Ο Μαξιμιλιανός Φραγκίσκος Μαρία Ισίδωρος Ροβεσπιέρος (Maximilien François Marie Isidore de Robespierre, 6 Μαΐου 1758 - 28 Ιουλίου 1794) ήταν Γάλλος πολιτικός, δεσπόζουσα μορφή της Γαλλικής Επανάστασης του 1789.
Γεννήθηκε στην πόλη Αρράς. Έζησε πολύ δύσκολα και φτωχικά παιδικά χρόνια, κατόρθωσε όμως να σπουδάσει νομικά στο Παρίσι και επανερχόμενος στη γενέτειρά του άσκησε τη δικηγορία επιδιδόμενος συγχρόνως στη ποίηση, στη φιλολογία και στη μουσική τέχνη, εκλεγόμενος μέλος της Ακαδημίας του Αρράς.[8]
Το 1789 εξελέγη αντιπρόσωπος στη Συνέλευση των Τάξεων στην οποία δεν έτυχε αρχικώς καμίας διάκρισης και ιδιαίτερης προσοχής. Ο Μιραμπώ μόνο, ο οποίος παρακολουθούσε τις σχολαστικές αγορεύσεις του Ροβεσπιέρου είπε ότι: "αυτός ο νέος θα πάει μπροστά γιατί πιστεύει σε όσα λέει". Τότε ο Ροβεσπιέρος ήταν ακόμη μετριοπαθής και υπέρ της βασιλείας, είχε δε προτείνει και την κατάργηση της θανατικής ποινής.
Μετά την άλωση της Βαστίλης, ετέθη επικεφαλής το 1790 των Ιακωβίνων. Όταν οι Ορεινοί (οι Ιακωβίνοι δηλαδή, από τη θέση που καταλάμβαναν στα ορεινά έδρανα της Συνέλευσης ονομάστηκαν Ορεινοί) κατέλαβαν την εξουσία το 1793, ο Ροβεσπιέρος έγινε ουσιαστικός αρχηγός της Γαλλίας. Ετέθη επικεφαλής της Κομμούνας και στη Συμβατική Εθνοσυνέλευση εισήλθε ως αντιπρόσωπος του λαού του Παρισιού. Ψήφισε το θάνατο του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και υπέρ της κατάργησης της Βασιλείας.
Για να στερεώσει την εξουσία του απέκρουσε τις κατηγορίες των Γιρονδίνων ότι επεδίωκε την επιβολή δικτατορίας. Εισερχόμενος δε στην Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας και διευθύνοντας πλέον τους τομείς της Δημόσιας Aσφάλειας και της Δικαιοσύνης, προέβη σε προγραφές εναντίον των Γιρονδίνων, για τους οποίους πέτυχε να τεθούν εκτός νόμου, στην εξόντωση των αρχηγών τους, αλλά και τη φυσική εξόντωση πολλών συντρόφων του, όπως του Δαντών, τον οποίο μισούσε θεωρώντας τον βαθύτατα διεφθαρμένο, στέλνοντάς τους στη λαιμητόμο, κάτι που έκανε στη συνέχεια και με τους Εμπερτιστές.
Στην περίοδο της κυριαρχίας του Ροβεσπιέρου επικρατούσε απόλυτη Τρομοκρατία, στηριζόμενη στα Επαναστατικά Δικαστήρια και στην διαβόητη Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας. Παρότι, λόγω της προσωπικής του εντιμότητας, του ανεπίληπτου ιδιωτικού του βίου και του αδέκαστου χαρακτήρα του, είχε επονομασθεί από τους ομοϊδεάτες του "αδιάφθορος", δε δίστασε για την εδραίωση του καθεστώτος του, να στέλνει καθημερινά διά του Επαναστατικού Δικαστηρίου στη λαιμητόμο κατά δεκάδες και εκατοντάδες Γάλλους πολίτες αντιφρονούντες, βασιλόφρονες, μετριοπαθείς, αναρχικούς, κλέφτες, ύποπτους, άνδρες, γυναίκες, ακόμη και παιδιά, καταδικασθέντες με συνοπτικές διαδικασίες.
Παράλληλα, προσπάθησε να επαναφέρει ως συστατικό στοιχείο του κράτους, το πρότυπο των αρχαίων ελληνικών πόλεων (πολιτειών), με ιθύνουσα αρχή την ενότητα και την αρετή, προχωρώντας για το σκοπό αυτό σε αλλαγές στο ημερολόγιο και στη θρησκεία, καθιερώνοντας τη λατρεία του Υπέρτατου Όντος ως θεότητα του Ορθού Λόγου, λατρεία της οποίας ανακηρύχθηκε Μέγας Ποντίφικας σε μεγαλοπρεπή τελετή (16 Νοεμβρίου 1793).
Η Τρομοκρατία, όπως αποκλήθηκε η θηριώδης αυτή περίοδος τριών μηνών, τερματίστηκε με το πραξικόπημα της 9ης Θερμιδόρ (27 Ιουλίου 1794) το οποίο έγινε από τους ίδιους τους συντρόφους του, όταν συνασπισθέντες οι εχθροί τους στη Συνέλευση εισήγαγαν ψήφισμα προκειμένου να κηρυχθεί αυτός και οι φίλοι του εκτός νόμου.
Και ενώ σκόπευαν να τον συλλάβουν και μεταφέρουν από την Εθνοσυνέλευση στις φυλακές του κάστρου του Λουξεμβούργου, ο Ροβεσπιέρος φυγαδεύτηκε από οπαδούς του και έσπευσε ως θριαμβευτής στο Δημαρχείο του Παρισιού προσπαθώντας να εξεγείρει τον λαό σε στάση. Πολιορκήθηκε όμως από τους αντιπάλους του και ο Μαξιμιλιανός τραυματίστηκε και συνελήφθη έπειτα από αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας του. Την επόμενη ημέρα (28 Ιουλίου), ο Ροβεσπιέρος μαζί με τους συνεργάτες του οδηγήθηκαν στη λαιμητόμο χωρίς δίκη.
