Το Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (Α.Κ.Ε.Λ.) είναι πολιτικό κόμμα της Κύπρου.

Η Ίδρυση του Κ.Κ.Κ.

Η γέννηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου (Κ.Κ.Κ.) έρχεται να ταράξει τα πολιτικά δρώμενα του τόπου που μέχρι τότε περιοριζόταν στα πλαίσια της αστικής τάξης, του κλήρου και γενικότερα της πλουτοκρατίας. Το Κ.Κ.Κ. είναι το πρώτο οργανωμένο Κόμμα στην κυπριακή κοινωνία το οποίο παρ’ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε, κατάφερε να αντέξει και ο συνεχιστής του να είναι σήμερα σε ένα από τα μεγαλύτερα Κόμματα της Κύπρου.

Η κυπριακή κοινωνία στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν μια αγροτική κοινωνία, όπου η παραγωγή επικεντρωνόταν στις γεωργικές καλλιέργειες και τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Οι αγρότες ζούσαν σε συνθήκες μιζέριας και εξαθλίωσης και οι λίγοι φτωχοί ακτήμονες καταπιέζονταν από τους τοκογλύφους. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ξεκινά στη Κύπρο μια νέα εποχή ανάπτυξης και δημιουργίας νέων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών. Ένα από τα σημαντικά επακόλουθα των εξελίξεων αυτών ήταν η δημιουργία και η ανάπτυξη της εργατικής τάξης. Οι αλλαγές αυτές οδηγούν σε ένα νέο περιβάλλον για τον παλιό αγρότη και σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. Η διαδικασία εκβιομηχάνισης και κοινωνικής αστικοποίησης στη Κύπρο πραγματοποιήθηκε καθυστερημένα σε σχέση με τις υπόλοιπες Δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Έτσι δημιουργείται και η εργατική τάξη μ’ αυτό τον «εξαναγκασμό» και την εγκατάλειψη του παραδοσιακού τρόπου ζωής, η οποία σε μερικές περιπτώσεις ήταν και αυτή αναγκαστική. Οι φτωχότεροι ακτήμονες στα χωριά έχαναν τις περιουσίες τους και αναγκάζονταν να δουλεύουν είτε σε μεγαλογαιοκτήμονες ή στην γη της Εκκλησίας είτε μετακινούνταν στις πόλεις και «προλεταριοποιούνταν» για να επιβιώσουν, δουλεύοντας σε οικοδομές, στα ορυχεία και στα λιμάνια. Το μαζικό αυτό ξεκλήρισμα των αγροτών συνέτεινε στην ανάπτυξη και μαζικοποίηση της εργατικής τάξης.

Μαζί με την εμφάνιση της εργατικής τάξης, δημιουργείται και η ανάγκη για οργανωμένο κίνημα που να προασπίζει τα συμφέροντα της. Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση με την παγκόσμια της ακτινοβολία και την επίδραση της στο παγκόσμιο εργατικό και επαναστατικό κίνημα οδήγησε στη γέννηση σοσιαλιστικών ιδεών και στην Κύπρο. Οι σοσιαλιστικές ιδέες εμφανίζονται στη Κύπρο γύρω στο 1918, στη Λεμεσό από Έλληνες σοσιαλιστές αλλά και από τους Κύπριους φοιτητές που σπούδαζαν στο εξωτερικό και ήρθαν σε επαφή με σοσιαλιστικούς κύκλους. Πραγματοποιείται η οργάνωση των εργατών και αγροτών σε συνδικαλιστικές και επαγγελματικές οργανώσεις. Στις 15 Αυγούστου 1926, πραγματοποιείται το ιδρυτικό συνέδριο του Κ.Κ.Κ.. Στο συνέδριο συμμετείχαν και οι γυναίκες αλλά και η νεολαία του κινήματος πράγμα που διαχώριζε το Κόμμα αυτό από τις προϋπάρχουσες παρατάξεις στη πολιτική ζωή του τόπου και έδειχνε το ριζοσπαστικό χαρακτήρα του. Τα ζητήματα που συζητήθηκαν στο συνέδριο ήταν ποικίλα και καταδεικνύουν ένα ακόμα χαρακτηριστικό του Κόμματος που τον διαχώριζε από τους εθνικιστικούς κύκλους της κυπριακής πολιτικής σκηνής. Το Κόμμα αυτό, στηριζόταν κύρια στο ταξικό χαρακτήρα του γι’ αυτό και το κάλεσμα του ήταν προς τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα του λαού.

