O Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν (Jean-François Champollion, 23 Δεκεμβρίου 1790 – 4 Μαρτίου 1832) ήταν Γάλλος λόγιος, φιλόλογος, ανατολιστής και αιγυπτιολόγος.
Ο Σαμπολλιόν γενικώς θεωρείται πατέρας της Αιγυπτιολογίας. Χρησιμοποιώντας ως θεμέλιο τμήμα του έργου του Τόμας Γιανγκ (Thomas Young) και του Γουίλιαμ Μπανκς, ο Σαμπολλιόν μετέφρασε τμήματα της στήλης της Ροζέττας το 1822, υποδεικνύοντας ότι η Αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα ήταν παρόμοια με την Κοπτική γλώσσα, και ότι το σύστημα γραφής ήταν ένας συνδυασμός φωνητικών και ιδεογραφικών συμβόλων.
Βίος
Γεννήθηκε στο Φιζεάκ (Figeac), στο Λο (Lot) της Γαλλίας, και ήταν το τελευταίο από τα επτά παιδιά της οικογένειας (δύο από τα οποία πέθαναν πριν τη γέννησή του). Έζησε στην Γκρενόμπλ (Grenoble) αρκετά χρόνια και από την παιδική του ηλικία ήδη επέδειξε ασυνήθιστη γλωσσολογική δεξιότητα. Ήδη στην ηλικία των 16 ετών γνώριζε αρκετές γλώσσες και είχε παρουσιάσει ένα δοκίμιό του στην Ακαδημία της Γκρενόμπλ σχετικά με την Κοπτική γλώσσα. Στην ηλικία των 20 μιλούσε την Λατινική, την αρχαία Ελληνική, την Εβραϊκή, την Αμχαρική, τη Σανσκριτική, την Αβεστανική, τα Παχλαβί, την Αραβική, τη Συριακή, τη Χαλδαϊκή, την Περσική και την Κινεζική πέραν της Γαλλικής.[16] Σε ηλικία 24 ετών συγγράφει το ΄΄Η Αίγυπτος την εποχή των Φαραώ΄΄.[17]
Το 1809, έγινε βοηθός καθηγητή της Ιστορίας στην Γκρενόμπλ. Το ενδιαφέρον του για τις ανατολικές γλώσσες, ιδιαίτερα την Κοπτική, οδήγησε τους ιθύνοντες να του αναθέσουν το καθήκον της αποκρυπτογράφησης της τότε νεοανακαλυφθείσης στήλης της Ροζέττας. Με το συγκεκριμένο έργο ασχολήθηκε την περίοδο 1822–1824. Η δημοσίευση (1824) του Précis du système hiéroglyphique έγινε αιτία ανάπτυξης της σύγχρονης Αιγυπτιολογίας.
Το μεγάλο ενδιαφέρον του για την Αιγυπτιολογία απέκτησε κατά τη διάρκεια των Αιγυπτιακών εκστρατειών του Ναπολέοντα Α΄ 1798–1801. Αργότερα ο Σαμπολλιόν έγινε καθηγητής Αιγυπτιολογίας στο Γαλλικό Κολλέγιο.
Αίγυπτος
Το 1828 και το 1829, ο Σαμπολιόν ηγήθηκε της γαλλοτοσκανικής αποστολής στην Αίγυπτο, μαζί με τον Ιππόλυτο Ροζελλίνι, τον καθηγητή Ανατολικών γλωσσών στο πανεπιστήμιο της Πίζα. Ταξίδεψε προς τις πηγές του Νείλου και μελέτησε έναν μεγάλο αριθμό μνημείων και επιγραφών. Τα αποτελέσματα της αποστολής δημοσιεύθηκαν μετά θάνατον στο εκτεταμένο έργο Monuments de l'Egypte et de la Nubie το 1845 (Μνημεία της Αιγύπτου και της Νουβίας). Δυστυχώς, η αποστολή του Σαμπολλιόν αμαυρώθηκε από περιστάσεις ανεξέλεγκτης καταστροφής. Μελετώντας την Κοιλάδα των Βασιλέων, κατέστρεψε ανεπανόρθωτα το KV17, τον τάφο του Σέτι Α', μετακινώντας μεγάλα τμήματα του τοίχου με κατοπτρικές σκηνές. Οι σκηνές βρίσκονται σήμερα στις συλλογές του Λούβρου και στο μουσείο της Φλωρεντίας.
