Ο Ανρί Σαιν-Σιμόν [Κλώντ Ανρί ντε Ρουβρουά, κόμης του Σαιν-Σιμόν - πλήρης απόδοση από τα γαλλικά του Claude Henri de Rouvroy, comte de Saint-Simon] υπήρξε σημαίνουσα μορφή των γαλλικών γραμμάτων του 19ου αιώνα. Γεννήθηκε στο Παρίσι στις 17 Οκτωβρίου 1760. Απεβίωσε, στην ίδια πόλη, στις 19 Μαΐου 1825. Tο έργο του εγγράφεται στη συνέχεια του Εγκυκλοπαιδισμού, «φέρει τα σημάδια» της Γαλλικής Επανάστασης, της Ναπολεόντειας Αυτοκρατορίας, της Παλινόρθωσης και τροφοδοτεί πολλά φιλοσοφικά - πολιτικά ρευμάτα (Φιλελευθερισμός, Σαιν-σιμονισμός, Θετικισμός, Σοσιαλισμός, Αναρχισμός, Κομμουνισμός).Μέσα από τα έργα του Μάρξ και του Ντυρκέμ, έμεινε γνωστός στην σύγχρονη ιστορία της σκέψης είτε ως ένας εκ των «ουτοπιστών προδρόμων»του «επιστημονικού σοσιαλισμού», είτε ως ένας εκ των θεμελιωτών της γαλλικής Κοινωνιολογίας.
Ζωή, ιδεολογία και πολιτική παρακαταθήκη
Γόνος πολυμελούς αριστοκρατικής οικογένειας. Σε ηλικία 17 ετών στρατεύθηκε και πολέμησε στον πόλεμο της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας ως έφεδρος αξιωματικός. Από τη νεότητά του ακόμα χαρακτηριζόταν από το πάθος του για διάκριση. Λέγεται μάλιστα πως ο προσωπικός του υπηρέτης είχε εντολή να τον ξυπνάει κάθε πρωί με τη φράση: Θυμηθείτε, κύριε Κόμη, πως έχετε σπουδαία πράγματα να κάνετε.
Στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης και την περίοδο της Τρομοκρατίας που ακολούθησε, η οικογένειά του καταδιώχθηκε και καταστράφηκε οικονομικά. Ο ξεπεσμένος πλέον κόμης συνελήφθη και φυλακίστηκε στο κάστρο Λουξεμβούργο. Παρόλα αυτά κατάφερε στη συνέχεια να κάνει αξιόλογη περιουσία εμπλεκόμενος στην αγορά και πώληση ακινήτων, την οποία όμως κατασπατάλησε λίγα χρόνια αργότερα. Αυτό τον οδήγησε να περάσει το μεγαλύτερο τμήμα της ζωής του δανειζόμενος από φίλους του, τους οποίους σπάνια εξοφλούσε. Οι φίλοι του, ανάμεσά τους τραπεζίτες και επιστήμονες, πίστευαν με τρόπο φανατικό στην ιδιοφυΐα του και τον συνέδραμαν στις αναρίθμητες δυσκολίες του.
Ο ίδιος ήταν καλός χριστιανός, θεωρούσε όμως τους εκπροσώπους και τη γενικότερη πρακτική της θρησκείας, κατώτερη των επιστημών. Είχε τεράστια πίστη στις δυνατότητες της επιστήμης και συνεχώς συμβούλευε τους φίλους του, που κατείχαν εξέχουσες θέσεις, να έχουν κοντά τους επιστήμονες ως συμβούλους. Έλεγε χαρακτηριστικά πως αυτοί θα κυβερνούσαν κάποτε τον κόσμο, γεγονός που εν μέρει ισχύει σήμερα με τις στρατιές συμβούλων των πολιτικών ανδρών.
Είναι επίσης ο πρώτος που εισηγήθηκε την πολιτική ένωση της Ευρώπης. Πολέμιος των στείρων πολιτικών μεθόδων, κατέκρινε τους νομομαθείς για το γεγονός ότι ερμήνευαν και έφτιαχναν τους νόμους σαν να απευθύνονταν σε άψυχα πράγματα. Δεν φτιάχνουν οι νόμοι την κοινωνία, η κοινωνία φτιάχνει τους νόμους, συνήθιζε να λέει και δημιουργεί με το φίλο του Αύγουστο Κοντ την επιστήμη της κοινωνιολογίας, θέλοντας να υποτάξει τους νόμους κάτω από τα πόδια του λαού και όχι πάνω από το κεφάλι του, αντιστροφή της πυραμίδας εντυπωσιακή για την εποχή εκείνη. Το πρώτο βήμα προς το σοσιαλισμό («κοινωνισμό», ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας δηλαδή) έχει γίνει με τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τους νόμους στην κοινωνία. Από αυτή τη στροφή πήρε και το όνομά της η νέα επιστήμη, η κοινωνιολογία.
Ο Σαιν-Σιμόν ήταν άνθρωπος που δεν πίστευε στην ισότητα, αλλά στην ικανότητα. Καταδίκαζε κάθε μορφή ιδιοκτησίας που προερχόταν από προνόμια πάσης φύσεως, όπως και τους κληρονομικούς τίτλους ευγενείας. Κατέκρινε με την ίδια σφοδρότητα τους φεουδάρχες και τους αστούς. Τους μεν φεουδάρχες γιατί ευαγγελίζονταν την υπεροχή των νόμων και την πίστη σε αυτούς, τους οποίους όμως έφτιαχναν οι ίδιοι στα μέτρα τους, ενώ τους δεύτερους γιατί δεν καταλάβαιναν τίποτα από νόμους, αναγορεύοντας σε θεό τους το χρήμα και έχοντας μια νεοπλουτίστικη νοοτροπία, χωρίς ούτε καν τη στοιχειώδη ηθική της παλαιάς Ευγένειας. Η ζεύξη αυτή πολιτικής και οικονομίας αποτέλεσε ακόμη ένα βήμα προς τη μεριά της επιστήμης της κοινωνιολογίας όσο και του σοσιαλισμού.