Μαζί του εκτελέστηκαν οι στενοί του συνεργάτες, Σαιν Ζυστ και Κουτόν, αλλά και ο αδερφός του, Αυγουστίνος, υπό τα χειροκροτήματα του λαού του Παρισιού του οποίου μόλις λίγο καιρό πριν υπήρξε είδωλο. Την εκτέλεση του Ροβεσπιέρου ακολούθησαν εκτελέσεις 120 περίπου Ιακωβίνων και η διάλυση της λέσχης τους τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς.
Βιογραφία
Καταγωγή και οικογένεια
Ο Μαξιμιλιανός γεννήθηκε στο Αρράς της επαρχίας Αρτουά της Γαλλίας, στις 6 Μαΐου του 1758 Οι ρίζες της οικογένειάς του ανάγονται στον 12ο αιώνα στην Πικαρδία, με ορισμένους από τους προγόνους του να εργάζονται ως συμβολαιογράφοι στο Καρβέν κοντά στο Αρράς, από τις αρχές του 17ου αιώνα.[9] Πιθανότατα να είχε κάποιον ιρλανδό πρόγονο, καθώς το επίθετό του θα μπορούσε να είναι παραφθορά του "Robert Speirs".[10]
Ο παππούς του από την πλευρά του πατέρα του, Μαξιμιλιανός, ήταν επιτυχημένος δικηγόρος. Ο πατέρας του , Φρανσουά Μαξιμιλιέν Μπαρτελεμί ντε Ρομπεσπιέρ, ήταν δικηγόρος στο Συμβούλιο του Αρτουά (Conseil d'Artois). Παντρεύτηκε τη Ζακλίν Μαργκερίτ Καρό, κόρη ζυθοποιού, στις 2 Ιανουαρίου 1758. Ο Μαξιμιλιανός ήταν ο μεγαλύτερος από 4 παιδιά και η σύλληψή του έγινε εκτός γάμου. Τα αδέρφια του ήταν η Σαρλότ (1760-1834, πέθανε ανύπαντρη λόγω του επωνύμου της), την Ανριέτ (1761-1780, έγινε μοναχή) και τον Αυγουστίνο (1763-1794).[11] Στις 7 Ιουλίου 1764 η μητέρα του Μαξιμιλιανού γέννησε ένα πρόωρο αρσενικό παιδί και απεβίωσε έπειτα από εννέα ημέρες. Ο πατέρας του, από τη θλίψη του, εγκατέλειψε το Αρράς και έφυγε για το εξωτερικό. Περιστασιακά πήγαινε στο Αρράς και οι δύο κόρες του μεγάλωσαν με τις θείες τους (αδερφές του πατέρα τους). Οι δύο γιοι πήγαν στον παππού και τη γιαγιά από την πλευρά της μητέρας τους. Ο πατέρας του Ροβεσπιέρου πέθανε στο Μόναχο στις 6 Νοεμβρίου 1777.[12]
Σπουδές
Σε ηλικία 8 ετών ο Μαξιμιλιανός ήξερε να διαβάζει και να γράφει και ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα στο κολέγιο ( collège) του Αρράς.[10] Τον Οκτώβριο του 1769, έπειτα από την πρόταση του επισκόπου, έλαβε υποτροφία και σπούδασε στο Κολέγιο του Λουδοβίκου του Μεγάλου (Collège Louis-le-Grand), του Πανεπιστημίου του Παρισιού. Ο Ροβεσπιέρος παρέμεινε στο Παρίσι μέχρι τα 23 του χρόνια και ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του στη δικηγορία. Στο Ροβεσπιέρο έτυχε να καλωσορίσει το βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ΄, όταν είχε επισκεφθεί το κολέγιο. Έτσι, και μάλιστα υπό δυνατή βροχή, ο νεαρός φοιτητής τού απήγγειλε επαίνους, ενώ αργότερα θα συναντώνταν ξανά υπό άλλες συνθήκες.
Με την αποφοίτησή του, έλαβε δωρεά 600 λιβρών για τα 12 έτη κατά τα οποία αποτέλεσε πρότυπο ακαδημαϊκής επιτυχίας και προσωπικής διαγωγής.[13]
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, ο Ροβεσπιέρος έμαθε να θαυμάζει την Δημοκρατία της Ρώμης και τη ρητορική του Κικέρωνα, του Κάτωνα και άλλων μορφών της κλασικής ιστορίας. Συμμαθητές του ήταν και οι Καμίλ Ντεμουλέν και Λουί Μαρί Στανισλά Φρερόν. Μελέτησε επίσης τα έργα του φιλοσόφου Ζαν Ζακ Ρουσό και επηρεάστηκε από τις ιδέες του. [14] Η ιδέα της επαναστατικής ανδρείας και το πρόγραμμά του για τη δόμηση της πολιτικής κυριαρχίας από μια άμεση δημοκρατία προήλθε από τον Ρουσό. Επειδή επεδίωκε αυτά τα ιδανικά, στη διάρκεια του καθεστώτος των Ιακωβίνων επονομάστηκε "Αδιάφθορος".[15]
Δικηγορία
Έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του, έγινε δεκτός στον δικηγορικό σύλλογο του Αρράς. Το 1782 διορίστηκε ποινικός δικαστής με πρόταση του επισκόπου της γενέτειράς του, ωστόσο ο Ροβεσπιέρος παραιτήθηκε, απηυδισμένος από υποθέσεις που επέσειαν τη θανατική ποινή δεδομένης της τότε αντίθεσής του σε αυτήν.[16] Αντίθετα έγινε σύντομα συνήγορος και υπερασπιστής άπορων πελατών. Κατά τις συνεδριάσεις του δικαστηρίου έγινε γνωστός επειδή προωθούσε τα ιδανικά του Διαφωτισμού και επιχειρηματολογούσε υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[17] Κατά τα τελευταία χρόνια της σταδιοδρομίας του διάβαζε πάρα πολλά βιβλία και εστίασε στην κοινωνική και πολιτική θεωρία γενικότερα.
