Ο Ρεϊμόν Κενώ (Raymond Queneau, 21 Φεβρουαρίου 1903 - 25 Οκτωβρίου 1976) ήταν Γάλλος συγγραφέας, ποιητής, στιχουργός, μεταφραστής και μαθηματικός. Πολυσχιδής προσωπικότητα, με αίσθηση του χιούμορ και φαντασία, ανανέωσε τη γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία εισάγοντας τον προφορικό λόγο και υπογραμμίζοντας την έννοια του αστείου στα γαλλικά γράμματα.
Βιογραφικά Στοιχεία
Μοναχογιός του Αυγούστου Κενώ (Auguste Queneau) και της Ζοζεφίν Μινιό (Joséphine Mignot) που είχαν κατάστημα ψιλικών, ο Ρεϊμόν γεννήθηκε το 1903 στη Χάβρη. Εκεί μεγάλωσε και έκανε τις πρώτες σπουδές του. Πήγαινε συχνά με τον πατέρα του στον κινηματογράφο, διάβαζε πολύ και ξεκίνησε να γράφει από την εφηβική του ηλικία. Έπειτα πήγε στο Παρίσι για να πάρει πτυχίο φιλολογίας και φιλοσοφίας (License de philosophie et de lettres) από τη Σορβόνη (1924). Εκεί εκδηλώθηκαν για πρώτη φορά κρίσεις άσθματος.
Εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις στην Αλγερία και στο Μαρόκο, όπου ήρθε σε επαφή με την αργκό αλλά και με την αραβική γλώσσα, όμως παράλληλα παρακολουθούσε τη λογοτεχνική κίνηση από αρκετά κοντά. Είχε συνεργαστεί μάλιστα στην έκδοση της Σουρεαλιστικής επανάστασης αλλά από το 1929 είχε ήδη διακόψει τις σχέσεις του με το κίνημα του Αντρέ Μπρετόν για προσωπικούς και πολιτικούς λόγους. Παντρεύτηκε την Ζανίν Καν (αδερφή παλιάς ερωμένης του Μπρετόν-1928) με την οποία απέκτησε τον μοναχογιό του Ζαν Μαρί Κενώ (Jean-Marie Queneau) το 1934. Την ίδια χρονιά γράφτηκε στη σχολή «École pratique des hautes études» και παρακολούθησε σειρά μαθημάτων πάνω στον Χέγκελ από τον γνωστό καθηγητή Αλεξάντρ Κοζέβ (1935).
Διψασμένος για ταξίδια και γνώση επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1932 και ένιωσε βαθιά έκπληξη από το χάσμα που χώριζε την καθομιλουμένη από την καθαρεύουσα του γραπτού λόγου. Αυτός ο διαχωρισμός άλλωστε τον προβλημάτισε τόσο πολύ ώστε να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για αυτόν καθώς στη συγγραφική του πορεία έθεσε τον στόχο να απαλλάξει τη γαλλική γλώσσα από τις συμβατικότητες του γραπτού λόγου.
Αφού επιστρέψει, θα εκδώσει το πρώτο του μυθιστόρημα, ένα μυθιστόρημα-ποίημα με τίτλο «Le chiendent» για το οποίο θα κερδίσει άλλωστε και το μόλις θεσπισμένο -με αφορμή το βιβλίο του- βραβείο των Ντε Μαγκό. Κατόπιν ακολουθούν κάποια αυτοβιογραφικά έργα:Les derniers jours (1936), Odile (1937), Les enfants du limon (1938). Παράλληλα εργάζεται ως τραπεζικός αλλά και ως πωλητής μέχρι να προσληφθεί από τον εκδοτικό οίκο Γκαλιμάρ ως αναγνώστης και έτσι να μπορέσει να αφιερωθεί περισσότερο στη συγγραφή. Ιδρύει μαζί με τον Ζωρζ Πελορσόν την επιθεώρηση «Volontées», γράφει και εκδίδει βιβλία. Η πρώτη του επιτυχία θα είναι το Pierrot mon ami (1942) και θα γίνει διάσημος το 1959 με το βιβλίο «Η Ζαζί στο μετρό» (Zazie dans le métro) που θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Λουί Μαλ. Η υστεροφημία του Κενώ όμως θα επισφραγισθεί από τα «Γαλάζια λουλούδια» (Les Fleurs bleues, 1965) καθώς και από ένα παλαιότερο έργο του, τις «Ασκήσεις ύφους» (Exercices de style, 1947).
