Ο Γιόχαν Φραντς Ένκε (Johann Franz Encke, Αμβούργο 23 Σεπτεμβρίου 1791 – Σπάνταου 26 Αυγούστου 1865) ήταν Γερμανός αστρονόμος, που δεν πρέπει να συγχέεται με τον Καρλ Λούντβιχ Χένκε, έναν άλλο Γερμανό αστρονόμο.
Βιογραφία
Ο Ένκε σπούδασε μαθηματικά και αστρονομία από το 1811 στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν υπό τον Καρλ Φρήντριχ Γκάους, αλλά κατατάχθηκε στη Χανσεατική Λεγεώνα για την εκστρατεία του 1813-1814, και έγινε υπολοχαγός του πυροβολικού στον πρωσικό στρατό το 1815. Επέστρεψε στο Γκέτινγκεν το 1816, οπότε διορίσθηκε αμέσως από τον Μπέρναρντ φον Λίντεναου ως βοηθός του στο αστεροσκοπείο του Ζέεμπεργκ κοντά στην Γκότα.
Εκεί συμπλήρωσε τη διερεύνηση του κομήτη του 1680, για τον οποίο του απονεμήθηκε το Βραβείο Cotta το 1817. Εξάλλου, βρήκε τη σωστή περίοδο των 71 ετών του κομήτη του 1812. Αυτός ο κομήτης είναι γνωστός σήμερα ως 12P/Pons-Brooks.
Μετά από πρόταση του Ζαν-Λουί Πονς, που υποπτευόταν ότι ο ένας από τους τρεις κομήτες που είχαν ανακαλυφθεί το 1818 ήταν ο ίδιος με εκείνον τον οποίο είχε ανακαλύψει ο ίδιος ήδη το 1805, ο Ένκε άρχισε να υπολογίζει τα τροχιακά στοιχεία του κομήτη αυτού. Μέχρι τότε όλοι οι γνωστοί κομήτες είχαν περίοδο περιφοράς ίση ή μεγαλύτερη των 70 ετών, και το αφήλιο της τροχιάς τους βρισκόταν πέρα από την τροχιά του Ουρανού. Ο πιο διάσημος κομήτης ήταν ο Κομήτης του Χάλεϋ με περίοδο 76 έτη. Για τον λόγο αυτό, η τροχιά του κομήτη που είχε ανακαλύψει ο Πον θεωρήθηκε εκπληκτική, καθώς αντιστοιχούσε σε περίοδο μόλις 3,25 ετών, και το αφήλιό της βρισκόταν «μέσα» από την τροχιά του Δία. Ο Ένκε προέβλεψε ότι θα επέστρεφε το 1822, αλλά αυτή η επιστροφή ήταν παρατηρήσιμη μόνο από το νότιο ημισφαίριο της Γης: ο κομήτης παρατηρήθηκε από Γερμανό αστρονόμο στην Αυστραλία. Στη συνέχεια ταυτοποιήθηκε ως ο ίδιος που είχαν παρατηρήσει ο Πιέρ Μεσαίν το 1786 και η Καρολίνα Χέρσελ το 1795.
Ο Ένκε απέστειλε τους υπολογισμούς του με ένα σημείωμα στον Γκάους, στον Όλμπερς και στον Μπέσελ. Ο πρώην καθηγητής του δημοσίευσε αυτό το σημείωμα και ο Ένκε έγινε διάσημος ως ο άνθρωπος που ανακάλυψε τους κομήτες βραχείας περιόδου. Ο πρώτος αυτής της οικογένειας, ο Κομήτης του Ένκε (2P/Encke), πήρε το όνομά του - ένας από τους λίγους κομήτες που δεν φέρει το όνομα εκείνου που τον ανακάλυψε, αλλά εκείνου που υπολόγισε την τροχιά του. Αργότερα, αυτός ο κομήτης ταυτοποιήθηκε ως ο υπεύθυνος για τη βροχή διαττόντων Ταυρίδες.
Η σημασία της κομητικής επιστροφής που είχε προβλεφθεί από τους υπολογισμούς του Ένκε ανταμείφθηκε από τη Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία στο Λονδίνο, όταν του απένειμε το Χρυσό της Μετάλλιο το 1824 (το επανέλαβε το 1830). Την ίδια χρονιά (1824), ο Ένκε νυμφεύθηκε την Αμαλί Μπέκερ (1787-1879), κόρη ενός βιβλιοπώλη. Απέκτησαν τρεις γιους και δύο θυγατέρες.
