Οι Δολομίτες (Dolomiti, Dolomites, Dolomiten, Dołomiti, Dolomitis) είναι οροσειρά στη βορειοανατολική Ιταλία, τμήμα των Άλπεων. Ένα εθνικό πάρκο και πολλά τοπικά πάρκα απλώνονται στην περιοχή. Τον Αύγουστο του 2009 (33η συνεδρίαση), οι Δολομίτες ανακηρύχθηκαν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς[1].
Ετυμολογία
Το όνομα "Δολομίτες" προέρχεται από τον διάσημο Γάλλο ορυκτολόγο Ντεοντά Ντολομιέ, τον πρώτο που περιέγραψε τον δολομίτη, έναν τύπο πετρώματος που απέδωσε τα χαρακτηριστικά σχήματα και χρώματα αυτών των βουνών. Παλαιότερα ονομάζονταν "χλωμά βουνά"[2] και απέκτησαν το όνομα με το οποίο είναι γνωστά σήμερα κατά τον 19ο αιώνα.
Ιστορία
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η γραμμή ανάμεσα στις αυστροουγγρικές και τις ιταλικές δυνάμεις διέτρεχε τους Δολομίτες. Υπάρχουν σήμερα ανοικτά πολεμικά μουσεία στο Τσίνκουε Τόρρι (Πέντε Πύργοι) και στο όρος Λαγκατζούοϊ[3]. Πολλοί επισκέπτονται τους Δολομίτες για να σκαρφαλώσουν τη Βία Φεράτα, προστατευμένη διαδρομή ήδη από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Πολλά ορεινά μονοπάτια διατρέχουν τους Δολομίτες, που ονομάζονται "alte vie" (ορεινά μονοπάτια). Αυτά τα μονοπάτια είναι αριθμημένα από το 1 έως το 8, περνούν από αρκετά καταφύγια και απαιτούν τουλάχιστον μία εβδομάδα διάσχισης. Η πρώτη και πιθανώς γνωστότερη είναι το Ορεινό μονοπάτι 1[4].
Γεωγραφία
Η περιοχή διαιρείται σε δυτικούς και ανατολικούς Δολομίτες και διαχωρίζεται από μία γραμμή που ακολουθεί τον άξονα κοιλάδα Μπάντια - Πέρασμα Καμπολόνγκο – κοιλάδα Κορντέβολλε. Σχηματίζουν τμήμα των Νότιων Ασβεστολιθικών Άλπεων και εκτείνονται από τον ποταμό Αδίγη δυτικά έως τον ποταμό Πιάβε ανατολικά. Τα βόρεια και νότια σύνορα καθορίζονται από την κοιλάδα Πούστερ και την κοιλάδα Σουγκάνα. Οι Δολομίτες μοιράζονται εξίσου μεταξύ των περιφερειών Μπελλούνο, Νότιο Τιρόλο και Τρεντίνο.
Υπάρχουν επίσης ομάδες βουνών με παρόμοια γεωλογική δομή που απλώνονται πέρα από τον ποταμό Πιάβε ανατολικά – Ντολομίτι ντ'Ολτρεπιάβε και πέρα από τον ποταμό Άντιτζε δυτικά – Ομάδα Μπρέντα (δυτικοί Δολομίτες). Υπάρχει επίσης μια μικρότερη ομάδα Piccole Dolomiti (Μικροί Δολομίτες) μεταξύ των επαρχιών του Τρεντίνο, της Βερόνα και της Βιτσέντζα[5].
Όσον αφορά στο κλίμα ποικίλει, εξαιτίας της αλλαγής του μέσου υψομέτρου, αλλά χαρακτηρίζεται κυρίως αλπικό με ψυχρό χειμώνα και ήπιο καλοκαίρι. Τα πρότυπα κατακρήμνισης είναι επίσης τυπικά του αλπικού κλίματος. Η προχωρημένη άνοιξη και το καλοκαίρι είναι η κύρια περίοδος βροχοπτώσεων με κορύφωση τον Ιούλιο και δευτερεύουσα το φθινόπωρο με έξαρση τον Νοέμβριο. Η χιονόπτωση στα υψίπεδα ξεκινά τον Δεκέμβριο και κρατάει μέχρι τον Απρίλιο και η μέση πυκνότητα χιονιού 50-100 cm. Η μέση ετήσια θερμοκρασία φτάνει τους 6°C[5].
