Ο Μαξιμίλιαν Φραντς Γιόζεφ Κορνέλιους Βολφ (Maximilian Franz Joseph Cornelius Wolf, 21 Ιουνίου 1863 – 3 Οκτωβρίου 1932), γνωστότερος απλά ως Μαξ Βολφ, ήταν Γερμανός αστρονόμος που υπήρξε πρωτοπόρος στο πεδίο της Αστροφωτογραφίας. Διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Αστρονομίας του ιστορικού Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και διευθυντής του αστεροσκοπείου της πόλεως (Landessternwarte Heidelberg-Königstuhl) από το 1902 μέχρι το 1932.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Μαξ Βολφ γεννήθηκε στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας. Ο πατέρας του, ένας αγαπητός στην τοπική κοινωνία γιατρός, ο Δρ. Φραντς Βολφ, ενθάρρυνε το ενδιαφέρον του γιου του στην επιστήμη και του κατασκεύασε ένα μικρό αστεροσκοπείο στον κήπο του σπιτιού τους. Από αυτό το αστεροσκοπείο ο Βολφ έκανε την πρώτη του αστρονομική ανακάλυψη, τον κομήτη 14P/Wolf, το 1884[5].
Η ζωή στο πανεπιστήμιο
Ο Μαξ Βολφ εγγράφηκε στο διάσημο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του και το 1888, σε ηλικία μόλις 25 ετών, απέκτησε διδακτορικό εκεί, με επιβλέποντα καθηγητή τον Λέο Καίνιγκσμπέργκερ (Leo Königsberger). Στη συνέχεια πέρασε ένα έτος μεταπτυχιακών σπουδών στη Στοκχόλμη και αυτό ήταν το μόνο αξιοσημείωτο χρονικό διάστημα που έζησε ποτέ μακριά από τη Χαϊδελβέργη. Επιστρέφοντας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, δέχθηκε την προσφορά μιας θέσεως privat-docent εκεί το 1890. Παρότι δημοφιλής ομιλητής σε αστρονομικά θέματα, αρνήθηκε επανειλημμένα προσφορές θέσεων από άλλα ιδρύματα. Το 1902 διορίσθηκε πρόεδρος του Τμήματος Αστρονομίας και διευθυντής του νέου αστεροσκοπείου της πόλεως (Landessternwarte Heidelberg-Königstuhl), δύο θέσεις που κατείχε μέχρι τον θάνατό του[6].
Ο διπλός αστρογράφος Bruce στο Αστεροσκοπείο της Χαϊδελβέργης
Κατά τη διάρκεια της ανεγέρσεως του νέου αστεροσκοπείου ανατέθηκε στον Βολφ η ευθύνη της κατασκευής και του εξοπλισμού του αστροφυσικού μέρους του. Ο Βολφ αποδείχθηκε όχι απλώς ένας ικανός επόπτης, αλλά και επιτυχημένος στην εξεύρεση χρηματικών πόρων: όταν στάλθηκε στην Αμερική για να μελετήσει την κατασκευή των μεγάλων νέων τηλεσκοπίων εκεί, επέστρεψε όχι μόνο με σχέδια τηλεσκοπίων, αλλά και με μία δωρεά 10.000 δολαρίων από την Αμερικανίδα ευεργέτιδα Κάθριν Γουλφ Μπρους. Ο Βολφ αμέσως σχεδίασε και παρήγγειλε ένα διπλό διοπτρικό τηλεσκόπιο από τον Αμερικανό κατασκευαστή οργάνων και αστρονόμο Τζων Μπρασήαρ. Αυτό το όργανο, γνωστό ως «διπλός αστρογράφος Bruce», είχε έναν «ταχύ» εστιακό λόγο f/5 (κατάλληλο δηλαδή για τη λήψη φωτογραφιών με σύντομους σχετικώς χρόνους εκθέσεως) και έγινε το βασικό ερευνητικό τηλεσκόπιο του αστεροσκοπείου. Επίσης, ο Βολφ εξασφάλισε χρηματοδότηση για ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο, που χρησιμοποιήθηκε για φασματοσκοπία[7].
