Ο Εζέν Βιολέ-λε-Ντυκ (Eugene Viollet-le-Duc, 1814 Παρίσι, Γαλλία-1879 Λωζάνη, Ελβετία) ήταν Γάλλος αρχιτέκτονας και συγγραφέας. Γεννήθηκε σε οικογένεια φιλελεύθερη και με υψηλό μορφωτικό επίπεδο στο Παρίσι στις 27 Ιανουαρίου 1814. Ανέπτυξε ένα πρώιμο ενθουσιασμό για την αρχιτεκτονική του Μεσαίωνα και μελέτησε τη γαλλική αρχιτεκτονική καθώς πέρασε τα εφηβικά του χρόνια ταξιδεύοντας και σκιτσάροντας.
Βιογραφία
Επιδιώκοντας μια αρχιτεκτονική σταδιοδρομία, πολιτικά φιλελεύθερος, ο Βιολέ-λε-Ντυκ τάχθηκε κατά της συντηρητικής μελέτης της École des Beaux-Arts και υπέρ της άμεσης εμπειρίας στο πλάι των αρχιτεκτόνων Jean-Jacques-Marie Huvé (1783-1852) και Achille-François-René Leclère (1785-1853). Μεταξύ του 1831 και του 1836 επισκέφτηκε περιοχές της Προβηγκίας και της Νορμανδίας, τα κάστρα του Λίγηρα, καθώς και περιοχές στα Πυρηναία και στο Λανγκντόκ. Παντρεύτηκε με τη σύζυγό του, Ελισάβετ, το 1834 και απέκτησε τη θέση Καθηγητή Σύνθεσης και Διακόσμησης σε μία ανεξάρτητη σχολή, την École de Dessin στο Παρίσι. Το 1836 ταξίδεψε στην Ιταλία, όπου επισκέφτηκε τη Ρώμη, τη Σικελία, τη Νάπολη και τη Βενετία. Επέστρεψε στο Παρίσι το 1837 και στις σπουδές στην École de Dessin και διορίστηκε ελεγκτής για το Συμβούλιο Πολιτικών Κτιρίων το 1838 στην θέση του πρώην δασκάλου του, Leclère. Το Συμβούλιο έλεγχε όλα τα κτίρια που ανήκαν στο κράτος, όσον αφορούσε την κατασκευή και την ανακαίνιση τους. Το 1840 ο Mérimée, γενικός επιθεωρητής μιας επιτροπής υπεύθυνης για την ανάθεση των έργων αποκατάστασης των Ιστορικών Μνημείων ( Historique Général des Monuments), ανέθεσε στον Βιολλέ-λε-Ντυκ την αποκατάσταση της εκκλησίας της Μαντλέν, στο Βεζελέ (στην οποία αντικατέστησε τα οξυκόρυφα τόξα της, του 13ου αιώνα με ημικυκλικά σταυροθόλια του 12ου αιώνα, προκειμένου να δώσει μια αίσθηση ενότητας στο ναό, αλλά και να τονίσει την αλλαγή του χαρακτήρα του κτιρίου). Συνέχισε να εργάζεται για άλλες αποκαταστάσεις εκκλησιών, πολλές από τις οποίες είχαν καταστραφεί κατά τη Γαλλική Επανάσταση και χρειάζονταν γλυπτική επέμβαση για να ενταχθούν στο περιβάλλον τους. Στην Sainte-Chapelle και το 1844 στην Παναγία των Παρισίων, σε συνεργασία με τον Jean-Baptiste Lassus, αποκατέστησε τα παλιά γλυπτά με νέα, μεταφέροντας τα πρώτα σε μουσεία. Η Παναγία των Παρισίων (με την αλλαγή του κτιρίου ώστε να υπακούει στο ρομαντικό όραμα του Μεσαίωνα) αποτέλεσε την πρώτη εξτρεμιστική παρέμβαση του Βιολέ-λε-Ντυκ σε εκκλησίες. Άρχισε να δημοσιεύει τις θεωρίες του για τον γοτθικό ρυθμό στο αρχαιολογικό αρχείο το 1845. Το 1846 εργάστηκε στη μονή Σαιν-Ντενί, το 1860 ως το 1868 στην Αβινιόν, το 1849 έως το 1875 στους καθεδρικούς ναούς της Αμιένης, το 1861 ως το 1873 στο Ρεμς, και σε εκκλησίες στο Πουασσύ το 1852 ως το 1865. Το 