Σύγχρονη ταξινόμηση
Σύμφωνα με τη σύγχρονη ταξινόμηση, οι Δολομίτες χωρίζονται στις παρακάτω ομάδες βουνών:
Σέλλα
Μαρμολάδα
Τοφάνε
Ομάδα Λανγκόφελ
Ομάδα Γκάισλερ
Ομάδα Πεϊτλερκόφελ
Ομάδα Πούεζ
Ομάδα Φάνες
Ομάδα Σλερν
Ομάδα Ροζενγκάρτεν
Λατεμάρ
Πάλα
Όρη Λούζεν
Τσιβέττα
Πέλμο
Μαρμαρόλε
Ομάδα Καντίνο
Ομάδα Κρίσταλλο
Σοράπις
Αντολάο
Λαγκοράι
Μποσκονέρο
Βέττε Φελτρίνε
Τσιάρα
Δολομίτες Πραγκ
Σέστο
Δολομίτες Φριούλαν
Γεωλογία
Από γεωλογικής άποψης οι Δολομίτες ανήκουν στις νότιες Άλπεις, τμήμα του αφρικανικού ηπειρωτικού ορίου. Οι προεξέχοντες βράχοι είναι ιζηματογενείς κυρίως και προέρχονται από τα ιζήματα των θερμών θαλασσών της μέσης Τριασικής, διαμορφώνοντας και τη μέση ηλικία των πετρωμάτων της οροσειράς. Κατά τη Μέση Τριασική (Λαδίνια) η περιοχή παρουσίασε έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα και εκροή μάγματος, για να αρχίσει η διαμόρφωση της οροσειράς στην Ύστερη Τριασική (Νόρια) και να ολοκληρωθεί με τη διαδικασία της ορογένεσης κατά τη Μειόκαινο της Νεογενούς στο βόρειο ημισφαίριο.[5]
Τουρισμός
Τουριστική Μέκκα, οι Δολομίτες είναι γνωστοί για το χειμερινό σκι και την ορειβασία, την πεζοπορία και την αναρρίχηση που προσφέρουν. Η ελεύθερη αναρρίχηση υπήρξε παράδοση στους Δολομίτες από το 1887, όταν ο 17χρονος Γκέοργκ Βίνκλερ έκανε με ελεύθερη μοναχική αναρρίχηση τη Βαγιολετούρμε[6]. Τα μεγάλα κέντρα αναρρίχησης περιλαμβάνουν: τη Ρόκκα Πιετόρε κατά μήκος του παγετώνα Μαρμολάντα, στα σύνορα Τρεντίνο και Βένετο, τις μικρές πόλεις Αλλέγκε, Φαλκάντε, Αουρόντζο, Κορτίνα ντ'Αμπέτσο και τα χωριά Αράμπα, Ουρτίτζεϊ και Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα.
Άλλοι χαρακτηριστικοί τόποι είναι:
όρος Πασούμπιο και η Οδός με τα 55 τούνελ (στρατιωτικός δρόμος που κατασκευάστηκε στον Α' Π.Π.)
υψίπεδο του Αζιάγκο[7] και Καλά ντελ Σάσο, με 4444 σκαλοπάτια, η μακρύτερη σκάλα στον κόσμο ανοιχτή στο κοινό[8].
