Ο Άλβαρ Άαλτο (Hugo Alvar Henrik Aalto, 3 Φεβρουαρίου 1898 - 11 Μαΐου 1976) ήταν Φινλανδός αρχιτέκτονας και βιομηχανικός σχεδιαστής, αποκαλούμενος μερικές φορές ως «πατέρας του μοντερνισμού» στις σκανδιναβικές χώρες. Η δουλειά του περιλαμβάνει αρχιτεκτονική, έπιπλα και υαλικά.
Βιογραφία
Ο Άλβαρ Άαλτο γεννήθηκε στο Κuortane της Φινλανδίας. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ελσίνκι (Helsinki university of technology) από το 1916 μέχρι το 1921. Επέστρεψε στο Γυβάσκυλα όπου άνοιξε το πρώτο του αρχιτεκτονικό γραφείο το 1923. Tον επόμενο χρόνο νυμφεύτηκε την αρχιτέκτονα Aino Μarsio. Το ταξίδι του μέλιτος στην Ιταλία σφράγισε έναν διανοητικό δεσμό με την κουλτούρα της μεσογειακής περιοχής που θα έμενε σημαντικός για το υπόλοιπο της ζωής του. Ο Άαλτο μετέφερε το γραφείο του στο Τουρκού το 1927, και άρχισε την συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Erik Bryggman. Το γραφείο του μεταφέρθηκε το 1933 στο Ελσίνκι. Από το 1943 έως το 1958 διετέλεσε πρόεδρος της ένωσης Φινλανδών αρχιτεκτόνων SAFA, και έπειτα κηρύχθηκε επίτιμο μέλος.
Από το 1946 έως το 1948 ήταν καθηγητής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης MIT (Cambridge ΗΠΑ). Η Aino Μarsio πέθανε το 1949 και το 1952 παντρεύτηκε την επίσης αρχιτέκτονα Elissa Makiniemi (πέθανε το 1994). Το 1955 έγινε μέλος της φινλανδικής ακαδημίας και αργότερα, το 1963, έγινε πρόεδρος της ακαδημίας μέχρι το 1968. Ο Άλβαρ Άαλτο πέθανε στις 11 Μαΐου 1976 στο Ελσίνκι.
Καριέρα
Δημιούργησε αξιόλογα αρχιτεκτονικά σχέδια και σημαντικά κτίσματα, με τα οποία έδωσε μοντέρνο τόνο στην αρχιτεκτονική της Φινλανδίας και γενικά της Σκανδιναβίας. Ιδιαίτερα γνωρίσματα στην τέχνη του Άαλτο είναι η ασυμμετρία, η ποικιλία των δομικών υλικών και η καμπυλότητα των επιφανειών, που αποτελούν αντίδραση στον αφηρημένο και ψυχρό φορμαλισμό. Παρόλο που μερικές φορές θεωρήθηκε ως ο πρώτος και ο πιο επιδραστικός αρχιτέκτονας του σκανδιναβικού μοντερνισμού, μια πιο λεπτομερής εξέταση των ιστορικών γεγονότων, αποκαλύπτει πως ο Άαλτο (ενώ ήταν πρωτοπόρος στη Φινλανδία) ακολουθούσε από κοντά και είχε προσωπικές επαφές με άλλους πρωτοπόρους στη Σουηδία, και συγκεκριμένα με τους Gunnar Asplund και Sven Markelius. Αλλά αυτό που αυτοί και πολλοί άλλοι της ίδιας γενιάς στις σκανδιναβικές χώρες έχουν κοινό είναι ότι ξεκίνησαν από κλασική εκπαίδευση, και ήταν οι πρώτοι που σχεδίασαν στο αποκαλούμενο σκανδιναβικό κλασικισμό πριν ακόμα ξεκινήσει, στα τέλη του 1920, παράλληλα με τον μοντερνισμό.