1854 δημοσίευσε το «Dictionnaire raisonné de l’architecture», ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1858, δημοσίευσε το «Entretiens sur l’architecture» και το «Dictionnaire du mobilier» τα οποία αφορούσαν ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ διαφορετικών τομέων όπως της χρυσοχοΐας, της μουσικής, των κοσμημάτων και των επίπλων, εμπλουτισμένων με δικά του σκίτσα. Ο Βιολέ-λε-Ντυκ συμμετείχε σε πολλές επιτροπές της κυβέρνησης της Ιουλιανής Μοναρχίας (1830-1848), και το 1852 στην αυτοκρατορική αυλή του Ναπολέοντα ΙΙΙ, όπου γνωρίστηκε με τον Μεριμέ. Διατηρούσε ένα προσωπικό αρχιτεκτονικό ύφος στο σχεδιασμό σπιτιών, εκκλησιών και πύργων και αφιέρωσε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα σε σχέδια κατοικιών για ενοικίαση, το σπίτι του κηπουρού για το Maison Sabatier και τη δική του Villa La Vedette στη Λωζάνη (κατεδαφισμένη). Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του στο μάθημα της ιστορίας της τέχνης και αισθητικής στην École des Beaux-Arts, εξεγέρθηκαν κάποιοι φοιτητές με αποτέλεσμα την αντικατάστασή του από τον Hippolyte Taine το 1864. Πέθανε στη Λωζάνη στις 17 Σεπτεμβρίου 1879.Μετά το θάνατό του, τοποθετήθηκε ένα μπρούντζινο γλυπτό ομοίωμα του ως ένα από αυτά των δώδεκα αποστόλων στην οροφή της Νοτρ Νταμ.
Έργα αποκαταστάσεων
Εκκλησίες
Sainte-Marie-Madeleine, Βεζελέ
St.Martin, Clamecy (Νιέβρ)
Notre Dame de Paris (ένα από τα πολλά «grotesques» στην όψη της Νοτρ Νταμ στο Παρίσι προστέθηκε κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης της από τον Βιολέ-λε-Ντυκ (αποκαλείται Le Stryge ή the Strix))
Sainte-Chapelle, Παρίσι
Basilica of Saint-Denis, κοντά στο Παρίσι
Saint-Louis, Πουασσύ
Semur
Basilica of St. Nazaire and St. Celse, Καρκασσόν
Saint-Sernin, Τουλούζη
Notre-Dame de Lausanne, Ελβετία
Καθεδρικός ναός στο Κλερμόν-Φεράν (1864)
Δημαρχεία
Saint-Antonin
Ναρμπόν
Κάστρα
Château de Roquetaillade, Μπορντώ
Château de Pierrefonds (η αποκατάσταση του Château de Pierrefonds, που σχεδίαζε ο Βιολέ-λε-Ντυκ για τον Ναπολέοντα ΙΙΙ, διακόπηκε από την αναχώρηση του αυτοκράτορα το 1870)
Οχυρωμένη πόλη της Καρκασσόν
Château de Coucy
Antoing , Βέλγιο
Ανάκτορο της Βενσέν, Παρίσι
Οι αποκαταστάσεις του Viollet-le-Duc ήταν συχνά συνδυασμός των ιστορικών στοιχείων των κτιρίων με προσωπικές του δημιουργικές τροποποιήσεις. Για παράδειγμα, υπό την εποπτεία του, η Notre Dame δεν αποκαταστάθηκε μόνο, αλλά απέκτησε ένα τρίτο πύργο και υπέστη και άλλες μικρότερες αλλαγές. Ένα άλλο από τα πιο διάσημα έργα αποκαταστάσεων του, είναι η μεσαιωνική οχυρωμένη πόλη της Καρκασόν, η οποία ομοίως «ενισχύθηκε», με την πρόσθεση οξυκόρυφων τόξων στους πύργους των τειχών, χαρακτηριστικό γνώρισμα της τεχνοτροπίας της βόρειας Γαλλίας.
Επιδράσεις στην ιστορία των αποκαταστάσεων
Οι βασικές θεωρίες που ανέπτυξε όσον αφορά την παρέμβαση και συντήρηση των ιστορικών κτιρίων και κτιριακών συνόλων αφορούν μια "αποκατάσταση" η οποία δημιουργεί κάτι που στην πραγματικότητα ποτέ δεν υπήρχε στο παρελθόν. Ο ίδιος έγραψε ότι η αποκατάσταση είναι ένα «μέσο για την απόδοση [του κτιρίου] σε τελική μορφή, η οποία μπορεί στην πραγματικότητα ποτέ να μην υπήρξε σε μια δεδομένη στιγμή».[10]Ο τρόπος αυτός της αποκατάστασης που εφάρμοζε ο Viollet-le-Duc επικρίθηκε από αρκετούς αρχιτέκτονες όπως για παράδειγμα από τον John Ruskin ο οποίος την χαρακτήρισε ως «μια καταστροφή από την οποία δεν μπορούν να επανακτηθούν τα υπολείμματα, μια καταστροφή που συνοδεύεται με ψευδή περιγραφή της στοιχείων που καταστράφηκαν» [11]. Μερικές από τις αποκαταστάσεις του, όπως αυτή του Château de Pierrefonds, είναι πολύ αμφιλεγόμενες, επειδή δεν είχαν ως στόχο τόσο να απεικονίσουν μια ιστορική κατάσταση με ακρίβεια αλλά και να αποτελέσουν ένα «τέλειο κτίριο» του μεσαίωνα : «να αποκατασταθεί ένα οικοδόμημα», παρατήρησε ο Βιολέ-λε-Ντυκ στο Dictionnaire raisonné, «δεν σημαίνει να διατηρηθεί, επισκευασθεί ή να ανακατασκευασθεί, αλλά να αποδοθεί σε μια πλήρη κατάσταση που δεν είχε υπάρξει σε μια δεδομένη στιγμή του παρελθόντος». [12] Η ιδέα της αποκατάστασης που εφαρμόσθηκε στην αρχιτεκτονική από τον Viollet-le-Duc θεωρείται μέρος μιας σύγχρονης καινοτομίας. Όμως, οι σύγχρονες αντιλήψεις για την διατήρηση και αποκατάσταση κτιρίων, αντιτίθενται στις αρχές των αποκαταστάσεων του καθώς αυτές ήταν πολύ ελεύθερες, ερμηνευτικές με απόδοση προσωπικού ύφους.
Εργογραφία
Σε όλη τη σταδιοδρομία του ο Βιολέ-λε-Ντυκ κρατούσε σημειώσεις και έκανε σχέδια, όχι μόνο για κτίρια για τα οποία εργαζόταν, αλλά επίσης σε κτίρια Ρωμανικά, Γοτθικά και Αναγεννησιακά που επρόκειτο να κατεδαφιστούν. Η μελέτη του για την μεσαιωνική και αναγεννησιακή περίοδο δεν περιορίστηκε στην αρχιτεκτονική, αλλά επεκτάθηκε σε έπιπλα, ρούχα, μουσικά όργανα, εξοπλισμό κ.α. Με τα παραπάνω στοιχεία εξέδωσε τα παρακάτω συγγράμματα:
Λεξικό της γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 11ο έως τον 16ο αιώνα (1854-1868) (Dictionnaire raisonné de l'architecture française du XIe au XVIe siècle) – σε γαλλική γλώσσα, συμπεριλαμβανομένων και πολυάριθμων εικόνων.
Λεξικό των Γαλλικών επίπλων της Καρολίγγειας εποχής της αναγέννησης (1858-1870) (Dictionnaire raisonné du mobilier français de l'époque Carolingienne à la Renaissance.)
Συνομιλίες για την αρχιτεκτονική (Entretiens sur l'architecture)(σε 2 τόμους, 1858-1872), στην οποία ο Viollet-le-Duc συστηματοποίησε την προσέγγιση του όσον αφορά την αρχιτεκτονική και την αρχιτεκτονική εκπαίδευση, σε ένα σύστημα ριζικά αντίθετο με εκείνο της École des Beaux-Arts.
Ιστορία της ανθρώπινης κατοίκησης από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα (Histoire de l'habitation humaine, depuis les temps préhistoriques jusqu'à nos jours)(1875). Δημοσιεύθηκε στην αγγλική γλώσσα το 1876 ως «Habitations of Man in All Ages» και αφορά την ιστορία της αρχιτεκτονικής μεταξύ των διαφορετικών «φυλών» της ανθρωπότητας.
Η ρωσική τέχνη: η προέλευσή της, τα δομικά της στοιχεία, η εποχή της αιχμής, το μέλλον της (L'art russe: ses origines, ses éléments constructifs, son apogée, son avenir )(1877), όπου ο Viollet-le-Duc διατύπωσε τις ιδέες του ορθολογικού κτιρίου στη ρωσική αρχιτεκτονική.
Αρχιτεκτονική θεωρία και νέα οικοδομικά έργα
Ο Βιολέ-λε-Ντυκ θεωρείται από πολλούς ως ο πρώτος θεωρητικός της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Η Αρχιτεκτονική του θεωρία βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην αναζήτηση της βέλτιστης μορφής συγκεκριμένων υλικών, και στη χρήση αυτών των προτύπων για τη δημιουργία κτιρίων. Τα κείμενά του επικεντρώνονται στην ιδέα ότι τα υλικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με «ειλικρίνεια». Πίστευε ότι η εξωτερικές όψεις του κτιρίου θα πρέπει να αντανακλούν την ορθολογική κατασκευή του. Στο «Entretiens sur l'architecture», ο Viollet-le-Duc εγκωμίασε τον ελληνικό ναό για την ορθολογική κατασκευή του. Για τον ίδιο, «η Ελληνική αρχιτεκτονική λειτούργησε ως πρότυπο για την αλληλοσυσχέτιση της δομής και της εμφάνισης». [13] «Με δύο τρόπους η αρχιτεκτονική μπορεί να είναι αληθινή. Πρέπει να είναι αληθινή ως προς το πρόγραμμα και αληθινή ως προς τις μεθόδους κατασκευής. Για να είναι αληθινή ως προς το πρόγραμμα, πρέπει να ικανοποιεί με ακρίβεια και απλότητα τους όρους που επιβάλλουν οι ανάγκες. Για να είναι αληθινή ως προς τις μεθόδους κατασκευής, πρέπει να μεταχειρίζεται τα υλικά σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες τους... καθαρά καλλιτεχνικά ζητήματα, όπως η συμμετρία και η μορφή, μπροστά στις βασικές μας αρχές έχουν δευτερεύουσα σημασία». [14] Σε αρκετά μη υλοποιημένα έργα του για νέα κτίρια, ο Βιολέ-λε-Ντυκ εφάρμοσε τις διδαχές που είχε αποκομίσει από την γοτθική αρχιτεκτονική, με την ορθολογική εφαρμογή δομικών συστημάτων και με νέα για την εποχή υλικά, όπως ο χυτοσίδηρος. Επίσης, ερεύνησε οργανικές δομές, όπως φύλλα και σκελετούς ζώων. Τα σχέδια του για μεταλλικά δικτυώματα ( μία «νευρώδης» αρχιτεκτονική που χρησιμοποιεί το σίδερο ώστε να επιτευχθεί ελαφρύτερη κατασκευή) ήταν καινοτόμα για την εποχή. Σημαντική επιρροή άσκησε στο κίνημα της Αρ Νουβώ με τις αρχές του υπέρ της κατασκευαστικής εντιμότητας καθώς και σε σημαντικούς αρχιτέκτονες της εποχής όπως ο Αντόνι Γκαουντί, ο Βικτόρ Ορτά, ο Ωγκύστ Περρέ και ο Χέντρικ Πέτρους Μπερλάχε (Hendrik Petrus Berlage) με τους δύο τόμους του έργου του Entretiens sur l'architecture. Τα κείμενά του ενέπνευσαν και Αμερικάνους αρχιτέκτονες, όπως ο Frank Furness, ο John Wellborn Root, ο Louis Sullivan, και ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ.
Παραπομπές
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb119285028. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. 118804715. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2015.
«Eugène Emmanuel Viollet-Le-Duc». RKDartists. 81183.
«Eugène Emmanuel Viollet le duc». (Γαλλικά) Léonore database. Υπουργείο Πολιτισμού. LH/2728/54.
(Αγγλικά) Benezit Dictionary of Artists. 2006. B00191693. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-0-19-977378-7.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2014.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb119285028. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Arkitekter verksamma i Sverige. 11 Ιουλίου 2014.
1.Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc. ([1854] 1990). The foundations of architecture. New York: George Braziller. P. 195.
2.John Ruskin. ([1880] 1989). The seven lamps of architecture. New York: Dover Publications. P. 194
3."Restaurer un édifice, ce n'est pas l'entretenir, le reparer ou le refaire, c'est le rétablir dans un état complet qui ne peut avoir jamais existé à un moment donné". (Dictionnaire raisonné, s.v. "Restauration")
4.Ochshorn, Jonathan. "Designing Building Failures". Cornell University.
5.Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc.(1863-72) Entretiens sur l'architecture
Βιβλιογραφία
Kenneth Frompton. Μοντέρνα αρχιτεκτονική, Ιστορία και κριτική. Εκδόσεις Θεμέλιο, β΄έκδοση 1999.
David Watkin. Ιστορία της δυτικής αρχιτεκτονικής. Εκδόσεις ΜΙΕΤ, β΄έκδοση, Αθήνα 2007.
Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc. The foundations of architecture. New York: George Braziller. 1990.
John Ruskin. The seven lamps of architecture. New York: Dover Publications. 1989.
"Restaurer un édifice, ce n'est pas l'entretenir, le reparer ou le refaire, c'est le rétablir dans un état complet qui ne peut avoir jamais existé à un moment donné". (Dictionnaire raisonné, s.v. "Restauration").
Ochshorn, Jonathan. "Designing Building Failures". Cornell University.
Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc. Entretiens sur l'architecture.
Viollet-Le-Duc, Eugene-Emmanuel . The Architectural Theory of Viollet-Le-Duc: Readings and Commentary. MIT Press.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