Το 1910 ο Βολφ πρότεινε στην εταιρεία οπτικών Zeiss τη δημιουργία ενός νέου εκπαιδευτικού εργαλείου, του πλανηταρίου. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος μεσολάβησε πριν την ανάπτυξη της νέας ιδέας, αλλά η εταιρεία συνέχισε το σχέδιο αυτό μετά το τέλος του. Η πρώτη επίσημη επίδειξη στο κοινό έγινε στο Deutsches Museum στο Μόναχο τον Οκτώβριο του 1923.
Κατά το ταξίδι του στην Αμερική ο Βολφ ενδιαφέρθηκε για το σχετικώς νέο πεδίο της αστροφωτογραφίας και έτσι συνάντησε τον διάσημο Αμερικανό παρατηρησιακό αστρονόμο και αστροφωτογράφο Μπάρναρντ. Οι δύο τους άρχισαν από τότε μία αλληλογραφία, ένα συναγωνισμό, μία συνεγασία και μία φιλία που θα διαρκούσαν ισόβια. Ο Βολφ συγκινήθηκε φανερά από τον θάνατο του φίλου του το 1923 και έγραψε μία μακρά νεκρολογία[8].
Τα ύστερα χρόνια
Το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, ήδη γνωστό παγκόσμια σε πολλές άλλες επιστήμες, έγινε πολύ γνωστό και για την αστρονομική έρευνα που διεξαγόταν εκεί χάρη κυρίως στην καθοδήγηση του Βολφ. Ταυτόχρονα, ο Βολφ ήταν ο ίδιος ένας δραστήριος ερευνητής, συνεισφέροντας πολυάριθμες εργασίες σε πολλά ερευνητικά πεδία της αστρονομίας μέχρι και τον θάνατό του στη Χαϊδελβέργη το 1932, ο οποίος πρέπει να ήταν αιφνίδιος και απρόσμενος. `Οπως και ο φίλος του ο Μπάρναρντ, πέθανε σε μάλλον μικρή ηλικία για αστρονόμος, 69 ετών, αφήνοντας πίσω του τη σύζυγό του και τρεις γιους[5]. Ως «πνευματικά του τέκνα» μπορούν να θεωρηθούν οι διδακτορικοί φοιτητές του, Άουγκουστ Κοπφ και Βίλχελμ Λόρεντς.
Το έργο του
Κομήτες
Ο Βολφ άρχισε τη σταδιοδρομία του ως «κυνηγός κομητών» και συνέχισε να ανακαλύπτει κομήτες σε όλη του τη ζωή. Μεταξύ των ανακαλύψεών του συγκαταλέγονται οι περιοδικοί 14P/Wolf και 43P/Wolf-Harrington. Κέρδισε και ένα συναγωνισμό με τον Μπάρναρντ για το ποιος θα παρατηρούσε πρώτος την επιστροφή του Κομήτη του Χάλεϊ (P1/Halley) τον Απρίλιο του 1910[7].
Υπερκαινοφανείς
Ο Βολφ ανεκάλυψε 4 υπερκαινοφανείς αστέρες (σουπερνόβα), τους SN 1895A (ο VW Παρθένου), SN 1909A (ο SS Μεγάλης `Αρκτου), SN 1920A και, από κοινού με τον Καρλ Ράινμουτ, τον SN 1926A.
Σκοτεινά νεφελώματα
Μία από τις πολλές σημαντικές συνεισφορές του Βολφ ήταν η διακρίβωση της φύσεως των σκοτεινών νεφελωμάτων. Αυτές οι περιοχές, που πιστευόταν από την εποχή του Ουίλιαμ Χέρσελ ότι ήταν «τρύπες στον ουρανό», συνιστούσαν ένα αίνιγμα για τους αστρονόμους. Σε αυτές τις περιοχές δεν φαίνονταν σχεδόν καθόλου αστέρες, ούτε κάποιο άλλο φως. Σε συνεργασία με τον Μπάρναρντ, ο Βολφ απέδειξε με προσεκτική φωτογραφική ανάλυση ότι αυτές οι περιοχές καλύπτονταν στην πραγματικότητα από τεράστια νέφη λεπτόκοκκης αδιαφανούς σκόνης[7].
