Λένι Ρίφενσταλ

Η Έλενα Μπέρτα Αμάλιε "Λένι" Ρίφενσταλ (γερμ. Helena Bertha Amalie "Leni" Riefenstahl, 22 Αυγούστου 1902 - 8 Σεπτεμβρίου 2003) ήταν Γερμανίδα ηθοποιός, σκηνοθέτης και φωτογράφος, η οποία έγινε διάσημη χάρη στις ταινίες προπαγάνδας που δημιούργησε για λογαριασμό της Ναζιστικής Γερμανίας. Μετά τον Πόλεμο, η καριέρα της πρακτικά έλαβε τέλος, αν και η ίδια δεν ήταν ποτέ μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος. Η ίδια ποτέ δεν παραδέχθηκε ότι ένιωσε ενοχές για το παρελθόν της.

Νεότητα, αρχή της καριέρας της

Η Ρίφενσταλ γεννήθηκε στη συνοικία Βέντινγκ (Wedding) του Βερολίνου, στις 22 Αυγούστου 1902. Πατέρας της ήταν ο Άλφρεντ Ρίφενσταλ και μητέρα της η Μπέρτα (πατρικό Σέρλαχ, Bertha Sherlach). Η οικογένεια είχε οικονομική ευρωστία, καθώς ο Άλφρεντ διέθετε δική του επιχείρηση, η οποία, συν τω χρόνω, επεκτάθηκε.[10] Ήταν, όμως, και πολύ δεσποτικός ως οικογενειάρχης, τόσο απέναντι στη Λένι όσο και απέναντι στον μικρότερο κατά τρία χρόνια αδελφό της, Χάιντς. Με την αγορά ενός εξοχικού σπιτιού στα περίχωρα του Βερολίνου, η Λένι ήλθε σε επαφή με τη φύση, προς την οποία ανέπτυξε ιδιαίτερη αγάπη.

Η Λένι από νωρίς εκδήλωσε την επιθυμία να ασχοληθεί με την τέχνη και συγκεκριμένα με τον χορό. Τις αντιδράσεις του πατέρα της κατέπνιξε η μητέρα της, η οποία ήθελε να γίνει και η ίδια ηθοποιός, επειδή, όμως, η οικογένειά της είχε 18 παιδιά και η μητέρα της είχε πεθάνει, κατέληξε να γίνει ράπτρια, για να βοηθήσει τον χήρο πατέρα της, μέχρι που παντρεύτηκε τον Άλφρεντ. Έτσι, η Λένι γράφτηκε στη σχολή χορού "Grimm-Reiter" από μικρή ηλικία - αρχικά κρυφά από τον πατέρα της. Την πρώτη της δημόσια παράσταση ως χορεύτρια την έδωσε το 1921[11]. Η παρουσία της κρίθηκε πολύ ικανοποιητική και άρχισε να εμφανίζεται σε παράσταση του "Deutsches Theater" με σκηνοθέτη τον Μαξ Ράινχαρντ (Max Reinhardt) και να κάνει περιοδείες σε ολόκληρη τη Γερμανία αλλά και στην Ευρώπη. Σε μία από αυτές τις παραστάσεις, στην Πράγα, τραυματίσθηκε σοβαρά στο γόνατο και αυτός ο τραυματισμός έθεσε υποχρεωτικό τέλος στη σταδιοδρομία της ως χορεύτριας. Κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης είδε μία ταινία σχετικά με βουνά και η φυσιολατρία της αφυπνίσθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε μόλις μπόρεσε ταξίδεψε στις Άλπεις για να συναντήσει τον σκηνοθέτη της ταινίας Άρνολντ Φανκ (Arnold Fanck)[12]. Αν και δεν τον συνάντησε τότε, ο Φανκ την επέλεξε ως πρωταγωνίστρια σε τρεις ταινίες του, εκτιμώντας την αθλητική και παράτολμη κοπέλα με την υποβλητική γοητεία. Με τη θητεία της υπό τον Φανκ μυήθηκε στην ορειβασία, ενώ παράλληλα μάθαινε και τις τεχνικές της δημιουργίας μιας ταινίας.[13] Η συμμετοχή της στις ταινίες του Φανκ την έκανε δημοφιλή στο γερμανικό κοινό αλλά και ανάμεσα στους Γερμανούς σκηνοθέτες της εποχής. Το μεγάλο άλμα στην καριέρα της γίνεται με την ταινία "Το γαλάζιο φως" (βλ. κατάλογο ταινιών), στο οποίο πρωτοεμφανίζεται ως σκηνοθέτις. Η ταινία άρχισε το 1931 και ολοκληρώθηκε το 1932. Τον Μάιο του ίδιου χρόνου η Λένι συναντά για πρώτη φορά τον Χίτλερ. Ο Φύρερ, πριν από την έναρξη του πολέμου, ήταν μανιώδης κινηματογραφόφιλος και είχε εντυπωσιαστεί από τη σκηνή της ταινίας στην οποία η Λένι χορεύει πάνω από τη θάλασσα. Η ταινία είχε διανεμηθεί σε όλο τον κόσμο, δεν έγινε, όμως, παντού ευμενώς δεκτή, πράγμα που η ίδια η Λένι απέδωσε στις υποκινούμενες από Εβραίους κριτικές. Παράλληλα, έλαβε πρόσκληση από το Χόλιγουντ να μεταβεί και να εργαστεί εκεί, η ίδια όμως επέλεξε να παραμείνει στη Γερμανία.
Χίτλερ και Ρίφενσταλ. 20 Απριλίου 1938

