Η Ιζαμπέλ Άν Μαντλέν Υπέρ (Isabelle Anne Madeleine Huppert, 16 Μαρτίου 1953) είναι Γαλλίδα ηθοποιός. Από την πρώτη της εμφάνιση το 1971, έχει παίξει σε περισσότερες από 100 ταινίες.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στο Παρίσι στις 16 Μαρτίου 1953. Η Υπέρ είναι κόρη της Ανίκ Μπω, καθηγήτριας αγγλικών, και του Ραϊμόν Υπέρ, κατασκευαστή χρηματοκιβωτίων. Έχει τρεις αδελφές και έναν αδελφό. Ο πατέρας της κατάγεται από Εβραίους της Ουγγαρίας αλλά είχε προσηλυτιστεί στον καθολικισμό. Η Υπέρ γεννήθηκε στο Παρίσι και πέρασε την παιδική της ηλικία στο δυτικό προάστιο της πόλης Ville-d’Avray. Η μητέρα της την ενθάρρυνε να γίνει ηθοποιός από νεαρή ηλικία. Φοίτησε στο Ωδείο των Βερσαλλιών καθώς επίσης και στο Εθνικό Ωδείο Δραματικής Τέχνης του Παρισιού (CNSAD). Σπούδασε Σλαβικές και Ανατολικές γλώσσες στη σχολή του Κλισί, από όπου πήρε πτυχίο στη Ρώσικη γλώσσα.

Έκανε πρώτα το ντεμπούτο της στην τηλεόραση το 1971 και μετά ένα χρόνο στον κινηματογράφο, με την ταινία «Οι πειρασμοί μιας δεκαεξάχρονης». Για την ερμηνεία της στην ταινία «Για μια νύχτα αγάπης» κέρδισε το Βραβείο BAFTA, ως πρωτοεμφανιζόμενη πρωταγωνίστρια κι έτσι άρχισε η διεθνής αναγνώριση. Συνεργάστηκε με μερικούς από τους σπουδαιότερους Γάλλους σκηνοθέτες όπως ο Γκοντάρ, ο Αντρέ Τεσινέ, ο Μπερτράν Μπλιέ, ο Μπερτράν Ταβερνιέ και ο Κλοντ Σαμπρόλ. Με τον Σαμπρόλ μάλιστα συνεργάστηκε τακτικά και στα 35 χρόνια γνωριμίας τους πρωταγωνίστησε σε 7 ταινίες του.

Η Υπέρ συνηθίζει να ενσαρκώνει αινιγματικούς και συναισθηματικά απόμακρους χαρακτήρες. Έχει υπηρετήσει όλα τα είδη της Έβδομης Τέχνης, από την κωμωδία, στο κοινωνικό δράμα και από τη λογοτεχνική μεταφορά στο φιλμ νουάρ. Διακρίνεται για τον επαγγελματισμό της και τις τολμηρές και αντισυμβατικές επιλογές της όσον αφορά ασυνήθιστες συνεργασίες με ανεξάρτητους σκηνοθέτες και δύσκολους ρόλους. Ο Τύπος την έχει συχνά χαρακτηρίσει εγκεφαλική ηθοποιό και διανοούμενη αλλά η ίδια αρνείται αυτούς τους χαρακτηρισμούς[1]. Δεν είναι λίγες και οι συνεργασίες της σε διεθνείς παραγωγές με καταξιωμένους σκηνοθέτες, όπως ο Μάουρο Μπολονίνι, οι αδελφοί Ταβιάνι, ο Αντρέι Βάιντα, ο Μίκαελ Χάνεκε κ.ά.

Η Υπέρ ήταν η πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του 62ου Φεστιβάλ των Καννών το 2009[2] ενώ είχε υπάρξει και στο παρελθόν μέλος της επιτροπής αρκετές φορές.

Σημαντική είναι και η ενασχόλησή της με το θέατρο. Έχει προταθεί 5 φορές για τα θεατρικά βραβεία «Μολιέρος» για την ερμηνεία της σε κλασσικά έργα όπως η Μήδεια (2001), η «Έντα Γκάμπλερ»[3] (2005) του Ίψεν κ.α. Το 2013 συμπρωταγωνίστησε με την Κέιτ Μπλάνσετ στο έργο του Ζαν Ζενέ «Οι δούλες»[4], σε μια παραγωγή του Θεατρικού Θιάσου του Σίδνεϊ.

