.
Ο Πλούτος των Δικτύων: Πώς η Κοινωνική Παραγωγή Μετατρέπει τις Αγορές και την Ελευθερία είναι ένα βιβλίο του καθηγητή της νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, Γιοσάϊ Μπένκλερ, το οποίο δημοσιεύθηκε από τις Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Γέιλ στις 3 Απριλίου, 2006.[2]
Ένα αντίγραφο PDF του βιβλίου είναι προσβάσιμο στο διαδίκτυο κάτω από μία άδεια Creative Commons Noncommercial Sharealike.[3] Ο Μπένκλερ είπε ότι το απευθείας επεξεργάσιμο διαδικτυακό βιβλίο του, είναι "ένα πείραμα για το πώς μπορεί να είναι τα βιβλία στο μέλλον", προβάλοντας έναν τρόπο με τον οποίο συγγραφείς και αναγνώστες μπορούν να συνδέονται άμεσα ή ακόμη και να συνεργάζονται.[4]
Περίληψη
Μέρος 1: Η Διαδικτυωμένη Οικονομία Της Πληροφορίας
Ο Μπένκλερ περιγράφει την τρέχουσα εποχή ως "στιγμή ευκαιρίας", λόγω της εμφάνισης αυτού που ορίζει ως Διαδικτυωμένη Οικονομία της Πληροφορίας (ΔΟΠ), ενός "τεχνολογικοοικονομικού χώρου"[5], που ήρθε ως αποτέλεσμα της όλο και μεγαλύτερης προσβασιμότητας της κοινωνίας στην παραγωγή των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Ο Μπένκλερ αναλύει τις κοινωνικές σχέσεις, τα οικονομικά και τη φιλελεύθερη πολιτική θεωρία, ενώ εστιάζει σε ατομικές πράξεις μη αγοραίων σχέσεων.
Ο Μπένκλερ διακρίνει την επικοινωνία και την πληροφορία, ως τα πιο σημαντικά πολιτιστικά και οικονομικά προϊόντα των προηγμένων οικονομιών. Αναζητά την εμφάνιση και ανάπτυξη των διαφόρων μέσων επικοινωνίας (ραδιόφωνο, εφημερίδες, τηλεόραση) μέσα στον 19ο και 20ο αιώνα και διακρίνει πως αυτά υπόκεινται σε όλο και περισσότερο κεντρικό έλεγχο, λόγω του υψηλού συντελεστή κόστους παραγωγής τους, γι' αυτό και υποστηρίζει ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παράχθηκαν σε βιομηχανική κλίμακα. Ο όρος που χρησιμοποιεί ο Μπένκλερ για την παραπάνω πρακτική είναι: Βιομηχανική οικονομία της πληροφορίας.
Με την εμφάνιση των υπολογιστών, των δικτύων και όλο και πιο προσιτών μέσων παραγωγής, ξεκινά η ΔΟΠ, όπου ο Μπένκλερ θεωρεί ότι η πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης αποτελεί μορφή δύναμης και αναγνωρίζει τις αποκεντρωμένες επιμέρους δράσεις των εν λόγω μέσων, ως αποτέλεσμα της μείωσης των φυσικών και οικονομικών περιορισμών για τη δημιουργία τους. Τα μειωμένα κόστη πρόσβασης μέσω της ψηφιακής παραγωγής και τα ριζικά αποκεντρωμένα, αντί συγκεντρωμένα, μηνύματα ("συντεταγμένη συνύπαρξη", σελ. 30), οδηγούν σε καινούριες μορφές παραγωγής πληροφοριών που χρησιμοποιούν στρατηγικές μη-ιδιοκτησίας (όπως οι άδειες GNU και οι συνεργατικές μορφές παραγωγής).
Αγαθά
Οι μορφές πολιτιστικής παραγωγής — η μουσική είναι ένα παράδειγμα που ο Μπένκλερ χρησιμοποιεί συχνά — είναι είτε αναλώσιμες είτε μη αναλώσιμες. Τα αναλώσιμα προϊόντα μειώνονται όσο χρησιμοποιούνται (π.χ. το αλεύρι), ενώ η χρήση των μη αναλώσιμων (π.χ. η αναπαραγωγή ενός τραγουδιού) δεν μειώνει τη διαθεσιμότητά τους για περαιτέρω χρήση.
Στατική εναντίον δυναμικής αποδοτικότητας: το επιχείρημα για την ανάγκη ύπαρξης αποκλειστικών δικαιωμάτων είναι ότι μόνο τα οικονομικά κίνητρα μπορούν να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή στην παραγωγική διαδικασία. Ο Μπένκλερ όμως υποστηρίζει ότι σε μια εποχή όπου οι υπολογιστές μειώνουν το κόστος παραγωγής, τότε και η σχέση καινοτομίας/δικαιωμάτων αλλάζει.