Αστρικός κατάλογος
Ο Βολφ υπήρξε πρωτοπόρος στην εφαρμογή της αστροφωτογραφίας στην παρατήρηση των αστέρων. Ο διπλός αστρογράφος είχε σχεδιασθεί για την ανακάλυψη αμυδρών αστεροειδών, αλλά ο Βολφ αντιλήφθηκε ότι ήταν ιδανικός και για τον προσδιορισμό της ιδίας κινήσεως αστέρων χαμηλής φωτεινότητας με τη χρήση της ίδιας περίπου τεχνικής. Το 1919 ο Βολφ εξέδωσε έναν κατάλογο των ακριβών θέσεων άνω των χιλίων αστέρων με τη μετρημένη τους ιδία κίνηση. Αυτοί οι αστέρες αναφέρονται ακόμα συχνά με το όνομά του και τον αριθμό τους στον κατάλογο αυτόν[9]. Ανάμεσα σε αυτούς είναι ο Wolf 359, ένας ερυθρός νάνος που αργότερα διαπιστώθηκε πως είναι ένα από τα κοντινότερα στη Γη άστρα[10]. Ο Βολφ συνέχισε να προσθέτει ανακαλύψεις αστέρων με μεγάλη ιδία κίνηση στον κατάλογό του σε όλη την υπόλοιπη ζωή του, με τον κατάλογο να αριθμεί τελικά πάνω από 1.500 αστέρες[11]. Οι εν λόγω αστέρες είναι σημαντικοί επειδή αστέρες με μικρή λαμπρότητα και μεγάλη ιδία κίνηση, όπως ο Αστέρας του Μπάρναρντ και ο Wolf 359, είναι συνήθως από τους κοντινότερους σε εμάς και παραμένουν έτσι προσφιλή αντικείμενα αστρονομικής έρευνας μέχρι σήμερα. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία αρχικώς από τους Μπάρναρντ και Μαξ Βολφ συνεχίσθηκαν και τελειοποιήθηκαν από τους Φρανκ Έλμορ Ρος και Τζωρτζ Βαν Μπίσμπρεκ μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, οπότε και οι φωτογραφικές πλάκες άρχισαν να αντικαθίστανται σταδιακά από πιο ευαίσθητους ηλεκτρονικούς φωτοανιχνευτές για αστρονομικές επισκοπήσεις.
Αστεροειδείς
Ο πρώτος αστεροειδής που ανακαλύφθηκε με τον διπλό αστρογράφο Bruce (και από τον Βολφ) ήταν ο 323 Μπρούσια, το 1891. Ο Βολφ τον ονόμασε προς τιμή της Αμερικανίδας ευεργέτιδας Κάθριν Γουλφ Μπρους, η οποία είχε δωρίσει τα 10.000 δολάρια της εποχής για την κατασκευή του αστρογράφου. Ο Βολφ υπήρξε πρωτοπόρος στη χρήση αστροφωτογραφικών τεχνικών για την αυτοματοποίηση της ανακαλύψεως αστεροειδών, ως αποτέλεσμα των οποίων ο ρυθμός των ανακαλύψεων αστεροειδών αυξήθηκε απότομα: Σε φωτογραφίες με μεγάλο χρόνο εκθέσεως οι αστεροειδείς φαίνονται ως μικρές γραμμές, εξαιτίας της πλανητικής τους κίνησης σε σχέση με τους απλανείς αστέρες (οι οποίοι εμφανίζονται ως μικρές κηλίδες). Συνολικά, ο Βολφ ανεκάλυψε 248 αστεροειδείς σε όλη τη ζωή του, μεταξύ των οποίων και η 443 Φωτογραφική, που πήρε το όνομά της προς τιμή της νέας, φωτογραφικής τεχνικής. Μεταξύ των άλλων αστεροειδών που ανακαλύφθηκαν από τον Βολφ ήταν ο 588 Αχιλλεύς (ο πρώτος αστεροειδής της Τρωικής Ομάδας που ανακαλύφθηκε ποτέ) το 1906, αλλά και οι «τρωικοί» 659 Νέστωρ και 884 Πρίαμος, ο πεντακοσιοστός αστεροειδής (500 Σελινούρ), καθώς και ο 887 Αλίντα, ο οποίος πλησιάζει σχετικώς κοντά στη Γη. Ο τελευταίος αστεροειδής που ανακαλύφθηκε από τον Βολφ ήταν ο 1219 Μπρίτα, στις 6 Φεβρουαρίου 1932, ενώ σύντομα μετά τον θάνατό του το «ρεκόρ» του των 248 ανακαλύψεων καταρρίφθηκε από τον μαθητή του Καρλ Ράινμουτ, στις 24 Ιουλίου 1933.