Έχει ανέβει το θεατρικό σανίδι και στην Αθήνα, αρχικά το 2008 με το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μίλερ, στη συνέχεια το 2010 με το «Ένα λεωφορείο, διασκευή του Λεωφορείου ο Πόθος του Ουίλιαμς» και το 2014 με τις «Ψευδοεξομολογήσεις» του Μαριβώ[5]

Το 1999 χρίστηκε Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής[6].
Φιλμογραφία

Έτος	Επίσημος τίτλος της ταινίας	Ελληνικός τίτλος	Σκηνοθέτης
1972	Faustine et le bel été	Οι πειρασμοί μιας δεκαεξάχρονης	Nina Companeez
1972	Le bar de la fourche		Alain Levent
1972	César et Rosalie	Καίσαρ και Ροζαλί	Claude Sautet
1974	Glissements progressifs du plaisir		Alain Robbe-Grillet
1974	Les Valseuses	Ο Χορός των Διεφθαρμένων	Bertrand Blier
1974	L'ampélopède		Rachel Weinberg
1975	Sérieux comme le plaisir		Robert Benayoun
1975	Dupont Lajoie		Yves Boisset
1975	Rosebud	Επιχείρηση: Μαύρος Σεπτέμβρης	Otto Preminger
1975	Aloïse		Liliane de Kermadec
1975	Le grand délire		Denis Berry
1976	Docteur Françoise Gailland	Η μεγάλη στιγμή	Jean-Louis Bertuccelli
1976	Le juge et l'assassin	Ο ανακριτής και ο δολοφόνος	Bertrand Tavernier
1976	Le petit Marcel		Jacques Fansten
1976	Je suis Pierre Rivière		Christine Lipinska
1977	La dentellière	Για μια νύχτα αγάπης	Claude Goretta
1977	Les indiens sont encore loin		Patricia Moraz
1977	Des enfants gâtés		Bertrand Tavernier
1978	Violette Nozière		Claude Chabrol
1979	Les soeurs Brontë	Οι αδελφές Μπροντέ	André Téchiné
1979	Retour à la bien-aimée		Jean-François Adam
1980	Sauve qui peut (la vie)	Ο σώζων εαυτόν σωθήτω	Jean-Luc Godard
1980	Loulou	Το αγόρι που αγαπούσαν τα κορίτσια	Maurice Pialat
1980	Örökség		Márta Mészáros
1980	Heaven's Gate	Η πύλη της Δύσεως	Michael Cimino
1981	Les ailes de la colombe		Benoît Jacquot
1981	Coup de torchon	Το ξεκαθάρισμα	Bertrand Tavernier
1981	La storia vera della signora dalle camelie		Mauro Bolognini
1981	Eaux profondes		Michel Deville
1982	La truite	Η πέστροφα	Joseph Losey
1982	Passion		Jean-Luc Godard
1983	La femme de mon pote		Bertrand Blier
1983	Coup de foudre		Diane Kurys
1983	Storia di Piera	Η ιστορία της Πιέρα	Marco Ferreri
1984	La garce		Christine Pascal
1985	Sac de noeuds		Josiane Balasko
1985	Signé Charlotte		Caroline Huppert
1986	Cactus		Paul Cox
1987	The Bedroom Window	Παράθυρο στην κρεβατοκάμαρα	Curtis Hanson
1988	Les possédés		Andrzej Wajda
1988	Milan noir		Ronald Chammah
1988	Une affaire de femmes	Μια υπόθεση γυναικών	Claude Chabrol
1989	Seobe		Aleksandar Petrović
1990	La vengeance d'une femme		Jacques Doillon
1991	Malina		Werner Schroeter
1991	Madame Bovary	Η κυρία Μποβαρύ	Claude Chabrol
1992	Après l'amour		Diane Kurys
1994	La séparation		Christian Vincent
1994	Amateur		Hal Hartley
1994	Navodneniye		Igor Minaiev
1995	La cérémonie	Η τελετή	Claude Chabrol
1996	Le affinità elettive	Εκλεκτικές συγγένειες	Paolo και Vittorio Taviani
1997	Les palmes de M. Schutz		Claude Pinoteau
1997	Rien ne va plus	Τέρμα τ' αστεία	Claude Chabrol
1998	L'école de la chair	Η σχολή της σάρκας	Benoît Jacquot
1999	Pas de scandale		Benoît Jacquot
2000	La vie moderne		Laurence Ferreira Barbosa
2000	La fausse suivante		Benoît Jacquot
2000	Saint-Cyr		Patricia Mazuy
2000	Les destinées sentimentales		Olivier Assayas
2000	Merci pour le chocolat	Μερσί για τη σοκολάτα	Claude Chabrol
2000	Comédie de l'innocence	Η κωμωδία της αθωότητας	Raúl Ruiz
2001	La pianiste	Η δασκάλα του πιάνου	Michael Haneke
2002	8 femmes	8 γυναίκες	François Ozon
2002	La vie promise	Χωρίς ελπίδα	Olivier Dahan
2002	Deux		Werner Schroeter
2003	Le Temps du loup	Η ώρα του λύκου	Michael Haneke
2004	Ma mère	Η μητέρα μου	Christophe Honoré
2004	Les soeurs fâchées	Οι τσακωμένες αδελφές	Alexandra Leclère
2004	I Heart Huckabees	Το νόημα της ζωής και πώς να το χάσετε	David O. Russell
2005	Gabrielle	Γκαμπριέλ	Patrice Chéreau
2006	L'ivresse du pouvoir	Η γοητεία της εξουσίας	Claude Chabrol
2006	Nue propriété	Η ιδιοκτησία	Joachim Lafosse
2007	Médée miracle		Tonino De Bernardi
2007	L'amore nascosto		Alessandro Capone
2008	Un barrage contre le Pacifique	Ένα φράγμα στον Ειρηνικό	Rithy Panh
2008	Home	Σπίτι με θέα	Ursula Meier
2009	Villa Amalia	Νέα ζωή	Benoît Jacquot
2009	White Material	Λευκή υπεροχή	Claire Denis
2010	Copacabana		Marc Fitoussi
2010	Special Treatment		Jeanne Labrune
2011	My Little Princess	Η μικρή μου πριγκίπισσα	Eva Ionesco
2011	Mon pire cauchemar	Ούτε στον εχθρό μου	Anne Fontaine
2012	Captive	Σε κατάσταση ομηρίας	Brillante Mendoza
2012	Amour	Αγάπη	Michael Haneke
2012	In Another Country	Στη χώρα των άλλων	Hong Sang-soo
2012	Linhas de Wellington		Valeria Sarmiento
2012	Bella addormentata	Η ωραία κοιμωμένη	Marco Bellocchio
2013	The Nun		Guillaume Nicloux
2013	Dead Man Down		Niels Arden Oplev
2013	Tip Top		Serge Bozon
2013	Abus de faiblesse		Catherine Breillat
2013	The Disappearance of Eleanor Rigby		Ned Benson
2014	Paris Follies		Marc Fitoussi
2015	Louder Than Bombs		Joachim Trier
2015	The Valley of Love	Η κοιλάδα της αγάπης	Guillaume Nicloux
2015	Asphalte	Άσφαλτος	Samuel Benchetrit
2016	L'Avenir	Το Μέλλον	Mia Hansen-Løve
2016	Elle		Paul Verhoeven

