Ο Φρίντριχ Βίλχελμ Χάινριχ Αλεξάντερ Φράιχερ φον Χούμπολτ (Φρίντριχ Βίλχελμ Χάινριχ Αλεξάντερ Φράιχερ φον Χούμπολτ (βοήθεια·πολυμέσα)) (γερμ. Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander von Humboldt, 14 Σεπτεμβρίου 1769 – 6 Μαΐου 1859) ήταν Γερμανός φυσιοδίφης και εξερευνητής, και ο νεότερος αδερφός του φιλοσόφου, διπλωμάτη και γλωσσολόγου Βίλχελμ φον Χούμπολτ. Το έργο του Χούμπολτ πάνω στη βοτανική και τη γεωγραφία ήταν πολύ σημαντικό για τη βιογεωγραφία.
Μεταξύ του 1799 και 1804 ο Χούμπολτ ταξίδεψε εκτενώς στη Λατινική Αμερική εξερευνώντας και περιγράφοντας την για πρώτη φορά με επιστημονικό τρόπο. Η περιγραφή του ταξιδιού γράφτηκε και δημοσιοποιήθηκε σ' ένα τεράστιο σύνολο τόμων σε περίοδο 21 ετών. Ήταν ένας από τους πρώτους που πρότεινε ότι οι χώρες που βρέχονται από τον Ατλαντικό Ωκεανό ήταν κάποτε ενωμένες (η Νότια Αμερική και Αφρική κυρίως). Αργότερα, το πεντάτομο έργο του Κόσμος (1845), προσπάθησε να ενοποιήσει τους διάφορους κλάδους της επιστημονικής γνώσης. Ο Χούμπολτ υποστήριζε και εργαζόταν μαζί με άλλους επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένων των Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ, Γιούστους φον Λήμπιχ, Λουί Αγκασίζ (Louis Agassiz), Μάθιου Φοντέιν Μάουρι και κυρίως του Αιμέ Μπονπλάν (Aimé Bonpland), με τους οποίους έκανε μεγάλο μέρος της επιστημονικής έρευνας του.
Ζωή και τα τα ταξίδια
Πρώτα χρόνια και εκπαίδευση
Ο Αλεξάντερ γεννήθηκε στο Βερολίνο. Πατέρας του ήταν ο Αλεξάντερ Γκέοργκ φον Χούμπολτ, ο οποίος ήταν ταγματάρχης στον Πρωσικό στρατό, ανήκε σε εξέχουσα Πομερανική οικογένεια και είχε ανταμειφθεί για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου. Το 1766 νυμφεύθηκε τη Μαρία Ελισάβετ φον Κόλομπ, χήρα του βαρόνου φον Χολβέντε, και απέκτησαν δύο γιους. Τα χρήματα που άφησε ο βαρώνος στην πρώην γυναίκα του έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις εξερευνήσεις του Αλεξάντερ καλύπτοντας το 70% των χρηματικών αναγκών του.
Λόγω της τάσης του να συλλέγει και να καταγράφει φυτά, κοχύλια και έντομα, του δόθηκε το παρατσούκλι «Ο Μικρός Φαρμακοποιός». Ο πατέρας του πέθανε το 1779 και έτσι η μητέρα του φρόντισε για την εκπαίδευσή του. Προοριζόμενος για πολιτική σταδιοδρομία, σπούδασε χρηματοοικονομικά έξι μήνες στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης, και ένα χρόνο αργότερα, στις 25 Απριλίου 1789, γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν όπου παρακολούθησε τις διαλέξεις των C. G. Heyne και. J. F. Blumenbach. Τα τεράστια και ποικίλα ενδιαφέροντα του μέχρι τότε είχαν αναπτυχθεί και κατά την διάρκεια των διακοπών το 1789 πραγματοποίησε μια επιστημονική εκδρομή στον Ρήνο και έγραψε την πραγματεία Mineralogische Beobachtungen über einige Basalte am Rhein (ελληνικά: ορυκτολογικές παρατηρήσεις σε βασάλτη του Ρήνου) (Brunswick, 1790).