Στην περίπτωση του Άαλτο αυτό συνοψίζεται στην βιβλιοθήκη Viipuri (1927-1935) η οποία πέρασε από μια κλασική πρόταση σε ένα ολοκληρωμένο κτίριο υψηλού μοντερνισμού. Η ανθρωπιστική προσέγγιση είναι στα πλήρη στοιχεία εκεί: στο εσωτερικό βρίσκονται φυσικά υλικά, θερμά χρώματα και κυματιστές γραμμές. Το έργο αυτό διήρκεσε οκτώ χρόνια και κατά το ίδιο διάστημα ο Άαλτο σχεδίασε επίσης το κτίριο Turun Sanomat (1929-1930) και το Σανατόριο Παΐμιο (1929-1933): συνεπώς το κτίριο Turun Sanomat πρώτο έδειξε την κίνηση του Άαλτο προς τον μοντερνισμό και αυτό μεταφέρθηκε στο σανατόριο και στο τρέχον σχέδιο για την βιβλιοθήκη. Αλλά παρόλο που το Turun Sanomat και το Σανατόριο Παΐμιο έχουν συγκριτικά καθαρές μοντερνιστικές γραμμές, μεταφέρουν τους σπόρους μιας προσέγγισης και μιας κίνησης προς μια πιο ξεκάθαρη συνθετική συμπεριφορά.
Ο Άαλτο ήταν μέλος του Congres Internationaux d'Architecture Moderne παρακολουθώντας το δεύτερο συνέδριο στην Φρανκφούρτη το 1929 και το τέταρτο συνέδριο στην Αθήνα το 1933. Ήταν ακόμα πριν ολοκληρωθούν το Παΐμιο σανατόριο και η βιβλιοθήκη Viipuri όταν κατάφερε να τραβήξει την παγκόσμια προσοχή στην αρχιτεκτονική. Η φήμη του μεγάλωσε στις ΗΠΑ μετά από την καθοριστική υποδοχή του σχεδίου του για το φινλανδικό περίπτερο στην παγκόσμια έκθεση της νέας Υόρκης το 1939, όταν περιγράφηκε από τον Φρανκ Λόιντ Ράιτ (Frank Lloyd Wright) ως μια «δουλειά ιδιοφυΐας». Θα μπορούσε κανείς να πει πως η φήμη του Αάλτο σφραγίστηκε με την συμμετοχή του στην δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Sigfried Giedion στην μοντερνιστική αρχιτεκτονική, Space, Time and Architecture. The growth of a new tradition. (1949), στο οποίο ο Άαλτο έλαβε μεγαλύτερη προσοχή από κάθε άλλο μοντερνιστή αρχιτέκτονα, συμπεριλαμβανομένου και του Λε Κορμπυζιέ. Στην ανάλυση του για τον Άαλτο, ο Giedion έδωσε προτεραιότητα στις αξίες που ξεκινούν από την άμεση λειτουργικότητα, όπως η διάθεση, η ατμόσφαιρα, η ένταση της ζωής και ακόμα και τα εθνικά χαρακτηριστικά, δηλώνοντας πως «η Φινλανδία είναι με τον Άαλτο όπου κι αν πάει».
Τα βραβεία του Άαλτο συμπεριλαμβάνουν το βασιλικό χρυσό μετάλλιο για την αρχιτεκτονική από το Royal Institute of British Architects (1957) και το χρυσό μετάλλιο από το American Institute of Architects (1963).
Έργα του
Το ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων του Άαλτο κυμαίνετε από έπιπλα και υαλικά σχέδια μέχρι αρχιτεκτονική και ζωγραφική. Τα Βάζα του είναι παγκοσμίως γνωστά. Εφηύρε μια νέα μορφή από έπιπλα με στρώσεις κοντραπλακέ σε κλίση το 1932. Τα έπιπλα του κατασκευάζονται από την Artek, μια εταιρία που συνιδρυτής είναι ο Άαλτο. Τα υαλικά Άαλτο (Aino και Alvar) κατασκευάζονται από την Iittala. Η καριέρα του Άαλτο εκτείνεται από τον προ-μοντερνισμό (σκανδιναβικό κλασικισμό) μέχρι το καθαρό International Style μοντερνισμό σε μια πιο συνθετική και ιδιοσυγκρασιακή προσέγγιση.