Βραβεία και υποψηφιότητες
Κινηματογραφικά φεστιβάλ

Έτος	Φεστιβάλ	Ταινία	Βραβείο
1978	Κάννες	Violette Nozière	Καλύτερης ηθοποιού
1988	Βενετία	Μια υπόθεση γυναικών	Καλύτερης ηθοποιού (Bραβείο Volpi)
1991	Μόσχα[7]	Η κυρία Μποβαρύ	Καλύτερης ηθοποιού
1995	Βενετία	Η τελετή	Καλύτερης ηθοποιού (Bραβείο Volpi)
2001	Κάννες	Η δασκάλα του πιάνου	Καλύτερης ηθοποιού
2002	Βερολίνο	8 γυναίκες	Αργυρή Άρκτος στο σύνολο του γυναικείου καστ

Βραβεία César

Έτος	Ταινία
1976	Aloïse (Β΄Γυναικείου ρόλου)	Προτάθηκε
1978	Για μια νύχτα αγάπης	Προτάθηκε
1979	Violette Nozière	Προτάθηκε
1981	Το αγόρι που αγαπούσαν τα κορίτσια	Προτάθηκε
1982	Το ξεκαθάρισμα	Προτάθηκε
1989	Μια υπόθεση γυναικών	Προτάθηκε
1995	La Séparation	Προτάθηκε
1996	Η τελετή	Βραβεύτηκε
1999	Η σχολή της σάρκας	Προτάθηκε
2001	Saint-Cyr	Προτάθηκε
2002	Η δασκάλα του πιάνου	Προτάθηκε
2003	8 γυναίκες	Προτάθηκε
2006	Γκαμπριέλ	Προτάθηκε
2013	Αγάπη (Β΄Γυναικείου ρόλου)	Προτάθηκε