Η μείωση του κόστους της επικοινωνίας σημαίνει ότι στη διαδικτυωμένη κοινωνία υπάρχουν λιγότερα εμπόδια για ατομική πολιτισμική παραγωγή, που είναι σημαντική σε άλλους χρήστες. Έτσι, σε αυτή τη μορφή οικονομίας, "η ικανότητα κάθε ανθρώπου γίνεται πολύτιμος πόρος".[6]
Ομότιμη παραγωγή
Κλείνοντας αυτή την ενότητα, ο Μπένκλερ υποστηρίζει ότι το δικτυοποιημένο περιβάλλον καθιστά δυνατή μια νέα μορφή οργάνωσης της παραγωγής: αυτή της ομότιμης παραγωγής βασισμένης στα κοινά. Αναλύει τις παραμέτρους των κοινών και δίνει το παράδειγμα του FLOSS (Free/Libre/Open/Source/Software), το οποίο ασχολείται με κοινόχρηστες πράξεις επικοινωνίας (δηλώσεις, κριτικές, διανομή πληροφοριών) και αγαθά (π.χ. οι χώροι των διακομιστών - server). Τέλος, συγκρίνει το εύρος ζώνης του ραδιοφάσματος, σε σχέση με τη διαθεσιμότητα χώρου στα ψηφιακά κοινά.
Τα οικονομικά της κοινωνικής παραγωγής
Ο Μπένκλερ υποστηρίζει ότι η διαδικτυωμένη κοινωνία επιτρέπει την εμφάνιση μη-ιεραρχικών ομάδων που έχουν ταχθεί στην παραγωγή πληροφοριών. Το ανοιχτό λογισμικό είναι ένα από τα προϊόντα αυτής της νέας μορφής παραγωγής πληροφοριών. Η βασισμένη στα κοινά ομότιμη παραγωγή αποφεύγει την παραδοσιακή λογική μοντέλων επιλογής που προσφέρονται από τους οικονομολόγους. Ο Μπένκλερ σκιαγραφεί μερικά από τα βασικά συστατικά αυτής της νέας οικονομίας, που βασίζεται όχι στην οικονομική ανταμοιβή, αλλά στη συμμετοχή του χρήστη, τη διαπίστευση, καθώς και στα εργαλεία που προάγουν τη συνεργασία μεταξύ των ατόμων.
Προκειμένου να κατανοήσουμε τα κίνητρα που οι άνθρωποι ασχολούνται με την παραγωγή, ο Μπένκλερ υποστηρίζει ότι μπορούμε να τα διακρίνουμε σε δύο κατηγορίες:
Εξωγενή κίνητρα: τα κίνητρα που έρχονται από έξω με τη μορφή της οικονομικής ανταμοιβής, τιμωρίας κλπ.
Εσωτερικά κίνητρα: τα κίνητρα που προέρχεται από μέσα μας, όπως η ευχαρίστηση που εισπράττουμε από την ολοκλήρωση μιας εργασίας.
Μέρος 2: Η Πολιτική Οικονομία της Ιδιοκτησίας και των Κοινών
Σε αυτή την ενότητα, ο Μπένκλερ εξετάζει τη σχέση της επιμέρους πρόσβασης στη συμμετοχή για τη δημιουργία και τη διάδοση των πληροφοριών μέσω των συστημάτων επικοινωνίας, με βάση τις προηγούμενες ιδέες του για την ομότιμη παραγωγή.
Εξετάζει την ιστορική εμφάνιση των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τη σχέση μεταξύ της εκτύπωσης και του ραδιοφώνου καθώς και την εμφάνιση των συνεχώς διευρυνόμενων μοντέλων παραγωγής βιομηχανικής αναμετάδοσης που υποστηρίχθηκαν κυρίως μέσω της διαφήμισης. Η κριτική του Μπένκλερ στα μέσα μαζικής ενημέρωσης αφορά:
στην εμπορικότητά τους: μέσω της προβολής προγραμμάτων που απευθύνονται σε μεγάλο κοινό και όχι σε επιμέρους ενδιαφέροντα, στο όνομα της μαζικής μετάδοσης
στην περιορισμένη πρόσληψη των πληροφοριών, λόγω του σχετικά μικρού αριθμού ανθρώπων που συγκεντρώνουν τις πληροφορίες
πολύ δύναμη έχει δοθεί σε πολύ λίγους ανθρώπους.
