Ο Φρίντριχ Βίλχελμ Μπέσελ (Friedrich Wilhelm Bessel, 22 Ιουλίου 1784 – 17 Μαρτίου 1846) ήταν Γερμανός αστρονόμος και μαθηματικός, γνωστός στα μαθηματικά από τη συστηματοποίηση των συναρτήσεων που φέρουν σήμερα το όνομά του, παρότι επινοήθηκαν από τον Ντάνιελ Μπερνούλι.
Βιογραφία
Ο Μπέσελ γεννήθηκε στο Μίντεν της Βεστφαλίας και πέθανε από καρκίνο στο Καίνιγκσμπεργκ (Καινιξβέργη), το σημερινό Καλίνινγκραντ της Ρωσίας). Υπήρξε σύγχρονος και φίλος του μέγιστου των Γερμανών μαθηματικών, του Καρλ Φρίντριχ Γκάους, που επίσης ασχολήθηκε με την αστρονομία.
Ο Μπέσελ ήταν γιος ενός δημόσιου υπαλλήλου και σε ηλικία 14 ετών μαθήτευσε στον εμπορικό οίκο Kulenkamp. Για λίγο εργάσθηκε εκεί ως λογιστής, και η εξάρτηση της επιχείρησης από τα φορτηγά πλοία τον οδήγησε να στρέψει τις μαθηματικές του ικανότητες σε προβλήματα ναυσιπλοΐας. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε στην ανάπτυξη ενός ενδιαφέροντος για την αστρονομία, ως πρακτικής επιστήμης για τον προσδιορισμό του γεωγραφικού μήκους.
Ο Μπέσελ προσέλκυσε την προσοχή του αστρονόμου Χάινριχ Βίλχελμ Όλμπερς τελειοποιώντας τους υπολογισμούς για την τροχιά του Κομήτη του Χάλεϋ. Σε δύο χρόνια είχε παραιτηθεί από την Kulenkamp και είχε αναλάβει βοηθός στο Αστεροσκοπείο του Λίλιενταλ, κοντά στη Βρέμη. Εκεί εργάσθηκε πάνω στις αστρικές παρατηρήσεις του Τζέιμς Μπράντλεϋ για να εξαγάγει ακριβείς θέσεις για περίπου 3222 αστέρες.
Αυτή η εργασία στην Αστρομετρία έτυχε μεγάλης προσοχής από την αστρονομική κοινότητα και σε ηλικία 26 ετών, ο Μπέσελ διορίσθηκε διευθυντής του Αστεροσκοπείου της Καινιξβέργης από τον Φρειδερίκο Γουλιέλμο της Πρωσίας. Δύο περίπου χρόνια αργότερα, το 1812, έκανε ένα ευτυχισμένο γάμο.
Στην Καινιξβέργη, ο Μπέσελ δημοσίευσε πίνακες της ατμοσφαιρικής διαθλάσεως βασισμένους πάνω στις παρατηρήσεις του Μπράντλεϋ, που του χάρισαν το Βραβείο Λαλάντ της Γαλλίας. Με τη χρήση αυτών των πινάκων, ο Μπέσελ μπόρεσε να προσδιορίσει την ακριβή θέση άνω των 50.000 αστέρων.
Προτομή του Μπέσελ στη Βρέμη της Γερμανίας
Με τη σειρά της, αυτή η εργασία του επέτρεψε να επιτύχει το κατόρθωμα για το οποίο είναι σήμερα γνωστός ως αστρονόμος: υπήρξε ο πρώτος που μέτρησε και χρησιμοποίησε την ηλιοκεντρική ετήσια παράλλαξη για τον υπολογισμό της αποστάσεως των αστέρων από τη Γη. Οι αστρονόμοι θεωρούσαν ήδη ότι η ηλιοκεντρική παράλλαξη θα μπορούσε να δώσει την πρώτη ακριβή μέτρηση των διαστρικών αποστάσεων, και μάλιστα η δεκαετία 1830-40 γνώρισε ένα μεγάλο συναγωνισμό μεταξύ των επιστημόνων για την πρωτιά στη μέτρηση μιας αστρικής παραλλάξεως. Το 1838 ο Μπέσελ κέρδισε τον «αγώνα δρόμου» όταν ανακοίνωσε ότι ο αστέρας 61 Κύκνου είχε παράλλαξη 0,314 δευτερόλεπτο του τόξου, που με δεδομένη τη διάμετρο της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο υπεδείκνυε ότι ο αστέρας απείχε περίπου 28 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Η σημερινή τιμή, από τον δορυφόρο Hipparcos, είναι 0,28547 δευτερόλεπτο του τόξου. Αργότερα την ίδια χρονιά, οι Φρίντριχ Γκέοργκ Βίλχελμ φον Στρούβε και Τόμας Χέντερσον μέτρησαν τις παραλλάξεις του Βέγα και του Άλφα Κενταύρου.
Εκτός από τον προσδιορισμό παραλλάξεων, οι ακριβείς αστρομετρικές παρατηρήσεις του Μπέσελ του επέτρεψαν να διακρίνει αποκλίσεις στις κινήσεις του Σειρίου και του Προκυνός, που σωστά κατάλαβε ότι πρέπει να οφείλονταν στις βαρυτικές παρέλξεις αόρατων συνοδών αστρικών σωμάτων. Η σχετική ανακοίνωσή του για τον «σκοτεινό συνοδό» του Σειρίου το έτος 1844 υπήρξε η πρώτη ορθή διαπίστωση ενός αόρατου μέχρι τότε συνοδού αστέρα με μετρήσεις θέσεων. Σήμερα, ο συνοδός είναι γνωστός ως Σείριος B, ο κοντινότερος στη Γη λευκός νάνος. Το 1835 παρατήρησε ένα πίδακα υλικού στον Κομήτη του Χάλεϊ και πρότεινε ότι οι πίδακες αυτοί μπορούν να γίνουν αρκετά ισχυροί ώστε να μπορούν να αλλάξουν την τροχιά των κομητών, εξηγώντας τις μη-βαρυτικές αλλαγές που παρατηρήθηκαν στον κομήτη του Ένκε.
Παρά την έλλειψη πανεπιστημιακής εκπαιδεύσεως, ο Μπέσελ πήρε ένα διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Georg-August-Universität του Γκέτινγκεν το 1810 και υπήρξε μεγάλη μορφή στην αστρονομία του 19ου αιώνα. Εκλέχθηκε εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας και το 1841 του απονεμήθηκε το χρυσό μετάλλιο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.
Ονομάστηκαν προς τιμή του
Ο κρατήρας Μπέσελ στη Σελήνη
Ο αστεροειδής 1552 Μπέσελ (1552 Bessel)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Αναλυτική βιογραφία
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων
WorldCat VIAF: 24674424 ΕΒΕ: 137342 LCCN: n86814176 ISNI: 0000 0001 0879 7331 GND: 118510215 SUDOC: 03234693X BNF: cb12339399g (data) MGP: 18603 NLA: 36346701 NKC: ola2002153031
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
Karl Christian Bruhns: «Bessel, Friedrich Wilhelm» (Γερμανικά) 1875. σελ. 558–567.
MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
«Бессель, Фридрих Вильгельм» (Ρωσικά)
«Бессель, Фридрих Вильгельм» (Ρωσικά)
SNAC. w6vh6rbm. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12339399g. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Arthur Berry: «A Short History of Astronomy» (Βρετανικά αγγλικά) John Murray. 1898.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