Πίστευε πως η εκβιομηχάνιση, που τότε αναπτυσσόταν, θα έλυνε κάποτε όλα τα κοινωνικά προβλήματα, με την αφθονία και αύξηση των παραγόμενων αγαθών μέσω των νέων τεχνολογιών και την αύξηση του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων εξαιτίας της αυξημένης παραγωγής. Έβλεπε την κοινωνία σαν ένα τεραστίων διαστάσεων εργοστάσιο, πιστεύοντας στην οικονομική διαχείριση, τη διοίκηση δηλαδή των πραγμάτων και όχι στην αυταρχικότητα και την αφόρητη πίεση στους ανθρώπους, τη διοίκηση δηλαδή των εργαζομένων.
Σαινσιμονισμός
Όλες αυτές οι απόψεις αποτέλεσαν το σαινσιμονισμό, την πρώτη μορφή θεωρητικά επεξεργασμένου σοσιαλισμού, θεωρία που σύντομα θα αποτελέσει Σχολή με χιλιάδες οπαδούς κυρίως στη Γαλλία αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Η Σχολή αυτή θα εφεύρει τους όρους εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι και εργαζόμενοι και αργόσχολοι, όροι που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούνται. Οι σαινσιμονιστές γνώριζαν πολύ καλά ότι η κοινωνία είναι ταξικά διαρθρωμένη, πίστευαν όμως στη συνεργασία επί τη βάσει ενός άτυπου κοινωνικού συμβολαίου και όχι στην πάλη των τάξεων, κάτι σαν σύγχρονοι σοσιαλδημοκράτες.
Χαρακτηριστικά, ο ίδιος και οι οπαδοί του, απεύθυναν σε κάθε δράση τους πρόσκληση για τη συγκέντρωση των οργάνων της εργασίας, της γης και του κεφαλαίου, σε ένα κοινωνικό ταμείο, με την κατάργηση του κληρονομημένου πλούτου. Στόχος του Σαιν-Σιμόν ήταν η δημιουργία μιας τεράστιας ένωσης εργατών, οι οποίοι θα οργανώνονταν άνωθεν. Στους εργάτες αυτούς θα ανετίθεντο εργασίες συμφώνως προς την κλίση τους και θα αμείβονταν ανάλογα με την παραγωγή της δουλειά τους. Η διδασκαλία του ενείχε το όραμα μιας αιώνιας εποχής αφθονίας για όλη την ανθρωπότητα που θα επιτυγχανόταν μέσω της αφοσίωσης στην προπαγάνδα αυτού του τρόπου ζωής.
Το 1825 ο διορατικός αυτός πολιτικός φιλόσοφος πεθαίνει. Το 1831, το κίνημα των σαινσιμονιστών διασπάστηκε με τους συντηρητικούς να παραμένουν πιστοί στις ιδέες του Σαιν-Σιμόν και τους προοδευτικούς να αρχίζουν να συζητούν πάνω στο δύσκολο πρόβλημα της μορφής που έπρεπε να πάρει η κοινωνία του μέλλοντος.
Επιδράσεις
Θιασώτης της ιδεολογίας του Σαιν-Σιμόν ήταν και ο Πιερ-Ανρί Λερού (1797-1871), μορφή σπουδαία και δημιουργός του όρου σοσιαλισμός, όντας ο πρώτος σαινσιμονιστής που κατανόησε ότι αν η συζήτηση περιοριζόταν στους κύκλους των διανοουμένων, δεν επρόκειτο να υπάρξει απτό κοινωνικό αποτέλεσμα, μιας και τα κοινωνικά ζητήματα είναι πρωτίστως λαϊκά ζητήματα. Ο Λερού, με την έκδοση της ιστορικής εφημερίδας Σφαίρα, πρόμαχο των ουτοπικών σοσιαλιστικών ιδεών και του πνεύματος των διδαχών του Σαιν-Σιμόν, επηρέασε σημαντικά το λαό όπως και προσωπικότητες σαν τη Γεωργία Σάνδη, τον Λαμαρτίνο, τον Σαιν-Μπεβ και τον Βίκτωρα Ουγκώ, εθνικό ποιητή των Γάλλων. Ο τελευταίος, με το αριστούργημα του, το πεζογράφημα Οι Άθλιοι (τη Βίβλο, όπως χαρακτηρίστηκε, του σοσιαλισμού), θα εκλαϊκεύσει ουσιαστικά τις σοσιαλιστικές ιδέες, ενσταλάζοντας στις καρδιές χιλιάδων νέων την αγάπη για τα αριστερά ιδεώδη.
Πηγές
Βασίλη Ραφαηλίδη, Η Μεγάλη Περιπέτεια του Μαρξισμού, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα, σελ. 25-29
Ρόμπερτ Σέρβις (Robert Service), Σύντροφοι, η Παγκόσμια Ιστορία του Κομμουνισμού, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα, σελ. 37-38
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων
WorldCat VIAF: 19683998 LCCN: n82106177 ISNI: 0000 0001 2283 6341 GND: 118604937 SELIBR: 253435 SUDOC: 027119106 BNF: cb11923405t (data) ULAN: 500277540 NLA: 35472202 NDL: 00455158 NKC: skuk0004964 ICCU: IT\ICCU\CFIV\026301 BNE: XX991214
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11923405t. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Henri-de-Saint-Simon. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w69k4rfx. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Find A Grave. 10166821. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11923405t. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