Βιομηχανικός Σχεδιασμός
Ο Άλβαρ Άαλτο σχεδίασε το πρώτο του έπιπλο πριν ακόμα γίνει ένας καταρτισμένος αρχιτέκτονας. Μετά την κατάρτιση του ως νέος αρχιτέκτονας, η σχεδίαση αντικειμένων πήρε μια πολύ σοβαρή θέση στο γραφείο του όταν του ανατέθηκε να προγραμματίσει τις εργασίες αλλαγής για την αποκατάσταση έξι εκκλησιών. Τα καθήκοντα του για αυτά τα έργα συμπεριλάμβαναν και έπιπλα και τα εκκλησιαστικά αντικείμενα. Σχεδίασε επίσης και πολλά έπιπλα για πολλούς πελάτες που χρωματίστηκαν με αναγεννησιακούς ρυθμούς που ακολουθούσαν το πνεύμα της εποχής.
Ήδη από τα τέλη του 1920 άρχισε να εξερευνά τις τελευταίες τάσεις στο αρχιτεκτονικό τομέα και μοντέρνο διεθνές βιομηχανικό σχεδιασμό. Το Σανατόριο Παΐμιο ήταν το πρώτο κτίριο που σχεδίασε ο Άαλτο το οποίο επιπλώθηκε εξ ολοκλήρου από τα δικά του εργοστασιακά έπιπλα.
Τα μοντέρνα έπιπλα του Άαλτο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με εφευρέσεις για την ένωση του ξύλου. Έχει κατοχυρώσει πατέντες για πολλές από αυτές τις εφευρέσεις σε πολλές διαφορετικές χώρες τις δεκαετίες του ’30 ’40 και ’50. Σύμφωνα με τις αρχές του Άλβαρ Άαλτο το εσωτερικό σχεδιασμό και η επίπλωση πρέπει να είναι σε αρμονία με το αρχιτεκτονικό στυλ του κτιρίου.
Η Εξέλιξη της Αρχιτεκτονικής του Άλβαρ Άαλτο
Αντιπροσωπευτικά του κλασικισμού της Σκανδιναβίας της δεκαετίας του 1920, τα πρώτα έργα του Aalto επηρεάστηκαν από τους σύγχρονούς του Σκανδιναβούς επαγγελματίες, όπως ο Asplund και ο Ragnar Östberg, καθώς και από τις απλές μορφές και τη διακοσμητική της αρχιτεκτονικής mirwre της βόρειας Ιταλίας. Η δουλειά του εξελίχθηκε από την αυστηρότητα των Εργατικών Κατοικιών των Εργαζομένων στους Σιδηρόδρομους (Railway Workers Housing, 1923), στο περισσότερο παλλαδιανό στυλ της Λέσχης των Εργαζομένων (Workers Club, 1924-1925), τα οποία βρίσκονται στο Jyväskylä, και από εκεί στο επιδέξια εκλεπτυσμένο και λεπτομερές Συγκρότημα της Αστυνομίας στο Seinajoki (Seinajoki Civil Guards Complex, 1925), στο κτίριο της αστυνομίας του Γυβάσκυλα (Jyväskylä Civil Guards Building, 1927) και στην Εκκλησία Muurame (Muurame Church, 1927-1929). Αποτελούμενα από απλά και απόλυτα συμμετρικά μέρη λαξευμένα σε γυψομάρμαρο ή ξύλο, αυτά τα έργα του χαρακτηρίζονται από λιτή διακόσμηση και επιλεκτική χρήση κλασικών υλικών.
