Ο Γκέοργκ Μπεμ (Georg Böhm, Χόχενκίρχεν 2 Σεπτεμβρίου 1661 - Λύνεμπουργκ 18 Μαΐου 1733), ήταν Γερμανός συνθέτης και οργανίστας του Μπαρόκ. Επικεντρώθηκε κυρίως στην δημιουργία και εξέλιξη της χορωδιακής (κοράλ) παρτίτας και, μέσω τού έργου του, επηρέασε σημαντικά τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Μπεμ γεννήθηκε το 1661 στο Χόχενκίρχεν (Höhenkirchen) της Θουριγγίας. Έλαβε τα πρώτα μαθήματα μουσικής από τον πατέρα του, δάσκαλο και εκτελεστή εκκλησιαστικού οργάνου, ο οποίος πέθανε το 1675. Μπορεί επίσης να είχε πάρει μαθήματα από τον Γιόχαν Χάινριχ Χίλντεμπραντ (Johann Heinrich Hildebrand), κάντορα στο Όρντρουφ ο οποίος, με τη σειρά του, ήταν μαθητής των Χάινριχ Μπαχ (Heinrich Bach) και Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ (Johann Christian Bach). Μετά τον θάνατο τού πατέρα του, ο Μπεμ πήγε να σπουδάσει στην Λατινική Σχολή του Γκόλντμπαχ και, αργότερα, στο Γυμνάσιο της Γκότα στην Θουριγγία, από όπου αποφοίτησε το 1684. Μάλιστα, και οι δύο πόλεις είχαν κάντορες διδαγμένους από τα ίδια μέλη της οικογένειας Μπαχ που μπορεί να επηρέασαν τον συνθέτη. Στις 28 Αυγούστου 1684 μπήκε στο Πανεπιστήμιο της πόλης Ιένα. Λίγα είναι γνωστά για τα πανεπιστημιακά του χρόνια ή την ζωή μετά την αποφοίτησή του. Εμφανίζεται και πάλι μόλις το 1693, στο Αμβούργο. Δεν γνωρίζουμε, επίσης, κάτι για το πώς ζούσε εκεί, αλλά προφανώς είχε επηρεαστεί από τη μουσική ζωή της πόλης και της γύρω περιοχής. Γαλλικές και ιταλικές όπερες παρουσιάζονταν τακτικά στο Αμβούργο, ενώ στον τομέα της θρησκευτικής μουσικής, ο περίφημος Γιόχαν Άνταμ Ράινκεν ένας από τους κορυφαίους εκτελεστές και συνθέτες του εκκλησιαστικού οργάνου της εποχής του, έπαιζε στην Εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης (Katharinenkirche) της πόλης. Πιθανόν να είχε πάει να ακούσει τον Βίνσεντ Λίμπεκ (Vincent Lübeck) στην κοντινή πόλη Στάντε (Stade) ή, ενδεχομένως, ακόμη και τον Ντήτριχ Μπουξτεχούντε στην πόλη Λίμπεκ, η οποία ήταν επίσης κοντά. [7]
Το 1698 ο Μπεμ διαδέχθηκε τον Κρίστιαν Φλορ (Christian Flor) στην θέση του οργανίστα της κύριας εκκλησίας του Λύνεμπουργκ, τον Άγιο Ιωάννη (Johanniskirche). Συγκεκριμένα, λίγο μετά τον θάνατο του Φλορ, το 1697, ο Μπεμ έκανε αίτηση για ακρόαση, αναφέροντας ότι δεν είχε κανονική απασχόληση εκείνο το διάστημα. Η αίτηση έγινε αμέσως αποδεκτή από το τότε δημοτικό συμβούλιο της πόλης και ο Μπεμ κράτησε την θέση αυτή μέχρι τον θάνατό του. Παντρεύτηκε και απέκτησε πέντε γιους. [8]
Το εκκλησιαστικό όργανο της Εκκλησίας του Αγ. Ιωάννη στο Λύνεμπουργκ, πάνω στο οποίο έπαιζε ο Μπεμ
Μπεμ και Μπαχ
Από το 1700 μέχρι το 1702, πιθανόν, συνάντησε και έκανε μαθήματα στον -δεκαπεντάχρονο τότε- Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, ο οποίος έφτασε στο Λύνεμπουργκ το 1700 και σπούδασε στην Σχολή του Αγ. Μιχαήλ (Michaelischule), η οποία ανήκε στην ομώνυμη εκκλησία (Michaeliskirche). Λέγεται ότι, ο Μπαχ δεν έκανε ποτέ, επισήμως, μάθημα με τον Μπεμ. Λαμβάνοντας όμως υπ’όψιν το μουσικό οικογενειακό ιστορικό του Μπαχ, την φιλομάθειά του, την εμπειρία του ως τραγουδιστή, εκτελεστή οργάνων και οργανίστα, σίγουρα θα επωφελήθηκε πολύ από τον επαγγελματισμό τού Μπεμ. [9][10] Μέσω αυτού, ήλθε σε επαφή με το είδος της στυλιζαρισμένης χορευτικής φόρμας, με την Γαλλική σουίτα, αλλά και με τα πρελούδια και φούγκες του ίδιου του Μπεμ, των βορειογερμανών συναδέλφων του, και με τις αριστοτεχνικές κοράλ παραλλαγές του. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι οι πρώτες συνθέσεις τού ίδιου τού Μπαχ σ’αυτές τις φόρμες, χρονολογούνται από το Λύνεμπουργκ και δημιουργήθηκαν λόγω της επιρροής τού Μπεμ. Επίσης, ο Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ, γιος τού μεγάλου κάντορα, γράφοντας στον Γιόχαν Νικολάους Φόρκελ (Johann Nikolaus Forkel), βιογράφο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, το 1775, υποστήριξε ότι ο πατέρας του αγαπούσε και σπούδασε την μουσική τού Μπεμ, και μια υποσημείωσή του δείχνει ότι η πρώτη σκέψη του ήταν ότι, ο Μπεμ υπήρξε δάσκαλος του Γιόχαν Σεμπάστιαν. [11] Στις 31 Αυγούστου 2006 κατά την ανακάλυψη των πιο πρώιμων αυτόγραφων χειρογράφων του Μπαχ, σε ένα (1) από αυτά αποδεικνύεται ότι ο Μπαχ γνώριζε τον Μπεμ προσωπικά. [12] Η σύνδεση αυτή πρέπει να είχε γίνει στενή φιλία που κράτησε για πολλά χρόνια, καθώς ο ίδιος ο Μπαχ το 1727 ορίζει τον Μπεμ ως αποκλειστικό υπεύθυνο για να αναλάβει την διακίνηση και πώληση των έργων του Παρτίτες αρ. 2 και 3 για κλειδοκύμβαλο, στην Β. Γερμανία. [13]
Ο Μπεμ πέθανε το 1733. Ένας από τους γιους του, ο Γιάκομπ Κρίστιαν, που θα κληρονομούσε την θέση του, πέθανε νέος, οπότε αυτή πήγε τελικά στον γαμπρό του Λούντβιχ Ερνστ Χάρτμαν. [14]
Εργογραφία
Κλειδοκύμβαλο
Παρτίτες
Ach wie nichtig, ach wie flüchtig
Auf meinen lieben Gott
Aus tiefer Not schrei ich zu dir
Christe der du bist Tag und Licht
Freu dich sehr, o meine Seele
Gelobet seist du, Jesu Christ
Herr Jesu Christ, dich zu uns wend
Jesu du bist allzu schöne
Treüer Gott, ich muß dir klagen
Vater unser im Himmelreich
Wer nur den lieben Gott lässt walten
Χορωδιακά πρελούδια
Allein Gott in der Höh sei Ehr
Christ lag in Todesbanden (fantasia)
Christ lag in Todesbanden
Christum wir sollen loben schon
Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort (αμφισβητείται, πιθανόν του Μπουξτεχούντε)
Gelobet seist du, Jesu Christ
Nun bitten wir den Heiligen Geist
Vater unser im Himmelreich (two versions)
Vom Himmel hoch, da komm ich her
Διάφορα
Πρελούδια
Σε Ντο Μείζονα
Σε Ρε Ελάσσονα
Σε Λα Ελάσσονα
Σε Φα Μείζονα
Σε Σολ Ελάσσονα (Πρελούδιο, Φούγκα και Ποστλούδιο)
Σουίτες
Σε Ντο Ελάσσονα
Σε Ρε Μείζονα
Σε Ρε Ελάσσονα
Σε Ρε Ελάσσονα
Σε Μιb Μείζονα (αμφισβητείται)
Σε Μιb Μείζονα
Σε Φα Μείζονα
Σε Φα Ελάσσονα
Σε Φα Ελάσσονα
Σε Σολ Μείζονα
Σε Λα Ελάσσονα
Άλλα
Καπρίτσιο σε Ρε Μείζονα
Chaconne σε Σολ Μείζονα (αμφισβητείται)
Μινουέτο σε Σολ Μείζονα στο (Clavierbuchlein ΙΙ, για την Anna Magdalena Bach)
Καντάτες
Ach Herr, komme hinab und hilfe meinem Sohne
Das Himmelreich ist gleich einem Könige
Ich freue mich (χαμένο)
Jauchzet Gott, alle Land
Mein Freund ist mein
Nun komm der Heiden Heiland
