O Ζαν Μπουριντάν (Jean Buridan, 1292 - 1363) ήταν ένας Γάλλος ιερέας που έσπειρε τους σπόρους της Κοπερνίκειας επανάστασης στην Ευρώπη. Ανέπτυξε την έννοια του impetus (ώθηση), το πρώτο βήμα προς την σύγχρονη έννοια της αδράνειας, και μια σημαντική εξέλιξη στην ιστορία της μεσαιωνικής επιστήμης. Το όνομά του είναι περισσότερο ακουστό με το νοητικό πείραμα γνωστό ως ο Γάιδαρος του Μπουριντάν (ένα νοητικό πείραμα που δεν εμφανίζεται στα υπάρχοντα γραπτά του).

Καριέρα

Γεννημένος, πιθανότατα, στη Μπετύν της Γαλλίας, ο Μπουριντάν σπούδασε και αργότερα δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Παραδόξως, πέρασε ακαδημαϊκή ζωή του στη Σχολή των Τεχνών, αντί της απόκτησης του διδακτορικού διπλώματος στην Θεολογία, που προετοίμαζε συνήθως το δρόμο για μια καριέρα στην Φιλοσοφία. Υποστήριξε περαιτέρω την πνευματική ανεξαρτησία του, παραμένοντας ένας κοσμικός κληρικός, αντί να ενταχθεί σε ένα θρησκευτικό τάγμα. Από το 1340, η αυτοπεποίθησή του είχε μεγαλώσει αρκετά για να ξεκινήσει μια επίθεση στον προκάτοχό του, Ουίλλιαμ του Όκκαμ. Ο Μπουριντάν επίσης έγραψε λύσεις για παράδοξα, όπως το παράδοξο του ψεύτη. Ένα διάταγμα του Λουδοβίκου ΙΑ΄, το 1473, που στρεφόταν κατά των νομιναλιστών, απαγόρευσε την ανάγνωση των έργων του.

Ο επίσκοπος Άλμπερτ της Σαξονίας, ο ίδιος γνωστός ως δάσκαλος της λογικής, ήταν από τους πιο αξιοσημείωτους μαθητές του.
Θεωρία του impetus

Η έννοια της αδράνειας ήταν ξένη προς την φυσική του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης, και οι περιπατητικοί οπαδοί του, έκριναν ότι ένα σώμα ήταν διατηρούνταν σε κίνηση μόνο με τη δράση μιας συνεχούς εξωτερικής δύναμης. Έτσι, κατά την αριστοτελική άποψη, ένα βλήμα που κινείται μέσω του αέρα θα οφείλει την συνεχή κίνησή του χάρη σε δίνες ή δονήσεις στο περιβάλλον μέσο, ​​ένα φαινόμενο γνωστό ως αντιπερίσταση. Σε περίπτωση απουσίας μιας εγγύς δύναμης, το σώμα θα έμενε ακίνητο σχεδόν αμέσως.

Ο Ζαν Μπουριντάν, ακολουθώντας τα χνάρια του Ιωάννη του Φιλόπονου και του Αβικέννα, πρότεινε ότι η κίνηση αυτή διατηρείται με κάποια ιδιότητα του σώματος, η οποία του προσδόθηκε όταν τέθηκε σε κίνηση. Ο Μπουριντάν ονόμασε την ιδιότητα διατήρησης της κίνησης, impetus (ώθηση). Επιπλέον, απέρριψε την άποψη ότι το impetus διαλύεται αυθόρμητα (αυτή είναι η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη θεωρία ώθησης του Μπουριντάν και των προκατόχων του), υποστηρίζοντας ότι ένα σώμα θα συλληφθεί από τις δυνάμεις αντίστασης του αέρα και της βαρύτητας που μπορεί να αντιτίθενται στην ώθησή του. Ο Μπουριντάν περαιτέρω έκρινε ότι το impetus ενός σώματος αυξάνεται με την ταχύτητα με την οποία τέθηκε σε κίνηση, και με την ποσότητα της ύλης του. Σαφώς, το impetus του Μπουτιντάν είναι στενά συνδεδεμένο με τη σύγχρονη έννοια της ορμής. Ο Μπουριντάν είδε το impetus ως αυτό που προκαλεί την κίνηση του αντικειμένου. Ο Μπουριντάν ανέμενε τον Ισαάκ Νεύτωνα, όταν έγραφε:

...μετά την αποχώρηση από το χέρι του ρίπτη, το βλήμα μετακινείται από μια ώθηση (impetus) που του δόθηκε από τον ρίπτη και θα συνεχίσει να κινείται για όσο διάστημα η ώθηση παραμένει ισχυρότερη από την αντίσταση, και είναι αόριστης διάρκειας όσο αυτή δεν έχει μειωθεί και καταστραφεί από μια αντίθετη δύναμη που αντιστέκεται σε αυτή ή από κάτι που το αποκλίνει σε μια αντίθετη κίνηση[1]

Ο Μπουριντάν χρησιμοποίησε την θεωρία του impetus για να δώσει μια ακριβή ποιοτική περιγραφή της κίνησης των βλημάτων αλλά είδε τελικά τη θεωρία του ως διόρθωση στον Αριστοτέλη, διατηρώντας κύριες περιπατητικές πεποιθήσεις που περιλαμβάναν μια βασική ποιοτική διαφορά ανάμεσα στην κίνηση και την ακινησία.
Υποσημειώσεις

T.F.Glick, S.J.Livesay, F.Wallis, Medieval Science, Technology and Medicine:an Encyclopedia,p.107 [1]

Γάλλοι

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library