Εξελέγη μέλος της Ακαδημίας του Αρράς τον Δεκέμβριο του 1783 και έναν χρόνο αργότερα τιμήθηκε με μετάλλιο (από κοινού με τον δημοσιογράφο Πιέρ Λουί ντε Λακρετέλ) από την Ακαδημία του Μετς, για το δοκίμιό του με θέμα το αν θα έπρεπε να αποκηρύσσονται και οι συγγενείς ενός καταδικασμένου εγκληματία. Τα επόμενα δοκίμιά του δεν είχαν επιτυχία, όμως ο ίδιος έγινε δεκτός στην φιλοτεχνική λέσχη "Rosatia", που περιελάμβανε ποιητές, μουσικούς και λογοτέχνες.
Στο Παρίσι, μια από τις πρώτες του δικαστικές επιτυχίες ήταν η υπεράσπιση ενός πολίτη στον οποίο είχε κάνει μήνυση ο γείτονάς του καθώς θεωρούσε το αλεξικέραυνο που είχε στη στέγη του σπιτιού του ως διαβολικό κατασκεύασμα. Η εφεύρεση ήταν νέα για την εποχή και ήταν φυσικό να τρόμαζε τους δεισιδαίμονες στη Γαλλία. Ο Ροβεσπιέρος κέρδισε τη δίκη και έγινε πια διάσημος.
Είσοδος στην πολιτική
Το 1789, όταν ακόμα ήταν εναντίον της θανατικής ποινής, ο Ροβεσπιέρος εξελέγη αντιπρόσωπος στη Συνέλευση των Τάξεων και συντάχθηκε με τους φτωχούς και τους ανθρώπους κατώτερων κοινωνικών τάξεων για την εποχή (Εβραίοι, μαύροι, ηθοποιοί).[18][19] Ως συχνός ομιλητής στην Συντακτική Συνέλευση, με ιδέες του υποστήριξε σθεναρά τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τις συνταγματικές επιταγές, συχνά με μεγάλη επιτυχία. Καθιέρωσε την περίοδο εκείνη το σύνθημα "Ελευθερία, Ισότητα, Αδερφότητα" . Για πρώτη φορά έγινε χρήση του συνθήματος στον λόγο του Ροβεσπιέρου "Περί οργανώσεως της Εθνοφρουράς" (Discours sur l'organisation des gardes nationales) στις 5 Δεκεμβρίου 1790, Άρθρο XVI, και σύντομα μεταδόθηκε από τα λαϊκά στρώματα σε ολόκληρη τη Γαλλία.
Discours sur l'organisation des gardes nationales
Article XVI.
Στις ψυχές τους χαραγμένες αυτές οι λέξεις: ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΛΑΟΣ, & από κάτω: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΙΣΟΤΗΤΑ, ΑΔΕΡΦΟΤΗΤΑ. Οι ίδιες λέξεις είναι γραμμένες στις σημαίες που φέρουν τα τρία χρώματα του έθνους.
(γαλλικά: XVI. Elles porteront sur leur poitrine ces mots gravés : LE PEUPLE FRANÇAIS, & au-dessous : LIBERTÉ, ÉGALITÉ, FRATERNITÉ. Les mêmes mots seront inscrits sur leurs dra-peaux, qui porteront les trois couleurs de la na-tion.)
[20]
Λίγο αργότερα ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση. Ο φίλος του Καμίλ Ντεμουλέν, δυναμικός νεαρός φοιτητής (που καρατομήθηκε αργότερα κατ' εντολή του Ροβεσπιέρου) ηγήθηκε αυτών που φώναξαν πρώτοι "Στη Βαστίλη!" και ο λαός κατέλαβε το σύμβολο της απολυταρχίας, τις φυλακές της Βαστίλης, στις 14 Ιουλίου 1789.