Ο Μπένκλερ στη συνέχεια μετακινείται από την ανασκόπηση και την κριτική για να εξερευνήσει αυτό που στο κείμενο περιγράφει ως δυνατότητα για διαδικτυωμένη επικοινωνία:
"Η μεγαλύτερη πρόσβαση στη γνώση και η εμφάνιση μορφών κοινωνικής οργάνωσης λιγότερο εξαρτημένων από το κεφάλαιο, προσφέρουν τη δυνατότητα ανάδυσης μιας διαδικτυωμένης οικονομίας της πληροφορίας, μέσω της οποίας μπορούν να επέλθουν ευκαιρίες για δικαιότερη οικονομική κατανομή, σε κλίμακα τόσο τοπική όσο και παγκόσμια".[7]
Από την παθητικότητα στον ακτιβισμό
Για τον Μπένκλερ βασικό κλειδί για διαδικτυωμένες κοινωνίες είναι η δραστηριοποίηση των ατόμων στην παραγωγή της γνώσης και του πολιτισμού τους. Διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες, όπως η Βικιπαίδεια, επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν περισσότερο παρά να καταναλώνουν γνώση και πληροφορία.
Μέρος 3ο: Πολιτικές Ελευθερίας σε μια Στιγμή Μετασχηματισμού
Ο Μπένκλερ ξεκινά το κεφάλαιο 10, διατυπώνοντας δύο πρώιμες απόψεις σχετικά με τις αναμενόμενες κοινωνικές επιπτώσεις του Διαδικτύου στους χρήστες και την κοινότητά τους:
Η πρώτη άποψη ήταν ότι το διαδίκτυο στερεί τους χρήστες του από την κοινωνία και οδηγεί τα άτομα σε μια ζωή που δεν θα διαμορφώνεται πλέον από τις αλληλεπιδράσεις και τις εμπειρίες ενός φυσικού απτού πολιτισμού. Η δεύτερη άποψη ήταν ότι η χρήση του διαδικτύου θα διευρύνει το πεδίο της κοινότητας ενός χρήστη παρέχοντας ένα νέο σύστημα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης.
Παρατηρεί ότι οι χρήστες παρουσιάζουν βελτιωμένες σχέσεις με τις στενές επαφές τους, ενώ παράλληλα αυξάνουν τον αριθμό των λιγότερο στενών επαφών με τις σχέσεις που διατηρούν μέσω αλληλεπιδράσεων στο διαδίκτυο Πιστεύει ότι αυτή η τελευταία αλλαγή πηγάζει από τη μετάβαση από το μοντέλο, ένα προς πολλά σε πολλά προς πολλά, της διανομής των μέσων ενημέρωσης, που είναι περισσότερο επικεντρωμένο στον χρήστη και ελεγχόμενο από αυτόν.
Ο Μπένκλερ παρατηρεί ότι αυτές οι πρώτες απόψεις διαμορφώθηκαν με την παραδοχή ότι η επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου θα αντικαταστήσει την επικοινωνία στον πραγματικό κόσμο μάλλον παρά ότι θα συνυπάρχει μαζί της. Εισάγει την ιδέα του διαδικτυωμένου ατόμου που καθοδηγεί τις αλληλεπιδράσεις και τους ρόλους του στις μικροκοινότητες, τόσο στον πραγματικό όσο και στον εικονικό χώρο, και μεταβάλλεται δυναμικά όταν είναι απαραίτητο, καταλήγοντας έτσι στο συμπέρασμα ότι οι αυτές πρώτες απόψεις ήταν νοσταλγικές και κάπως μικρόνοες.
Σύμφωνα με έναν ορισμό, η πολιτισμική ελευθερία σχετίζεται τόσο με την πολιτική όσο και με την ατομική αυτονομία, αλλά δεν είναι συνώνυμη με καμία από τις δύο.[8] Συνεχίζοντας, ο Μπένκλερ προσθέτει ότι ο πολιτισμός είναι σημαντικός διότι αποτελεί το πλαίσιο εντός του οποίου υπάρχουμε - μέσα σε αυτό βρίσκονται οι κοινές μας παραδοχές, τα πλαίσια, τα νοήματα και οι αναφορές.
Αναφορές
archive.org/details/wealthofnetworks00benk. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2019.
Benkler, Yochai (2006), The wealth of networks : how social production transforms markets and freedom (1st έκδοση), New Haven, Conn: Yale University Press, σελ. 528, ISBN 0-300-11056-1
Wealth of Networks wiki. Berkman Center for Internet & Society at Harvard University. Last accessed 16 Feb 2012.
Motoko, Rich (5 Ιουνίου 2006). «Digital Publishing Scrambles The Rules». The New York Times.
Benkler (2006). σελ. 31.
Benkler (2006). σελ. 50–52.
Benkler (2006). σελ. 131.
Benkler (2006). σελ. 274.
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