Εξαντλημένος από την κοπιώδη εργασία κατά τη διάρκεια και μετά την επιστημονική αποστολή του στην Αίγυπτο, ο Σαμπολλιόν πέθανε εξαιτίας αποπληκτικού επεισοδίου στο Παρίσι το 1832 στην ηλικία των 41 ετών και ετάφη στο κοιμητήριο Περ Λασέζ (Père Lachaise). Ο πρεσβύτερος αδελφός του, Ζακ Ζοζέφ Σαμπολλιόν-Φιζεάκ (Jacques Joseph Champollion-Figeac) εξέδωσε ορισμένα από τα έργα του. Ο γιος του Ζακ Ζοζέφ, ο Αιμέ-Λουΐ (1812–1894), έγραψε μια βιογραφία για τους δύο αδελφούς.
Αιγυπτιακά ιερογλυφικά
Ο Τόμας Γιανγκ υπήρξε ένας από τους πρώτους που εν μέρει αποκρυπτογράφησαν επιτυχώς τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Έως το 1814 είχε μεταφράσει πλήρως την "εγχώρια" (δημοτική, με σύγχρονους όρους) των κειμένων της στήλης της Ροζέττας και λίγα χρόνια αργότερα έκανε σημαντική πρόοδο προς την κατεύθυνση της κατανόησης του ιερογλυφικού αλφάβητου. Το 1823 δημοσίευσε το Account of the Recent Discoveries in Hieroglyphic Literature and Egyptian Antiquities, (Απολογισμός των πρόσφατων ανακαλύψεων στην ιερογλυφική λογοτεχνία και τις αιγυπτιακές αρχαιότητες). Ορισμένα από τα συμπεράσματα του Γιανγκ δημοσιεύθυκαν στο περίφημο άρθρο "Egypt" (Αίγυπτος) που έγραψε για της έγκδοση της Encyclopædia Britannica το 1818.
Όταν ο Σαμπολλιόν δημοσίευσε τη μετάφρασή του στα ιερόγλυφα, ο Γιανγκ επαίνεσε το έργο του, αλλά δήλωσε επίσης ότι ο Σαμπολλιόν στήριξε το σύστημά του στα άρθρα του και ζήτησε να αναγνωριστεί το τμήμα της συμβολής του. Ο Σαμπολλιόν ωστόσο ήταν απρόθυμος να μοιραστεί τα εύσημα. Με το σχίσμα που ακολούθησε, ωθούμενο επίσης από τις πολιτικές εντάσεις εκείνης της εποχής, οι Βρετανοί υποστήριξαν τον Γιανγκ και οι Γάλλοι τον Σαμπολλιόν. Ο Σαμπολλιόν με την ιερογλυφική γραμματική υπέδειξε ορισμένα λάθη του Γιανγκ και επέμεινε στον ισχυρισμό ότι αποκρυπτογράφησε μόνος τα ιερόγλυφα. Ωστόσο, μετά το 1826, ως διευθυντής του Λούβρου επέτρεψε στον Γιανγκ να έχει πρόσβαση στα χειρόγραφα της δημοτικής.
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11895998s. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Comité des travaux historiques et scientifiques. 77. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w6ht4fk8. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Encyclopædia Britannica». (Αγγλικά) Encyclopædia Britannica Online.
www.umass.edu/wsp/philology/gallery/champollion.html.
www.museechampollion-isere.fr/1791-jean-francois-champollion-1790-1832-.htm.
www.histoire-medecine.fr/articles-histoire-de-la-medecine-jean-francois-champollion.php.
sdei.senckenberg.de/biographies/information.php?id=5397. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
www.bbc.co.uk/history/historic_figures/champollion_jean.shtml.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
www.britannica.com/biography/Jean-Francois-Champollion.
www.nytimes.com/1999/08/29/travel/figeac-s-flair-for-the-egyptian.html.
www.thenational.ae/arts-culture/books/cracking-the-egyptian-code.
Singh, Simon, The Code Book: The Science of Secrecy from Ancient Egypt to Quantum Cryptography, Anchor, 2000, ISBN 0-385-49532-3
Jean Bottero, «Πρόοδος της ιστορικής έρευνας-οι ιστορικές εποχές -η αρχαία Αίγυπτος», στο: Συλλογικό: Encyclopédie de la Pléiade. Ιστορία και μέθοδοί της. Τόμος Α' Γενικά προβλήματα, μτφρ.Ελένης Στεφανάκη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2006, σελ.230
Reeves, N (1996), The Complete Valley of the Kings
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ζαν-Φρανσουά Σαμπολλιόν στο KMT: A Modern Journal of Ancient Egypt
Πηγές στο Βιβλική Αρχαιολογίαy
Η Grammaire Egyptienne του Champollion
Λέξεις κλειδιά: ξεκλειδώνοντας τις χαμένες γλώσσες "The Keys of Egypt" - Lesley and Roy Atkins, ένα βιβλίο για τον Σαμπολιόν στην Guardian/London Review of Books.
Ζαν-Φρανσουά Σαμπολλιόν στο BBC History
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