Τον επόμενο χρόνο (1790) ο Ροβεσπιέρος εξελέγη πρόεδρος των Ιακωβίνων[21] και σύντομα καταξιώθηκε ως επικεφαλής της ριζοσπαστικής εκείνης πτέρυγας της Εθνοσυνέλευσης.[8] Την ίδια χρονιά εγκαταστάθηκε στην οδό Saintonge, στον αριθμό 9 κοντά στο Παλάτι Τουιλερί.[22] Έπειτα από τη Σφαγή στο Πεδίο του Άρεως στις 17 Ιουλίου 1791, μετακόμισε στην οικία του επιπλοποιού Μορίς Ντιπλέ, ένθερμου θαυμαστή του Ροβεσπιέρου, στην οδό Σεν Ονορέ.[23] Εξαιτίας φόβων για την ασφάλειά του αλλά και της επιθυμίας του να ζει κοντά στην Εθνοσυνέλευση, ο Μαξιμιλιανός έζησε εκεί ως τον θάνατό του, με εξαίρεση δύο βραχύχρονες περιόδους. Σύμφωνα με τον γιατρό του, Ζοζέφ Σουμπερμπιέλ, τον επαναστατικό δικαστή Ζοασίμ Βιλάτ και την κόρη του Ντιπλέ, Ελιζαμπέτ, ο Ροβεσπιέρος αρραβωνιάστηκε με την κόρη του Ντιπλέ, Ελεονόρ, όμως δεν έγινε κανένας γάμος.[24]
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1791, όταν διαλύθηκε η Συντακτική Συνέλευση, ο λαός των Παρισίων ονόμασε τον Ροβεσπιέρο και τον Ζερόμ Πετιόν ως τους δύο αδιάφθορους πατριώτες επειδή αρνήθηκαν να δωροδοκηθούν και ήταν καθαροί στις αρχές τους και για τον λιτό τρόπο ζωής τους.[17] Ο Ροβεσπιέρος επέστρεψε στο Αρράς όπου του επιφυλάχθηκε θερμότατη υποδοχή. Τον Νοέμβριο επανήλθε στο Παρίσι, όπου ανέλαβε δημόσιος εισαγγελέας.[25]
Άνοδος στην εξουσία
Ο Ροβεσπιέρος αντιτάχθηκε στην κήρυξη πολέμου με την Αυστρία και για τον λόγο αυτό ήρθε σε σύγκρουση με τους Γιρονδίνους. Επίσης, ήταν αντίθετος στη χρήση βίας προκειμένου να διασπαρούν οι ιδέες της Επανάστασης.[26]
Τον Απρίλιο του 1792 ο Ροβεσπιέρος παραιτήθηκε από τη θέση του γενικού εισαγγελέα των Βερσαλλιών, την οποία κατείχε επίσημα, όμως δεν ασκούσε τα καθήκοντά του από τον Φεβρουάριο, και ξεκίνησε την έκδοση μιας επιθεώρησης, του "Υπερασπιστή του Συντάγματος" (Le Défenseur de la Constitution). [27]
O "Αδιάφθορος", όπως συνήθιζαν να τον αποκαλούν, δεν είχε πλέον καμία αμφιβολία για την ενοχή του Βασιλιά. Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ δικάστηκε και ο Ροβεσπιέρος έμελε να πει για την καταδίκη του: "Ο μεγαλύτερος εγκληματίας του κόσμου δεν πρέπει να δικαστεί, είναι ήδη καταδικασμένος!". [28] Ο Λουδοβίκος καταδικάστηκε σε θάνατο και αποκεφαλίστηκε στις 21 Ιανουαρίου του 1793.[29] Στις 2 Ιουνίου, με τον Ροβεσπιέρο να ελέγχει και τη Συμβατική Εθνοσυνέλευση, οι Ιακωβίνοι έθεσαν εκτός νόμου τους αντιπάλους τους, Γιρονδίνους, και ανέλαβαν πλήρως την εξουσία.
Τρομοκρατία και νέα μέτρα
Πορτραίτο του Ροβεσπιέρου από τον Λουί Μπουαγί
Ο Ροβεσπιέρος κυβέρνησε για τους επόμενους μήνες σχεδόν δικτατορικά, στηριζόμενος σε νέα όργανα, όπως τα Επαναστατικά Δικαστήρια, τα οποία δίκαζαν και έστελναν στην γκιλοτίνα με συνοπτικές διαδικασίες τους αποκαλούμενους και "εχθρούς του λαού", και την πανίσχυρη 9μελή Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας, της οποίας ο ίδιος εξελέγη μέλος το 1793.[30] Αποτελούσε την "Τριανδρία" (της οποίας ήταν η ηγετική μορφή) μαζί με τους στενούς συνεργάτες του Σαιν Ζυστ και Κουτόν. Ήδη από το 1791 ήταν πολύ λαοφιλής. Ο Ροβεσπιέρος συνετέλεσε στην κατάργηση της δουλείας σε όλα τα εδάφη της Γαλλίας.[31][32] Ταυτόχρονα, προέβη σε σειρά μέτρων για την αναμόρφωση της κοινωνικής και θρησκευτικής πραγματικότητας. Από τα σημαντικότερα μέτρα που έλαβε ήταν:
Εκκαθάριση του στρατού από τους παλιούς στρατηγούς. Υπήρχαν πλέον, με την αποχώρηση των παλαιών στρατηγών, στρατηγοί ηλικίας ακόμα και 25 ετών.
Αναμόρφωση του ημερολογίου. Διαγράφηκε η Κυριακή και ορίστηκαν νέα ονόματα για τους μήνες. Το έτος 1 της επανάστασης (1793) ορίστηκε ως αρχή του ημερολογίου. Επίσης, κρατικοποιήθηκε η περιουσία των μοναστηριών και μειώθηκαν τα προνόμια του κλήρου.
Κατασκευάστηκαν όπλα από το λιώσιμο των μετάλλων των σημάντρων των εκκλησιών (η Γαλλία ήταν τότε υπό πολύ άσχημη οικονομική κατάσταση) και καθιερώθηκε η λατρεία του Υπέρτατου Όντος.[33] Ολοκληρώθηκε έτσι τυπικά η αποχριστιανοποίηση του κράτους. Η λατρεία του Υπέρτατου Όντος εγκαθιδρύθηκε από τον Ροβεσπιέρο σε αντιπαράθεση προς τον Καθολικό Χριστιανισμό αφενός και τον αθεϊσμό του Ζακ Ρενέ Εμπέρ (Jacques René Hébert-Εμπερτιστές) αφετέρου.[34]
Εφαρμόστηκε η Τρομοκρατία, με βάση την ιδέα του συνεργάτη του, Ζωρζ Κουτόν. Πρώτα εκτελέστηκαν οι μετριοπαθείς Γιρονδίνοι (Οκτώβριος 1793) και στη συνέχεια άλλοι πολιτικοί, θεωρούμενοι ως ακραίοι, όπως και μεγάλος αριθμός στρατιωτικών και ευγενών. Δεν ξέφυγαν από την εκτέλεση ούτε οι πρώην στενοί του συνεργάτες, Δαντών (Νταντόν) και Ντεμουλέν, επειδή διαφωνούσαν με τα τρομοκρατικά μέτρα, θεωρώντας τον υπερβολικό ιδεαλιστικό φανατισμό του Ροβεσπιέρου εξαιρετικά επικίνδυνο.
Με το νόμο της 10ης Ιουνίου του 1794 (22 Πραιριάλ) αφαιρέθηκε από τους κατηγορουμένους το δικαίωμα της υπεράσπισης, προκρίνοντας ως πρόσχημα την κρισιμότητα των στιγμών (εδραίωση της επανάστασης), η οποία εδύνατο να βλαφτεί από χρονοβόρες διαδικασίες (θύμα του οποίου νόμου έπεσε αργότερα και ο ίδιος ο εμπνευστής του). Έτσι, μέσα σε 6 εβδομάδες, πάνω από 1.400 άτομα οδηγήθηκαν στη λαιμητόμο, μόνο στο Παρίσι, ενώ την ίδια ώρα εκτελέσεις γίνονταν σε αρκετές άλλες πόλεις. Ανάμεσα στα θύματα και πολλοί αδίκως καταδικασθέντες, λόγω συνωνυμίας ή λανθασμένων πληροφοριών. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Μεγάλη Τρομοκρατία και στιγμάτισε το κοσμοϊστορικό γεγονός της Γαλλικής Επανάστασης. Μέσα στο χάος που επικρατούσε κανένας δεν ήξερε αν θα ήταν το επόμενο θύμα στη γκιλοτίνα, μέσα σε ένα περιβάλλον άκρατων μηχανορραφιών, συκοφαντιών και πολιτικής ίντριγκας. Ο τρόμος είχε απλωθεί για τα καλά πάνω από τη γαλλική πρωτεύουσα.
Πραξικόπημα 9ης Θερμιδόρ και πτώση του Αδιάφθορου
Τα νέα μέτρα προκάλεσαν ακόμα μεγαλύτερες αντιδράσεις. Την 9η Θερμιδόρ του έτους 2 της Επανάστασης, δηλαδή στις 27 Ιουλίου 1794, ο Ροβεσπιέρος εμφανίστηκε στη Συμβατική Συνέλευση και ανέφερε ότι είχε στην κατοχή του κατάλογο με εχθρούς του λαού, ανάμεσά τους και μέλη της Συνέλευσης, τους οποίους όμως δεν ανέφερε.[35] Αυτό σήμαινε σύλληψη και εκτέλεσή τους με συνοπτικές διαδικασίες. Φοβούμενοι ότι μπορεί να είναι κι αυτοί στη λίστα, τα περισσότερα μέλη-βουλευτές της Συμβατικής προκάλεσαν πανδαιμόνιο και δεν άφησαν το δικηγόρο από το Αρράς να μιλήσει. Ούτε ο φίλος του, Σαιν Ζυστ, εξέχων ρήτορας που παρέσυρε τα πλήθη, μπόρεσε να πει κάτι. Αντίθετα, ένα μέλος της Εθνοσυνέλευσης τον προκάλεσε να πει τα ονόματα, αναγκάζοντας τον Ροβεσπιέρο να αιφνιδιαστεί και να ψελλίσει διάφορες δικαιολογίες, κατόπιν των οποίων πολλά μέλη απαίτησαν τη σύλληψή του ως εχθρού της ενότητας του λαού. Επρόκειτο για καλά οργανωμένη συνωμοσία, που μέσα σε λίγες στιγμές αποκαθήλωσε τον μόλις πριν λίγο πανίσχυρο τύραννο.
Ο Ροβεσπιέρος και οι φίλοι του, αντιλαμβανόμενοι το δυσμενές για αυτούς κλίμα, θα φύγουν με δυσκολία από το χώρο της Συμβατικής Συνέλευσης και θα πάνε στο δημαρχείο. Δυστυχώς όμως γι' αυτούς, φάνηκαν αδύναμοι την κρίσιμη εκείνη στιγμή καθώς και εξαιρετικά άτυχοι. Αντί να προστρέξει σε στρατιωτικές δυνάμεις που ακόμα ήλεγχε, ο Ροβεσπιέρος κατέφυγε στο δημαρχείο, όπου δεν υπήρχαν στρατιωτικές δυνάμεις. Επίσης, ο αρχηγός του σώματος που έτρεξε προς βοήθειά του ήταν, αν και γενναίος αξιωματικός, μέθυσος και ανεύθυνος, με αποτέλεσμα η βοήθεια να καθυστερήσει την ώρα που οι πιο πολλές μονάδες ήταν πιστές στο Ροβεσπιέρο και μπορούσε ακόμα να ελέγξει τα γεγονότα.
Τελικώς, η χωροφυλακή πραγματοποίησε έφοδο στο Δημαρχείο για να τον συλλάβει, όπου, σύμφωνα με μία εκδοχή ορισμένων αυτοπτών μαρτύρων, ένας νεαρός χωροφύλακας, ονόματι Μερντά, θα τσακίσει με μια πιστολιά το σαγόνι του Ροβεσπιέρου. [36] Επικρατέστερη όμως είναι η εκδοχή ότι ο Ροβεσπιέρος αυτοτραυματίστηκε.[37] Όπως και να έχει, μόλις τσακίστηκε το πηγούνι του "Αδιάφθορου", ο Σαιν Ζυστ δεν έφερε επιπλέον αντίσταση, ο Κουτόν κύλησε με το αναπηρικό του καροτσάκι να ξεφύγει και κόντεψε να σκοτωθεί γλυστρώντας στις σκάλες, ο Λε Μπα αυτοκτόνησε ενώ ο αδελφός του, Αυγουστίνος Ροβεσπιέρος, τραυματίστηκε προσπαθώντας να διαφύγει από το μπαλκόνι του δημαρχείου πηδώντας από αρκετό ύψος στο πλακόστρωτο (δε σκοτώθηκε, γιατί έπεσε επάνω σε δύο ανθρώπους), την ώρα που ο λαός παρακολουθούσε τα δραματικά τεκταινόμενα παγωμένος.
Πολλοί άνθρωποι, υποστηρικτές του Ροβεσπιέρου, ξεσηκώθηκαν και ζήτησαν την αποφυλάκισή του, ενώ ο ίδιος ήταν αιφνιδιασμένος από την απρόσμενη τροπή των γεγονότων, καταματωμένος, με σκισμένα ρούχα. Όταν κάποιος του έδωσε ένα μαντίλι για να καλύψει την τραυματισμένη σιαγόνα του, τον ευχαρίστησε, λέγοντάς του: "Σας ευχαριστώ, κύριε".[38] Τελικώς, φυλακίστηκε στην Κονσιερζερί, δίπλα από το κελί όπου είχε φυλακιστεί παλαιότερα η Μαρία Αντουανέτα. Από εκεί έβγαινε κανείς μόνο για καρατόμηση.
Θάνατος
Η εκτέλεση του Ροβεσπιέρου και των συνεργατών του, σε λιθογραφία της εποχής. Ο αποκεφαλισμένος δεν είναι ο Ροβεσπιέρος, ο οποίος εικονίζεται (αρ. 10) ζωντανός να κρατά το τραυματισμένο σαγόνι του, αλλά ο Κουτόν.
Στις 28 Ιουλίου 1794, ημέρα Δευτέρα, ο Ροβεσπιέρος, με τραυματισμένο πιγούνι οδηγήθηκε στη λαιμητόμο, μαζί με 21 ακόμα συνεργάτες του.[39] Η διαδρομή με το κάρο στο οποίο ήταν δεμένος, ήταν εξουθενωτική. Παιδιά έριχναν αίμα βοδιού στο σπίτι όπου έμενε, το φτωχικό σπίτι του ξυλουργού Ντιπλέ. Η πλατεία όπου είχε στηθεί η γκιλοτίνα, στο κέντρο του Παρισιού, ήταν ασφυκτικά γεμάτη από κόσμο.
Πρώτος εκτελέστηκε ο Σαιν Ζυστ, ανεβαίνοντας αγέρωχα και αμίλητος τα σκαλιά. Μόλις ήρθε η σειρά του Μαξιμιλιανού, ο δήμιος θέλησε να κολακεύσει το μαινόμενο πλήθος, ταλαιπωρώντας τον Μαξιμιλιανό, αφαιρώντας με δύναμη τον επίδεσμο που συγκρατούσε την κάτω σιαγόνα του Ροβεσπιέρου. Τότε ο Μαξιμιλιανός έβγαλε μια κραυγή από τον ανυπόφορο πόνο του διαλυμένου του σαγονιού. [40] Έπειτα, έλαβε χώρα η εκτέλεση και υπήρξε απόλυτη σιγή στο συγκεντρωμένο πλήθος. Ο κούφιος αλλά δυνατός ήχος της λαιμητόμου σήμανε το τέλος του Ροβεσπιέρου. Ετάφη σε έναν κοινό τάφο μαζί με όλους τους υπόλοιπους εκτελεσθέντες στο Κοιμητήριο Ερανσίς[41] (όπου σήμερα βρίσκεται η πλατεία Προσπέρ-Γκουμπό). Την περίοδο μεταξύ 1844 και 1859 (πιθανόν το 1848), τα λείψανα όλων όσων είχαν ταφεί εκεί μεταφέρθηκαν στις Κατακόμβες των Παρισίων.
Κρίσεις
Ο Ροβεσπιέρος σήμερα θεωρείται αμφιλεγόμενο πρόσωπο. Άλλοι τον θεώρησαν δικτάτορα και άλλοι καλό, φλογερό και, κυρίως, υποδειγματικά ηθικό επαναστάτη. Διασημότερη είναι η εκδοχή ότι επρόκειτο περί ενός ανθρώπου απαράμιλλης ηθικής (στην παιδική του ηλικία έγινε μάρτυρας ενός καταπληγιασμένου κατάδικου που περνούσε με το κάρο πηγαίνοντας για εκτέλεση, συναντώντας τη ματιά του ανήμπορου αυτού ανθρώπου, ματιά που κατά τον ίδιο δεν ξέχασε ποτέ στη ζωή του) που στην προσπάθειά του να πλάσει έναν ιδανικό κόσμο όπως τον φανταζόταν, αναγκάστηκε να εξολοθρεύσει τους εχθρούς του, τους οποίους θεωρούσε βαθύτατα διεφθαρμένους και λαοπλάνους, αναδεικνύοντας έτσι την αντίφαση μεταξύ του ιδεαλιστικού υπόβαθρου και της πρακτικής εφαρμογής στον αδυσώπητο κόσμο της διαπάλης για την εγκόσμια εξουσία.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Ροβεσπιέρος απέτυχε να καταλάβει ότι η Γαλλία είχε πια ανάγκη από μια πολιτική συνθέσεων και συμφιλίωσης και όχι κατατμήσεων και αντιθέσεων, έστω κι αν αυτό θα έδινε τη δυνατότητα σε πολλούς διεφθαρμένους να συνεχίσουν τον πολιτικό τους βίο. Απέτυχε να καταλάβει ότι η δημοκρατία, ακόμα κι αν περιελάμβανε έναν αριθμό διεφθαρμένων πολιτικών, ήταν ο ασφαλέστερος δρόμος για την ανόρθωση της πολύπαθης γαλλικής γης.
