Αντρέι Ταρκόφσκι, Andrei Tarkovsky

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι ή Ταρκόβσκι (Андре́й Арсе́ньевич Тарко́вский, 4 Απριλίου 1932 – 28 Δεκεμβρίου 1986) ήταν Ρώσος σκηνοθέτης και σεναριογράφος του κινηματογράφου. Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους και επιδραστικότερους σκηνοθέτες την περίοδο της Σοβιετικής ένωσης καθώς και ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε το 1932 στην πόλη Ζαβράγιε (Zavraje), γιός του σημαντικού ποιητή Αρσένιι Ταρκόφσκι (Arseniy Tarkovsky). Σπούδασε μουσική, ζωγραφική, γλυπτική και αραβικά, ενώ για ένα διάστημα εργάστηκε ως γεωλόγος στη Σιβηρία. Το 1956 παρακολουθεί μαθήματα - για περίπου τέσσερα χρόνια - στην κινηματογραφική σχολή VGIK (Ινστιτούτο κινηματογράφου της Σοβιετικής Ένωσης), υπό τις οδηγίες του Μιχαήλ Ρομ. Στις τελικές εξετάσεις παρουσιάζει την πτυχιακή του εργασία, που αποτελεί την πρώτη του ουσιαστικά κινηματογραφική δουλειά, υπό τον τίτλο Ο βιολιστής και ο οδοστρωτήρας, διάρκειας 46 λεπτών (1960).

Η διεθνής αναγνώριση του Ταρκόφσκι ήρθε με την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962), η οποία κέρδισε τρεις "Χρυσούς Λέοντες" στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας, μεταξύ των οποίων το βραβείο σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας. Επόμενη κινηματογραφική ταινία του Ταρκόφσκι αποτέλεσε η επική παραγωγή Αντρέι Ρουμπλιόφ (1969), η οποία αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα από το σοβιετικό καθεστώς, παραμένοντας μάλιστα απαγορευμένη μέχρι το 1971. Η ταινία αυτή προβλήθηκε στο φεστιβάλ των Καννών, αποκομίζοντας τελικά το βραβείο FIPRESCI.

Ο Ταρκόφσκι σκηνοθέτησε τις περισσότερες ταινίες του στη Ρωσία. Το 1983 πραγματοποιεί για πρώτη φορά γυρίσματα εκτός της Ρωσίας, στην Τοσκάνη της Ιταλίας, για τις ανάγκες της ταινίας Νοσταλγία και στη συνέχεια εγκαθίσταται μόνιμα, αρχικά στην Ιταλία και αργότερα στη Γαλλία.

Η τελευταία του ταινία Η Θυσία, γυρίστηκε στη Σουηδία το 1986 κερδίζοντας τέσσερα βραβεία στις Κάννες. Πέθανε την ίδια χρονιά στην Γαλλία από καρκίνο.

Κινηματογραφικό έργο

Το έργο του Ταρκόφσκι χαρακτηρίζεται από έντονα προσωπικά και μεταφυσικά στοιχεία, με επιρροές από τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Αργοί ρυθμοί, εικόνες εξαιρετικής αισθητικής και σταθερά απόμακρα και μακράς διάρκειας πλάνα είναι μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά των ταινιών του. Σταδιακά ανέπτυξε μία προσωπική θεωρία γύρω από τον κινηματογράφο, που αποκαλείται συχνά και ως γλυπτική του χρόνου. Σύμφωνα με αυτή, ο Ταρκόφσκι πίστευε πως ένας από τους κύριους στόχους του κινηματογράφου ήταν η καταγραφή της αληθινής ανθρώπινης εμπειρίας του χρόνου.

Ο ίδιος δεν θεωρούσε τα έργα του συμβολικά, δηλώνοντας χαρακτηριστικά: ''...είμαι εχθρός των συμβόλων. Είναι μια πολύ στενή έννοια από την άποψη ότι ένα σύμβολο υπάρχει με σκοπό την αποκρυπτογράφησή του. Από την άλλη πλευρά, μια καλλιτεχνική εικόνα δεν χρειάζεται αποκρυπτογράφηση, είναι ένα ισοδύναμο του κόσμου που μας περιβάλλει. Η βροχή στο Σολάρις δεν είναι σύμβολο, είναι απλά μια βροχή που στην συγκεκριμένη στιγμή έχει μια ιδιαίτερη σημασία για τον ήρωα. Δεν συμβολίζει τίποτε, απλά εκφράζει. Είναι μια καλλιτεχνική αλληλουχία εικόνων. Το σύμβολο κατ' εμέ, είναι κάτι πολύ περίπλοκο". Συχνά οι ταινίες του Ταρκόφσκι κατατάσσονται στο είδος του ποιητικού κινηματογράφου. Ο ίδιος ο Ταρκόφσκι όμως δεν αποδεχόταν ούτε αυτό το χαρακτηρισμό, που απέδιδε κυρίως σε άλλους σκηνοθέτες όπως στον Φελίνι και στον Παζολίνι.

Φιλμογραφία

* Θυσία (Offret, 1986)
* Νοσταλγία (Nostalghia, 1983)
* Tempo di viaggio (1983) -- τηλεπαραγωγή
* Στάλκερ (Stalker, 1979)
* Ο Καθρέφτης (Zerkalo, 1975)
* Σολάρις (Solyaris, 1972)
* Αντρέι Ρουμπλιόφ (Andrei Rublyov, 1969)
* Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν (Ivanovo detstvo, 1962)
* Ο οδοστρωτήρας και το βιολί (Katok i skripka, 1960)

Βιβλιογραφία

* Sculpting in Time : Reflections on the Cinema, μφ. Kitty Hunter-Blair (1987)
* Time Within Time: The Diaries 1970-1986, μφ. Kitty Hunter-Blair (1993)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Nostalghia.com -- Ιστοσελίδα αφιερωμένη στον Ταρκόφσκι
• Senses of Cinema: Αντρέι Ταρκόφσκι
• Μουσείο Ταρκόφσκι
• "Η ιδιοφυία του Αντρέι Ταρκόφσκι" -- άρθρο του Alan Pavelin