Τιμητικές διακρίσεις
Το Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (1914)
Το Μετάλλιο Bruce της Αστρονομικής Εταιρείας του Ειρηνικού (1930)
Ονομάσθηκαν προς τιμή του
Ο αστεροειδής 827 Βολφιανή (827 Wolfiana), που ανακαλύφθηκε το 1916.
Ο κρατήρας Βολφ στο νότιο ημισφαίριο της Σελήνης.
Αστρονόμοι με το επώνυμο «Βολφ»
Προσοχή χρειάζεται, καθώς κι άλλοι αξιόλογοι αστρονόμοι έχουν το ίδιο επώνυμο: Ο σύγχρονος Τσέχος αστρονόμος Μάρεκ Βολφ (Marek Wolf) έχει ανακαλύψει και αυτός αστεροειδείς, έτσι ώστε να χρειάζεται διευκρίνηση προκειμένου για κάποιον αστεροειδή που ανακαλύφθηκε από τον «Μ. Βολφ». Το Κέντρο Μικρών Πλανητών της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως καταγράφει τις ανακαλύψεις του Μαξ υπό το όνομα «M.F. Wolf», ενώ το απλό «M. Wolf» αναφέρεται στον Μάρεκ.
Επίσης, οι αστέρες Βολφ-Ραγιέ (Wolf-Rayet) οφείλουν το πρώτο συνθετικό της ονομασίας τους στον Γάλλο αστρονόμο Σαρλ Βολφ (1827-1918), και όχι στον Μαξ, ενώ ο «αριθμός Βολφ» που σχετίζεται με τις ηλιακές κηλίδες ονομάζεται έτσι από έναν τέταρτο αστρονόμο, τον Ελβετό Ρούντολφ Βολφ (1816-1893)!
Παραπομπές
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb106854067. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Max-Wolf. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
SNAC. w6q6724p. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb106854067. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
MacPherson, H. (1932). «Obituary: Max Wolf». The Observatory 55: 355–359. Bibcode: 1932Obs....55..355M.
«Obituary Notices: Associates:- Wolf, Max». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 93: 236. February 1933. Bibcode: 1933MNRAS..93..236..
Tenn, Joseph S., (1994). «Max Wolf: The Twenty-Fifth Bruce Medalist». Mercury 23 (4): 27–28.
Wolf, M. (April 1923). «Anzeige des Todes von Edward Emerson Barnard» (στα German). Astronomische Nachrichten 218: 241. Bibcode: 1923AN....218..241W.
Wolf, M. (1919). «Katalog von 1053 staerker bewegten Fixsternen» (στα German). Veroeffentlichungen der Badischen Sternwarte zu Heidelberg 7 (10): 195–219. Bibcode: 1919VeHei...7..195W.
Wolf, M. (July 1917). «Eigenbewegungssterne» (στα German). Astronomische Nachrichten 204: 345. Bibcode: 1917AN....204..345W.
«Wolf». Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Ανακτήθηκε στις 2009-10-13.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Από ιστοτόπο για τους τιμηθέντες με το Μετάλλιο Bruce
Νεκρολογίες
MacPherson, Hector, Observatory 55, 355-59 (1932)
Reynolds, J.H., MNRAS 93, 236-238 (1933)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