Μείζονες κορυφές
Ομάδα Τοφάνε
Χειμερινή άποψη, Ομάδα Σέλλα
Βαγιολετούρμε
| Όνομα | μέτρα | πόδια | Όνομα | μέτρα | πόδια |
|---|---|---|---|---|---|
| Φουνφινγκερσπίτσε | 2.997 | 9.833 | Τσίμα ντι Πόστα | 2.235 | 7.333 |
| Τσίμον ντέλλα Πάλα | 3.184 | 10.453 | Κρόντα Γκράντε | 2.839 | 9.315 |
| Τσίμα ντι Βετσάνα | 3.192 | 10.470 | Τσίμα ντι Κανάλι | 2.846 | 9.338 |
| Τρε Τσίμε ντι Λαβαρέντο | 2.999 | 9.839 | Τσίμα Παλόν | 2.239 | 7.346 |
| Τοφάνα ντι Μέτζο | 3.241 | 10.633 | Μαρμαρόλε | 2.961 | 9.715 |
| Σας Ριγκέ | 3.025 | 9.925 | Τσίμα ντέλλε Ντόντιτσι | 2.338 | 7.671 |
| Πούντα Σοράπις | 3.229 | 10.594 | Τσίμα ντι Φραντούστα | 2.941 | 9.649 |
| Πιτζ Ποπένα | 3.143 | 10.312 | Κρόντα ντα Λάγκο | 2.716 | 8.911 |
| Πιτζ Μποέ (Ομάδα Σέλλα) | 3.152 | 10.342 | Τσίμα ντέλλα Μαντόνα | 2.751 | 9.026 |
| Πέλμο | 3.169 | 10.397 | Σας Μαόρ | 2.816 | 9.239 |
| Όρος Κρίσταλλο | 3.221 | 10.568 | Τσίμα ντ'Άστρα | 2.848 | 9.344 |
| Ντραϊσουστερσπίτζε | 3.162 | 10.375 | Τσίμα ντι Μπαλ | 2.783 | 9.131 |
| Μόντε Τσιβέττα | 3.220 | 10.564 | Μόντε Ανιέρ | 2.872 | 9.416 |
| Μαρμολάντα | 3.343 | 10.968 | Πάλα ντι Σαν Μαρτίνο | 2.982 | 9.831 |
| Λανγκόφελ / Σασολούνγκο | 3.181 | 10.427 | Βαγιολέτουρμ / Τόρρι ντελ Βαγιολέτ | 2.821 | 9.256 |
| Κρόντα Ρόσα | 3.148 | 10.329 | Ροζέττα | 2.741 | 8.993 |
| Κεσελκόγκελ (Ροζενγκάρτεν) | 3.004 | 9.856 | Πόντε Παβιόνε | 2.336 | 7.664 |
| Ζβελφερκόφελ | 3.094 | 10.151 | Σλερν | 2.,562 | 8.406 |
| Ελφερκόφελ | 3.092 | 10.144 | Σάσο ντι Μουρ | 2.554 | 8.380 |
| Γκρομανσπίτσε (Λανγκόφελ) | 3.126 | 10.256 | Σέντραλ Γκρασλαϊτενσπίτσε | 2.705 | 8.875 |
| Βερνέλ | 3.145 | 10.319 | Φερμεντάτουρμ | 2.867 | 9.407 |
| Αντελάο | 3.264 | 10.706 | Ροζενγκαρτενσπίτσε / Κατινάτσιο | 2.981 | 9.781 |
Μείζονα Περάσματα
| Πέρασμα Ομπρέττα (Καμπιτέλλο > Καπρίλε), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.738 | 8.983 |
| Λανγκόφελγιοχ (Κοιλάδα Γκρέντεν > Καμπιτέλλο), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.683 | 8.803 |
| Τσάγκεργιοχ (Καρέρσι > Χαράδρα Βάγιολετ), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.644 | 8.675 |
| Πέρασμα Γκρασλάιτεν (Χαράδρα Βάγιολετ > Χαράδρα Γκρασλάιτεν), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.597 | 8.521 |
| Πέρασμα Πραβιτάλε (Υψίπεδο Ροζέττα > Πραβιτάλε Γλεν), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.580 | 8.465 |
| Πέρασμα Κομέλλε (Υψίπεδο Ροζέττα > Τσεντσενίγκε), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.579 | 8.462 |
| Πέρασμα Ροζέττα (Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα > Υψίπεδο Ροζέττα), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.573 | 8.442 |
| Πέρασμα Βαγιολέτ (Τιρς > Χαράδρα Βαγιολέτ), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.549 | 8.363 |
| Πέρασμα Κανάλι (Πριμιέρο > Αγκόρντο), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.497 | 8.193 |
