.
Οι Συμβάσεις Δικαιωμάτων Προαίρεσης αποτελούν μια από τις πιο γνωστές κατηγορίες παραγώγων. Είναι παρόμοιες συμβάσεις με τις συμβάσεις μελλοντικής εκπλήρωσης με τη διαφορά ότι οι πρώτες δίνουν στον αγοραστή το δικαίωμα, αλλά όχι την υποχρέωση, έναντι καταβολής τιμήματος να αγοράσει ή να πουλήσει μία υποκείμενη αξία σε μία συγκεκριμένη τιμή (τιμή εξάσκησης) έως μία καθορισμένη ημερομηνία λήξης. Από την άλλη ο πωλητής του δικαιώματος, είναι υποχρεωμένος, έναντι είσπραξης τιμήματος να αναλάβει ή παραδώσει την υποκείμενη αξία στον αγοραστή αν αυτός ασκήσει το δικαίωμά του. Οι συμβάσεις δικαιωμάτων προαίρεσης είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης τόσο σε ρυθμιζόμενες αγορές, όσο και Over-The-Counter.
Τα βασικά στοιχεία των δικαιωμάτων είναι τα παρακάτω:
Υποκείμενο Προϊόν Το υποκείμενο προϊόν μπορεί να ένας τίτλος, μια μετοχή, ένας χρηματιστηριακός δείκτης, ένα αγαθό βάσει του οποίου συνάπτεται το δικαίωμα. Είναι δηλαδή το προϊόν, το οποίο ο κάτοχος του δικαιώματος αγοράς δικαιούται να αγοράσει και ο κάτοχος του δικαιώματος πώλησης δικαιούται να πουλήσει.
Μέγεθος συμβολαίου Το μέγεθος των συμβολαίων δικαιωμάτων περιλαμβάνει τον αριθμό των μετοχών που καλύπτει το κάθε δικαίωμα. Στο Χ.Π.Α. ένα συμβόλαιο μετοχικών δικαιωμάτων αποτελείται από 100 μετοχές το καθένα (π.χ. ένα συμβόλαιο με υποκείμενο τίτλο τη μετοχή του OTE, μπορεί να αντιστοιχεί σε 100 μετοχές του OTE).
Ημερομηνία λήξης (Maturity) Αναφέρεται στο χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ένα δικαίωμα θα εξασκηθεί. Είναι δηλαδή ο χρόνος μέχρι την λήξη.
Τιμή εκτέλεσης /Εξάσκησης (Strike / Exercise Price) Είναι η αμετάβλητη προκαθορισμένη τιμή στην οποία ο κάτοχος ενός δικαιώματος αγοράς/πώλησης μπορεί να αγοράσει/πωλήσει τον τίτλο (εάν επιλέξει να εξασκήσει το δικαίωμα).
Ασφάλιστρο ή Τιμή Δικαιώματος (Premium) Είναι η χρηματική αξία που πρέπει να καταβάλλει ο αγοραστής του δικαιώματος στον πωλητή του δικαιώματος ανεξάρτητα αν το δικαίωμα εκτελεστεί ή όχι, σαν αντάλλαγμα για την παραχώρηση του δικαιώματος να αγοράσει ή να πουλήσει την υποκείμενη αξία. Το ποσό αυτό καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση στην αγορά την οποία διαπραγματεύεται.
Το είδος του δικαιώματος Δικαίωμα αγοράς – call option ή δικαίωμα πώλησης – put option.
Κατηγορίες συμβολαίων δικαιωμάτων προαίρεσης (options)
Τα δικαιώματα προαίρεσης κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τον χρόνο άσκησής τους. Όταν παρέχεται η δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης ανά πάσα στιγμή έως την ημερομηνία λήξης ονομάζεται αμερικάνικου τύπου (American), ενώ όταν το δικαίωμα παρέχεται μόνο στην λήξη της συναλλαγής ονομάζεται ευρωπαϊκού τύπου (European). Κατηγοριοποίηση των δικαιωμάτων προαίρεσης γίνεται και ανάλογα με το υποκείμενο μέσο σε:
Συμβάσεις δικαιωμάτων Προαίρεσης με υποκείμενο μέσο ένα χρηματιστηριακό δείκτη (Index Options)
Συμβάσεις δικαιωμάτων Προαίρεσης με υποκείμενο μέσο μία μετοχή (Stock Options)
Συμβάσεις δικαιωμάτων Προαίρεσης με υποκείμενο μέσο μία ισοτιμία (Currency Options)
Συμβάσεις δικαιωμάτων Προαίρεσης με υποκείμενο μέσο ένα επιτόκιο αναφοράς (Interest Rate Options)
Συναλλαγές Κατώτατου επιτοκίου (Interest Rate Floor)
Συναλλαγές Ανώτατου επιτοκίου (Interest Rate Cap)
Συμβάσεις δικαιωμάτων Προαίρεσης με υποκείμενο μέσο ένα εμπορεύσιμο αγαθό (Commodity Options)
Δικαιώματα αγοράς και πώλησης
Υπάρχουν δυο είδη συμβολαίων δικαιωμάτων προαίρεσης:
ΣΔΑ που δίνουν το δικαίωμα αγοράς (call option) ενός υποκείμενου τίτλου σε μία συγκεκριμένη μελλοντική στιγμή και για προκαθορισμένη τιμή.