Ο Ένκε δημοσίευσε 8 πραγματείες επί των κινήσεων του κομήτη του στα Berlin Abhandlungen (1829-1859). Από μία νέα συζήτηση για τις διαβάσεις της Αφροδίτης του 1761 και του 1769, υπολόγισε (το 1822-1824) μία τιμή για την ηλιακή παράλλαξη ίση με 8,57 δευτερολέπτων της μοίρας, που επί μακρόν ήταν αποδεκτή ως η καλύτερη.
Το 1822 ο Ένκε έγινε διευθυντής του αστεροσκοπείου του Ζέεμπεργκ και το 1825 προάχθηκε σε αντίστοιχη θέση στο Βερολίνο, όπου εγκαινιάσθηκε το 1835 ένα νέο αστεροσκοπείο, που κατασκευάσθηκε υπό την επίβλεψή του και με την υποστήριξη του Αλεξάντερ φον Χούμπολτ και του Πρώσου βασιλιά Φρειδερίκου Γουλιέλμου Γ΄. Ο Ένκε έγινε διευθυντής του νέου αστεροσκοπείου.
Ο Ένκε διηύθυνε τη σύνταξη των αστρικών χαρτών της Ακαδημίας του Βερολίνου από το 1830 ως το 1859, βελτίωσε σημαντικά το Astronomisches Jahrbuch, και εξέδωσε 4 τόμους των Astronomische Beobachtungen του Αστεροσκοπείου του Βερολίνου (1840-1857). Επίσης, έλαβε μέρος στην ανακάλυψη και στον προσδιορισμό των τροχιών και άλλων κομητών βραχείας περιόδου και αστεροειδών. Το 1837 ο Ένκε παρατήρησε ένα χάσμα περίπου 325 χιλιομέτρων στον δακτύλιο του Κρόνου, το γνωστό σήμερα ως Χάσμα Ένκε.
Το 1844 ο Ένκε έγινε καθηγητής της Αστρονομίας στον Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Αφιέρωσε πολύ χρόνο εργασίας για τη διευκόλυνση του υπολογισμού των κινήσεων των αστεροειδών. Με αυτό τον στόχο ανακοίνωσε στην Ακαδημία του Βερολίνου το 1849 μία μέθοδο για τον υπολογισμό μιας ελλειπτικής τροχιάς από τρεις μόνο παρατηρήσεις, ενώ το 1851 ανακοινώνει μία νέα μέθοδο για τον υπολογισμό των πλανητικών διαταραχών με ορθογώνιες συντεταγμένες (επανεκδόθηκε το 1903 στο έργο του W. Ostwald Klassiker der exacten Wissenschaften, No. 141).
Ο Ένκε επισκέφθηκε την Αγγλία το 1840. Η αρχή μιας εγκεφαλικής ασθένειας τον υποχρέωσε να αποσυρθεί από τις επίσημες υποχρεώσεις του τον Νοέμβριο 1863. Συνέχισε να είναι διευθυντής του Αστεροσκοπείου του Βερολίνου μέχρι τον θάνατό του σε ηλικία 74 ετών, οπότε τον διαδέχθηκε ο Βίλχελμ Γιούλιους Φέρστερ.
Η σορός του Γιόχαν Ένκε αναπαύεται στο κοιμητήριο Friedhof II der Jerusalems- und Neuen Kirchengemeinde στο Κρόιτσμπεργκ (Kreuzberg) του Βερολίνου. Ο τάφος του είναι κοντά σε αυτόν του μαθηματικού Καρλ Γκούσταβ Γιάκομπ Γιακόμπι.
Ονομάσθηκαν προς τιμή του
Ο κρατήρας Ένκε στη Σελήνη
Ο αστεροειδής 9134 Ένκε (9134 Encke)
Πηγές
Το λήμμα «Encke, Johann Franz» στην Encyclopædia Britannica (11η έκδοση), Cambridge University Press, 1911
Το λήμμα «Encke, Johann Franz» στη New International Encyclopedia, 1905
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb10498402f. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
SNAC. w6kd31xw. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb10498402f. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2015.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Νεκρολογία στο περιοδικό Monthly Notices of the Royal Astr. Society
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