Η αρχιτεκτονική του εξελίχθηκε από το γυμνό κλασικισμό του κτιρίου του Αγροτικού Συνεταιρισμού σε μία πλήρη αποδοχή των τυπικών και θεωρητικών κανόνων του μοντερνισμού (ή «φονξιοναλισμού», όπως αποκαλούνταν στη Φινλανδία) του Διεθνούς Στυλ. Το κτίριο της εφημερίδας Turun Sanamat (1928-1930) ήταν το πρώτο έργο στη Φινλανδία που ενσωμάτωσε τα πέντε σημεία μιας καινούριας αρχιτεκτονικής του Λε Κορμπυζιέ (ανύψωση του όγκου του κτιρίου, τοίχοι χωρίς υποστήριξη στην πρόσοψη, όροφοι χωρίς εσωτερικούς τοίχους, μακριές λωρίδες παραθύρων και ράμπα από το έδαφος στην ταράτσα του κτιρίου). Εκείνη την περίοδο, ο Άλβαρ Άαλτο ήταν ένας ενεργός πολέμιος του κλασικισμού, που προώθησε το μοντερνισμό στη φινλανδική αρχιτεκτονική.
Η δεκαετία του ’30 ήταν μια σημαντική μεταβατική περίοδος στο έργο του, ενώ στα μέσα της ίδιας δεκαετίας τα έργα του Άλβαρ Άαλτο άρχισαν να αποκτούν μία περισσότερο απτή, ρομαντική και γλαφυρή υπόσταση και έγιναν λιγότερο μηχανοποιημένα στο σύνολό τους. Η παρουσία αυτών των χαρακτηριστικών στο έργο του, σε συνδυασμό με ένα φαινομενικά αναζωπυρωμένο ενδιαφέρον για τις τοπικές φινλανδικές οικοδομικές παραδόσεις και με μία ανησυχία για την αποξενωμένη, ατομική, μοντέρνα, μαζική κοινωνία, σηματοδοτεί ένα κίνημα μακριά από τις φονξιοναλιστικές τάσεις που διαμόρφωσαν την αρχιτεκτονική του στις αρχές του ’30. Απορρίπτοντας τα βιομηχανικά προϊόντα, ως μία συμβιβαστική και τυπική λύση, ο Alvar Aalto κινήθηκε προς ένα πιο προσωπικό στυλ που καθιερώθηκε την επόμενη δεκαετία, μία κατεύθυνση που επιτυγχάνει την ωριμότητα στο έργο του μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα χαρακτηριστικά αυτής της κατεύθυνσης είναι προφανή στις συγκεκριμένες αρχιτεκτονικές του ανησυχίες, εργασίες και στοιχεία που σχηματίζουν μία συνέχεια στη σκέψη και μία επίσημη έκφραση στο υπόλοιπο της καριέρας του Άλβαρ Άαλτο. Ο συγκεντρωτισμός, όπως φαίνεται στην επαναλαμβανόμενη παρουσία εξωτερικών αυλών και στα εσωτερικά αίθρια, έγινε ένα σημαντικό, οργανωτικό θέμα στα έργα του Άλβαρ Άαλτο. Εξερευνώντας συνεχώς τις δομικές δυνατότητες της κυματιστής επιφάνειας, ο Άλβαρ Άαλτο επιδεικνύει μία μοναδική ευαισθησία στη δυναμική του μαιάνδρου στην αρχιτεκτονική. Τα υλικά που χρησιμοποιούσε ο Άλβαρ Άαλτο άλλαξαν εκείνη την περίοδο. Απομακρύνθηκε από την αισθητική των μηχανών του διεθνούς στυλ και κατευθύνθηκε προς μία πιο εκφραστική χρήση υλικών και εντύπωσης υφής. Το ξύλο, το τούβλο και πολλά άλλα υλικά δημιουργούν μία σκοπιμότητα και αφθονία έκφρασης που συμπληρώνει τις τυπικές αλλαγές στο έργο του.