ΣΔΠ που δίνουν το δικαίωμα πώλησης (put option) ενός υποκείμενου τίτλου σε μία συγκεκριμένη μελλοντική στιγμή και για προκαθορισμένη τιμή.
Η αγορά ενός call option έχει έννοια αν ο επενδυτής προσδοκά άνοδο της τιμής του υποκείμενου τίτλου, ενώ η πώλησή του ενδείκνυται στην περίπτωση κατά την οποία ο επενδυτής εκτιμά ότι η τιμή της υποκείμενης αξία θα παραμείνει αμετάβλητη ή θα μειωθεί στο άμεσο μέλλον. Επισημαίνεται πάντως ότι, η πώληση δικαιωμάτων αγοράς χωρίς την κατοχή της υποκείμενης αξίας εμπεριέχει τεράστιο κίνδυνο. Όσον αφορά τα put options, η αγορά τους πρέπει να συνδυάζεται με την προσδοκία πτώσης της τιμής του υποκείμενου τίτλου και η πώλησή του με την εκτίμηση ότι η τιμή της υποκείμενης αξίας θα μείνει στάσιμη ή θα αυξηθεί.
Παράγοντες επηρεασμού τιμής των options
Η τιμή ενός δικαιώματος προαίρεσης που θα λήξει σε μια μελλοντική στιγμή επηρεάζεται από έξι παράγοντες:
την τρέχουσα τιμή του υποκείμενου τίτλου
την τιμή εξάσκησης (strike price)
την ημερομηνία λήξης του
τη μεταβλητότητα του υποκείμενου τίτλου
το ακίνδυνο επιτόκιο (risk-free rate)
τα αναμενόμενα, κατά τη διάρκεια της ζωής του δικαιώματος, μερίσματα (εάν υπάρχουν)
Η επίδραση αυτών των παραγόντων μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με το εάν πρόκειται για δικαίωμα αγοράς ή δικαίωμα πώλησης και ανάλογα με τον τύπο του δικαιώματος.
Παραδείγματα
Παράδειγμα 1 : Αγορά call του FTSE/ASE 20
Τιμή άσκησης 1100 μονάδες
Τιμή του call= 30 μονάδες
Τιμή spot του δείκτη = 1090 μονάδες
Προμήθεια = 10 euro / call
Κύρια Χαρακτηριστικά Θέσης Προσδοκία: Ανοδική Μέγιστη Ζημιά: Περιορισμένη και ίση με το αρχικό κόστος = 30 μονάδες * 5 = 150 ευρώ Μέγιστο Κέρδος: Απεριόριστο Break Even Point: Τιμή Άσκησης + Τιμή (premium) + προμήθειες = 1100 + 30 + 10 / 5= 1132 μονάδες
Παράδειγμα 2: Αγορά put του FTSE/ASE 20
Τιμή άσκησης 1100 μονάδες
Τιμή του put= 40 μονάδες
Τιμή spot του δείκτη = 1090 μονάδες
Προμήθεια = 10 euro / put
Κύρια Χαρακτηριστικά Θέσης Προσδοκία: Πτωτική Μέγιστη Ζημιά: Περιορισμένη και ίση με το αρχικό κόστος = 40 μονάδες * 5 = 200 ευρώ Μέγιστο Κέρδος: "Απεριόριστο" (πρακτικά: μέχρι το σημείο όπου ο υποκείμενος θα γίνει 0) Break Even Point: Τιμή Άσκησης - Τιμή (premium) - προμήθειες = 1100 - 40 - 10 / 5 = 1058 μονάδες
Πηγές
Χρηματοοικονομική Διοίκηση, τόμος Γ, Παράγωγα-Αξιόγραφα, Μυλωνάς, ΕΑΠ, ΠΑΤΡΑ 2001
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Διεθνείς αγορές κεφαλαίου- χρήματος, Μάθημα 10 κ 11 Παράγωγα
Δικαιώματα προαίρεσης Options
