Η Ελέν Βιτιβίλια-Λεν (Hélène Vitivilia Leune)[1] (?- 1940), γνωστή, επίσης, με το φιλολογικό ψευδώνυμο Lène Candilly, ήταν Γαλλίδα συγγραφέας Ελληνικής καταγωγής, πολεμική ανταποκρίτρια και νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού.
Πρώιμος βίος
Η Ελέν Βιτιβίλια-Λεν είχε ελληνική καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη.[2][3] Σπούδασε Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης του Παρισιού, απ' όπου αποφοίτησε το 1909. Στη Σορβόνη, πιθανότατα, συνάντησε τον μέλλοντα σύζυγό της Ζαν Λεν (Jean Leune), ο οποίος αποφοίτησε από την ίδια σχολή το 1912.[4] Ο Ζαν Λεν και η Ελέν Βιτιβίλια παντρεύτηκαν στις 7 Φεβρουαρίου 1911 στο δημαρχείο του 16ου Δημοτικού Διαμερίσματος του Παρισιού.[5][6] Υπήρξε, σε ολόκληρη της ζωή της, μια δεινή ταξιδιώτρια. Το 1911 επισκέφθηκε την Κερασούντα στον Εύξεινο Πόντο,[7] και στη συνέχεια την Αθήνα, όπου έδωσε διάλεξη στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός περί της ξενομανίας.[8] Σε άρθρα και βιβλία της εποχής της αναφέρεται συχνά ως "κα. Λεν" (Mrs. Leune), "κα. Ζαν Λεν" (Mrs. Jean Leune) ή "κα. Ελέν Λεν" (Mrs. Hélène Leune).
Πολεμική ανταποκρίτρια κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο
Το 1912, η Ελέν Βιτιβίλια-Λεν ακολούθησε τον σύζυγό της Ζαν Λεν στα Βαλκάνια, όπου αυτός είχε αποσταλεί ως δημοσιογράφος του Παρισινού εβδομαδιαίου περιοδικού Λ' Ιλουστρασιόν (L'Illustration) για να καλύψει τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο. Ήταν και η ίδια ανταποκρίτρια του Λ' Ιλουστρασιόν, καθώς και της Γαλλικής ημερήσιας εφημερίδας Λε Φιγκαρό (Le Figaro). Το ζευγάρι έφθασε στην Ελλάδα στις αρχές Οκτωβρίου 1912 (κατά το παλαιό Ιουλιανό ημερολόγιο, στο εξής π.η.). Διέμειναν προσωρινά στην Αθήνα, την οποία εγκατέλειψαν στις 14 Οκτωβρίου (π.η.), για να ακολουθήσουν τον Ελληνικό Στρατό, στην Λάρισα, Κοζάνη, Βέροια και Θεσσαλονίκη.
Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης το ζεύγος Λεν ταξίδεψε προς την Πρέβεζα για να ακολουθήσουν το στρατό της Ηπείρου.[9] Έφτασαν στην Πρέβεζα στις 11 Νοεμβρίου του 1912 (π.η.).[10] Το ζευγάρι ακολούθησε τον Ελληνικό Στρατό σε διάφορες εκστρατείες του μετώπου του πολέμου στην Ήπειρο και πολλά άρθρα και φωτογραφίες τους, παρέχουν μια ζωντανή μαρτυρία για την ανδρεία, τη φρίκη και τις κακουχίες του πολέμου τόσο από την οπτική γωνία των μαχητών όσο και των αμάχων.
Στη διάρκεια των προσπαθειών του Ελληνικού Στρατού για την κατάληψη των Ιωαννίνων (χειμώνας 1912-13) ο Ζαν Λεν και η σύζυγός του βρέθηκαν στο μέτωπο του πολέμου, απ' όπου ο ίδιος έστελνε τις πολεμικές του ανταποκρίσεις και η γυναίκα του προσέφερε τις υπηρεσίες της ως νοσοκόμα, στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό.[11] Εκεί συναντήθηκαν και με τον πολεμικό ανταποκριτή της Γαλλικής εφημερίδας Le Temps Etienne Labranche και τον Κωνσταντίνο Βλαστό.
