η αστική κοινωνία, να ποιο είναι το πραγματικό της πρόσωπο. Δεν είναι πια όπως κάποτε, που φτιασιδωμένη και φορώντας το πέπλο της εντιμότητας επιδιδόταν στην κουλτούρα και στη φιλοσοφία, στην ηθική και στην τάξη, στην ειρήνη και στο δίκαιο. Τώρα μοιάζει με θηρίο αρπαχτικό, όργιο αναρχίας, μάστιγα του πολιτισμού και της ανθρωπότητας. Η αστική κοινωνία φανερώνεται ολόγυμνη, όπως πραγματικά είναι.»
«Η ελευθερία είναι μόνο για τους αντιφρονούντες/αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά». Αυτό αποτελεί μέρος μια μεγαλύτερης φράσης:
«Ελευθερία μόνο για τα μέλη της κυβέρνησης, μόνο για τα μέλη του Κόμματος – αν και είναι πολυάριθμα – δεν είναι καθόλου ελευθερία. Η ελευθερία είναι ελευθερία γι αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά. Η ουσία της πολιτικής ελευθερίας δεν εξαρτάται από τους φανατικούς της “δικαιοσύνης”, αλλά μάλλον στις αναζωογονητικές, ευεργετικές και καθαρτικές πράξεις αυτών που σκέπτονται διαφορετικά. Αν η “ελευθερία” γίνει “προνόμιο”, η λειτουργία της πολιτικής ελευθερίας σπάει.»
«Ο Μαρξισμός είναι μια επαναστατική παγκόσμια θεώρηση που πρέπει πάντα να μάχεται για νέες αποκαλύψεις. Ο Μαρξισμός δεν πρέπει να αποστρέφεται τίποτα περισσότερο από το να μείνει παγωμένος στην παροντική του μορφή. Είναι στα καλύτερά του όταν χτυπά το κεφάλι του από αυτοκριτική, και μέσα στους ιστορικούς κεραυνούς και αστραπές, διατηρεί το σθένος του.»
Σε ανάμνηση
Ένας ποιητικός επικήδειος για την Ρόζα Λούξεμπουργκ (Epitaph(1919)) γράφτηκε από τον Μπέρτολντ Μπρεχτ, και μελοποιήθηκε από τον Κουρτ Βάιλ (The Berlin Requiem):
Η Κόκκινη Ρόζα χάθηκε κι αυτή
Κανείς δεν ξέρει πού το κορμί της παραχώσαν
Έλεγε την αλήθεια στους φτωχούς
Γι' αυτό κι οι πλούσιοι τη σκοτώσαν
Η Ανατολικογερμανική κυβέρνηση ονόμασε Rosa-Luxembourg-Platz και τον παρακείμενο σταθμό στο ιστορικό κέντρο της πόλης του Βερολίνου, Mitte, προς τιμήν της. Στην Rosa-Luxembourg-Platz βρίσκεται το Volksbühne (Το Θέατρο του Λαού). Το όνομα παρέμεινε και μετά την επανένωση.
Έργα
Και τώρα… καταδικάστε με, Μετάφρ. Κώστας Μιλτιάδης. «Κοροντζής», Αθ. 2007.
Ο Τολστόι ως κοινωνικός διανοητής, Μετάφρ. Σ. Κρασαδάκης, Διαβάζω 200 (1988), 32-36, 53.
Μαζική απεργία, κόμμα, συνδικάτα, εκδ. Μαρξιστικό βιβλιοπωλείο, 1997
Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση, εκδ. Κοροτζή, 1984
Gesammelte Werke ("Απαντα"), 5 volumes, Berlin 1970–1975.
Gesammelte Briefe ("Επιστολές"), 6 volumes, Berlin 1982–1997.
Politische Schriften ("Πολιτικές Γραφές"), edited and preface by Ossip K. Flechtheim, 3 volumes, Frankfurt am Main 1966 ff.
Επιπλέον βιβλιογραφία
Πάουλ Φρέλιχ, Ρόζα Λούξεμπουργκ, εκδ. Υψιλον, 1981
Κρις Χάρμαν: Γερμανία 1918-1923 Η χαμένη επανάσταση, εκδ. Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, 2009
Stephen Eric Bronner: Rosa Luxemburg: A Revolutionary for Our Times, 1984
Elzbieta Ettinger: Rosa Luxemburg: A Life, 1988
Norman Geras The legacy of Rosa Luxemburg, 1976
Klaus Gietinger: Eine Leiche im Landwehrkanal – Die Ermordung der Rosa L. (A Corpse in the Landwehrkanal - The Murder of Rosa L.), Verlag 1900 Berlin – ISBN 3-930278-02-2
Peter Hudis (Editor), Kevin B. Anderson: The Rosa Luxemburg Reader, 2004
Donald E. Shepardson: Rosa Luxemburg and the Noble Dream, New York 1996
Τσινόρεμα Βούλα, «Ρόζα Λούξεμπουργκ: Δημοκρατική εξουσία, εργατικό κίνημα και σοσιαλιστική στρατηγική», Δωδώνη 18/Γ΄ (1989), 145-157.
Παπαδημητρίου Ευθύμης, «Οι απόψεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ για την οργάνωση και τον αυθορμητισμό», Δωδώνη 18/Γ΄ (1989), 159-170.
Νούτσος Παναγιώτης, «Rosa Luxemburg. Οικονομικός ντετερμινισμός ή πολιτικός ακτιβισμός;», Δωδώνη 18/Γ΄ (1989), 121-144.
Μεταξόπουλος Αιμίλιος, «Σκέψεις με αφορμή το έργο της Rosa Luxemburg», Δωδώνη 18/Γ΄ (1989), 171-190.
Σώτη Τριανταφύλλου, Το εργοστάσιο των μολυβιών, Πατάκης, 2000.
Tony Cliff, Ρόζα Λούξεμπουργκ, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, 2016
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ελληνικοί
Ελληνικό αρχείο Ρόζα Λούξεμπουργκ
Αγγλικοί
Ιντερνετικό αρχείο Ρόζα Λούξεμπουργκ στο Marxists.org, μια ελεύθερη βιβλιοθήκη των σημαντικότερων έργων της.
Βιογραφία (Μελέτη για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ) απ'ο τον Tony Cliff, 1959, επίσης στο Marxists.org.
Website του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ
Γερμανικοί
Επιλεγμένα έργα.
Die Rote Fahne (Η Κόκκινη Σημαία).
Σύντομη Βιογραφία.
Zur Russischen Revolution (Για τη Ρώσικη Επανάσταση), 1922.
Das Leben von Rosa Luxemburg (Η ζωή της Rosa Luxemburg).
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. 118575503. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Rosa-Luxemburg. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γερμανικά, Γαλλικά, Ιταλικά) Ιστορικό Λεξικό της Ελβετίας. 1988. 28444. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Itaú Cultural: (Πορτογαλικά) Enciclopédia Itaú Cultural. Itaú Cultural. Σάο Πάολο. pessoa486837/rosa-luxemburgo. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-85-7979-060-7.
(Αγγλικά) Find A Grave. 8113053. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2015.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12275704r. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
(Αγγλικά) SNAC. w61g0qb4. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12275704r. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
