.
Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ) ανήκουν στην οικογένεια των παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων και εισήχθησαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Χρηματιστήριο Παραγώγων στις 27 Αυγούστου 1999 με υποκείμενο εργαλείο (underlying instrument) τον δείκτη FTSE-20. Τα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα είναι συμβάσεις μεταξύ δύο μερών, η αξία των οποίων εξαρτάται από την αξία μιας υποκείμενης κινητής αξίας (μετοχές, συνάλλαγμα, εμπόρευμα) ή ενός δείκτη μετοχών (π.χ. FTSE 20, FTSE 40).
Ορισμός
Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ) είναι απρόσωπες συμφωνίες μεταξύ δύο συμβαλλομένων για αγορά ή πώληση μιας συγκεκριμένης ποσότητας ενός υποκείμενου τίτλου (underlying instrument) σε συγκεκριμένη μελλοντική ημερομηνία (maturity) και σε προκαθορισμένη τιμή (delivery price) που έχει συμφωνηθεί κατά την αγοραπωλησία. Οι κυριότερες κατηγορίες Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης ανάλογα με την θέση του υποκείμενου τίτλου είναι:
Bonds Futures (ΣΜΕ με υποκείμενο τίτλο τα ομόλογα).
Currency Futures (ΣΜΕ με υποκείμενο τίτλο μια συναλλαγματική ισοτιμία).
Index Futures / Interest Rate Futures (ΣΜΕ με υποκείμενο τίτλο ένα χρηματιστηριακό ή χρηματοοικονομικό δείκτη).
Commodity Futures (ΣΜΕ με υποκείμενο τίτλο ένα εμπορεύσιμο αγαθό).
Κυριότερα χαρακτηριστικά των ΣΜΕ
Ένα Συμβόλαιο Μελλοντικής Εκπλήρωσης όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να αγοραστεί και να πωληθεί, άρα υπάρχει η θέση αγοράς και η θέση πώλησης. Ο αγοραστής του υποκείμενου τίτλου λαμβάνει τη θέση «long position» και αναμένει άνοδο της τιμής του υποκείμενου τίτλου ή προϊόντος ενώ ο πωλητής λαμβάνει τη θέση «short position», δηλαδή αναμένει την μείωση της τιμής του υποκείμενου τίτλου ή του προϊόντος. Η διαφορά στην τιμή πώλησης και στην τιμή αγοράς αποτελεί το κέρδος ή τη ζημιά του επενδυτή. Ο αγοραστής (Long Futures) έχει περιορισμένη ενδεχόμενη ζημία και απεριόριστο ενδεχόμενο κέρδος ενώ ο πωλητής (Short Futures) περιορισμένο ενδεχόμενο κέρδος και απεριόριστη ενδεχόμενη ζημία. Πιο συγκεκριμένα, ο αγοραστής, άν η τιμή αγοράς του ΣΜΕ είναι μικρότερη από την τρέχουσα τιμή, μπορεί να εισπράξει κέρδος ίσο με τη διαφορά. Όσο πιο μικρή είναι η τιμή που αγοράζει και όσο πιο μεγάλη η τιμή που έχει ο υποκείμενος τίτλος στην τρέχουσα αγορά τόσο μεγαλύτερο κέρδος έχει. Τα κέρδη και ζημίες αντιπροσωπεύουν ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος (zero sum game), που σημαίνει ότι, για κάθε ευρώ που κερδίζει ο ένας των αντισυμβαλλόμενων, ο άλλος πρέπει να το χάσει. Ο επενδυτής ενός ΣΜΕ μπορεί να το αφήσει να εκπνεύσει, δηλαδή αν έχει θέση αγοράς υποχρεούται να αγοράσει το υποκείμενο προϊόν ενώ αν έχει θέση πώλησης θα πρέπει να το πουλήσει σε συγκεκριμένη τιμή συγκεκριμένη ποσότητα ή μπορεί να επιλέξει να κλείσει τη θέση του. Το κλείσιμο μιας θέσης σε ΣΜΕ γίνεται απλώς αναλαμβάνοντας μια αντίθετη θέση στο ίδιο συμβόλαιο.
Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης είναι τυποποιημένα, υποκείμενα διαπραγμάτευσης σε οργανωμένες ή ρυθμιζόμενες αγορές, υπόκεινται καθημερινά σε διαδικασία αποτίμησης με την μέθοδο «marking to market» και υπάρχει εγγύηση του Χρηματιστηρίου Παραγώγων για την εκπλήρωση τoυς. Αυτό σημαίνει πως ο επενδυτής (αγοραστής – πωλητής μιας σύμβασης μελλοντικής εκπλήρωσης) υποχρεούται να διατηρεί έναν λογαριασμό περιθωρίων. Σε αυτόν τον λογαριασμό ο επενδυτής καταθέτει ένα ποσοστό (5% έως 10%) της ονομαστικής αξίας του συμβολαίου ως περιθώριο ασφάλισης (maintenance margin) το οποίο έχει καθοριστεί από το Χρηματιστήριο Παραγώγων. Το ποσό αυτό αποτελεί την ασφάλεια σε περίπτωση που ο επενδυτής δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τον ημερήσιο διακανονισμό. Το απαιτούμενο ποσό για να γίνει μια συναλλαγή ονομάζεται αρχικό περιθώριο (initial margin). Το απαιτούμενο αυτό περιθώριο μεταβάλλεται από τις μεταβολές στην τιμή του υποκειμένου και από τις προσδοκίες των επενδυτών.
Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης χρησιμοποιούνται για την προστασία του χαρτοφυλακίου από το ενδεχόμενο πτώσης των τιμών, αλλά και ως βραχυχρόνια εργαλεία για την λήψη μοχλευμένης θέσης στην αγορά. Πιο αναλυτικά χρησιμοποιούνται ως:
Μέσο κερδοσκοπίας,
Μέσο αντιστάθμισης κινδύνου για την προστασία του χαρτοφυλακίου από τις απρόβλεπτες κινήσεις της αγοράς (Hedging). Είναι η διαδικασία εξάλειψης ή ελαχιστοποίησης του κινδύνου μιας επένδυσης, μέσω της εκτέλεσης μιας αντίθετης επενδυτικής πράξης. Η διαδικασία αυτή διευκολύνεται με το άνοιγμα μιας αντίθετης θέσης με τα κατάλληλα χρηματοοικονομικά προϊόντα (όπως είναι τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης σε μετοχές και τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης σε δείκτες).
Μέσο συναλλαγής (Trading)
Μέσο για διενέργεια Arbitrage. Είναι η διενέργεια αγοράς αγαθών (καθώς και ξένου συναλλάγματος, τίτλου, χρυσού) σε χαμηλές τιμές και η ταυτόχρονη μεταπώλησή τους σε άλλη αγορά, όπου τα αγαθά αυτά έχουν υψηλότερες τιμές, ώστε να επωφεληθεί ο έμπορος από τη διαφορά.
Θεωρητική τιμή ΣΜΕ (FAIR VALUE)
Η θεωρητική τιμή ενός ΣΜΕ είναι η προσδοκώμενη τιμή του συμβολαίου στη λήξη του. Ουσιαστικά είναι η μελλοντική αξία του υποκείμενου τίτλου. Ο υπολογισμός ενός ΣΜΕ βασίζεται στον τύπο :
F= S [1 + ( i - d ) t/360]
όπου:
F: θεωρητική τιμή του ΣΜΕ
S: Η σημερινή τιμή του υποκείμενου
i: Το επιτόκιο δίχως κίνδυνο
d: Η μερισματική απόδοση της υποκείμενης αξίας
t: Ο χρόνος μέχρι την ημερομηνία λήξης
Η σύγκριση της θεωρητικής τιμής του συμβολαίου με την τρέχουσα, προσδιορίζει το λεγόμενο premium ή discount. Δηλαδή:
- Αν η τρέχουσα τιμή > θεωρητικής, το ΣΜΕ πωλείται σε discount
- Αν η τρέχουσα τιμή < θεωρητικής, το ΣΜΕ πωλείται σε premium
Κίνδυνοι χρήσης των ΣΜΕ
Kίνδυνος του υποκειμένου μέσου. Προέρχεται από τις μεταβολές στην αξία του υποκείμενου μέσου.
Kίνδυνος Μόχλευσης (leverage) Προκύπτει όταν η δυνητική ζημία ή κέρδος της επένδυσης είναι πολλαπλάσια της αξίας της αρχικής επένδυσης.
Γενικά τα ΣΜΕ ενέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από την μεταβολή του επιτοκίου σε σχέση με τα υπόλοιπα χρηματοοικονομικά μέσα, ενώ παράλληλα προσφέρουν και την υψηλότερη απόδοση στους επενδυτές.
Διαφορές με τα Προθεσμιακά Συμβόλαια (FORWARDS)
FORWARD CONTRACTS-ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ FUTURE CONTRACTS-ΣΜΕ
Τυγχάνουν διαπραγμάτευσης εκτός χρηματιστηρίου (OTC, over the counter) Τυγχάνουν διαπραγμάτευσης σε οργανωμένα χρηματιστήρια.
Διαφόρων μεγεθών ανάλογα με τις ανάγκες του επενδυτή. Τυποποιημένα σε μέγεθος.
Εκκαθαρίζονται με φυσική παράδοση. Δεν απαιτούν φυσική παράδοση του προϊόντος γιατί μπορεί να γίνει κλείσιμο της ανοικτής θέσης με άνοιγμα μίας αντίθετης.
Εκκαθάριση στη λήξη του συμβολαίου. Καθημερινή εκκαθάριση.
Δεν απαιτείται περιθώριο ασφάλισης. Απαιτείται περιθώριο ασφάλισης.
Μεγάλος πιστωτικός κίνδυνος. Ελάχιστος πιστωτικός κίνδυνος.
Βιβλιογραφία
Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου, Τόμος Γ, Πιστωτικά ιδρύματα και διαχείριση κινδύνων, Γκίκας Α. Χαρδούβελλης, Εμμανουήλ Δ. Τσιριτάκης, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο,ΠΑΤΡΑ 2002
Σημειώσεις μαθήματος Αξιόγραφα και Χρηματιστηριακές Επενδύσεις, Μιχάλης Γκλεζάκος, Πανεπιστήμιο Πειραιά, Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης, ΑΘΗΝΑ 2005
Χρηματοοικονομική Διοίκηση, Τόμος Γ, Παράγωγα- Αξιόγραφα,Μυλωνάς, ΕΑΠ ΠΑΤΡΑ, 2001
Πηγές
https://web.archive.org/web/20190603013013/http://www.siriopoulos.tk/ , Διεθνείς αγορές κεφαλαίου-χρήματος, μάθημα 10 και 11 Παράγωγα
http://www.euretirio.com
http://www.forexpros.gr/ [νεκρός σύνδεσμος]
"Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