| Τιερσέραλπλιοχ (Καμπιτέλλο > Τιρς), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.455 | 8.055 |
| Πέρασμα Μπαλ (Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα > Χαράδρα Πραβιτάλε), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.450 | 8.038 |
| Φορτσέλλα ντι Τζιράλμπα (Σέστο > Αουρόντζο), πεζοπορικό μονοπάτι | 2,436 | 7,992 |
| Κολ ντέι Μπος (Χαράδρα Φαλτζαρέγκο > Χαράδρα Τραβερνάτζες), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.313 | 7.589 |
| Φορτσέλλα Γκράντε (Σαν Βίτο > Αουρόντζο), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.262 | 7.422 |
| Πέρασμα Πορντόι (Αράμπα > Βαλ ντι Φάσα), δρόμος | 2.250 | 7.382 |
| Πέρασμα Σέλλα (Βαλ Γκαρντένα > Βαλ ντι Φάσα), δρόμος | 2.244 | 7.362 |
| Πέρασμα Τζιάου (Κορτίνα ντ'Αμπέτσο > Βαλ Φιορεντίνα), δρόμος | 2.236 | 7.336 |
| Πέρασμα Τρε Σάσι (Κορτίνα ντ'Αμπέτσο > Σεντ Κάσιαν), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.199 | 7.215 |
| Πέρασμα Βαλπαρόλα (Κορτίνα ντ'Αμπέτσο > Σεντ Κάσιαν), δρόμος | 2.168 | 7.113 |
| Μαλνετγιόχ (Κοιλάδα Άνω Ντούρον > Σάισερ Αλπ), πεζοπορικό μονοπάτι | 2.168 | 7,113 |
| Πέρασμα Γκαρντένα (Βαλ Γκαρντένα > Κόλφουσγκ), δρόμος | 2.121 | 6.959 |
| Πέρασμα Φαλτζαρέγκο (Καπρίλε > Κορτίνα ντ'Αμπέτσο), δρόμος | 2.117 | 6.946 |
| Πέρασμα Φεντάγια (Βαλ ντι Φάσα > Καπρίλε), μονοπάτι ιππασίας | 2.046 | 6.713 |
| Πέρασμα; Βάλλες (Πανεβέγκιο > Φαλκάντε), δρόμος | 2.032 | 6.667 |
| Βούρτσγιοχ (Άισακταλ > Βαλ Μπάντια), δρόμος | 2.003 | 6.572 |
| Πέρασμα Ρολ (Πρεντάτσο > Σαν Μαρτίνο ντι Καστρότσα και Πριμιέρο), δρόμος | 1.984 | 6.509 |
| Φορτσέλλα Φοράντα (Καπρίλε > Σαν Βίτο), μονοπάτι ιππασίας | 1.975 | 6.480 |
| Πέρασμα Σαν Πελεγκρίνο (Μοένα > Τσεντσενίγκε), δρόμος | 1.910 | 6.267 |
| Πέρασμα Καμπολόνγκο (Κορβάρα > Αράμπα), δρόμος | 1.875 | 6.152 |
| Φορτσέλλα ντ'Αλλέγκε (Αλέγκε > Χαράδρα Ζόλντο), πεζοπορικό μονοπάτι | 1.820 | 5.971 |
| Πέρασμα Τρε Κρότσι (Κορτίνα > Αουρόντζο), δρόμος | 1.808 | 5.932 |
| Πέρασμα Φούρκελ (Μαρέο > Βαλντάορα), δρόμος | 1.759 | 5.771 |
| Κάρερπας ή Πέρασμα Κοσταλούνγκα (Βελσχνόφεν > Βίγκο ντι Φάσσα), δρόμος | 1.753 | 5.751 |
| Κροϊτσμπέργκπας ή Πέρασμα Μόντε Κρότσε (Ίνιχεν και Σέστο (Ιταλία)|Σέστο > Κοιλάδα Πιάβε και Μπελλούνο), δρόμος | 1.638 | 5.374 |
| Πέρασμα Αμπέτσο (Τόμπλαχ > Κορτίνα και Μπελλούνο), πεζοπορικό μονοπάτι | 1.544 | 5.066 |
| Πέρασμα Τσερέντα (Πριμιέρο > Αγκόρντο), δρόμος | 1.372 | 4.501 |
| Πέρασμα Τόμπλαχ (Μπρούνεκ > Λινζ), σιδηρόδρομος | 1.209 | 3.967 |
Μείζονα Πάρκα
Πάρκο Νατσιονάλε ντέλλε Ντολομίτι Μπελουνέζι 77.865 τ. χλμ.
Φυσικό περιφερειακό πάρκο των Δολομιτών του Αμπέτσο 27.675 τ. χλμ.
Νατούρπαρκ Φάνες-Σένες-Πραγκς 25.680 τ. χλμ.
Φυσικό πάρκο του Πανεβέγκιο – Πάλε ντι Σαν Μαρτίνο 48.680 τ. χλμ.
Νατούρπαρκ Σλερν-Ρόζενγκάρτεν 6.796 τ. χλμ.
Σέστοερ Ντολομίτεν 28,750 acres (116,3 km2)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