Η Ελέν Βιτιβίλια γνωριζόταν και συνδεόταν με φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο.[12]
Νοσοκόμα και συγγραφέας κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο
Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου η Ελέν Βιτιβίλια-Λεν υπηρέτησε ως νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού στη Γαλλία. Στις 6 Αυγούστου 1914 έφτασε στην Καμπραί (Cambrai), στο Γαλλικό μέτωπο του πολέμου, όπου παρείχε τις υπηρεσίες της στο νοσοκομείο της οδού Léon-Gambetta.[13] Κατά την έναρξη των εχθροπραξιών πιάστηκε αιχμάλωτη από τους Γερμανούς και κρατήθηκε στο Cambrai για πέντε μήνες. Αργότερα, μέσω Λιλ και Αιξ-λα-Σαπέλ, έφτασε στην Ελβετία. Από εκεί επέστρεψε στη Γαλλία.[14] Κατέγραψε αυτές τις εμπειρίες της και τις δημοσίευσε στο βιβλίο της με τίτλο Tels qu'ils sont. Notes d'une infirmière de la Croix-Rouge, το οποίο εκδόθηκε το 1915.
Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου η Ελέν ακολούθησε το σύζυγό της Ζαν στην Ελλάδα για δεύτερη φορά, όταν αυτός κλήθηκε να υπηρετήσει, ως πιλότος, τον Στρατό της Ανατολής (1915-1919). Η Ελέν υπηρέτησε ως νοσοκόμα σε νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης και του Μούδρου. Σε αναγνώριση της μεγάλης αφοσίωσης στο καθήκον στα νοσοκομεία αυτά, της απονεμήθηκε ο Πολεμικός σταυρός της Γαλλίας και το μετάλιο της στρατιωτικής υγειονομικής υπηρεσίας (Médaille des Épidémies) της Γαλλίας.[14] Μετατέθηκε στη Γαλλική αποστολή στη Σερβία και κατόπιν στη Θεσσαλονίκη.[12]
Η Hélène Vitivilia-Leune, φωτογραφία από το περιοδικό Πινακοθήκη, Αθήνα, Ιούλιος 1911
Οικογένεια
Η Ελέν και ο Ζαν Λεν απέκτησαν μία κόρη, την Ειρήνη, που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1917. Η Ειρήνη Leune παντρεύτηκε το 1942 τον Γάλλο αεροπόρο και αντιστασιακό βαρώνο Αλφρέ Τεστό-Φερρύ (Alfred Testot-Ferry) και ήταν γνωστή ως Ειρήνη Τερέ (Irène Terray). Κρυμμένη πίσω από το όνομα αυτό επιδόθηκε στο πάθος της, τους αυτοκινητιστικούς αγώνες ταχύτητας. Ήταν μία από τις πρώτες επιτυχημένες οδηγούς ράλι στη δεκαετία του 1950 με πολλές νίκες και κύπελλα στους γυναικείους αγώνες ταχύτητας αυτοκινήτων Λιέγη-Ρώμη-Λιέγη και στο Μόντε Κάρλο.
Το ζευγάρι φαίνεται ότι χώρισε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1920, καθώς στις 3 Νοεμβρίου του 1923 ο Ζαν Λεν παντρεύτηκε τη δεύτερη γυναίκα του Germaine Berthe Emilie Fougères.[5]
Δραστηριότητες μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο
Μετά το τέλος του πολέμου και την επιστροφή της στην Γαλλία η Ελέν Βιτιβίλια υποστήριξε για δύο χρόνια (όπως προκύπτει, μεταξύ των ετών 1919 και 1926), ως γραμματέας, τον Γάλλο μυθιστοριογράφο Πωλ Μπουρζέ (Paul Bourget).[15]
Κατά τη δεκαετία του 1920 η Ελέν συνέχισε το συγγραφικό της έργο χρησιμοποιώντας το φιλολογικό ψευδώνυμο Lène Candilly. Με αυτό το όνομα υπέγραψε άρθρα της σε Γαλλικές εφημερίδες και περιοδικά όπως τα Λ' Ιλλουστρασιόν (L'Illustration), Λε Φιγκαρό (Le Figaro) και Λε Γκωλουά (Le Gaulois).[15][16] Μετά τον χωρισμό της με τον Ζαν Λεν ήταν γνωστή ως "Lène Candilly", "κα. H. Lène-Candilly" και "H. de Candilly".
Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, ήταν εκπρόσωπος της Γαλλικής Συμμαχίας σε αποστολές στην Ελλάδα, Τουρκία, Σερβία και Ρουμανία.[17] Τον Φεβρουάριο του 1924 ταξίδεψε από την Κωνστάντζα της Ρουμανίας προς την Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια στη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά.[18] Προώθησε θέματα της Γαλλίας ως ομιλήτρια της Γαλλικής Συμμαχίας όχι μόνο στο εσωτερικό της αλλά και στην Αγγλία, Αίγυπτο, καθώς και σε πόλεις του εξωτερικού, όπως το Βελιγράδι, το Βουκουρέστι και την Αθήνα.[19]
Τον Μάιο του 1927, η Ελέν συμμετείχε, ως ανταποκρίτρια της εφημερίδας Λε Φιγκαρό, στην αναβίωση των Δελφικών εορτών, οι οποίες διοργανώθηκαν με τη γενναιόδωρη υποστήριξη του ποιητή Άγγελου Σικελιανού και της συζύγου του Εύας Πάλμερ. Στους Δελφούς παρακολούθησε αναπαράσταση της αρχαίας τραγωδίας Προμηθεύς Δεσμώτης και παραστάσεις αρχαίου χορού.[16][20]
Νοσοκόμα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
Η Ελέν Βιτιβίλια-Λεν υπηρέτησε ως νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939 η Γαλλία κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία, ως απάντηση της γερμανικής εισβολής στην Πολωνία, εισβάλλοντας στο δυτικό τμήμα της Γερμανίας, Σάαρλαντ. Η εισβολή αυτή είναι γνωστή ως Επίθεση του Σάαρ. Τον Σεπτέμβριο του 1939 η Ελέν ανέλαβε υπηρεσία σε ένα νοσοκομείο-τραίνο, στο οποίο εργάστηκε μέχρι τις 15 Μαΐου 1940, όταν μετατέθηκε στη νέα υπηρεσία της, στα χειρουργικά ασθενοφόρα στην πόλη Βιτρύ-λε-Φρανσουά (Vitry-le-François), της γαλλικής επαρχίας Μαρν (Marne).
Στις 10 Μαΐου 1940 ξεκίνησε η Γερμανική εισβολή των Κάτω Χωρών και της Γαλλίας, που είναι γνωστή στην ιστορία ως Μάχη της Γαλλίας. Η Ελέν Βιτιβίλια-Λεν πέθανε στις 18 Μαΐου 1940, κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού της πόλης Βιτρύ-λε-Φρανσουά.[21]
Διαλέξεις
Από το 1919 μέχρι και το 1933 συμμετείχε σε διάφορα συνέδρια, παρουσιάζοντας θέματα που προωθούσαν τις υποθέσεις της Ελλάδας και κοινωνούσαν τις εμπειρίες της από τα μέτωπα του πολέμου και τα ταξίδια της. Ήταν μία ταλαντούχα και ευχάριστη ομιλήτρια, σύμφωνα με τις απόψεις όσων παρακολουθούσαν τις εκδηλώσεις εκείνες. Μεταξύ των ομιλιών που έκανε ήταν οι ακόλουθες:
Η Hélène Leune και ο Georges Bourdon ανακαλύπτουν τα σώματα επτά προυχόντων των Σερρών, στα περίχωρα του Λιβούνοβο.
Φωτογραφία Jean Leune. Περιοδικό L'Illustration, 2 Αυγούστου 1913.
Η νεαρά Hélène Leune, ανταποκρίτρια του L'Illustration,
πριν την ταφή των νεκρών στο πεδίο της μάχης του Κιλκίς.
Φωτογραφία Jean Leune. Περιοδικό L'Illustration, 2 Αυγούστου 1913.