Διεθνή βραβεία

Έτος	Θεσμός	Βραβείο	Ταινία	Result
1978	Βραβεία BAFTA	Καλύτερης Πρωτοεμφανιζόμενης ηθοποιού	Για μια νύχτα αγάπης	Βραβεύτηκε [8]
1978	Βραβεία Ιταλικής Ακαδημίας Κινηματογράφου David di Donatello	Καλύτερης ηθοποιού	Για μια νύχτα αγάπης	Βραβεύτηκε
1989	Βραβεία Ιταλικής Ακαδημίας Κινηματογράφου David di Donatello	Καλύτερης ηθοποιού	Μια υπόθεση γυναικών	Προτάθηκε
1991	Βραβεία Γερμανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου	Καλύτερης ηθοποιού	Malina	Βραβεύτηκε
2001	Βραβεία Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου	Καλύτερης ηθοποιού	Η δασκάλα του πιάνου	Βραβεύτηκε
2002	Βραβεία Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου	Καλύτερης ηθοποιού	8 γυναίκες	Βραβεύτηκε
2002	Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου του Λος Άντζελες	Καλύτερης ηθοποιού	Η δασκάλα του πιάνου	Προτάθηκε
2002	Αμερικανική Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου	Καλύτερης ηθοποιού	Η δασκάλα του πιάνου	Προτάθηκε
2003	Βραβεία Ιταλικής Ακαδημίας Κινηματογράφου David di Donatello	Βραβείο για το σύνολο της καριέρας της
2005	Φεστιβάλ Βενετίας	Χρυσός Λέων για το σύνολο της καριέρας της
2008	Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μόσχας	Βραβείο Στανισλάφσκι για το σύνολο της καριέρας της
2012	Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Μαρακές	Βραβείο για το σύνολο της καριέρας της
2014	Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Μονάχου	Βραβείο για το σύνολο της καριέρας της

Προσωπική ζωή

Η Υπέρ είναι παντρεμένη με τον παραγωγό και σκηνοθέτη Ρονάλ Τσαμά από το 1982. Απέκτησαν μαζί δυο γιους και μια κόρη, την ηθοποιό Λολίτα Τσαμά, η οποία έπαιξε μαζί με την μητέρα της στην ταινία Copacabana
Παραπομπές

Le Journal du dimanche « Isabelle Huppert : Attention, fragile », ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2012.
Jury 2009 sur le site du Festival de Cannes, ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2015
"Théâtre – Hedda Gabler", interview, Arte TV, 29 January 2005
The Maids, media release, Sydney Theatre Company
Κατερίνα Λυμπεροπούλου (10 Ιουνίου 2014). «Ιζαμπέλ Ιπέρ: η σταρ και η γυναίκα». The Toc. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2015.
«Décret du 31 décembre 2008 portant promotion et nomination». Journal Officiel de la République Française 2009 (1): 15. 1 January 2009. PREX0828237D. Ανακτήθηκε στις 5 April 2009.
«17th Moscow International Film Festival (2001)». MIFF.

"Most Promising Newcomer to Leading Film Roles 1977", BAFTA database page.

Βραβείο Σεζάρ Α' Γυναικείου Ρόλου

1976 Ρόμυ Σνάιντερ 1977 Αννί Ζιραρντό 1978 Σιμόν Σινιορέ 1979 Ρόμυ Σνάιντερ 1980 Μίου-Μίου 1981 Κατρίν Ντενέβ 1982 Ιζαμπέλ Ατζανί 1983 Ναταλί Μπαγιέ 1984 Ιζαμπέλ Ατζανί 1985 Σαμπίν Αζεμά 1986 Σαντρίν Μπονναίρ 1987 Σαμπίν Αζεμά 1988 Ανεμόν 1989 Ιζαμπέλ Ατζανί 1990 Καρόλ Μπουκέ 1991 Ανν Παριγιό 1992 Ζαν Μορό 1993 Κατρίν Ντενέβ 1994 Ζυλιέτ Μπινός 1995 Ιζαμπέλ Ατζανί 1996 Ιζαμπέλ Υπέρ 1997 Φανί Αρντάν 1998 Αριάν Ασκαρίντ 1999 Ελοντί Μπουσέ 2000 Καρίν Βιάρ 2001 Ντομινίκ Μπλανκ 2002 Εμανουέλ Ντεβός 2003 Ιζαμπέλ Καρρέ 2004 Συλβί Τεστούντ 2005 Γιολάντ Μορό 2006 Ναταλί Μπαγιέ 2007 Μαρίνα Χαντς 2008 Μαριόν Κοτιγιάρ 2009 Γιολάντ Μορό 2010 Ιζαμπέλ Ατζανί 2011 Σάρα Φορεστιέ

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Isabelle Huppert (έκδοση 660889871) της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες).