Ο Γκυγιώμ Αμοντόν (Guillaume Amontons, 31 Αυγούστου 1663 – 11 Οκτωβρίου 1705), απαντώμενος και εξελληνισμένα ως Γουλιέλμος Αμοντόν, ήταν Γάλλος εφευρέτης επιστημονικών οργάνων και φυσικός. Υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους της τριβολογίας.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Γκυγιώμ Αμοντόν γεννήθηκε στο Παρίσι. Ο πατέρας του ήταν ένας δικηγόρος από τη Νορμανδία που είχε μεταναστεύσει στη γαλλική πρωτεύουσα. Κατά την παιδική του ηλικία ο Γκυγιώμ έχασε την ακοή του, γεγονός που έγινε αφορμή να αφοσιωθεί σε όλη του τη ζωή στην επιστημονική έρευνα. Δεν σπούδασε ποτέ σε πανεπιστήμιο, αλλά μπόρεσε να μάθει μαθηματικά, φυσικές επιστήμες και ουράνια μηχανική. Ασχολήθηκε επίσης με τις δεξιότητες της σχεδιάσεως, της τοπογραφίας και της αρχιτεκτονικής. Απεβίωσε στο Παρίσι σε ηλικία 42 ετών.
Το έργο του
Ο Αμοντόν ασχολήθηκε αρχικώς με τη μελέτη του αεικινήτου. Στη συνέχεια υποστηρίχθηκε στην ερευνητική του σταδιοδρομία από τη γαλλική κυβέρνηση και εργάσθηκε σε διάφορα προγράμματα δημόσιων έργων.
Επιστημονικά όργανα
Το 1687, σε ηλικία μόλις 24 ετών, ο Αμοντόν παρουσίασε στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών ένα υγρόμετρο που είχε επινοήσει ο ίδιος. Αυτή υπήρξε η αρχή των συνεισφορών του στην επιστημονική οργανολογία. Ακολούθησαν βελτιώσεις του στο βαρόμετρο και στο θερμόμετρο, το 1695, ειδικά για τη χρήση των οργάνων αυτών στη θάλασσα (βαρόμετρα χωρίς υδράργυρο). Το ίδιο έτος ο Αμοντόν δημοσίευσε το βιβλίο του Παρατηρήσεις και φυσικά πειράματα για την κατασκευή μιας νέας κλεψύδρας, των βαρομέτρων, θερμομέτρων και υγρομέτρων[2], στο οποίο οφείλει την εκλογή του στην Ακαδημία Επιστημών. Η κλεψύδρα του προοριζόταν για να δείχνει τον χρόνο πάνω σε ένα πλοίο που ταξιδεύει. Επινόησε επίσης έναν οπτικό τηλέγραφο και μία μηχανή που λειτουργούσε με ατμό. Το 1702 και το 1703 δημοσίευσε δύο σπουδαίες εκθέσεις για το θερμόμετρο. Εφεύρε θερμόμετρα αέρα και υδραργύρου, για τα οποία πρώτος αυτός χρησιμοποίησε ως σταθερά σημεία αναφοράς τις θερμοκρασίες μεταβολής των καταστάσεων του νερού. Εφεύρε επίσης ένα πυρόμετρο, μία στρεφόμενη αντλία και άλλα.
Θερμοδυναμική
Ο Αμοντόν διερεύνησε τη σχέση ανάμεσα στην πίεση και στη θερμοκρασία των αερίων, παρότι δεν διέθετε τα σημερινά ακριβή θερμόμετρα. Αν και τα αποτελέσματά του ήταν στην καλύτερη περίπτωση ημι-ποσοτικά, απέδειξε ότι η πίεση ενός αερίου αυξάνεται περίπου κατά το 1/3 ανάμεσα στη θερμοκρασία του «ψυχρού» και στο σημείο βρασμού του νερού[3]. Αυτό ήταν ένα βασικό βήμα προς τη διατύπωση των νόμων των αερίων και ειδικότερα του νόμου του Gay-Lussac. Οι έρευνές του τον οδήγησαν στη σκέψη ότι μία αρκετά μεγάλη μείωση στη θερμοκρασία θα είχε ως αποτέλεσμα τον μηδενισμό της πιέσεως. Παρά την προσέγγιση αυτή στην έννοια του απολύτου μηδενός, η ανακάλυψή του δεν θα ολοκληρωνόταν παρά έναν τουλάχιστον αιώνα αργότερα.
Τριβή
Το 1699 ο Αμοντόν δημοσίευσε την ανεξάρτητη ανακάλυψη από τον ίδιο των νόμων της τριβής που είχαν πρωτοδιατυπωθεί από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι[4]. Παρά το ότι η δημοσίευση έγινε δεκτή με κάποιο σκεπτικισμό, οι νόμοι αυτοί επαληθεύθηκαν από τον Σαρλ Ωγκυστέν ντε Κουλόμπ το 1781.[5]
Οι τρεις «Νόμοι της τριβής του Αμοντόν» (που ισχύουν μόνο για την ξηρή τριβή, ενώ η προσθήκη ενός λιπαντικού τροποποιεί σημαντικά τις τριβολογικές ιδιότητες) είναι οι εξής[6]:
1. Η δύναμη της τριβής είναι ευθέως ανάλογη του εφαρμοζόμενου φορτίου. (1ος Νόμος του Αμοντόν)
2. Η δύναμη της τριβής είναι ανεξάρτητη του εμβαδού της επαφής. (2ος Νόμος του Αμοντόν)
3. Η τριβή ολισθήσεως είναι ανεξάρτητη της ταχύτητας ολισθήσεως. (Νόμος της τριβής του Κουλόμπ)
Τιμητικές διακρίσεις
Μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών (1699)
Ο μικρός κρατήρας Αμοντόν (Amontons) στη Σελήνη ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του.
Σημειώσεις
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb123978670. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Amontons, G.: Remarques et expériences physiques sur la construction d'une nouvelle clepsydre, Παρίσι 1695
«Method of substituting the force of fire for horse and man power to move machines», στα Histoire et Mémoires de l'Académie Royale des Sciences, 1699, σελ. 112
Histoire de l'Académie Royale des Sciences avec les Mémoires de Mathématique et de Physique (1699), σελ. 206
Bowden, F.P. & Tabor, D. (1950): The Friction and Lubrication of Solids σσ. 1, 87-89
Introduction to Tribology - Friction
Βιβλιογραφία
Ισαάκ Ασίμωφ: Asimov's Biographical Encyclopedia of Science and Technology, Doubleday & Co., Inc., 1972, ISBN 0-385-17771-2
Cardwell, D.S.L. (1971). From Watt to Clausius: The Rise of Thermodynamics in the Early Industrial Age. Heinemann. ISBN 0-435-54150-1., σσ. 18-19
Πηγές
Το αντίστοιχο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (Χάρη Πάτση), τόμος 5 (1968), σελ. 67
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Πληροφορίες για τον Αμοντόν στο The Galileo Project
Συνοπτική βιογραφία στη σελίδα της «Notable Names Database»
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
