Ο Φιλίπ Πινέλ (Philippe Pinel, Σαν Αντρέ, Ταρν, 1745- Παρίσι 1826) ήταν Γάλλος ψυχίατρος της Γαλλικής Επανάστασης, γνωστός ως ανθρωπιστής γιατί ήταν ο πρώτος που κατήργησε τις αλυσίδες στα ψυχιατρικά άσυλα, μέτρο που αποτέλεσε σταθμό στην ψυχιατρική. Αναγνωρίζεται σήμερα ως μια από τις μεγάλες μορφές του κλάδου της ψυχιατρικής καθώς μαζί με τον Chiarugi και τον Turke έθεσε τις θεωρητικές και πρακτικές βάσεις για τη θεραπεία των διανοητικά ασθενών οι οποίες πρακτικά έμειναν αμετάβλητες μέχρι το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Ο Πινέλ είναι ιδιαίτερα γνωστός για δυο λόγους: την ανάλυση και συλλογή συμπτωμάτων των διάφορων διανοητικών παθήσεων σε ορισμένες κατηγορίες, και την εφαρμογή της ηθικής θεραπείας στην αντιμετώπιση των διανοητικά ασθενών. Παράλληλα, γνωστά συγγράμματα του Πινέλ αποτελούν η "Φιλοσοφική Νοσογραφία" (Nosographie philosophoque), (1798) στην οποία διέκρινε διάφορες ψυχώσεις και περιέγραφε, μεταξύ άλλων φαινομένων, συμπτώματα, όπως τις ψευδαισθήσεις και τα σύνδρομα αποστερήσεως και η "Ιατρο-φιλοσοφική πραγματεία γύρω από την παραφροσύνη ή μανία"(Traite medico-philosophique sur l' alienation mentale ou la manie), (Paris, 1801) στην οποία συζητεί τον ψυχολογικό προσανατολισμό της προσέγγισής του.
O Δρ. Φιλίπ Πινέλ στη Σαλπετριέρ (1795 από τον Tony Robert-Fleury). Ο Πινέλ διατάζει την απομάκρυνση των αλυσίδων από ασθενείς του Ασύλου του Παρισιού για ψυχικά πάσχουσες γυναίκες.
.jpg)
Το έργο του
Έφτασε στο Παρίσι το 1778. Για αρκετά χρόνια ζούσε από μεταφράσεις επιστημονικών και ιατρικών έργων, καθώς και από την διδασκαλία των μαθηματικών. Αυτή την περίοδο άρχισε να επισκέπτεται ψυχικά αρρώστους, περιορισμένους κατ' οίκον και να γράφει άρθρα σχετικά με τις παρατηρήσεις του. Το 1792 ο Πινέλ που έγινε αρχίατρος της Bicetre (άσυλο για άνδρες ασθενείς) στο Παρίσι και στη συνέχεια το 1794 διευθυντής της Σαλπερτιέρ (Salpertiere, άσυλο για γυναίκες ασθενείς) απελευθερώνει όλους τους ασθενείς από τις αλυσίδες και από τον περίγελο της δημόσιας έκθεσης, για να τους κάνει ίσους με όλους τους άλλους νοσηλευόμενους. Πολλοί από τους αρρώστους ήταν έτσι περιορισμένοι για 30-40 χρόνια. Επιπλέον, πρωτοπόρος, γιατί ήταν επηρεασμένος από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης (η χρονολογία που καταργήθηκαν οι αλυσίδες είναι το 1793) και από τον ανθρωπισμό της ιδεολογίας της, ανοίγει το δρόμο για μια ανθρωπιστική αντιμετώπιση στην ψυχιατρική και γίνεται ο πατέρας της λεγόμενης ηθικής θεραπείας των ψυχασθενειών, που στηριζόταν στην καλοσύνη και το σεβασμό προς τον "άρρωστο".[9] Μάλιστα, ο Πινέλ απέφυγε θεραπείες, όπως οι αφαιμάξεις, τα καθαρτικά και τα εκδόρια, αφού ευνοούσε μια αγωγή που περιελάμβανε την στενή φιλική επικοινωνία με τον άρρωστο, την συζήτηση των προσωπικών του δυσκολιών και ένα πρόγραμμα σκόπιμων δραστηριοτήτων.
Ηθική Θεραπεία
Η ηθική θεραπεία του Πινέλ βασιζόταν στη θεωρία του Αριστοτέλη της διανοητικής υγείας σαν ισορροπίας μεταξύ των διάφορων παθών, που θεωρούνταν σαν ο σύνδεσμος που υπάρχει μεταξύ νόησης και σώματος. Ταυτόχρονα, παρατηρούνται επιδράσεις από τον ανθρωπισμό, που υποστήριζε ως ιδεώδες βίου την ολόπλευρη και σύμμετρη ανάπτυξη -στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό- των σωματικών και ψυχικών δυνατοτήτων του ανθρώπου. Η θεραπεία αυτή εμπεριείχε μια δεοντολογία της θεραπευτικής, δηλαδή η μεταχείριση των ασθενών έπρεπε να γίνεται με τρόπους μαλακούς και ευγενικούς, αλλά και με αυστηρότητα, ακόμα και με κάποια σκληρότητα όταν το απαιτούσε το συμφέρον της θεραπείας, πάντα όμως με σεβασμό στην αξιοπρέπεια του ασθενούς. Από θεραπευτική άποψη λοιπόν ο γιατρός πρέπει να πλησιάσει τον ασθενή με μεγάλη αποφασιστικότητα, κοιτώντας τον βαθιά στα μάτια, προσπαθώντας να τον υποτάξει πλήρως. Στη συνέχεια, η σχέση θα αποτελείται από ένα μείγμα ευγένειας, τόλμης και καταναγκασμού. Μ' αυτόν τον τρόπο η συμμετοχή του ασθενούς σε διάφορες δραστηριότητες, στο εσωτερικό ενός καλά οργανωμένου χώρου, βοήθησε καθαρά στην επιτυχία της θεραπείας του Πινέλ[10].
