Τα Σπαγκέτι Γουέστερν (ιταλικά: Spaghetti Western), επίσης γνωστά ως Ιταλικά γουέστερν ή (κυρίως στην Ιαπωνία) Μακαρόνι γουέστερν,[1] είναι ένα ευρύ υποείδος των ταινιών γουέστερν που εμφανίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1960 κυρίως με την Τριλογία του Δολαρίου, όπως είναι γνωστή διεθνώς, του Ιταλού σκηνοθέτη Σέρτζιο Λεόνε και τη διεθνή επιτυχία που είχε στο box office.[2] Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τους Αμερικανούς κριτικούς αλλά και εκείνους από άλλες χώρες, επειδή τα περισσότερα από αυτά τα γουέστερν δημιουργήθηκαν και σκηνοθετήθηκαν από Ιταλούς.[3]
Ιστορικό
Σύμφωνα με τον βετεράνο ηθοποιό των σπαγκέτι γουέστερν Άλντο Σαμπρέλ, η φράση «Spaghetti Western» επινοήθηκε από τον Ισπανό δημοσιογράφο Αλφόνσο Σάντσεθ.[4] Η ονομασία αυτών των ταινιών στην Ιταλία είναι η γουέστερν αλλ' ιταλιάνα (ιταλικό στιλ). Το ιταλο-γουέστερν χρησιμοποιείται επίσης, ειδικά στη Γερμανία. Αυτές οι ταινίες κυκλοφόρησαν αρχικά στην ιταλική γλώσσα ή με ιταλική μεταγλώττιση, αλλά καθώς οι περισσότερες από τις ταινίες περιελάμβαναν πολύγλωσσο καστ και ο ήχος ήταν συγχρονισμένος, τα περισσότερα «γουέστερν αλλ' ιταλιάνα» δεν έχουν επίσημη κυρίαρχη γλώσσα.[5] Οι τυπικοί συντελεστές των σπαγκέτι γουέστερν αποτελούταν από έναν Ιταλό σκηνοθέτη, ιταλο-ισπανικό τεχνικό προσωπικό[6] και ηθοποιούς διαφόρων χωρών όπως Ιταλών, Ισπανών, Γερμανών και Αμερικανών. Ο Κλιντ Ίστγουντ πρωταγωνίστησε σε τρεις από τις ταινίες του Σέρτζιο Λεόνε, τη γνωστή ως Τριλογία του Δολαρίου — Για μια χούφτα δολάρια (1964), Μονομαχία στο Ελ Πάσο (1965), και Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος (1966). Ο Λεόνε σκηνοθέτησε επίσης το Κάποτε στη Δύση (1968), με πρωταγωνιστές τον Τσαρλς Μπρόνσον, τον Χένρι Φόντα και την Κλάουντια Καρντινάλε. Αυτές οι ταινίες έχουν καταχωριστεί μεταξύ των καλύτερων γουέστερν κάθε είδους.[7]
Ο όρος Παέγια γουέστερν έχει χρησιμοποιηθεί για τις πολλές ταινίες που έχουν παραχθεί στην Ισπανία.[8] Ο όρος Eurowesterns μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να συμπεριλάβει παρόμοιες ταινίες γουέστερν που παράγονται στην ηπειρωτική Ευρώπη, αλλά χωρίς συμμετοχή Ιταλών, όπως οι ταινίες της Δυτικής Γερμανίας ή οι ταινίες της Σοβιετικής Ένωσης (Ανατολική). Η πλειονότητα των ταινιών του είδους σπαγκέτι γουέστερν ήταν στην πραγματικότητα διεθνείς συμπαραγωγές μεταξύ Ιταλίας και Ισπανίας, και μερικές φορές της Γαλλίας, Δυτικής Γερμανίας, Πορτογαλίας, Ελλάδας, Ισραήλ, Γιουγκοσλαβίας ή Ηνωμένων Πολιτειών. Πάνω από εξακόσια ευρωπαϊκά γουέστερν δημιουργήθηκαν μεταξύ 1960 και 1978.[9]
Τοποθεσίες κινηματογράφησης
Τα περισσότερα σπαγκέτι γουέστερν που γυρίστηκαν μεταξύ 1964 και 1978 έγιναν με χαμηλούς προϋπολογισμούς και γυρίστηκαν σε στούντιο της Σινετσιτά και διάφορες τοποθεσίες γύρω από τη νότια Ιταλία και την Ισπανία.[10] Πολλές από τις ιστορίες γίνονται στα ξηρά τοπία του Αμερικανικού Νοτιοδυτικού και Βόρειου Μεξικού, ως εκ τούτου κοινές τοποθεσίες γυρισμάτων ήταν η έρημος Ταβέρνας και το φυσικό πάρκο Κάβο δε Γάτα-Νίχαρ, μια περιοχή ηφαιστειακής προέλευσης γνωστή για τις μεγάλες αμμώδεις παραλίες της, και οι δύο βρίσκονται στην επαρχία της Αλμερίας στη νοτιοανατολική Ισπανία. Ορισμένα σκηνικά και στούντιο που έχουν κατασκευαστεί για σπαγκέτι γουέστερν επιβιώνουν ως θεματικά πάρκα, όπως είναι τα Texas Hollywood, Mini Hollywood και Western Leone, και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ως σκηνικά ταινιών.[11] Άλλες τοποθεσίες μαγνητοσκόπησης που χρησιμοποιήθηκαν ήταν στην κεντρική και νότια Ιταλία, όπως τα πάρκα της Βάγιε δελ Τρέχα (μεταξύ Ρώμης και Βιτέρμπο), η περιοχή του Καμποσέκο δίπλα στην Καμεράτα Νουόβα, τους λόφους γύρω από το Καστελούτσιο, την περιοχή γύρω από το βουνό Γκραν Σάσο, και τα λατομεία του Τιβόλι και τη Σαρδηνία.