Η ιδεολογία του Κόμματος καθοδηγούσε και καθόριζε τις θέσεις του στα κοινωνικά και εθνικά ζητήματα. Το Κ.Κ.Κ. στηριζόταν στη μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία από τις αρχικές φάσεις της εμφάνισης του, κάτι το οποίο καταγράφεται στο καταστατικό και σε άλλα κείμενα του Κόμματος της εποχής. Το πολιτικό πρόγραμμα επικεντρωνόταν στη κατοχή της Κύπρου από τους Βρετανούς, και επιδίωκε όχι μόνο την απελευθέρωση αλλά και την κοινωνική αλλαγή. Υποστήριζε ότι τα προβλήματα των φτωχών λαϊκών στρωμάτων οφείλονταν στην αποικιοκρατία αλλά και στους μεγαλοαστούς υποστηριχτές των αποικιοκρατών, τους κατόχους του πλούτου. Μετά το Α’ Συνέδριο δημοσιοποιήθηκε το μανιφέστο του Κόμματος με το οποίο καθορίζονταν οι αποφάσεις και οι θέσεις του Κόμματος.

Το Κ.Κ.Κ. πέραν από την εκπροσώπηση της εργατικής τάξης, ασχολήθηκε και με τους αγρότες αφού οι αγρότες αποτελούσαν το 70% του κυπριακού πληθυσμού. Λόγω όμως των θέσεων του Κόμματος για την ιδιοκτησία, την Ένωση και τη θρησκεία, οι πλείστοι αγρότες θεωρούσαν ριζοσπαστικές τις θέσεις και δεν ήταν εύκολο γι’ αυτούς να τις αποδεχτούν. Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, η απαλλοτρίωση της εκκλησιαστικής περιουσίας προς όφελος των ακτημόνων και η εγκαθίδρυση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας προκαλούσαν έντονη αντίδραση εναντίον του Κόμματος.

Το Κ.Κ.Κ. έθιξε για πρώτη φορά ζητήματα όπως οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης της εργατικής τάξης τα οποία έρχονταν σε αντίθεση με τα συμφέροντα των εργοδοτών, όπως το δικαίωμα οργάνωσης και αναγνώρισης των συντεχνιών τους από την κυβέρνηση, το οκτάωρο ωράριο εργασίας, καλύτερες συνθήκες κατοικίας, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την ίδρυση πρατηρίων πώλησης τροφίμων σε φθηνότερες τιμές. Επίσης το Κ.Κ.Κ. είχε θέσεις και για τα πολιτικά δικαιώματα του κυπριακού λαού. Οι πολιτικές θέσεις του Κ.Κ.Κ. έθεσαν τις βάσεις του ταξικού εργατικού κινήματος συνδυάζοντας το εξαρχής με την κοσμοθεωρία του Μαρξισμού –Λενινισμού.

Το Κ.Κ.Κ. είχε θέση και για το εθνικό ζήτημα το οποίο καθόριζε και τον αντιαποικιακό του χαρακτήρα. Το Κ.Κ.Κ. αντιμετώπιζε το εθνικό ζήτημα κάτω από μια εντελώς διαφορετική σκοπιά, η οποία δεν ήταν και τόσο κατανοητή από το λαό, ο οποίος ήταν γαλουχημένος με τα ιδανικά της Ένωσης. Το Κόμμα υποστήριζε την ανεξαρτησία-αυτονομία κάτω από ένα ενιαίο μέτωπο μαζί με τους Τουρκοκυπρίους το οποίο θα καθοδηγούσε το ίδιο το Κόμμα. Το Κ.Κ.Κ. έθεσε σαν στόχο του όχι μόνο την πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση αλλά και την απαλλαγή του νησιού από τον Βρετανικό αποικιακό ζυγό. Με την ίδρυση του Κ.Κ.Κ. για πρώτη φορά οι εργαζόμενοι μπαίνουν ως αυτόνομη πολιτική οντότητα στον αντιαποικιακό αγώνα. Για πρώτη φορά ένα συγκροτημένο Κόμμα με αρχές, πρόγραμμα και συγκεκριμένους στόχους εμφανίζεται στο προσκήνιο της αντιαποικιακής πάλης και του ευρύτερου πολιτικού γίγνεσθαι της κυπριακής κοινωνίας.