Το 1932 η Λένι παρακολούθησε την ομιλία του Χίτλερ στο Συνέδριο της Νυρεμβέργης και εντυπωσιάστηκε από το ταλέντο του ως ομιλητή. Παράλληλα, όμως, έγινε η "θεά του Κινηματογράφου"[14] για τον Φύρερ. Η Λένι, στο μεταξύ, γυρίζει στη Γροινλανδία την ταινία "SOS Παγόβουνο", στα γυρίσματα της οποίας οι συμπρωταγωνιστές της τη βλέπουν να βυθίζεται στην ανάγνωση έργων του Χίτλερ και, ιδίως, του "Mein Kampf". Το 1933 η Ρίφενσταλ γυρίζει την ταινία "Η νίκη της πίστης", στην οποία σκιαγραφείται και ο Ερνστ Ρεμ. Όμως, μετά τη Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών και τη δολοφονία του Ρεμ, η ταινία προκαλεί πολιτική αμηχανία. Ωστόσο, ο Χίτλερ έχει εντυπωσιαστεί από τη Λένι και της ζητά να κινηματογραφήσει το 6ο Συνέδριο του Κόμματος στη Νυρεμβέργη το 1934. Σύμφωνα με όσα γράφει στα απομνημονεύματά της, η ίδια δεν ήθελε να γυρίσει άλλες ταινίες για λογαριασμό των Ναζί, επειδή επιθυμούσε να γυρίσει σε ταινία την αγαπημένη όπερα του Χίτλερ, "Tiefland" (βλ. φιλμογραφία). Πράγματι, είχε βρει ιδιώτες χρηματοδότες, αλλά, τελικά, τα γυρίσματα στην Ισπανία διακόπηκαν και ο Χίτλερ κατάφερε να την πείσει να κινηματογραφήσει το συνέδριο, υποσχόμενος ότι δεν θα της ξαναζητούσε να γυρίσει άλλη ταινία για λογαριασμό του κόμματος. Η ίδια δήλωσε στον Χίτλερ ότι "επιθυμούσε να επιστρέψει ως πρωταγωνίστρια, γιατί δεν θα ήθελε να συνεχίσει να ζει, αν αναγκαζόταν να εγκαταλείψει την υποκριτική"[15].

Η Ρίφενσταλ γύρισε πράγματι την ταινία, της οποίας τον τίτλο επέλεξε ο ίδιος ο Χίτλερ: "Ο Θρίαμβος της Θέλησης" (Triumph des Willens). Η ταινία γνώρισε τεράστια επιτυχία στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (όπου και έλαβε βραβεία), ωστόσο η προβολή της απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ, όπου θεωρήθηκε ταινία καθαρής προπαγάνδας. Αντίγραφό της φυλάχθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και σήμερα θεωρείται ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα προπαγανδιστικής φιλμογραφίας που έχουν ποτέ δημιουργηθεί. Η ταινία επέφερε διεθνή αναγνώριση στη Ρίφενσταλ, η ίδια, ωστόσο, δήλωσε ότι "αηδίασε όταν έμαθε με ποιον τρόπο χρησιμοποιήθηκε το αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής της δημιουργίας".

Παρά τη δήλωσή της προς τον Χίτλερ ότι δεν θα ξαναγυρίσει ταινία για το κόμμα, το 1935 δέχεται να γυρίσει το διάρκειας 18 λεπτών ντοκιμαντέρ "Η ημέρα της ελευθερίας: Η Βέρμαχτ μας", με την ευκαιρία του 7ου Συνεδρίου του Κόμματος. Από αυτό το Συνέδριο προήλθαν οι Νόμοι της Νυρεμβέργης, οι οποίοι καθόρισαν το μέλλον των Εβραίων στη Γερμανία, αρχικά, και σε όλη την Ευρώπη αργότερα. Η ταινία δεν έγινε ευρέως γνωστή εκτός Γερμανίας και η Ρίφενσταλ αρχικά αρνήθηκε ότι είχε γυρίσει τέτοια ταινία, μέχρι που ανακαλύφθηκε αντίγραφό της το 1971[16].