Οι απόψεις του
Σύμφωνα με τον Πινέλ, μπορεί να θεωρηθούν βασικά τέσσερις τύποι τρέλας: -μελαγχολία: διαταραχή της διανοητικής λειτουργίας -μανία: υπερβολική νευρική διέγερση που συνοδευόταν ή όχι από παραλήρημα -άνοια: διαταραχή της συναισθηματικότητας -ιδιωτεία: εξαφάνιση των διανοητικών ικανοτήτων και των συναισθημάτων. Ο διαχωρισμός αυτός προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση διότι είναι αρκετά προοδευτικός για την περίοδο εκείνη. Ωστόσο, απέρριπτε την για καιρό επικρατούσα άποψη ότι η ψυχοπάθεια είναι ισοδύναμη με την κατοχή από δαιμόνια και την θεωρούσε αποτέλεσμα της υπερβολικής έκθεσης σε κοινωνικούς και ψυχολογικούς εξαναγκασμούς και, σε κάποιο βαθμό της κληρονομικότητας και λειτουργικής βλάβης. Όσον αφορά τους ψυχασθενείς, πίστευε ότι αποτελούσαν άτομα στην πραγματικότητα ομαλά, τα οποία, κάτω από πιέσεις που ασκούσαν περιβαλλοντικοί παράγοντες, είχαν χάσει την ικανότητα ορθής κρίσης. Ο Πινέλ υποστήριζε ότι ο περιορισμός των ατόμων αυτών σε ειδικά ιδρύματα τα απομάκρυνε από τους παθογενείς παράγοντες που τα έφερναν σε διεγερτική κατάσταση. Έτσι, με την είσοδο στο άσυλο, η διέγερση υποχωρεί, και μπορούν τα άτομα να συζητήσουν ατομικά και σε ομάδες τα προβλήματά τους. Θεωρούσε επίσης μεγάλης θεραπευτικής σημασίας το να λαμβάνουν οι ασθενείς μέρος σε ομαδικές δραστηριότητες μέσα στο άσυλο. Η θεραπευτική αυτή τακτική έδωσε σημαντικά αποτελέσματα, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών φαίνεται ότι αποκαταστάθηκε. H τακτική αυτή έχει μέσα της σπέρματα πολλών νεότερων αντιλήψεων, και είναι πολύ ενδιαφέρον ότι η ηθική θεραπεία του 18ου αιώνα έχει στοιχεία που ξαναβρίσκονται στις σημερινές θεραπευτικές κοινότητες και την απασχολησιοθεραπεία.
O Δρ. Φιλίπ Πινέλ στη Σαλπετριέρ (1795 από τον Tony Robert-Fleury). Ο Πινέλ διατάζει την απομάκρυνση των αλυσίδων από ασθενείς του Ασύλου του Παρισιού για ψυχικά πάσχουσες γυναίκες.
Κριτική του έργου του
Η άποψη του Πινέλ σχετικά με την ηθική θεραπεία είναι αρκετά ενδιαφέρουσα για την εποχή της. Ωστόσο, στην εγκατάλειψη της ηθικής θεραπείας οδήγησαν οι μεγάλες ανακαλύψεις του 19ου αιώνα και η εντυπωσιακή πρόοδος των Φυσικών Επιστημών και της Ιατρικής. Η ηθική θεραπεία θεωρήθηκε αντιεπιστημονική και κυριάρχησε ο ιατρικός προσανατολισμός. Tην "ανθρωπιστική αντιμετώπιση" της θεραπείας του Πινέλ δεν συμμερίζονται όλοι οι μελετητές της εποχής ούτε και όλοι οι σημερινοί ψυχίατροι[11].
Παραπομπές
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11919852p. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
(Γαλλικά) Léonore database. Υπουργείο Πολιτισμού. LH/2165/73. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Comité des travaux historiques et scientifiques. 105806. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Philippe-Pinel. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w6794mqg. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Εθνική Ακαδημία Ιατρικής της Γαλλίας. 2896. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Great Russian Entsiklopedia, JSC. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11919852p. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Βλ. Εισαγωγή στην ψυχολογία σελ. 192.
Βλ. Εγκ. Υγεία σελ. 745.
Βλ. Szazs σελ. 187.
Βιβλιογραφία
Μαρία Νασιάκου, Αλεξάνδρα Χατζή, Μίκα Φατούρου-Χαρίτου, Εισαγωγή στην Ψυχολογία, Τόμος Β', εκδόσεις GUTENBERG, Αθήνα 1999.
Εγκυκλοπαίδεια, Υγεία, Νευρικό σύστημα-ψυχιατρική-Ψυχανάλυση, Τόμος 4ος, εκδόσεις Δομική, Αθήνα 1985.
M. Foucault, Ιστορία της τρέλας (μτφρ. Φρ Αρμπατζοπούλου), εκδόσεις Ηριδανός.
Szasz, T.S. (1963), Law, Liberty and Psychiatry, New York, Macmillan.
Εγκυκλοπαίδεια, Πάπυρος Larousse Britannica, Τόμος 49ος, εκδοτικός οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 1992.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ιστορική αναδρομή ψυχοπαθολογίας-Το κίνημα της Αναμόρφωσης
Philippe Pinel Biography (1745-1826)
Philippe Pinel (French physician)
Το έργο του Γάλλου Πινέλ
Ο πατέρας της ηθικής θεραπείας
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