Για κάποιο διάστημα στη δεκαετία του '30 ο Κενώ μελέτησε και κατέγραψε αυτούς που αποκαλούσε «les fous littéraires» (Οι τρελοί λογοτέχνες), συγγραφείς που είχαν διακηρύξει διάφορες εκκεντρικές θεωρίες. Κατέληξε στη συγγραφή ενός τόμου που υπερέβαινε τις 700 σελίδες που κανένας εκδότης δε θέλησε να εκδώσει. Μέρος της τεράστιας εργασίας του ενσωματώθηκε στο έργο του Les enfants du limon μέσω του ήρωα, κυρίου Σαμπερνάκ (Monsieur Chambernac) που ήταν συγγραφέας της «Εγκυκλοπαίδειας των Ανακριβών Επιστημών», ενός βιβλίου για τους «τρελούς λογοτέχνες».
Καθώς είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τις επιστήμες, το 1948 γράφτηκε στη Μαθηματική Εταιρία Γαλλίας και μάλιστα αφοσιώθηκε στην εφαρμογή των μαθηματικών κανόνων στο λογοτεχνικό έργο. Από το 1950 συμμετείχε στο Κολλέγιο Παταφυσικής με το βαθμό του «Σατράπη» ενώ το 1951 τον δέχτηκε η Ακαδημία Γκωνκούρ και από το 1954 διηύθηνε τις εγκυκλοπαιδικές εκδόσεις του εκδοτικού οίκου Pleiade.
Κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου του κολλεγίου Παταφυσικής αποφάσισε μαζί με τον μαθηματικό Φρανσουά λε Λιονέ να ιδρύσουν την Ουλιπό (Oulipo, Ouvroir de la Litterature Potentielle = Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας) στην οποία συμμετείχαν πολλοί σημαντικοί λογοτέχνες.
Παρά τις πολλές απαιτητικές και διαφορετικές ενασχολήσεις του, ο Κενώ θα βρει τον χρόνο να εκφράσει την ποιητική του φλέβα αφού θα είναι άλλωστε και ο μοναδικός ποιητής που έχει καταφέρει να γράψει εκατό τρισεκατομμύρια ποιήματα («Cent Mille Milliards de Poèmes», 1961). Πρόκειται για ένα βιβλίο που έδινε τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ανακατέψει τις λέξεις κατά τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργηθούν σύμφωνα με τους υπολογισμούς του συγγραφέα εκατό τρισεκατομμύρια ποιήματα.
Ο Κενώ πέθανε στις 25 Οκτωβρίου 1976. Ο τάφος του βρίσκεται στο παλιό νεκροταφείο του Juvisy-sur-Orge, στην Εσόν (Essonne) έξω από το Παρίσι.