Ακολουθεί νέα πρόσκληση του Χίτλερ για την κινηματογράφηση των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου το 1936. Η Ρίφενσταλ δέχεται και επισκέπτεται την Ελλάδα για να φωτογραφήσει την Αρχαία Ολυμπία. Στο έργο αυτό τη βοηθά η διάσημη Ελληνίδα φωτογράφος Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη, γνωστή με το ψευδώνυμο "Nelly's". Το υλικό που συγκεντρώνεται δημιουργεί την ταινία "Olympia", στην οποία η Λένι χρησιμοποιεί νέες τεχνικές: Ήταν από τους πρώτους που υιοθέτησε την κίνηση της κάμερας πάνω σε ράγες, ώστε να παρακολουθεί τις κινήσεις των αθλητών. Η ταινία θεωρείται ότι άσκησε μεγάλη επιρροή στη σύγχρονη κινηματογράφηση αθλητικών γεγονότων. Ο Γιόζεφ Γκέμπελς, ο οποίος στο παρελθόν είχε δηλώσει ότι "Η Ρίφενσταλ είναι η μόνη από τις μεγάλες σταρ που μας καταλαβαίνει", της υπέδειξε να αγνοήσει τους "μη άρειους" αθλητές. Η Ρίφενσταλ τον παράκουσε ψυχρά, κινηματογραφώντας αθλητές όλων των φυλών, και ιδιαίτερα τον Ολυμπιονίκη Τζέσε Όουενς. Είχε και μια περιπέτεια με τον Αμερικανό Ολυμπιονίκη του Δεκάθλου Γκλεν Μόρρις (Glenn Morris), με τον οποίο υπήρξε η φήμη ότι θα παντρευτεί. Για την ταινία της αυτή το περιοδικό Time τής αφιέρωσε το εξώφυλλο του τεύχους της 17ης Φεβρουαρίου 1936. Η ταινία κυκλοφόρησε το 1938 με την ευκαιρία των 49ων γενεθλίων του Χίτλερ. Κυκλοφόρησε και στο εξωτερικό και της προσέδωσε παγκόσμια αναγνώριση. Σε μια προσπάθεια να δώσει στην ταινία - και στην καριέρα της - επισκέφθηκε τις ΗΠΑ, όπου έφθασε πέντε μόλις ημέρες πριν τη Νύχτα των Κρυστάλλων. Όταν τα γεγονότα αυτά έγιναν γνωστά στις ΗΠΑ, η Ρίφενσταλ έκανε δηλώσεις, διακηρύσσοντας ότι "ο Χίτλερ δεν είναι υπεύθυνος γι' αυτά" [17]. Ο διάσημος Αμερικανός δημοσιογράφος Ουόλτερ Ουίντσελ (Walter Winchell) έγραψε ότι η Ρίφενσταλ είναι "τόσο όμορφη όσο μια σβάστικα".[18] Οι προσκλήσεις για επίσκεψη στο Χόλιγουντ ανακλήθηκαν και σηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών, που μετέτρεψαν την επίσκεψη της Ρίφενσταλ στις ΗΠΑ σε πραγματική καταστροφή. Ελάχιστοι δέχτηκαν να τη συναντήσουν, μεταξύ αυτών ο Γουόλτ Ντίσνεϊ (σε κατ' ιδίαν επίσκεψη και όχι δημόσια) και ο Χένρι Φορντ. Η Ένωση Αντιναζιστών των ΗΠΑ δήλωσε ότι "δεν υπάρχει χώρος στο Χόλιγουντ για τη Λένι Ρίφενσταλ".
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Λένι Ρίφενσταλ, ανάμεσα στα Γερμανικά Στρατεύματα. Πολωνία, 1939

Όταν πραγματοποιήθηκε η Εισβολή στην Πολωνία η Ρίφενσταλ παρακολούθησε τα γεγονότα ως πολεμικός ανταποκριτής. Ωστόσο, έφθασε στο μέτωπο και στη Στρατιά του Γκερντ φον Ρούντστεντ ντυμένη με παραστρατιωτική στολή, "με ξιφίδιο στη ζώνη της και ένα μικρό πιστόλι σε μια από τις λευκές μπότες της"[19]. Εκεί, σύμφωνα με τα απομνημονεύματά της, προσπάθησε να παρέμβει σε επεισόδιο εκτέλεσης 30 πολιτών, αλλά τη σταμάτησαν οι στρατιώτες της Βέρμαχτ. Δεν άργησε, όμως, να επανέλθει στην κατακτημένη Βαρσοβία στις 5 Οκτωβρίου 1939, για να κινηματογραφήσει την παρέλαση των νικηφόρων ναζιστικών στρατευμάτων στην πόλη. Από τότε αποφάσισε να μην ξαναγυρίσει παρόμοια ταινία. Αυτό, όμως, δεν την εμπόδισε να αποστείλει τηλεγράφημα στον Χίτλερ, τον Ιούνιο του 1940, επαινώντας τον για την κατάκτηση του Παρισιού και ευχαριστώντας τον για αυτό. Αργότερα, η ίδια "εξήγησε" πως αυτό το τηλεγράφημα το έστειλε θεωρώντας ότι ο πόλεμος είχε τελειώσει.

Η θερμή σχέση που είχε με τον Χίτλερ κλονίστηκε το 1944, όταν ο αδελφός της, Χάιντς, σκοτώθηκε στο ανατολικό μέτωπο. Εν τούτοις, και πολύ πριν από αυτό το γεγονός, το 1940, η Ρίφενσταλ είχε αρχίσει να δουλεύει πάνω στην ταινία που πάντα ονειρευόταν, το "Tiefland", την οποία η κυβέρνηση, κατ' εντολήν του Χίτλερ, χρηματοδότησε με 7.000.000 μάρκα (reichsmarks). Οι ισπανικής εμφάνισης κομπάρσοι αντικαταστάθηκαν από κρατούμενους αθίγγανους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, τόσο στα εξωτερικά γυρίσματα όσο και στα εσωτερικά (Βερολίνο, 1942). Μετά τον πόλεμο Η Ρίφενσταλ ισχυρίστηκε ότι οι κομπάρσοι αυτοί είχαν επιζήσει και τους συνάντησε όταν ο πόλεμος έληξε. Οι μαρτυρίες, ωστόσο, από τα αρχεία των στρατοπέδων δείχνουν το ακριβώς αντίθετο.

Το 1944 η Ρίφενσταλ αποφάσισε να παντρευτεί τον Πέτερ Γιάκομπ (Peter Jacob), πράγμα που έκανε στις 21 Μαρτίου, αφού πρώτα τον σύστησε στον Χίτλερ, που τους συνάντησε στο Κίτσμπυχελ (Kitzbühel) της Αυστρίας. Αυτή ήταν η τελευταία της συνάντηση με τον Χίτλερ. Το ζεύγος πήρε διαζύγιο το 1946.

Όταν η Γερμανία κατέρρευσε στρατιωτικά, η Ρίφενσταλ εγκατέλειψε το Βερολίνο και προσπάθησε να φθάσει την περιοχή που ζούσε η μητέρα της, προς τα δυτικά. Συνελήφθη, όμως από τα αμερικανικά στρατεύματα και αφέθηκε ελεύθερη με τη λήξη του πολέμου.
Μεταπολεμική δραστηριότητα

Λόγω της φύσης της εργασίας της, της οπτικής καταγραφής τεκμηρίων, διατάχθηκε η σύλληψή της μετά τον πόλεμο. Στις ανακρίσεις στις οποίες υποβλήθηκε, δήλωνε απολιτική και παρεξηγημένη. Δήλωσε, επίσης, ότι αγνοούσε παντελώς την ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης και, αργότερα, δήλωσε ότι "αναγκάσθηκε να κάνει ό,τι έκανε, επειδή ο Γκέμπελς την απειλούσε ότι θα την έστελνε και την ίδια σε στρατόπεδο συγκέντρωσης". Συνέχισε να προσποιείται άγνοια των εγκλημάτων πολέμου, ωστόσο είπε ότι "οι Εθνικοσοσιαλιστές την είχαν συναρπάσει. Ήταν, όμως, πολύ αφελής για να αντιληφθεί τι ακριβώς διέπραττε το ναζιστικό καθεστώς".[20] Από το 1945 ως το 1948 κρατήθηκε σε στρατόπεδα και φυλακές, ποτέ όμως δεν καταδικάστηκε για οτιδήποτε, αν και είχε χρησιμοποιήσει κρατούμενους από στρατόπεδα συγκέντρωσης στις ταινίες της. Χαρακτηρίστηκε ως "συμπαθούσα των Ναζιστών" και δεν κρατήθηκε περισσότερο.

Προσπάθησε να κάνει ένα "ριμέικ" του "Γαλάζιου φωτός" και ολοκλήρωσε το "Tiefland", το οποίο βγήκε προς διανομή το 1954. Οι δημιουργοί ταινιών στην Ομοσπονδιακή Γερμανία, ωστόσο, αντιτάχθηκαν σφοδρά στην αναβίωση της καριέρας της και η Ρίφενσταλ αναγκάστηκε, το 1956, να αναχωρήσει για την Αφρική, όπου άρχισε να γυρίζει ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο "The Black Cargo" (το μαύρο φορτίο), που δεν ολοκληρώθηκε, με θέμα το δουλεμπόριο. Την επόμενη δεκαπενταετία συνέγραψε τρία σενάρια στην Ισπανία, έκανε μια περιοδεία στη Γερμανία με την ταινία των Ολυμπιακών Αγώνων, συμπλήρωσε το ριμέικ του "Γαλάζιου φωτός" και εξέδωσε ένα φωτογραφικό λεύκωμα με τίτλο "Οι τελευταίοι των Nuba" (1968). Το 1972 οι "Τάιμς" του Λονδίνου της αναθέτουν τη φωτογράφηση των Ολυμπιακών Αγώνων του Μονάχου. Το 1974 και ενώ παρακολουθεί ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ στο Κολοράντο, αναγνωρίζεται και προπηλακίστηκε από μέλη αντιναζιστικών οργανώσεων. Το 1975 επιστρέφει στο Σουδάν, όπου, παρά την ηλικία της, παίρνει μαθήματα καταδύσεων και, την επόμενη χρονιά εκδίδει ένα ακόμη φωτογραφικό λεύκωμα, με τίτλο "People of Kau" (Οι άνθρωποι του Κάου) (1976). Το ίδιο έτος εκδίδει ένα ακόμη λεύκωμα με υποβρύχιες φωτογραφίες, το "Coral Garden" (Ο κήπος των κοραλλίων).

To 1993 ο Γερμανός σκηνοθέτης Ρέι Μύλλερ (Ray Müller) γυρίζει τη βιογραφία της σε ταινία, με τον τίτλο "The Wonderful, Horrible life of Leni Riefenstahl"[21].

Η Λένι είναι ήδη 91 ετών και, την ίδια χρονιά, εκδίδεται η αγγλική μετάφραση των απομνημονευμάτων της. Το 2002, σε ηλικία 100 ετών, παρουσιάζει τη νέα της ταινία "Underwater Impressions" (Οι υποβρύχιες εντυπώσεις), με υλικό από εκατοντάδες ώρες υποβρυχίων λήψεων[22].

Η Λένι Ρίφενσταλ απεβίωσε στις 8 Σεπτεμβρίου 2003 ενώ κοιμόταν στο σπίτι της στο Πέκινγκ (Pöcking) της Γερμανίας, σε ηλικία 101 ετών.
Συγγραφικό έργο

Kampf in Schnee und Eis. Verlag Hesse & Becker, Leipzig 1933.
Hinter den Kulissen des Reichsparteitags-Films. Eher, München 1935 [23]
Schönheit im olympischen Kampf. Deutscher Verlag (Ullstein-Verlag), Berlin 1937.
Die Nuba – Menschen wie von einem anderen Stern. List, München 1973.
Die Nuba von Kau. List, München 1975.
Die Nuba. Komet, Köln (2006), ISBN 3-933366-41-0 (Lizenzausgabe mit Zusammenfassung der Bände Die Nuba [1973] und Die Nuba von Kau [1976] in einer Ausgabe).
Korallengärten, List, München 1978.
Mein Afrika. List, München 1982.
Memoiren. Knaus, München und Hamburg 1987.
Wunder unter Wasser. Herbig, München 1990.

Κατάλογος ταινιών
Σκηνοθεσία και Παραγωγή

1932 Das Blaue Licht - Το γαλάζιο φως (Σκηνοθεσία, συμμετοχή στο σενάριο, πρωταγωνίστρια) [24]
1933 Sieg des Glaubens - Η νίκη της πίστης (Σκηνοθεσία)
1934 Triumph des Willens - Ο θρίαμβος της θέλησης (Παραγωγή του NSDAP, σκηνοθεσία, σενάριο, μοντάζ). Ίσως η σημαντικότερη ταινία της ως Σκηνοθέτιδας[25].
1935 Tag der Freiheit: unsere Wermacht - Η ημέρα της ελευθερίας: Η Βέρμαχτ μας (Σκηνοθεσία, μοντάζ)
1938 Olympia (Olympische Spiele 1936) - Ολυμπία (Οι Ολυμπιακοί αγώνες του 1936) (σκηνοθεσία, σενάριο, μοντάζ). Αποτελείται από δύο μέρη:

Μέρος I "Fest der Völker" (Η γιορτή των λαών)
Μέρος ΙΙ "Fest der Schönheit" (Η γιορτή της ομορφιάς).

