Κλάρα Ίμερβαρ

Η Κλάρα Ίμερβαρ (Clara Immerwahr, 21 Ιουνίου 1870 – 2 Μαΐου 1915) ήταν Γερμανίδα χημικός εβραϊκής καταγωγής.[6] Υπήρξε η πρώτη γυναίκα που απέκτησε διδακτορικό στη χημεία στη Γερμανία. Επιπλέον ήταν ακτιβίστρια υπέρ της ειρήνης και των δικαιωμάτων των γυναικών.[7] Από το 1901 μέχρι την αυτοκτονία της το 1915, ήταν σύζυγος του μετέπειτα βραβευθέντα με Βραβείο Νόμπελ χημικού Φριτς Χάμπερ.

Οικογένεια και σπουδές

Η Ίμερβαρ γεννήθηκε στη φάρμα Πόλκενντορφ της Ανατολικής Πρωσίας, κοντά στο Μπρεσλάου (το σημερινό Βρότσλαβ της Πολωνίας), και ήταν η νεότερη κόρη του χημικού Φίλιπ Ίμερβαρ και της Άννα Ίμερβαρ-Κρον, εύπορων Γερμανοεβραίων. Μεγάλωσε στο αγρόκτημα με τα τρία μεγαλύτερα αδέρφια της, Έλλη, Ρόζα και Πάουλ. Το 1890 η μητέρα της πέθανε από καρκίνο. Ενώ η Έλλη και ο σύζυγός της Ζίγκφριντ έμειναν στο αγρόκτημα, η Κλάρα ακολούθησε τον πατέρα της, που μετακόμισε στο Μπρεσλάου.[8]

Η Κλάρα σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Μπρεσλάου, παίρνοντας το 1900 διδακτορικό στη χημεία με άριστα (magna cum laude) υπό την επίβλεψη του Ρίχαρντ Άμπεγκ.[9] Ο τίτλος της διδακτορικής διατριβής της ήταν Beiträge zur Löslichkeitsbestimmung schwerlöslicher Salze des Quecksilbers, Kupfers, Bleis, Cadmiums und Zinks («Συμβολή στη μελέτη της διαλυτότητας των ελαφρώς διαλυτών αλάτων των υδραργύρου, χαλκού, μολύβδου, καδμίου και ψευδαργύρου»). Υπήρξε η πρώτη γυναίκα που παιρε διδακτορικό στην ιστορία του Πανεπιστημίου του Μπρεσλάου[10].

Γάμος και έργο

Το επόμενο έτος η Ίμερβαρ, που είχε γίνει Χριστιανή το 1897, παντρεύτηκε τον Φριτς Χάμπερ.[11][12]

Εξαιτίας των κοινωνικών ρόλων των δύο φύλων εκείνη την εποχή, η θέση μιας παντρεμένης γυναίκας ήταν στο σπίτι και οι δυνατότητες να διεξαγάγει επιστημονική έρευνα ήταν περιορισμένη. Αντί γι' αυτό, συνεισέφερε στις έρευνες του συζύγου της χωρίς αναγνώριση, μεταφράζοντας τις εργασίες του στα αγγλικά. Την 1η Ιουνίου 1902 γέννησε τον Χέρμαν Χάμπερ (1902–1946), το μοναδικό παιδί από αυτόν τον γάμο.[13]

Η Ίμερβαρ είχε εμπιστευθεί σε μια φίλη της τη βαθιά της απογοήτευση με αυτό τον ρόλο:

«Πάντοτε η θέση μου ήταν ότι μια ζωή αξίζει να τη ζεις μόνο όταν έχεις χρησιμοποιήσει όλες σου τις ικανότητες και έχεις προσπαθήσει να βιώσεις κάθε είδους εμπειρία που έχει να προσφέρει η ανθρώπινη ζωή. Κάτω από αυτή την παρόρμηση, μεταξύ άλλων, ήταν ήταν που αποφάσισα να παντρευτώ τότε... Η ζωή που άντλησα από τον γάμο μου ήταν πολύ σύντομη... ...και οι βασικοί λόγοι γι' αυτό ήταν ο καταπιεστικός τρόπος με τον οποίο ο Φριτς έβαζε τον εαυτό του πρώτο στο σπιτικό και στον γάμο μας, έτσι ώστε μια λιγότερο ανελέητα αυτο-επιβάλλουσα προσωπικότητα απλώς καταστρεφόταν.»[10][14]

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Φριτς Χάμπερ υποστήριξε ισχυρά τη στρατιωτική προσπάθεια της χώρας του και διεδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των χημικών όπλων (ειδικότερα πολεμικών αερίων). Οι προσπάθειές του κορυφώθηκαν στην επίβλεψη από αυτόν της πρώτης επιτυχημένης απελευθερώσεως πολεμικών αερίων στη στρατιωτική ιστορία, κατά τη Β΄ Μάχη της Υπρ, στο Βέλγιο, στις 22 Απριλίου 1915.
Θάνατος
Ο τάφος των Φριτς και Κλάρα Χάμπερ στο κοιμητήριο του Χέρνλι, κοντά στη Βασιλεία (Ελβετία)