6 Δεκεμβρίου 1919, στην Société de géographie commerciale του Παρισιού.[12]
29 Δεκεμβρίου 1919, στην Société de géographie της Μασσαλίας.[14]
11 και 13 Δεκεμβρίου 1924, σε εκπομπές στον ραδιοφωνικό σταθμό του Παρισιού Radiotélégraphique de la Ecole supérieure des P.T.T.[22]
26 Δεκεμβρίου 1924 στην Société de géographie του Παρισιού.[23]
15 Ιανουαρίου 1925 στην Société de géographie της Λιλ (Lille).[18]
2 Φεβρουαρίου 1925 στην salle de l'Olympia στις Κάννες.[24]
24 και 30 Απριλίου 1925 στην Société de géographie commerciale του Παρισιού.[25]
7 και 14 Δεκεμβρίου 1925, στο Institut catholique του Παρισιού.[26]
4 Ιανουαρίου 1926 στην Société de Géographie της Ροκφόρ.[20]
18 Φεβρουαρίου 1926 στην Société de géographie της Λιλ (Lille).[27]
Απρίλιος 1926 στην l'Union de conférenciers français στο Παρίσι.[28]
11 Δεκεμβρίου 1926 στην Alliance Française στη Le Mans.[15]
21 Δεκεμβρίου 1927 στην Société de Géographie της Ροκφόρ.[20]
26 Φεβρουαρίου 1928, στην Société de géographie της Τουλούζης (Toulouse).[29]
27 Απριλίου 1928 στην Société de géographie του Παρισιού.[30]
16 Νοεμβρίου 1928 στο Πανεπιστήμιου του Νουσατέλ (Neuchâtel).[16]
29 Νοεμβρίου 1928 στην Alliance Française της Le Mans.[19]
8 και 15 Δεκεμβρίου 1928, στο Institut catholique του Παρισιού.[31]
10 Φεβρουαρίου 1933 στην Académie των Βερσαλλιών.[32]
Εργογραφία
Βιβλία
Dans les Balkans, 1912-1913: récits et visions de guerre / récits de Mme Hélène Leune et de MM. Gustave Cirilli, René Puaux; Gustave Babin, Georges Rémond, Capitaine de frégate Nel, Jean Leune, Alain de Penennrun, κεφάλαιο: Campagne d'Épire, σελ. 35-44, Παρίσι, 1913, έκδοση: M. Imhaus και R. Chapelot.
Tels qu'ils sont. Notes d'une infirmière de la Croix-Rouge, Παρίσι, 1915, έκδοση: Larousse.
Επιλογή άρθρων
"La "Filleule" de l'Armée Grecque: Notes de Victoire de Mme. Jean Leune", L'Illustration, Παρίσι, No. 3675, 2 Αυγούστου 1913.
"En Macédoine libérée (Carnet de route)", La Nouvelle revue, Παρίσι, τόμ. 11, Νο. 41, 1 Ιανουαρίου 1914, σελ. 69-89.
"L'Asie Mineure et l’Hellénisme", Bulletin de la Société de géographie et d'études coloniales de Marseille, Μασσαλία, 1920, τόμ. 42, σελ. 66-69.
"Souvenir de Voyage en Anatolie", Revue politique et littéraire: Revue bleue, Παρίσι, 1922, No. 1, σελ. 245-248.
"Impressions de voyage en Turquie et en Grèce", Bulletin de la Société de géographie de Lille, Λιλ (Γαλλία), 1925, Απρίλιος-Ιούνιος, No. 2, σελ. 77-79.
Υποσημειώσεις-Παραπομπές
Hélène Vittiviglia, σύμφωνα με τον συντάκτη του λήμματος της Γαλλικής βικιπαίδειας για τον Jean Leune, Vitivilia σύμφωνα με τα ληξιαρχικά έγγραφα. Βλ. σελ. 490 του τόμου ληξιαρχικών πράξεων της πόλης Σαιν-Κεντέν. Πράξη πρώτου γάμου του Ζαν Λεν
Βλ. Polybiblion: Revue bibliographique universelle, Παρίσι, 1914, τόμ. 79, No. 130, σελ. 7.
Βλ. Les cruautés bulgares en Macédoine orientale et en Thrace: 1912-1913 Αθήνα, 1914 (Π.Δ. Σακελλάριος), σελ. 28.
Βλ. Bulletin de l’Association amicale des anciens élèves de la Faculté des lettres de Paris, Παρίσι, Δεκέμβριος 1932, No. 4, σελ. 45.
Βλ. Αρχείο της Περιφέρειας της Αιν (Aisne), Ληξιαρχείο της Saint-Quentin, Γεννήσεις, 5Mi1294-(1888-1889), φύλλο 60v, καταχώριση 1321.
Ανακοίνωση γάμου του Jean-Victor-Charles-Edmond Leune, φοιτητή, υιού του κ. Leune, υποδιευθυντή του enregistrement στην νομαρχία του Seine, ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής και της κας Daix, με την Ελέν Βιτιβιλιά, Figaro, 30/11/1911, νούμερο 30 (Ανακοινώσεις γάμων, Avis de Mariage της 29 Ιανουαρίου)
Βλ. Revue politique et littéraire: Revue bleue, Παρίσι, 1922, No. 1 (Ιανουάριος-Δεκέμβριος 1922), σελ. 245-248.
Βλ. περιοδικό Πινακοθήκη, Αθήνα, τχ. 124-125 (Ιούνιος-Ιούλιος 1911), σελ. 96.