Έργα
Μυθιστορήματα
Le Chiendent, 1933
Gueule de pierre, 1934
Les Derniers Jours, 1936
Odile, 1937
Les Enfants du Limon, 1938
Un rude hiver, 1939
Les Temps mêlés (Gueule de pierre II), 1941
Pierrot mon ami, 1942
Loin de Rueil, 1944
On est toujours trop bon avec les femmes, 1947 (με το ψευδώνυμο της Sally Mara)
Saint-Glinglin, 1948
Le Journal intime de Sally Mara, 1950
Le Dimanche de la vie, 1952
Zazie dans le métro, 1959
Les Fleurs bleues, 1965
Le Vol d'Icare, 1968
Ποίηση
Chêne et chien, 1937
Les Ziaux, 1943
L'Instant fatal, 1948
Petite cosmogonie portative, 1950
Cent Mille Milliards de Poèmes, 1961
Le Chien à la mandoline, 1965
Courir les rues, 1967
Battre la campagne, 1968
Fendre les flots, 1969
Morale élémentaire, 1975
Analyse logique, 1947
Άρθρα και δοκίμια
Bâtons, chiffres et lettres, 1950
Pour une Bibliothèque Idéale, 1956
Entretiens avec Georges Charbonnier, 1962
Bords, 1963
Une Histoire modèle, 1966
Le Voyage en Grèce, 1973
Traité des vertus démocratiques, 1993
Διάφορα
Exercices de style, 1947
Contes et propos, 1981
Journal 1939-1940, 1986
Journaux 1914-1965, 1996
Lettres croisées 1949-1976 : André Blavier-Raymond Queneau, αλληλογραφία, συγκεντρωμένη και σχολιασμένη από τον Jean-Marie Klinkenberg, 1988
Sur les suites s-additives, Journal of Combinatorial Theory 12 (1972), pp. 31-71
Μεταφράσεις
Le Mystère du train d'or του Edgar Wallace, με το ψευδώνυμο Jean Raymond, 1934
Peter Ibbetson του George du Maurier, 1949
L'Ivrogne dans la brousse (The Palm wine drinkard) του Amos Tutuola, 1953
Ελληνικές μεταφράσεις
Un rude hiver (Βαρυχειμωνιά) : Λιζ.Κουκουβίνου ("Γράμματα")
Pierrot mon ami (Ο φίλος μου Πιερό) : Στ.Βαρβαρούσης ("Ερατώ"), 1983
Loin de Rueil (Μακριά από τη Ρυέιγ, ελλ. τίτλος Το δέρμα των ονείρων) : Γ.Ιωαννίδου ("Αστάρτη"), 1988
Zazie dans le métro (Η Ζαζί στο μετρό) : Γ.Κατωπόδη ("Γράμματα"), 1981
Πηγές
Raymond QUENEAU: Le vol d'Icare, Ed. Folio ISBN 2-07-038918-9
Collection Littéraire Lagarde et Michad, XXe siècle, éd. Bordas 1997 ISBN 2-04-018000-1
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Το παιχνίδι των αντικατοπτρισμών της Κατρίν Βελισσάρη (Το Βήμα 18/01/2004 -ανακτήθηκε στις 11/1/08)
Αποσπάσματα από τις Ασκήσεις Ύφους, μτφ Α. Κυριακίδη, Αθήνα: Ύψιλον, 1984 από τον διαδικτυακό τόπο του ΕΚΕΒΙ (ανακτήθηκε στις 11/1/08)
Tο μιξτ - γκριλ της Iστορίας, Ο Pεϊμόν Kενώ σε μεγάλα κέφια της Σοφίας Νικολαΐδου (ένα "ζωντανό" βιογραφικό και απολαυστικά αποσπάσματα από http://www.netschoolbook.gr - ανάκτηση 12/1/08)
Φωτογραφίεςαπό συλλογή του εκδοτικού οίκου Γκαλλιμάρ (ανακτήθηκε 12/1/08)
Ουλιπό, επίσημη ιστοσελίδα (στα γαλλικά)
Queneau.net, διαδικτυακός τόπος αφιερωμένος στο συγγραφέα (στα γαλλικά-ανακτήθηκε στις 11/1/08)
Συνέντευξη του Raymond Queneau από τον Georges Charbonnier (στο www.centerforbookculture.org- ανάκτηση 12/1/08)
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων
WorldCat VIAF: 95204781 LCCN: n50050534 ISNI: 0000 0001 2144 1794 GND: 118597302 SELIBR: 208863 SUDOC: 027085694 BNF: cb11920846s (data) MusicBrainz: 289967d8-45b8-410d-904e-2fd6f7f10df7 NLA: 35863884 NDL: 00453507 NKC: jn20000604538 ICCU: IT\ICCU\CFIV\004389 BNE: XX910183 RKD: 295664
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2014.
(Αγγλικά) Internet Movie Database. nm0703200. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2015.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11920846s. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Raymond Queneau». RKDartists. 295664.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Raymond-Queneau. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w6v125rm. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 6627. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Discogs. 648086. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Internet Speculative Fiction Database. 1378. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
NooSFere. -51952. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
filmportal.de. 245c0d54ddce4ac8a97ca62e6321cf06. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11920846s. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