Για όλα τα πιο πάνω η Αγγλική αποικιοκρατία, η εκκλησία και η αστική τάξη της εποχής προέβαλαν αντίδραση και αντιμετώπιζαν το Κ.Κ.Κ. ως μια δύναμη που θα αμφισβητούσε και θα αντιπάλευε τα ταξικά και πολιτικά τους συμφέροντα και θα αφύπνιζε τους καταπιεσμένους εργάτες.

Αν και το Κ.Κ.Κ. είχε περιορισμένη δύναμη ασκήθηκε εναντίον του σκληρή δίωξη όπως φυλακίσεις, εξορίες, απολύσεις. Εκείνη τη περίοδο μέχρι και τα γεγονότα του 1931 το Κόμμα βρισκόταν σε μια κατάσταση ημιπαρανομίας. Το Κ.Κ.Κ. αντιπάλεψε το στυγνό καθεστώς της αποικιοκρατίας σε αντίθεση με τους φιλελεύθερους αστούς, ακόμη και όταν το ίδιο αντιμετώπιζε σοβαρά οργανωτικά προβλήματα.

Τον Οκτώβρη του 1931 ξεσπά στην Κύπρο η εξέγερση του κυπριακού λαού κατά των Βρετανών που έμεινε στην ιστορία ως «Οκτωβριανά». Στη διάρκεια της εξέγερσης το Κ.Κ.Κ. προσπάθησε να υλοποιήσει τη θέση για ενιαίο αντιαποικιακό μέτωπο. Επιχείρησε κοινό συντονισμό δράσης με την δεξιά αλλά και με τους Τουρκοκυπρίους. Μετά τη βίαιη καταστολή της εξέγερσης, κατά την οποία σκοτώθηκε ο Γιώργος Φιλής, μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας Κύπρου, το Κ.Κ.Κ. και οι οργανώσεις του τέθηκαν εκτός νόμου. Οι ηγέτες του Κόμματος Χαράλαμπος Βατυλιώτης (Βάτης) και Κώστας Χριστοδουλίδης (Σκελέας) εξορίστηκαν εκτός Κύπρου και δεν επέστεψαν ποτέ. Εκατοντάδες στελέχη και μέλη του Κ.Κ.Κ. ρίχτηκαν στις φυλακές, βασανίστηκαν άγρια ή εντοπίστηκαν σε μακρινά χωριά(Ιωσήφης Μαύρος, Τεύκρος Ανθίας).

Την περίοδο 1932-1933 επικρατεί μια συγχυσμένη κατάσταση στο Κόμμα που το οδηγεί σε περιορισμό της δράσης του. Τα οκτώ χρόνια που ακολούθησαν ως την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο λαός της Κύπρου «σφυροκοπείται» κάτω από την ανελέητη δικτατορία που έμεινε στην ιστορία ως Παλμεροκρατία. Το 1933 πραγματοποιήθηκαν μεγάλες απεργίες οι οποίες καλούσαν το λαό σε αντίσταση. Το 1936 επιστέφει στη Κύπρο από τη Μόσχα ο Πλουτής Σέρβας και αναδιοργανώνει το Κ.Κ.Κ.. Το Κόμμα αναλαμβάνει την οικοδόμηση ενός μαζικού συντεχνιακού κινήματος αλλά παράλληλα ανέπτυξε και την πολιτική των συμμαχιών με άλλες δυνάμεις για να πετύχει ενιαία δράση κατά της αποικιοκρατίας. Την περίοδο 1938-1939 ξεκινά μια περίοδος μεγάλων απεργιακών αγώνων. Το πρώτο ξέσπασμα γίνεται στην Αμμόχωστο με μπροστάρηδες τις γυναίκες της Αριστεράς, οι οποίες ζητούσαν αύξηση μισθού και καλύτερες συνθήκες απασχόλησης. Ακολούθησαν και άλλες απεργίες (οικοδόμοι 1939, Λευκωσία) με αποτέλεσμα τη μαζικοποίηση της εργατικής τάξης. Ενώ το 1937 υπήρχαν 6 εγγεγραμμένες συντεχνίες με 367 μέλη σε διάστημα δύο ετών οι συντεχνίες πολλαπλασιάστηκαν σε 46 και τα μέλη τους σε 2544. Πίσω από αυτή τη ραγδαία ανάπτυξη βρίσκονταν ο παράνομος μηχανισμός του Κ.Κ.Κ.. Επιστέγασμα της προόδου των συντεχνιών ήταν η Πρώτη Συντεχνιακή Συνδιάσκεψη που έγινε στο Βαρώσι στις 6/8/1939.