Αυτές οι αλλαγές αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα της ποιότητας και των εικόνων που ήταν αναπόσπαστα συνδεδεμένες με την αντίληψη περί αρχιτεκτονικής του Άαλτο. Επίσης, συναντώνται σε μεγάλη ποικιλία κλιμάκων στην πραγματοποίηση των έργων του. Η κυματιστή επιφάνεια δεν είναι απλά μία μορφή, μία κατασκευή στο χώρο ή στοιχείο του κτιρίου, αλλά επαναλαμβάνεται σε επίπεδο λεπτομέρειας στην αρχιτεκτονικά του σχέδια και τα σχέδια εφαρμογής, εμφανίζεται στα γυάλινα βάζα, στα έπιπλα, στα πόμολα και στα φωτιστικά, καθώς και στους πίνακές του και τα πειραματικά του γλυπτά. Αυτή η επανάληψη της μορφής σε διάφορες κλίμακες σε όλα τα έργα του Άαλτο είναι αντιπροσωπευτική τόσο του συνόλου της σύλληψης των σχεδίων των έργων του, όσο και της σπουδαιότητας της λεπτομέρειας στα κτίριά του.
Η ανάπτυξη γύρω από ένα κέντρο συνεχίζει ως κυρίαρχο θέμα στα κτίρια του Alvar Aalto, με το πολυεπίπεδο αίθριο με τους φεγγίτες στο κτίριο του Rautatalo, το οικοτροφείο, το κυρίως κτίριο με τις αίθουσες και η βιβλιοθήκη στο κολέγιο να δημιουργούν την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε ένα προστατευμένο εξωτερικό χώρο. Το 1955 έγινε μέλος της φινλανδικής ακαδημίας και αργότερα, το 1963, έγινε πρόεδρος της ακαδημίας μέχρι το 1968.
Τα τελευταία 20 χρόνια της επαγγελματικής δραστηριότητας του Άλβαρ Άαλτο, ξεκινώντας με την Εκκλησία Vuoksenniska (1956-1958), δημιούργησε μία περισσότερο πολύπλοκη, εκφραστική αρχιτεκτονική. Σε αντίθεση με τις «μπρούτζινες εικόνες» της δεκαετίας του ’50, ο Άλβαρ Άαλτο επέστρεψε σε ένα λεξιλόγιο υλικών, που δημιούργησε μία αρχιτεκτονική φωτεινών, κατοπτρικών και λείων επιφανειών. Παρ’ όλο που υπάρχει θεματική συνέχεια με την προηγούμενη δουλειά του (φως, καμπύλες, κεντρική ανάπτυξη και σταθερές φιγούρες, σημαντικές στις διακοσμήσεις), αυτή την περίοδο αναδεικνύονται περισσότερο σαφείς αναφορές σε κλασικές και ρομαντικές ευαισθησίες. Προχωρώντας πέρα από την απλή διττότητα των οργανικών και γεωμετρικών στοιχείων, τα μετέπειτα έργα του Alvar Aalto μοιάζουν να προκαλούν τόσο κλασικό συντηρητισμό όσο και ρομαντική ευφορία.