Sanctus est Dominus Deus Sabaoth (αμφισβητείται, πιθανόν είναι του Friedrich Nicolaus Bruhns)
Satanas und sein Getümmel (αμφισβητείται, πιθανόν είναι του Friedrich Nicolaus Bruhns)
Warum toben die Heiden (αμφισβητείται)
Wie lieblich sind deine Wohnungen
Μοτέτα
Αuf, ihr Völker, danket Gott
Jesus schwebt mir in Gedanken (χαμένο)
Jesu, teure Gnadensonne (χαμένο)
Nun danket alle Gott
Διάφορα θρησκευτικά έργα
Κατά Λουκά Πάθη (περ. 1711, χαμένο)
23 Ιερά τραγούδια (in Geistreiche Lieder (H.E. Elmenhorst)...auch in gewissen Abtheilungen geordnet von M. Johann Christoph Jauch (Lüneburg, 3/1700); ed. in DDT, xlv (1911/R)
Μουσική για τα εγκαίνια του Οίκου των Barmherzigkeit, Grahl, Lüneburg, (5 Δεκεμβρίου 1708, χαμένο)
Κατά Ιωάννη Πάθη (θεωρείτο παλαιότερα έργο του Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ)
Μουσικολογική προσέγγιση
Ο Μπεμ είναι κυρίως γνωστός για τις συνθέσεις του για εκκλησιαστικό όργανο και τσέμπαλο. Πολλά από τα έργα του έχουν σχεδιαστεί με την ευελιξία του οργάνου στο μυαλό: ένα συγκεκριμένο κομμάτι θα μπορούσε να εκτελεστεί στο όργανο, το τσέμπαλο ή το τσέμπαλο, ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ίδιος ο ερμηνευτής. Η μουσική του Μπεμ είναι αξιοσημείωτη για τη χρήση τού stylus phantasticus (φανταστικό ύφος), που βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό του εκτελεστή.
Ωστόσο, η σημαντικότερη συμβολή τού Μπεμ στη Βόρεια γερμανική μουσική για το πληκτρολόγιο, είναι η Χορωδιακή ή Κοράλ Παρτίτα, σύνθεση μεγάλης κλίμακας που αποτελείται από διάφορες παραλλαγές πάνω σε ένα συγκεκριμένο κοράλ. Αυτός ουσιαστικά εφηύρε την συγκεκριμένη φόρμα, γράφοντας πολλές παρτιτούρες διαφορετικής διάρκειας και μελωδίας. Αργότερα, διάφοροι συνθέτες θα εξελίξουν την κοράλ παρτίτα, με αποκορύφωμα τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Οι παρτίτες του Μπεμ διαθέτουν σοφιστικέ πολυφωνική επεξεργασία πάνω στο κοράλ του θέματος. Έχουν, γενικά, κάποιον «ρουστίκ» χαρακτήρα και μπορούν να εκτελεστούν με την ίδια επιτυχία είτε στο εκκλησιαστικό όργανο είτε στο τσέμπαλο.
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13891633p. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
SNAC. w6g73n4c. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
International Music Score Library Project. Category:Böhm,_Georg. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
McLean
McLean
Wolf, 2000, p. 61
Neumann, W. & Schulze
Wolf, 2000, p. 61
Williams
Wolf
McLean
Πηγές
«Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D.C.L (Oxford, 1880)
McLean, Hugh J. "Böhm, Georg", Grove Music Online, ed. L. Macy, grovemusic.com (subscription access)
Neumann, W. & Schulze, H.-J. (eds.) (1969). Fremdschriftliche und gedruckte Dokumente zur Lebensgeschichte Johann Sebastian Bachs 1685–1750, Bach-Dokumente, ii. Leipzig
Williams, Peter F. 2007. J.S. Bach: A Life In Music. Cambridge University Press. 9780521870740
Wolff, Christoph (2000a). Bach: The Learned Musician. New York: W. W. Norton & Company.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