Η συζήτηση γύρω από το πρόσωπό του συνεχίζεται μεταξύ των ιστορικών. Ένθερμοι υπερασπιστές του έχουν υπάρξει οι Έρνεστ Χάμελ, Κλοντ Μαζορίκ, Αλμπέρ Ματιέ και ο Έλληνας συγγραφέας Βλάσης Ρασσιάς[42].
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11922216p. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Maximilien, François, Marie, Isidore, Joseph De Robespierre». (Γαλλικά) Sycomore. 11798.
(Αγγλικά) SNAC. w6z89jbs. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 10339684. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γαλλικά) Babelio. 218599. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Maximilien-Robespierre. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Συλλογικό έργο, Εγκυκλοπαίδεια "2002", Αθήνα 1984, (νέα έκδοση) τ. 17, σελ. 283.
«Généalogie de Robespierre». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2006.
Carr 1972, σελ. 10.
«In Memory Of Maximillien (The Incorruptible) De Robespierre». Christian Memorials. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2009.
Scurr 2006, σελ. 20.
Scurr 2006, σελ. 22, 35.
Jenkins 2011
Haydon Doyle 2006, σελ. 56
Scurr 2006.
Rudé 1975.
"Robespierre, "Speech Denouncing the New Conditions of Eligibility," 22 October 1789", George Mason University. Retrieved 26-2-2017.
"Maximilien Robespierre", Department of History. Ohio State University. 1998. Retrieved 26-2-2017
Gauthier 1992, σελ. 129.
Scurr 2006, σελ. 22, 35.
Scurr 2006, σελ. 154.
Scurr 2006, σελ. 155.
Robespierre 2006.
Matrat 1975.
Bell 2007, σελ. 118.
Soboul 2005.
Robespierre 1958, σελ. 88–89, στο Tome IX, Discours.
Scurr 2006, σελ. 249–251.
Andress 2006, σελ. 178–79.
Fulop-Miller, Rene (16-4- 2013) (στα αγγλικά). Leaders, Dreamers And Rebels – An Account Of The Great Mass-Movements Of History And Of The Wish-Dreams That Inspired Them. Read Books Ltd. ISBN 9781473383692.
«Robespierre and the Terror | History Today». www.historytoday.com. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2017.
Robespierre, M. "The Cult of the Supreme Being", in Modern History Sourcebook, 1997
Scott 1974, σελ. 107.
Korngold, Ralph 1941, p. 365, Robespierre and the Fourth Estate Retrieved 27 Ιουλίου 2014.
Brink 1899, σελ. 399.
Carr 1972, σελ. 54.
Andress 2006, σελ. 343.
«Maximilien Robespierre | Biography, Facts, & Execution» (στα αγγλικά). Encyclopedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2017.
Schama 1989, σελ. 845–46.
(Γαλλικά) Landrucimetieres.fr
Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος (Maximilien Francois Marie Isidore de Robespierre, 6 Μαϊου 1758 – 28 Ιουλίου 1794), rassias.gr.
Πηγές-Βιβλιογραφία
Μάνφρεντ Άλμπερτ, Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος, πρώτη έκδοση Μόσχα, 1969 (εκδόσεις Ράππα)
Μάριος Βερέττας, Μαρά - Σεν-Ζιστ - Ροβεσπιέρος, Κείμενα, 1989 Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
Ρασσιάς Βλάσης, Λαιμητόμος Αρετή. Ροβεσπιέρος, Σαιν Ζυστ, Κουτόν, Αθήνα, 2007 (εκδόσεις Ανοιχτή Πόλη) ISBN 978-960-7748-39-5
Ντούρσμιντ Έρικ, Το Σφύριγμα της Λεπίδας, εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα, 2010
Andress, David (2006) (στα αγγλικά). The Terror: The Merciless War for Freedom in Revolutionary France. Farrar, Straus, and Giroux. ISBN 9780374273415.
Bean, Jennifer M.. Horak, Laura. Kapse, Anupama (2014) (στα αγγλικά). Silent Cinema and the Politics of Space. Indiana University Press. ISBN 9780253015075.
Bell, David (2007). The First Total War: Napoleon's Europe and the Birth of Warfare as We Know It. Houghton Mifflin Harcourt.
Brink, Jan ten (1899) (στα αγγλικά). Robespierre and the Red Terror. Hutchinson & Company.
Carr, John Laurence (1972) (στα αγγλικά). Robespierre; the force of circumstance. St. Martin's Press.
Courtois, Edme-Bonaventure. Robespierre, Maximilien (1828) (στα γαλλικά). Papiers inédits trouvés chez Robespierre, Saint-Just, Payan, etc: supprimés ou omis par Courtois; précédés du rapport de ce député à la Convention nationale; avec un grand nombre de fac-similé et les signatures des principaux personnages de la révolution. Baudouin frères.
Doyle, William (2002) (στα αγγλικά). The Oxford History of the French Revolution. OUP Oxford. ISBN 9780191608292.
Dunn, Susan (2000) (στα αγγλικά). Sister Revolutions: French Lightning, American Light. Macmillan. ISBN 9780571199891.
Furet, François (1989a). Interpreting the French Revolution. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 0521280494. Ανακτήθηκε στις 26 January 2014.
Furet, François. Ozouf, Mona (1989b) (στα αγγλικά). A Critical Dictionary of the French Revolution. Harvard University Press. ISBN 9780674177284.
Gauthier, Florence (1992). Triomphe et mort du droit naturel en Révolution : 1789, 1795, 1802 (1. éd. έκδοση). Paris: Presses Univ. de France. ISBN 978-2130446934.