Υποδοχή
Στη δεκαετία του 1960, οι κριτικοί αναγνώρισαν ότι τα αμερικανικά είδη άλλαζαν γρήγορα. Το πιο αναγνωρίσιμο είδος γουέστερν, το αμερικανικό, φάνηκε να εξελίσσεται σε μια νέα πιο σκληρή μορφή. Για πολλούς κριτικούς οι ταινίες του Σέρτζιο Λεόνε ήταν μέρος του προβλήματος. Η Τριλογία του Δολαρίου του Λεόνε (1964-1966) δεν ήταν η αρχή του κύκλου «σπαγκέτι γουέστερν» στην Ιταλία, αλλά για μερικούς Αμερικανούς οι ταινίες του Λεόνε αντιπροσώπευαν την πραγματική αρχή της ιταλικής εισβολής ενός αμερικανικού είδους.
Ο Κρίστοφερ Φρέιλινγκ, στο βιβλίο του για τα ιταλικά γουέστερν, περιγράφει τις αμερικανικές κριτικές των σπαγκέτι γουέστερν ως, σε «μεγάλο βαθμό, περιορισμένες σε μια αποστειρωμένη συζήτηση σχετικά με τις "πολιτιστικές ρίζες" του Αμερικάνικου / Χόλυγουντ γουέστερν».[12] Παρατηρεί ότι λίγοι κριτικοί τόλμησαν να παραδεχτούν ότι, στην πραγματικότητα, «βαριούνται με ένα εξαντλημένο είδος Χόλυγουντ».
Αξιοσημείωτα Σπαγκέτι γουέστερν
Για μια χούφτα δολάρια (Per un pugno di dollari, 1964)
Μονομαχία στο Ελ Πάσο (Per qualche dollaro in più, 1965)
Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος (Il buono, il brutto, il cattivo, 1966)
Κάποτε στη Δύση (C'era una volta il West, 1968)
Κάτω τα κεφάλια! (Giù la testa, 1971)
Ένα πιστόλι για τον Ρίνγκο (Una pistola per Ringo, 1965)
Η Επιστροφή του Ρίνγκο (Il ritorno di Ringo, 1965)
Τζάγκο, ο τρομοκράτης του Πάσσο-Ντόμπλε (Django, 1966)
Το Όνομά μου είναι Τρινιτά (Lo chiamavano Trinità..., 1970)
Βιβλιογραφία
Fisher, Austin (2011). Radical Frontiers in the Spaghetti Western: Politics, Violence and Popular Italian Cinema. 175 Fifth Avenue New York NY: I.B. Tauris & Co Ltd. ISBN 1-84885-578-8.
Frayling, Christopher (2006). Spaghetti westerns: cowboys and Europeans from Karl May to Sergio Leone (Revised paperback edition). London, New York:I.B. Tauris & Co Ltd. ISBN 978-1-84511-207-3. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2011.
Frayling, Christopher: Sergio Leone: Something to Do with Death (London: Faber, 2000)
Fridlund, Bert: The Spaghetti Western. A Thematic Analysis. Jefferson, NC and London: McFarland & Company Inc., 2006. Print.
Gale, Richard (Winter 2003). «SPAGHETTI WESTERNS». Journal of Popular Film & Television 30 (4): 231.
Liehm, Mira. Passion and Defiance: Film in Italy from 1942 to the Present. Berkeley: U of California P, 1984. Print.
McClain, William (2010). «Western, Go Home! Sergio Leone and the 'Death of the Western' in American Film Criticism». Journal of Film & Video 6 (1/2): 52–66. doi:10.5406/jfilmvideo.62.1-2.0052.
Riling, Yngve P, The Spaghetti Western Bible. Limited Edition, (Riling, 2011). Print
Weisser, Thomas, Spaghetti Westerns: the Good, the Bad and the Violent — 558 Eurowesterns and Their Personnel, 1961–1977. (Jefferson, N.C.: McFarland, 1992)
Παραπομπές
A Fistful of Dollars (The Christopher Frayling Archives: A Fistful of Dollars) (Blu-ray disc). Los Angeles, California: Metro-Goldwyn-Mayer. 1967.
«The Spaghetti Westerns of Sergio Leone». spaghetti-western.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2016.
«BEGINNER'S GUIDE TO THE SPAGHETTI WESTERN». spaghetti-western.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2017.
Joyner, C. Courtney Aldo Sambrell Interview The Westerners: Interviews with Actors, Directors, Writers and Producers Αρχειοθετήθηκε 2017-08-18 στο Wayback Machine. McFarland, 14 October 2009, p. 180
Frayling (2006) pp. 68-70
Fridlund (2006) p.5
«Top 100 Western Movies - Rotten Tomatoes». www.rottentomatoes.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2018.
p. xxi Frayling, Christopher Spaghetti Westerns: Cowboys and Europeans from Karl May to Sergio Leone I.B.Tauris, 27 Jan 2006
Riling (2011) p. 334.
Moliterno, Gino (2008). «Western All'Italiana». Historical Dictionaries of Literature and the Arts 28. Scarecrow Press. σελίδες 338–339.
Curtis, Ken. «Mini Hollywood Almeria, Wild West attraction in Spain». www.click2mojacar.co.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2018.
Frayling (2006) pp. 121–137
Κινηματογράφος, Ηθοποιοί, Σκηνοθέτες, Ταινίες
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