Το πάθος του Χούμπολτ για τα ταξίδια επιβεβαιώθηκε από τη φιλία του στο Γκέτινγκεν με τον Γκέοργκ Φόρστερ. Με τις σπουδές του και το συνδυασμό των προσωπικών ταλέντων του προετοίμασε τον εαυτό του για να γίνει, όπως το αποκαλούσε, επιστημονικός εξερευνητής. Με αυτή την ιδέα σπούδασε εμπόριο και ξένες γλώσσες στο Αμβούργο, γεωλογία στο Τεχνικό πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ υπό τον Αβραάμ Γκότλομπ Βέρνερ, ανατομία στην Ιένα υπό τον J. C. Loder και τέλος αστρονομία και χρήση επιστημονικών οργάνων υπό τους X. von Zach και J. G. Köhler. Οι έρευνές του στη βλάστηση των Ορυχείων του Φράιμπεργκ οδήγησε στη δημοσίευση, το 1793, του Florae Fribergensis Specimen, και τα αποτελέσματα μιας παρατεταμένης πορείας των πειραμάτων για τα φαινόμενα της μυϊκής ευερεθιστότητας, τότε που είχε ανακαλυφθεί πρόσφατα από τον Λουίτζι Γκαλβάνι, περιέχονταν στο Versuche über die gereizte Muskel- und Nervenfaser (Βερολίνο, 1797), σε γαλλική μετάφραση με σημειώσεις από Blumenbach.
Πορτραίτο του Χούμπολτ, 1806
Ταξίδια και εργασία στην Ευρώπη
Το 1794 ο Χούμπολτ έγινε δεκτός στην οικειότητα της διάσημης κλίκας της Βαϊμάρης και συνέβαλε (7 Ιουνίου 1795) στις νέες περιοδικές του Φρίντριχ Σίλερ, το Die Horen, μια φιλοσοφική αλληγορία με τίτλο «Die Lebenskraft, oder der rhodische Genius». Το καλοκαίρι του 1790 πραγματοποίησε σύντομη επίσκεψη στην Αγγλία παρέα με τον Φόρστερ. Το 1792 και το 1797 ήταν στη Βιέννη, το 1795 είχε πάει στην Ιταλία και Ελβετία. Εν τω μεταξύ είχε αποκτήσει επίσημη θέση στον τομέα της απασχόλησης: ορίστηκε εκτιμητής ναρκών στο Βερολίνο, 29 Φεβρουαρίου 1792. Παρόλο που αυτή η υπηρεσία προς το κράτος θεωρήθηκε από τον ίδιο αποκλειστικά ως μαθητεία στην υπηρεσία της επιστήμης, όχι μόνο θα εκπληρώσει τα καθήκοντά του αλλά θα φθάσει ταχύτατα στο υψηλότερο αξίωμα της υπηρεσίας του. Επίσης του είχαν ανατεθεί και πολλές σημαντικές διπλωματικές αποστολές. Ο θάνατος της μητέρας του, στις 19 Νοεμβρίου του 1796, που τον ελευθέρωσε να ακολουθήσει την κλίση του στη μεγαλοφυΐα του, και αποκόπτοντας επίσημα τις συνδέσεις του, περίμενε την ευκαιρία να εκπληρώσει το πολυπόθητο όνειρο του ταξιδιού.
Εκστρατεία στη Λατινική Αμερική
Η εκστρατεία του Αλεξάντερ φον Χούμπολτ στη Λατινική Αμερική
Σχετικά με την αναβολή της προτεινόμενου ταξιδιού με τον καπετάνιο Μπάουντιν του περίπλου. Ο Χούμπολτ αναχώρησε από το Παρίσι για τη Μασσαλία με τον Αιμέ Μπονπλάν με την ελπίδα να ενταχθούν με τον Ναπολέοντα Α΄ Βοναπάρτη στην Αίγυπτο. Μεταφορικά μέσα, ωστόσο, δεν ήταν διαθέσιμα, και οι δύο ταξιδιώτες βρέθηκαν τελικά στο δρόμο προς τη Μαδρίτη, όπου ο υπουργός Don Mariano Luis de Urquijo τους έπεισε να αρχίσουν τις εξερευνήσεις τους από την Αμερική.