Μετά την επιστροφή του Χάμπερ από το Βέλγιο, η Κλάρα, η οποία ήταν ειρηνίστρια και αναστατωμένη από την έρευνα του συζύγου της πάνω στα χημικά όπλα, αυτοπυροβολήθηκε στο στήθος με το στρατιωτικό του πιστόλι. Απεβίωσε στα χέρια του γιου της στις 2 Μαΐου 1915, σε ηλικία 44 ετών. Το πρωί μετά τον θάνατό της ο Φριτς Χάμπερ έφυγε για να οργανώσει την πρώτη επίθεση με αέρια κατά των Ρώσων, στο Ανατολικό Μέτωπο.[15][16] Η αυτοκτονία παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό στη σκιά της δημπσιότητας - ένα εξαήμερο μετά τον θάνατο της Κλάρα, μόνο η μικρή τοπική εφημερίδα Grunewald-Zeitung ανέφερε ότι «η σύζυγος του δρα. Χ. στο Ντάλεμ, ο οποίος βρίσκεται στο μέτωπο, έδωσε τέλος στη ζωή της πυροβολώντας τον εαυτό της. Οι λόγοι για την πράξη αυτή της δυστυχισμένης γυναίκας είναι άγνωστοι.»[17][18]. Η ανεπαρκής τεκμηρίωση των περιστάσεων του θανάτου της έδωσαν αφορμή για αρκετές συζητήσεις σχετικά με τους λόγους της αυτοκτονίας. Η ταινία μικρού μήκους Χάμπερ, γραμμένη και σκηνοθετημένη από τον Ντάνιελ Ραγκούσις, επιχειρεί να θέσει κάποια θέματα από τη σχέση του Χάμπερ και της Κλάρα.[19]

Ο Φριτς Χάμπερ διέφυγε τελικώς από τη ναζιστική Γερμανία και απεβίωσε στην Ελβετία το 1934. Οι στάχτες του ίδιου και της Κλάρα Ίμερβαρ τάφηκαν μαζί σε ένα κοιμητήριο έξω από τη Βασιλεία. Ο γιος τους Χέρμαν μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου αυτοκτόνησε το 1946.[14][20] Ο Λούντβιχ («Λουτς») Φριτς Χάμπερ (1921–2004), γιος του Φριτς και της δεύτερης συζύγου του Σαρλότ, έγραψε ένα βιβλίο για την ιστορία των πολεμικών αερίων (The Poisonous Cloud, 1986).[21]
Παραπομπές

«Biographisch-literarisches Handwörterbuch zur Geschichte der exacten Wissenschaften» (Γερμανικά) Λειψία.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
FemBio. 12219. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) BnF authorities. 124466618.
stadtlexikon.karlsruhe.de/index.php/De:Lexikon:bio-0594. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2020.
Carty, Ryan (2012). «Casualty of War». Chemical Heritage Magazine 30 (2). Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2016.
«Germans rediscover First World War heroine in new TV drama» The Telegraph, 29 Μαΐου 2014
Clara Immerwahr profile, jwa.org, ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2015.
Freemantle, Michael (2014). The Chemists' War: 1914-1918. Royal Society of Chemistry. ISBN 9781849739894. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2015.
Cornwell, John (2003). Hitler's Scientists, Science, War and the Devil's Pact. Penguin Press. σελ. 49. ISBN 0-14-200480-4.
King, Gilbert (6 Ιουνίου 2012). «Fritz Haber's Experiments in Life and Death». Smithsonian.com.
Stern, Fritz (2001). Einstein's German world (5. print., and 1. pbk. print. έκδοση). Princeton, NJ [u.a.]: Princeton Univ. Press. σελ. 77. ISBN 9780691074580. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2015.
Stoltzenberg, Dietrich (2004). Fritz Haber : chemist, nobel laureate, german, jew. Philadelphia: Chemical Heritage Foundation. σελ. 50. ISBN 978-0941901246.
Stoltzenberg, Dietrich (1998). Fritz Haber: Chemiker, Nobelpreisträger, Deutscher, Jude: eine Biographie. Weinheim.
Cornwell, John (2003). Hitler's Scientists, Science, War and the Devil's Pact. Penguin Press. σελ. 65. ISBN 0-14-200480-4.
Stoltzenberg, Dietrich (1998). Fritz Haber: Chemiker, Nobelpreisträger, Deutscher, Jude: eine Biographie. Weinheim. σελ. 356.
«Clara Immerwahr, verh. Haber». FemBio. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2015.
Dick, Jutta (1 Μαρτίου 2009). «Clara Immerwahr». Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia (Online έκδοση). Jewish Women's Archive. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2015.
Meyer, Michal (Spring 2010). «Feeding a War (Interview with Daniel Ragussis)». Chemical Heritage Magazine 28 (1): 40–41. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2016.
H.P. Albarelli: A Terrible Mistake: The Murder of Frank Olson and the CIA's Secret Cold War Experiments, 1 Ιουλίου 2009; ISBN 0-9777953-7-3, σελ. 37.

«Lutz F. Haber (1921–2004)» (PDF). University of Illinois at Urbana-Champaign. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 12 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2015.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Βραβείο Clara Immerwahr»
Η Κλάρα `Ιμερβαρ στο Jewish Women's Archive