Αναστάσιος Δημητρακόπουλος (Επιμ.) The First Balkan War through the pages of the Review L' Illustration, Αθήνα, 1992, σελ. 16, 40-67.
Raymond Duguay, En Epire à la suite de l'armée grecque, par M. Jean Leune, La Géographie: Bulletin de la Société de Géographie, τομ. XXIX, No. 4, 15 Απριλίου 1914
Βλ. Νίκος Δ. Καράμπελας, Etienne Labranche & Κωνσταντίνος Α. Βλαστός. Δύο πολεμικοί ανταποκριτές της Le Temps στην Πρέβεζα του 1912-13, Πρεβεζάνικα Χρονικά, τχ. 49-50, σελ. 251-252 και 258-262, Πρέβεζα 2013
Βλ. Revue économique française publiée par la Société de géographie commerciale de Paris, Παρίσι, τόμ. XLI, Νο. 1-2, Ιανουάριος-Απρίλιος 1919, σελ. 378-379.
Βλ. Tels qu'ils sont. Notes d'une infirmière de la Croix-Rouge, Παρίσι, 1915, (έκδοση: Larousse), σελ. 5.
Βλ. "L'Asie Mineure et l’Hellénisme", Bulletin de la Société de géographie et d'études coloniales de Marseille, Μασσαλία, 1920, τόμ. 42, σελ. 66-69.
Βλ. εφημερίδα L'Ouest Eclair, Παρίσι, φύλλο της 3 Δεκεμβρίου 1926, σελ. 6.
Βλ. εφημερίδα Feuille de Avis de Neuchâtel, Νουσατέλ (Ελβετία), φύλλο της 19 Νοεμβρίου 1928, σελ. 6.
Βλ. εφημερίδα L'Ouest Eclair Παρίσι, φύλλο 20 Δεκεμβρίου 1925, σελ. 4.
Βλ. Bulletin de la Société de géographie de Lille, Λιλ (Γαλλία), 1925, Απρίλιος-Ιούνιος, No. 2, σελ. 77-79.
Βλ. εφημερίδα L'Ouest Eclair, Παρίσι, φύλλο 28 Νοεμβρίου 1928, σελ. 6.
Βλ. Bulletin de la Société de Géographie de Rochefort, Ροκφόρ (Γαλλία), τόμ. 40, σελ. 22-24 και 113-115.
Βλ. Frédéric Pineau, 1919-1949: Les femmes au service de la France, Tome 1 la Croix-Rouge française, Παρίσι, 2006, έκδοση: Histoire & Collections, σελ. 40.
Βλ. εφημερίδα Le Matin, Παρίσι, φύλλο της 11 Δεκεμβρίου 1924, σελ. 5. Βλ. επίσης εφημερίδα Le Figaro, Παρίσι, φύλλο 11 Δεκεμβρίου 1924, σελ. 4.
Βλ. εφημερίδα La Lanterne, Παρίσι, φύλλο της 22 Δεκεμβρίου 1924, σελ. 4.
Βλ. εφημερίδα Le Littoral, Κάννες (Γαλλία), φύλλο της 8 Φεβρουαρίου 1925, σελ. 1.
Βλ. περιοδικό La Semaine à Paris, Παρίσι, τεύχος 152, 24 Απριλίου-1 Μαΐου 1925, σελ. 75.
Βλ. εφημερίδα Le Gaulois, Παρίσι, φύλλο της 2 Δεκεμβρίου 1925, σελ. 3.
Βλ. Bulletin de la Société de géographie de Lille, Λιλ (Γαλλία), Ιανουάριος-Μάρτιος 1926, τόμ. 68, σελ. 8.
Βλ. εφημερίδα Le Figaro, Παρίσι, φύλλο 31 Μαρτίου 1926, σελ. 5.
Βλ. Bulletin de la Société de géographie de Toulouse, Τουλούζη (Γαλλία), No. 55, Μάρτιος 1929, σελ. 65-66.
Βλ. La Géographie: bulletin de la Société de géographie, Παρίσι, τόμ. 50, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1928, Να. 3-4, σελ. 22.
Βλ. Bulletin de l'Institut catholique de Paris, Παρίσι, 25 Νοεμβρίου 1928, No. 9, σελ. 295.
Βλ. περιοδικό La Semaine à Paris, Παρίσι, τεύχος 559, 10-17 Φεβρουαρίου 1933, σελ. 74.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