Σημαντικά έργα του
Helsinki University of Technology, Auditorium
Opera, Essen, Γερμανία
Κτίρια
1921–1923: Κωδωνοστάσιο της εκκλησίας Kauhajärvi, Lapua, Φινλανδία
1924–1928: Δημοτικό νοσοκομείο, Alajärvi, Φινλανδία
1926–1929: Κτήριο αμυντικών σωμάτων, Γυβάσκυλα, Φινλανδία
1927–1935: Δημοτική βιβλιοθήκη, Viipuri, Φινλανδία (τώρα Vyborg, Του Ρωσία), νέα σχέδια, 1928, 1929, 1933, χτισμένος σύμφωνα με τα τελευταία σχέδια 1934–1935
1928–1929, 1930: Γραφεία εφημερίδων Sanomat Turun, Τουρκού, Φινλανδία
1928–1929: Σανατόριο Παΐμιο, σανατόριο φυματίωσης και κατοικία προσωπικού, Paimio, Φινλανδία
1931: Κεντρικό πανεπιστημιακό νοσοκομείο, Ζάγκρεμπ, Κροατία (πρώην Γιουγκοσλαβία)
1932–Βίλα Tammekann, Τάρτου, Εσθονία
1934: Θέατρο Corso, εσωτερικό εστιατορίων, Ζυρίχη, Ελβετία
1937: Φινλανδικό περίπτερο, 1937 Παγκόσμια έκθεση
1937–1939: Villa Mairea, Noormarkku, Φινλανδία
1939: Φινλανδικό περίπτερο, 1939 Παγκόσμια έκθεση
1947–1948: Baker house, Ίδρυμα τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, Καίμπριτζ, Μασαχουσέτη
1949–1966: Helsinki University of Technology, Espoo, Φινλανδία
1949–1952: Säynätsalo Δημαρχείο, 1949 competition, built 1952, Säynätsalo (τώρα μέρος του Γυβάσκυλα), Φινλανδία
1950–1957: Kansaneläkelaitos (εθνικό ινστιτούτο συνταξιοδότησης) κτήριο γραφείων, Ελσίνκι, Φινλανδία
1952–1958: House of Culture, Ελσίνκι, Φινλανδία
1957: The Experimental House, Muuratsalo, Φινλανδία
1958–1987: Town centre, Seinäjoki, Φινλανδία
1958–1972: North Jutland Art Museum, Άαλμποργκ, Δανία
1959 Βίλα Καρρέ
1959–1962: Enso-Gutzeit Headquarters, Ελσίνκι, Φινλανδία
1965: Εθνική Βιβλιοθήκη της Lapland, Rovaniemi, Φινλανδία
1962–1971: Finlandia Hall, Helsinki, Φινλανδία
1963–1965: Building for Västmanland -Dalarna Nation, Ουψάλα, Σουηδία
1965–1968: Nordic House, Ρέικιαβικ, Ισλανδία
1970: Mount Angel Abbey Library, Mt. Angel, Όρεγκον
1959–1988: Essen opera house, Έσσεν, Γερμανία
Έπιπλα και υαλικά
Καρέκλες
1932: Πολυθρόνα Παΐμιο
1933: Three-legged stacking Stool 60
1933: Four-legged Stool E60
1935-6: Armchair 404 (a/k/a/ Zebra Tank Chair)
1939: Armchair 406
Λάμπες
1954: Floor lamp A805
1953: Beehive lamp
1959: Floor lamp A810
Βάζα
1936: Βάζο του Άαλτο
Finlandia Vase
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Σύνδεσμοι σε καταλόγους καθιερωμένων όρων
WorldCat VIAF: 71410602 LCCN: n79018877 ISNI: 0000 0001 0913 6025 GND: 118500023 SELIBR: 206493 SUDOC: 02756083X BNF: cb120549703 (data) BIBSYS: 90166823 ULAN: 500002617 HDS: 8115 NLA: 35776752 NDL: 00430846 NKC: jn19990000001 RLS: 000101081 BNE: XX1041593 KulturNav: id RKD: 124304
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
Arkitekter verksamma i Sverige. 18 Ιουλίου 2014.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb120549703. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
«Alvar Aalto». RKDartists. 124304.
«Alvar Aalto». (Αγγλικά) Benezit Dictionary of Artists. 2006. B00203224. ISBN-13 978-0-19-977378-7.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Alvar-Aalto. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) SNAC. w6hx1nhr. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Nationalencyklopedin» (Σουηδικά) alvar-aalto. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Discogs. 3414484. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά) Structurae. 1000434. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Ακαδημία τεχνών του Βερολίνου. 54907. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Arkitekter verksamma i Sverige. 9 Ιανουαρίου 2015.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb120549703. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
