Προσπέρ Μεριμέ

Ο Προσπέρ Μεριμέ (Prosper Mérimée, 28 Σεπτεμβρίου 1803 - 23 Σεπτεμβρίου 1870) ήταν Γάλλος συγγραφέας, ιστορικός, αρχαιολόγος και μεταφραστής.

Καταγόμενος από μεσοαστική οικογένεια, σπούδασε νομικά, τα οποία όπως τόσοι άλλοι συγγραφείς εγκατέλειψε, έμαθε ξένες γλώσσες και σε ηλικία δεκαεννέα ετών δημοσίευσε το πρώτο του θεατρικό έργο, τον Κρόμβελ, με την ενθάρρυνση του Σταντάλ, που ήταν φίλος του παρά τις ιδεολογικές τους διαφορές.

Το 1825 κυκλοφόρησε στην Γαλλία το Θέατρο της Κλάρας Γκαζύλ, μια συλλογή θεατρικών έργων μεταφρασμένων δήθεν από κάποιον Ζοζέφ Λ’ Ετράνζ, κάποιας Ισπανίδας ηθοποιού. Επίσης, το 1827, κυκλοφόρησε το Λα Γκυζλά, μπαλάντες με «γοτθικά» θέματα μεταφρασμένα από κάποιον Υασίντ Μαγκλάνοβιτς από τα Ιλλυρικά ! Ήταν έργα του Μεριμέ που εξαπάτησαν ακόμη τους λογίους της εποχής.

Στη συνέχεια ο Μεριμέ έγραψε ιστορικά μυθιστορήματα, επηρεασμένος από τον Ουώλτερ Σκοτ και αναδείχθηκε αριστοτέχνης του διηγήματος, με αποκορύφωμα την Κολόμπα και την Κάρμεν.

Έγραψε επίσης ιστορικά και αρχαιολογικά έργα (ήταν γενικός επιθεωρητής των ιστορικών μνημείων), Σημειώσεις από ταξίδια στην Ισπανία, Ελλάδα και Τουρκία, λογοτεχνικές κριτικές και μετέφρασε στα Γαλλικά έργα του Πούσκιν και του Τουργκένιεφ.

Για την ειρωνεία του και το διεισδυτικό του πνεύμα χαρακτηρίστηκε «δεύτερος Βολταίρος». Το φανταστικό, το εξωτικό (Ανδαλουσία, Κορσική, Λιθουανία, Περού), και τα δυνατά πάθη είναι τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του έργου του.

Το πιο γνωστό έργο του είναι βέβαια η Κάρμεν. Προμετωπίδα του έχει το επίγραμμα του Παλλαδά.

«Πᾶσα γυνὴ χόλος ἐστίν• ἔχει δ᾿ ἀγαθὰς δύο ὥρας•

τὴν μίαν ἐν θαλάμῳ, τὴν μίαν ἐν θανάτῳ.»

(Κάθε γυναίκα μόνο οργή σού προξενεί• δυο μόνο, / τού γάμου και τού θάνατου, είν’ οι καλές στιγμές της – Παλατινή Ανθολογία, ΧΙ 381)

Επιλογή έργων

Θέατρο

Cromwell (1822)
Théâtre de Clara Gazul (Θέατρο της Κλάρας Γκαζύλ, 1825)
Le Carrosse du Saint-Sacrement (Η άμαξα της Αγίας Ευχαριστίας, 1829)

Ποίηση

La Guzla (1827)

Μυθιστορήματα

La Jacquerie, scènes féodales (Λα Ζακερί [εξέγερση χωρικών], σκηνές της φεουδαρχίας, 1828)
La Chronique du temps de Charles IX (Χρονικό της εποχής του Καρόλου Θ΄, 1829, αναφερόμενο στην Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου)

Διηγήματα και νουβέλλες

Mateo Falcone (Ματέο Φαλκόνε, 1829)
Vision de Charles X (Όραμα του Καρόλου Ι΄, 1833)
L'enlèvement de la redoute (Η άλωση του φρουρίου, 1833)
Tamango (Ταμάνγκο, 1833)
Le fusil enchanté (Το μαγεμένο τουφέκι, 1833)
La double méprise (Η διπλή περιφρόνηση, 1833
Federigo (Φεντερίγκο, 1833)
La partie de trictrac (Μια παρτίδα τάβλι, 1833)
Le vase étrusque (Το ετρουσκικό βάζο, 1833)
Les mécontents (Οι δυσαρεστημένοι, 1833)
Les âmes du Purgatoire (Οι ψυχές του Καθαρτηρίου, 1834)
La Vénus d'Ille (Η Αφροδίτη της Ίλλε, 1837)
Colomba (Κολόμπα, 1840)
Carmen (Κάρμεν, 1845)
Lokis (Λόκις, 1869)
La Chambre bleue (Το γαλάζιο δωμάτιο, 1872)

άλλα

Notes de voyages (Σημειώσεις ταξιδίων, 1835–40)
Lettres à une inconnue (Γράμματα σε μιαν άγνωστη, 1874)

Ελληνικές μεταφράσεις

Χρονικό της εποχής του Καρόλου Θ΄: Γιώργος Παπακυριάκης ("Οδυσσέας", 1977)
Κάρμεν – Κολόμπα : Κων. Παπαλεξάνδρου ("Γ.Παπαδημητρίου", 1951)
Κάρμεν – Λόκις – Η Αφροδίτη της Ίλλε – Οι ψυχές του Καθαρτηρίου – Το ετρουσκικό βάζο – Το γαλάζιο δωμάτιο – Ταμάνγκο – Φεντερίγκο – Μια παρτίδα τάβλι – Η διπλή περιφρόνηση : Ντορέττα Πέππα ("Δελφίνι", σε δύο τόμους 1991 και 1995)

Ο Μεριμέ στην όπερα

Le Carrosse du Saint-Sacrement : Jacques Offenbach (La Périchole), 1850
La Chronique du temps de Charles IX : Ferdinand Hérold (Le pré aux clercs), 1832
Mateo Falcone : César Cui, 1907
Carmen : Georges Bizet (Ζωρζ Μπιζέ), 1875