Hampson, Norman (1974) (στα αγγλικά). The Life and Opinions of Maximilien Robespierre. Duckworth. ISBN 9780715607411.
Haydon, Colin. Doyle, William (2006) (στα αγγλικά). Robespierre. Cambridge University Press. ISBN 978-0521026055. A collection of essays covering not only Robespierre's thoughts and deeds but also the way he has been portrayed by historians and fictional writers alike.
Reviewed στο Wayback Machine (αρχειοθετήθηκε 9 June 2007[Date mismatch]) by Hilary Mantel in the London Review of Books, Vol. 22, No. 7, p. 30 March 2000.
Hunt, Lynn Avery (2004) (στα αγγλικά). Politics, Culture, and Class in the French Revolution. University of California Press. ISBN 9780520241565.
Ishay, Micheline (1995). Internationalism and Its Betrayal. U. of Minnesota Press.
Israel, Jonathan (2014) (στα αγγλικά). Revolutionary Ideas: An Intellectual History of the French Revolution from The Rights of Man to Robespierre. Princeton University Press. ISBN 9781400849994.
Jenkins, Cecil (2011) (στα αγγλικά). A Brief History of France. Running Press. ISBN 978-0762441204.
Jordan, David P. (2013) (στα αγγλικά). Revolutionary Career of Maximilien Robespierre. Simon and Schuster. ISBN 9781476725710.
Kennedy, Michael L. (1988). The Jacobin clubs in the French Revolution: the Middle Years.. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ISBN 0691055262.
Kerr, Gordon (2013) (στα αγγλικά). Leaders Who Changed the World: The extraordinary inspiration of those who create history. Canary Press eBooks. ISBN 9781907795305.
Laurent, Gustave (1939) (στα French). Oeuvres Completes de Robespierre. Nancy: Imprimerie de G. Thomas. OCLC 459859442.
Martin, Jean-Clément (2006) (στα γαλλικά). Violence et Révolution : essai sur la naissance d'un mythe national. Paris: Éd. du Seuil. ISBN 978-2020438421.
Mathiez, Albert (1927) (στα αγγλικά). The French Revolution. Williams and Norgate.
Mathiez, Albert (1977). «ROBESPIERRE: L'HISTOIRE ET LA LEGENDE». Annales historiques de la Révolution française 49 (227): 5–31.
Mathiez, Albert (1988). Etudes sur Robespierre : 1758–1794. Paris: Messidor. ISBN 978-2209060498.
Matrat, Jean (1975). Robespierre : or, The tyranny of the majority. New York: Scribner. ISBN 978-0684140551.
McPhee, Peter (2012) (στα αγγλικά). Robespierre: A Revolutionary Life. Yale University Press. ISBN 0300118112.
Pfeiffer, Laura Belle (1913) (στα αγγλικά). The Uprising of June 20, 1792. University of Nebraska.
Robespierre, Charlotte (2006). Mémoires (Nouv. éd. έκδοση). Paris: Nouveau monde éd.. ISBN 978-2847361766.
Robespierre, Maximilien de (1958). Bouloiseau, Marc. Lefebvre, Georges; Soboul, Albert και άλλοι, επιμ (στα French). Oeuvres de Maximilien Robespierre. PUF..
Rudé, George F. E. (1975) (στα αγγλικά). Robespierre: portrait of a Revolutionary Democrat. Collins. political portrait of Robespierre, examining his changing image among historians and the different aspects of Robespierre as an 'ideologue', as a political democrat, as a social democrat, as a practitioner of revolution, as a politician and as a popular leader/leader of revolution, it also touches on his legacy for the future revolutionary leaders Vladimir Lenin and Mao Zedong.
Schama, Simon (1989). Citizens: A Chronicle of the French Revolution. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 0-394-55948-7.
Scott, Otto J. (1974) (στα αγγλικά). Robespierre: The Voice of Virtue. Transaction Publishers. ISBN 9781412849166.
Scurr, Ruth (2006) (στα αγγλικά). Fatal Purity: Robespierre and the French Revolution. New York: Macmillan. ISBN 9780805082616.
Reviewed στο Wayback Machine (αρχειοθετήθηκε 9 June 2007) by Hilary Mantel in the London Review of Books, Vol. 28 No. 8, 20 April 2006.
Reviewed by Sudhir Hazareesingh in the Times Literary Supplement, 7 June 2006.
Serna, Pierre (2005). La République des girouettes : (1789–1815 ... et au-delà) : une anomalie politique: la France de l'extrême centre. Seyssel: Champ Vallon. ISBN 9782876734135.
Soboul, Albert (2005). Dictionnaire historique de la Révolution française (1. éd. έκδοση). Paris: Quadrige / PUF. ISBN 978-2130536055.
Soboul, Albert (1974) (στα αγγλικά). The French Revolution, 1787–1799: from the storming of the Bastille to Napoleon. Vintage Books. ISBN 9780394712208.
Thompson, J.M. (1988). Robespierre. New York, NY: B. Blackwell. ISBN 978-0631155041.
Popkin, Jeremy D. (2010) (στα αγγλικά). You Are All Free: The Haitian Revolution and the Abolition of Slavery. Cambridge University Press. ISBN 9780521517225.
Vovelle, Michel (2011) (στα γαλλικά). La Révolution française (1789–1799). Armand Colin. ISBN 9782200271183.
Ταινίες
Δαντών (1982), σε σκηνοθεσία Αντρζέι Βάιντα.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Βιογραφία του Ροβεσπιέρου
Άρθρο της Nicole Rae de Gioia-Keane στην επιθεώρηση "Anamesa"
ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ, Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος 1758-1794 Αδιάφθορος και αιμοσταγής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