Οπλισμένοι με ισχυρές συστάσεις αναχώρησαν από τη Λα Κορούνια στις 5 Ιουλίου 1779, σταμάτησαν για έξι μέρες στο νησί Τενερίφη για να σκαρφαλώσουν το βουνό Τέιντε. Και τελικά έφτασαν στην Cumaná της Βενεζουέλας την 6η του Ιουλίου. Ο Χούμπολτ επισκέφθηκε την Καρίπε, μια πόλη στην ανατολική Βενεζουέλα, όπου βρήκε το πτηνό Guácharo και του έδωσε το όνομα Steatornis caripensis. Επιστρέφοντας στην Cumaná, ο Χούμπολτ παρατήρησε τη νύχτα της 11ης προς 12η Νοεμβρίου μια αξιοσημείωτη βροχή μετεώρων. Έπειτα προχώρησε με τον Μπονπλάν στο Καράκας και τον Φεβρουάριο του 1800 έφυγαν από τα παράλια με σκοπό την εξερεύνηση της πορείας του ποταμού Ορινόκο. Το ταξίδι αυτό το οποίο διάρκεσε τέσσερις μήνες και διανύθηκαν 2.776 χλμ άγριας και μη κατοικήσιμης γης είχε το σημαντικό αποτέλεσμα να αποδείξει την ύπαρξη της διώρυγας Casiquiare (επικοινωνία των νερών του Ορινόκο με του Αμαζονίου, και τον προσδιορισμό της ακριβούς θέσης της διακλάδωσης του ποταμού, καθώς και την τεκμηρίωση της ζωής των πολλών αυτόχθονων φυλών, όπως η Maipures και τους εκλείψαντες αντιπάλους τους Atures. Γύρω στις 19 Μαρτίου 1800 ο φον Χούμπολτ και ο Μπονπλάν ανακάλυψαν και έπιασαν μερικά ηλεκτρικά χέλια. Και οι δύο έλαβαν δυνητικά επικίνδυνες ηλεκτρικές εκκενώσεις κατά τη διάρκεια των ερευνών τους. Δύο μήνες αργότερα εξερεύνησαν την περιοχή των Maypures και εκείνη των τότε προσφάτως εξαφανισμένων Ινδιάνων Aturès.
Στις 24 Νοεμβρίου, οι δύο φίλοι απέπλευσαν για την Κούβα και, μετά από παραμονή μερικών μηνών, εμφανίστηκαν εκ νέου στην ηπειρωτική χώρα, στην Καρθαγένη της Κολομβίας. Με το δυνατό ρεύμα της Magdalena, και διασχίζοντας τις παγωμένες κορυφογραμμές των Cordillera Real, έφτασαν στο Κίτο του Εκουαδόρ στις 6 Ιανουαρίου 1802, μετά από ένα δύσκολο και κουραστικό ταξίδι. Η παραμονή τους εκεί συνοδεύθηκε από την ανάβασή τους στο ηφαίστειο Πιτσίντσα και μια προσπάθεια για ανάβαση στο ηφαίστειο Τσιμποράσο. Ο Χούμπολτ και η συνοδεία του έφτασαν σε υψόμετρο 5.878 μέτρων, το οποίο ήταν παγκόσμιο ρεκόρ τότε. Το ταξίδι τους κορυφώθηκε με μια αποστολή στις πηγές του Αμαζονίου καθ' οδόν προς τη Λίμα του Περού. Στο Καλιάου ο Χούμπολτ παρατήρησε τη διάβαση του Ερμή στις 9 Νοεμβρίου, και μελέτησε τις λιπασματικές και εδαφοβελτιωτικές ιδιότητες του γκουανό. Ένα θυελλώδες θαλάσσιο ταξίδι τούς έφερε στο Μεξικό, όπου έμειναν για έναν χρόνο ταξιδεύοντας σε διάφορες πόλεις.
Στη συνέχεια ο φον Χούμπολτ έκανε ένα σύντομο ταξίδι στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και έμεινε στο Λευκό Οίκο, καλεσμένος του Προέδρου Τόμας Τζέφερσον. Για Τζέφερσον, ο οποίος ήταν και ο ίδιος επιστήμονας, ήταν χαρά να έχει φιλοξενούμενο τον Χούμπολτ. Οι δυο τους είχαν πολυάριθμες έντονες επιστημονικές συζητήσεις. Μετά από έξι εβδομάδες ο Χούμπολτ αναχώρησε για την Ευρώπη από τον ποταμό Ντέλαγουερ στον Ατλαντικό και έφτασε στο Μπορντό στις 3 Αυγούστου του 1804.
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων
WorldCat VIAF: 95193235 LCCN: n80051862 ISNI: 0000 0001 2144 1671 GND: 118554700 SELIBR: 207611 SUDOC: 027399427 BNF: cb119080343 (data) BIBSYS: 90087311 ULAN: 500023604 NLA: 36059683 NDL: 00620845 NKC: jn20000603067 Léonore: LH/1326/47 ICCU: IT\ICCU\CFIV\119109 RLS: 000021472 Botanist: Humb. BNE: XX1721460 RKD: 40585
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb119080343. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Alexander von Humboldt». RKDartists. 40585.
«Alexandre Humboldt de». (Γαλλικά) Léonore database. Υπουργείο Πολιτισμού. LH/1326/47.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Alexander-von-Humboldt. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w66h4jm2. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Spanish Biographical Dictionary. Real Academia de la Historia. 16469. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 11644884. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Internet Speculative Fiction Database. 220310. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Εθνική Ακαδημία Ιατρικής της Γαλλίας. 1800. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γαλλικά) Babelio. 33204. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
KNAW Past Members. PE00001041. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02331938408842911.
www.britannica.com/EBchecked/topic/276083/Alexander-von-Humboldt.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