1939 Reportage der Truppenparade von Adolf Hitler in Warschau. (Sonderfilmtrupp Riefenstahl)
1944 Dokumentarfilm Arno Breker – Harte Zeit, starke Kunst (σκηνοθεσία: Arnold Fanck, Hans Cürlis; παραγωγή: Riefenstahl-Film GmbH, Berlin).
1944 Atlantik-Wall (σκηνοθεσία: Arnold Fanck; παραγωγή: Leni Riefenstahl; Auftraggeber: Joseph Goebbels).
1944 Tiefland - Η πεδιάδα (σκηνοθεσία, σενάριο, μοντάζ, πρωταγωνίστρια. Κυκλοφόρησε μετά τον πόλεμο το 1954 filmportal.de)
2002 Impressionen unter Wasser

Ηθοποιία

1925 Wege zu Kraft und Schönheit – Ein Film über moderne Körperkultur
1926 Der heilige Berg - Το Ιερό Βουνό (Ως ηθοποιός, υπό τη σκηνοθεσία του Άρνολντ Φανκ)
1927 Der grosse Sprung - Το μεγάλο άλμα (Ως ηθοποιός, υπό τη σκηνοθεσία του Άρνολντ Φανκ)
1929 Das Schicksal derer von Habsburg - Το πεπρωμένο των Αψβούργων (Ως ηθοποιός, υπό τη σκηνοθεσία του Ρούντολφ Ραφφέ (Rudolf Raffé))
1929 Die weisse Hölle vom Piz Palü - Η λευκή κόλαση του Piz Palü (Ως ηθοποιός, σενάριο Άρνολντ Φανκ, υπό τη σκηνοθεσία του Λαντίσλαους Βάιντα (Ladislaus Vajda))
1930 Stürme über dem Mountblanc - Θύελλες στο Μονμπλάν (Ως ηθοποιός, υπό τη σκηνοθεσία του Άρνολντ Φανκ)
1931 Der weisse Rausch – neue Wunder des Schneeschuhs - Το λευκό πεπρωμένο (Ως ηθοποιός)
1933 S.O.S. Eisberg - SOS Παγόβουνο Συμπαραγωγή ΗΠΑ-Γερμανίας, σκηνοθεσία Άρνολντ Φανκ - Τέι Γκάρνετ. Διανομή Unversal Studios.

Έργα που δεν πραγματοποιήθηκαν

1933 Mademoiselle Docteur
1939 Penthesilea
1943 Van Gogh
1950 Der Tänzer von Florenz
1950 Ewige Gipfel
1950–1954 Die roten Teufel
1955 Kobalt 60
1955 Friedrich der Große und Voltaire
1955 Drei Sterne am Mantel der Madonna
1955 Sonne und Schatten
1955–1956 Die schwarze Fracht
1957 Afrikanische Symphonie
1959–1960 The blue Light
1961 Der Nil
1962–1963 Afrikanisches Tagebuch
1964–1975 Allein unter den Nuba

Σημειώσεις, Πηγές, Αναφορές

Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11921941k. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Leni Riefenstahl». RKDartists. 218144.
(Αγγλικά) Find A Grave. 7852743. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Luminous-Lint. Leni__Riefenstahl. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Discogs. 89437. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
filmportal.de. a9f979288c4f4f41b1d0509984b5b6eb. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
Jürgen Trimborn, Leni Riefenstahl, εφημ. NY Times, 25-03-2007
Petri Liukkonen, Leni Riefenstahl
Ιστοσελίδα της Λένι Ρίφενσταλ
Val Williams, Leni Riefenstahl. Film-maker who became notorious as Hitler's propagandist, Νεκρολογία στην εφημ. The Independent, 10/09/2003
Mary G. Hurd, Women Directors and Their Films, Greenwood Publishing Group, 2007 ISBN 0275985784
Leni Riefenstahl, Memoiren, Munchen, 1987
Judith Thurman, "Where There's a Will", εφημ. New Yorker, φύλλο της 17/03/2007
Val Williams, εφημ. "The Independent", ό.π.
Βιβλιοκριτική στο "Leni: The Life and Work of Leni Riefenstahl" του Steven Bach, από τον Σάιμον Κάλλοου (Simon Callow), εφημ. The Guardian, 12/05/2007
Ρεϊμόν Καρτιέ, Ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Πάπυρος, Αθήνα, 1964
Ashley Fantz, Happy birthday, Leni Riefenstahl, 2002
Κριτική της ταινίας, Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια
Women Directors..., ό.π.
www.leniriefenstahl.it
Η ταινία έγινε σε συνεργασία με τον Ουγγρικής καταγωγής Εβραίο Μπέλα Μπάλας (Béla Balázs) (στο σενάριο συνεργάστηκε και ο Καρλ Μάγερ (Karl Mayer) και διανεμήθηκε από την εταιρεία της Ρίφενσταλ "Leni Riefenstahl Productions". Το 1938 η ταινία επανακυκλοφόρησε, αλλά στη νέα έκδοση απαλείφθηκε ολοσχερώς η συμμετοχή του Μπάλας, ο οποίος, στο μεταξύ, είχε διαφύγει στην Μόσχα, όπως και του (αριστερού) Μάγερ. Η ταινία τιμήθηκε με το αργυρό μετάλλιο της Μπιενάλε της Βενετίας το 1932

Η ταινία γυρίστηκε με την ευκαιρία του Συνεδρίου του Ναζιστικού Κόμματος στην Νυρεμβέργη το 1934. Τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο στην Βενετία το 1935 και το χρυσό μετάλλιο της Παγκόσμιας Έκθεσης στο Παρίσι το 1937

Βιβλιογραφία

Klaus Kreimeier: Fanck – Trenker – Riefenstahl: Der deutsche Bergfilm und seine Folgen. Stiftung Deutsche Kinemathek, Berlin 1972.
Peggy Ann Wallace: An Historical Study of the Career of Leni Riefenstahl from 1923 to 1933. Berkeley 1975 (Dissertation).
Richard M. Barsam: Filmguide to Triumph of the Will. Indiana University Press, Bloomington 1975, ISBN 0-253-39320-5.
Glenn B. Infield: Leni Riefenstahl. The Fallen Film Goddess. Crowell, New York 1976.
David B. Hinton: The Films of Leni Riefenstahl. Scarecrow Press, Metuchen (N.J.) und London 1978, ISBN 0-8108-1141-3.
Renata Berg-Pan: Leni Riefenstahl. Twayne, Boston 1980, ISBN 0-8057-9275-9.
Martin Loiperdinger: Triumph des Willens. Einstellungsprotokoll des Films von Leni Riefenstahl. Filmland-Presse, München 1980.
Peter Nowotny: Leni Riefenstahls ‚Triumph des Willens‘. Zur Kritik dokumentarischer Filmarbeit im NS-Faschismus. Nowotny, Dortmund 1981, ISBN 3-922951-00-7.
Charles Ford: Leni Riefenstahl. Schauspielerin, Regisseurin und Fotografin. Heyne, München 1982, ISBN 3-453-01621-1.
Leonardo Quaresima: Leni Riefenstahl. La Nuova Italia, Firenze 1984.
Cooper C. Graham: Leni Riefenstahl and Olympia. Scarecrow Press, Metuchen (N.J.) und London 1986, ISBN 0-8108-1896-5 (New York University Series: Filmmakers no. 13.).
David Culbert: Leni Riefenstahl’s Triumph of the Will. University Publications of America, Frederick MD 1986, ISBN 0-89093-196-8 (Series: Research collections in the social history of communications).
Martin Loiperdinger: Rituale der Mobilmachung. Der Parteitagsfilm ‚Triumph des Willens‘ von Leni Riefenstahl. Leske und Budrich, Opladen 1987, ISBN 3-8100-0598-3.
Margarete Mitscherlich: „Eine deutsche Frau – Leni Riefenstahl“. In: Dies.: Über die Mühsal der Emanzipation. S.Fischer, Frankfurt a.M. 1990, ISBN 3-10-049111-4.
Dana Gillespie: Leni: a screenplay based on the career of Leni Riefenstahl. North Texas State University 1988 (Dissertation).
Linda Deutschmann: Triumph of the Will – The Image oft the Third Reich. Longood Academic, Wakefield, N.H. 1991.
Thomas Leeflang: Leni Riefenstahl. Anthos, Baarn 1991, ISBN 90-6074-685-6.
Taylor Downing: Olympia. BFI, London 1992, ISBN 0-85170-341-0 (BFI Film Classics).
Hilmar Hoffmann: Mythos Olympia – Autonomie und Unterwerfung von Sport und Kultur: Hitlers Olympiade, olympische Kultur und Riefenstahls Olympia-Film. Aufbau, Berlin u.a. 1993, ISBN 3-351-02232-8.
Audrey Salkeld: A Portrait of Leni Riefenstahl. Cape, London 1996, ISBN 0-224-02480-9.
Claudia Lenssen: „Die fünf Karrieren der Leni Riefenstahl“. In: epd-film, Nr. 1/1996, S. 27-31.
Peggy Phillips: Two women under water. A confession. Fithian, Santa Barbara 1998, ISBN 1-56474-239-3.
Daniel Wildmann: Begehrte Körper. Konstruktion und Inszenierung des ‚arischen‘ Männerkörpers im Dritten Reich. Könighausen und Neumann, Würzburg 1999, ISBN 3-8260-1417-0.
Filmmuseum Potsdam (Hrsg.): Leni Riefenstahl. Mit Beiträgen von Oksana Bulgakowa, Bärbel Dalichow, Claudia Lenssen, Felix Moeller, Georg Seeßlen, Ines Walk. Henschel, Berlin 1999, ISBN 3-89487-319-1 .
Rainer Rother: Leni Riefenstahl – Die Verführung des Talents, Henschel, Berlin 2000, ISBN 3-89487-360-4.
Angelika Taschen (Hrsg.): Leni Riefenstahl – Fünf Leben. Eine Biographie in Bildern. Taschen, Köln 2000, ISBN 3-8228-6025-5.
Jürgen Trimborn: Riefenstahl: Eine deutsche Karriere. Aufbau, Berlin 2002, ISBN 3-351-02536-X.
Lutz Kinkel: Die Scheinwerferin. Leni Riefenstahl und das »Dritte Reich«. Europa-Verlag, Hamburg und Wien 2002, ISBN 3-203-84109-6.
Daniel Knopp: NS-Filmpropaganda: Wunschbild und Feindbild in Leni Riefenstahls "Triumph des Willens" und Veit Harlans "Jud Süss". Tectum, Marburg 2004, ISBN 3-8288-8602-7.
André Müller: „Man will, dass ich mich schuldig fühle - man will, dass ich tot bin“, in: Die Weltwoche, Nr. 33, 2002 (Interview mit Riefenstahl). Auch: http://andremuller.com-puter.com/
Jörn Glasenapp: Späte Rückkehr: Leni Riefenstahls Nuba, in: Dietmar Rieger, Stephanie Wodianka (Hrsg.): Mythosaktualisierungen. Tradierungs- und Generierungspotentiale einer alten Erinnerungsform, Niemeyer, Berlin 2006, ISBN 978-3-11-018990-2, S. 173-194.
Steven Bach: Leni. The Life and Work of Leni Riefenstahl. A.A. Knopf, New York 2007, ISBN 0-375-40400-7.
Kristina Oberwinter: Bewegende Bilder - Repräsentation und Produktion von Emotionen in Leni Riefenstahls Triumph des Willens. Deutscher Kunstverlag München/Berlin 2007, ISBN 978-3-422-06737-0.