Στις απαρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Βρετανία στρέφεται στους λαούς των αποικιών για αμυντική ενίσχυση κατά του χιτλεροφασισμού. Έτσι στην Κύπρο λήγει η Παλμεροκρατία και χαλαρώνουν οι περιορισμοί.

Ενώ τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 με την ΕΣΣΔ αδύναμη και απομονωμένη και την καθημερινότητα στη Κύπρο να χαρακτηρίζεται από την αποικιακή καταπίεση και εργοδοτική εκμετάλλευση, η αισιοδοξία για την άνοδο του σοσιαλισμού περιοριζόταν στα μέλη του Κ.Κ.Κ., κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε διεθνή κλίμακα, η Αριστερά άρχισε να κερδίζει με γοργούς ρυθμούς έδαφος. Μέσα σε πιο ευνοϊκές συγκυρίες το περιορισμένο Κ.Κ.Κ. μετεξελίσσεται σε μια υπολογίσιμη πολιτική δύναμη, ικανή να καθορίσει το πολιτικό γίγνεσθαι του τόπου.

Η συνεργασία με προοδευτικές προσωπικότητες οδηγεί το Κόμμα στο Δ’ Συνέδριο του τον Μάη του 1940, στον προβληματισμό για τη θέση του για το εθνικό ζήτημα και την προοπτική μαζικοποίησης του κινήματος και να αναζητά διέξοδο από την παράνομη δράση.
Πολιτική Τοποθέτηση

Το Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού μέχρι και το 1967 τασσόταν υπέρ της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.[1] Μετέπειτα τάχθηκε υπέρ της ανεξάρτητης Κύπρου και ενάντια στη διχοτόμηση της Κύπρου. Υποστηρίζει την επανένωση των δύο κοινοτήτων του νησιού με μία ομοσπονδιακή λύση, καθώς επίσης και την αποστρατικοποίηση, με αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων, και τη μη ευθυγράμμιση της χώρας.[2] Ήταν ενάντιο της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με βασικό του σύνθημα το «ΕΟΚ-ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο».[3] Αργότερα έκανε πολιτική στροφή υποστηρίζοντας την ένταξη υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν τάχθηκε υπέρ του "Όχι". Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του Μαΐου του 2006 το κόμμα μείωσε τη δύναμή του κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες λαμβάνοντας το 31,15% των ψήφων. Το 2008 εξέλεξε τον πρώην Γενικό Γραμματέα του κόμματος, Δημήτρη Χριστόφια, ως Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αποτελέσματα σε εκλογές
Τύπος εκλογών Ποσοστό Έτος
Βουλευτικές εκλογές ? (2ο κόμμα) 1960
Βουλευτικές εκλογές 40,70 1970
Βουλευτικές εκλογές 71,2 (συν. με Δ.Π.) 1976
Βουλευτικές εκλογές 32,77 1981
Βουλευτικές εκλογές 27,43 1985
Βουλευτικές εκλογές 30,63 1991
Βουλευτικές εκλογές 33 1996
Βουλευτικές εκλογές 34,71 2001
Ευρωεκλογές 27,89 2004
Βουλευτικές εκλογές 31,13 2006
Ευρωεκλογές 34,9 2009
Βουλευτικές εκλογές 32,67 2011
Γενικοί Γραμματείς

Πλουτής Σέρβας (1936 - 1945)

Αρχηγοί κόμματος

Φιφής Ιωάννου (1945 - 1949)
Εζεκίας Παπαϊωάννου (1949 - 1988)
Δημήτρης Χριστόφιας (1988-2009)
Άνδρος Κυπριανού (2009-σήμερα)

Παραπομπές

« Υπέρ της Ένωσης το ΑΚΕΛ »
Πρόγραμμα του ΑΚΕΛ

«ΕΟΚ-ΝΑΤΟ, το ίδιο Συνδικάτο»

Επιπλέον βιβλιογραφία

Ευάνθης Χατζηβασιλείου, «Η νοµιµοποίηση του ΑΚΕΛ: µία κρίσιµη πτυχή της µεταζυριχικής πολιτικής σκηνής στην Κύπρο, µε βάση βρετανικές πηγές», Επετηρίδα του Κέντρου Επιστηµονικών Ερευνών, (Λευκωσία), τομ. 27 (2001),σελ. 339-365

Εξωτερικές συνδέσεις

Επίσημος ιστοσελίδα ΑΚΕΛ (Ελληνικά), (Τουρκικά), (Αγγλικά)

Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια