.
Ο Ζαν Καβαγιές (Jean Cavaillès, 15 Μαΐου 1903 – 17 Φεβρουαρίου 1944) ήταν Γάλλος φιλόσοφος και μαθηματικός, που ειδικεύθηκε στη φιλοσοφία της επιστήμης. Πήρε μέρος στη Γαλλική Αντίσταση κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς στο Αράς.
Σπουδές και σταδιοδρομία
Ο Καβαγιές γεννήθηκε στην κωμόπολη Saint-Maixent-l'École του νομού Deux-Sèvres. Αφού πήρε το πτυχίο του στα μαθηματικά, έγινε δεκτός στην École Normale Supérieure το 1923. Το 1927 πέρασε με επιτυχία τις ανταγωνιστικές εξετάσεις agrégation και το επόμενο έτος άρχισε μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία. Κέρδισε μια υποτροφία του Ιδρύματος Ροκφέλερ για τα έτη 1929-1930. Μεταξύ του 1929 και του 1935 ήταν βοηθός διδασκαλίας στην École Normale Supérieure, και στη συνέχεια, το 1936, δίδαξε στο Λύκειο της Αμιένης (το σημερινό Lycée Louis-Thuillier). Το 1937 υποστήριξε επιτυχώς τη διπλή διδακτορική διατριβή του (κύρια διατριβή με τίτλο Méthode axiomatique et formalisme και συμπληρωματική με τίτλο Remarques sur la formation de la théorie abstraite des ensembles) υπό την επίβλεψη του Λεό Μπρεσβίκ στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Ως διδάκτορας πλέον, έγινε λέκτορας της Γενικής και της Λογικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.
Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Μετά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Καβαγιές κινητοποιήθηκε το 1939 ως υπολοχαγός του πεζικού με το 43ο Σύνταγμα, ενώ μετά αποσπάστηκε στο επιτελείο της 4ης Αποικιακής Μεραρχίας. Τιμήθηκε δύο φορές για το θάρρος του. Αιχμαλωτίσθηκε στις 11 Ιουνίου 1940, αλλά στα τέλη Ιουλίου 1940 απέδρασε από το Βέλγιο και κατέφυγε στο Κλερμόν-Φεράν, όπου το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου αναδιοργανωνόταν.
Στα τέλη Δεκεμβρίου του 1940, ο Καβαγιές συνάντησε τον Εμανυέλ ντ' Αστιέ (Emmanuel d'Astier de la Vigerie), με τον οποίο δημιούργησαν μία μικρή ομάδα αντιστασιακών, γνωστή ως «η Τελευταία Στήλη». Προκειμένου να έχουν ένα ευρύτερο ακροατήριο, αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια εφημερίδα, η οποία επρόκειτο να εξελιχθεί στη σημερινή Libération. Ο Καβαγιές συμμετείχε ενεργά στη σύνταξη της εφημερίδας, της οποίας η πρώτη έκδοση εμφανίστηκε τον Ιούλιο του 1941.
Το 1941 ο Καβαγιές διορίσθηκε καθηγητής στη Σορβόννη και άφησε το Κλερμόν-Φεράν για το Παρίσι, όπου βοήθησε στη δημιουργία της αντιστασιακής ομάδας Libération-Nord, ως μέλος της διοικητικής επιτροπής της.
Τον Απρίλιο του 1942, με την υποκίνηση του Κριστιάν Πινώ, το Κεντρικό Γραφείο Πληροφοριών και Δράσεως (Bureau Central de Renseignements et d'Action), που ιδρύθηκε στο Λονδίνο από τους Ελεύθερους Γάλλους, ανέθεσε στον Καβαγιές τον σχηματισμό ενός δικτύου κατασκοπείας στη Βόρεια Ζώνη της κατεχόμενης Γαλλίας, του «Cohors». Πράγματι, ο Καβαγιές τέθηκε επικεφαλής του δικτύου, μάλιστα σχημάτισε παρόμοια ομάδα και στο Βέλγιο.
Στη Ναρμπόν συνελήφθη μαζί με τον Πινώ από τη γαλλική αστυνομία τον Σεπτέμβριο του 1942. Μετά από μία πρώτη αποτυχημένη απόπειρα να αποδράσει στο Λονδίνο, φυλακίσθηκε στο Μονπελιέ, στο στρατόπεδο-φυλακή του Saint-Paul d' Eyjeaux, από το οποίο δραπέτευσε στα τέλη Δεκεμβρίου του 1942. Στην αιχμαλωσία βρήκε τον χρόνο και συνέγραψε και βιβλίο της ειδικότητάς του, το οποίο εκδόθηκε μεταθανατίως το 1946, με επιμέλεια του φιλοσόφου και επιστημολόγου Ζωρζ Κανγκυλέμ και του μαθηματικού Σαρλ Ερεσμάν με τον τίτλο Sur la logique et la theorie de la science (= «Επί της λογικής και της θεωρίας της επιστήμης»).
Αποκηρυγμένος ως «δημόσιος εχθρός» από την κατοχική κυβέρνηση του Βισύ και καταζητούμενος από την αστυνομία της, διέφυγε μυστικά στο Λονδίνο τον Φεβρουάριο του 1943. Εκεί συνάντησε τον στρατηγό Σαρλ ντε Γκωλ σε αρκετές περιπτώσεις.
Επέστρεψε στη Γαλλία στις 15 Απριλίου και παραιτήθηκε από την επιτροπή διοικήσεως του αντιστασιακού κινήματος Libération, προκειμένου να αφοσιωθεί πλήρως στην απευθείας δράση. Υπήρξε ο επικεφαλής της ομάδας των δολιοφθορών των καταστημάτων του γερμανικού πολεμικού ναυτικού στη Βρετάνη και των γερμανικών ραδιοφωνικών εγκαταστάσεων στην ακτή.
Κατόπιν προδοσίας ενός εκ των συνδέσμων του, ο Καβαγιές συνελήφθη στις 28 Αυγούστου 1943 στο Παρίσι μαζί με την αδελφή του. Βασανίστηκε, φυλακίστηκε στις Φυλακές Fresnes, μετά στην Κομπιένη, μεταφέρθηκε στο Αράς και εκτελέσθηκε εκεί στις 17 Φεβρουαρίου 1944. Τάφηκε στο Αράς κάτω από έναν ξύλινο σταυρό που έγραφε «άγνωστος nο. 5», αλλά στην πραγματικότητα η ταυτότητα της σορού ήταν γνωστή, οπότε μεταπολεμικά, το 1946, μεταφέρθηκε στην Κρύπτη της Σορβόννης, στο Παρίσι.
Τιμητικές διακρίσεις
Το «Κέντρο Καβαγιές» (Centre Cavaillès) της École Normale Supérieure, που ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1969, ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του, όντας «Κέντρο για τη Μελέτη της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας της Επιστήμης». Στα επίσημα εγκαίνιά του, ο προαναφερθείς Ζωρζ Κανγκυλέμ είπε στην ομιλία του: «`Ενας φιλόσοφος-μαθηματικός φορτωμένος με εκρηκτικά, με καθαρότητα σκέψεως και αδυσώπητος, αποφασισμένος χωρίς αισιοδοξία. Αν αυτός δεν είναι ένας ήρωας, τότε τι είναι ένας ήρωας;»([4]
Ο Καβαγιές τιμήθηκε και με γαλλικό γραμματόσημο, το έκτο στη μεγάλη σειρά «Ήρωες της Αντιστάσεως» (23 γραμματόσημα, 1957-1961).
Στρατιωτικές διακρίσεις
Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής
Τάγμα της Απελευθέρωσης – απόφαση της 20ης Νοεμβρίου 1944
Σταυρός του Πολέμου (Croix de guerre) 39/45
Μετάλλιο Αντίστασης
Τάγμα του Βελγικού Στέμματος (με φοίνικα)
Μετάλλιο Αντίστασης (βελγικό)
Εργογραφία
(οι γαλλικοί τίτλοι δίνονται μεταφρασμένοι, χωρίς το έργο να έχει μεταφρασθεί στην ελληνική)
Briefwechsel Cantor-Dedekind, επιμ. E. Noether και J. Cavaillès, εκδ. Hermann, Παρίσι 1937
Αξιωματική μέθοδος και φορμαλισμός (κύρια διδακτορική διατριβή), Hermann, Παρίσι 1938
Παρατηρήσεις επί της διαμορφώσεως της αφηρημένης θεωρίας των συνόλων (συμπληρωματική διδακτορική διατριβή), Hermann, Παρίσι 1938
Φιλοσοφικές δοκιμές, Hermann, Παρίσι 1939
«Of the collective with the bet», Review of metaphysics and morals, τόμος XLVII, 1940, σσ. 139–163
«The mathematical thought», συζήτηση με τον Albert Lautman (4 Φεβρουαρίου 1939), Bulletin of the French Company of philosophy, τόμος 40, 1946
Πεπερασμένο και συνεχές, Hermann, Παρίσι 1947
Επί της λογικής και της θεωρίας της επιστήμης, PUF, Παρίσι 1947
Δοκίμιο για το πρόβλημα της θεμελίωσης των μαθηματικών
Πλήρη έργα φιλοσοφίας της επιστήμης, Hermann, Παρίσι 1994
Παραπομπές
Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11895625r. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
(Γαλλικά) Babelio. 85078. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Library of Congress Authorities. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. n82131805. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2020.
Georges Canguihem: Vie et mort de Jean Cavaillès, Éditions Allia, Παρίσι 2004, σελ. 35.
Βιβλιογραφία
Canguilhem, Georges: Vie et mort de Jean Cavaillès, εκδ. Allia, 1996
Azema, Jean-Pierre & Aglan, Alya: Jean Cavaillès: Résistant ou La Pensée en actes, Flammarion, Παρίσι 2002
Cassou-Noguès, Pierre. De l'expérience mathématique : essai sur la philosophie des sciences de Jean Cavaillès, Vrin, Παρίσι 2001
Ferrières, Gabrielle: Jean Cavaillès: Un philosophe dans la guerre, 1903-1944, Félin, Παρίσι 2003
Πηγές
Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη-Πάτση», τόμος 14, σσ. 501-502
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