Ντοκυμαντέρ

1993: Die Macht der Bilder – Regie Ray Mueller
2003: Leni Riefenstahl – Ein Traum von Afrika – Regie Ray Mueller
2007: Hitlers nützliche Idole: Leni Riefenstahl - Die Regisseurin. Künstlerin und Opportunistin. 45 Min., ein Film von Oliver Halmburger und Anja Greulich, Produktion: ZDF, Erstsendung: 20. März 2007, Inhaltsangabe des ZDF

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Leni-riefenstahl.de - Επίσημη ιστοσελίδα (Γερμανικά)
Das blaue Licht. Stills of Walter Riml, photographer of the film
Λένι Ρίφενσταλ, βιογραφικό, Το Βήμα online
"Ο Χίτλερ με ποθούσε", αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία της, Το Βήμα online
Τελευταία λήψη για τη Λένι Ρίφενσταλ, BBC
Πέθανε η αμφιλεγόμενη Γερμανίδα σκηνοθέτις του Γ' Ράιχ Λένι Ρίφενσταλ, in.gr
Ταλαντούχα και μισητή, Ελευθεροτυπία
Φωτογραφίες της Ρίφενσταλ (Γερμανικά)
Φωτογραφίες της Ρίφενσταλ (Αγγλικά)
www.riefenstahl.de.vu von Lars Kluge, Berlin

Επιστημονικά άρθρα

Stefanie Grote: ‚Objekt’ Mensch. Körper als Ikon und Ideologem in den cineastischen Werken Leni Riefenstahls. Ästhetisierter Despotismus oder die Reziprozität von Auftragskunst und Politik im Dritten Reich. Dissertation zur Erlangung des akademischen Grades eines Doktors der Philosophie Eingereicht von Stefanie Grote an der Kulturwissenschaftlichen Fakultät der Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder) November 2004 [1]
Leni Riefenstahl-Rezeption nach 1945. Ein Projekt des Instituts für Film- und Fernsehwissenschaft an der Ruhr-Universität Bochum
Rainer Rother: Riefenstahl-Rezeption, Stand 2002, in: Zeithistorische Forschungen / Studies in Contemporary History, Online-Ausgabe, 1 (2004), Heft 2. (Rezension dieser Website in: riefenstahl.de.vu)

Άρθρα

Η γυναίκα της Γερμανίας, Βήμα online
Η επιστροφή της φαιάς κυρίας, Ιός, Ελευθεροτυπία
Θρίαμβος μιας αμφιλεγόμενης ιδιοφυΐας, Καθημερινή
Η επιστροφή της Λένι Ρίφενσταλ, Σινεμά
Λένι Ρίφενσταλ Νίκος Κατζηλάκης
Iστορία: λόγος και εικόνα (Εκπομπή 27η), Πανόραμα, ΕΡΤ
Άρθρο του Robert von Dassanowsky για την ταινία Tiefland (Αγγλικά)
„Ein weibliches Monster“ Johannes Willms über „die "definitive" Biographie“ in der SZ vom 2. Juli 2007 (Γερμανικά)