Η Θελέτρα είναι κοινότητα της επαρχίας Πάφου στην Κύπρο. Κατά την ακρίβεια η Θελέτρα πρώτα ήταν κτισμένη πιο χαμηλά και μετά μεταφέρθηκε, με έξοδα κυρίως της Κυβέρνησης Μακαρίου (70% πληρώθηκε από το κράτος και το άλλο 30% πληρώθηκε από τους κατοίκους σε δόσεις), σε πιο ψηλό σημείο. Έτσι έχουμε την παλιά, και την καινούρια Θελέτρα στην οποία κατοικούν οι μόνιμοι κάτοικοι.

Τοποθεσία

Η παλιά Θελέτρα είναι ένα όμορφο γραφικό παραδοσιακό χωριό κτισμένο πάνω στην πέτρα, όπου όλα τα σπίτια του είναι φτιαγμένα από πέτρα της περιοχής. Η Θελέτρα συναντάται περίπου 23 χιλιόμετρα βόρεια της Πάφου στην ομώνυμη επαρχία της Κύπρου, και σε απόσταση περίπου 85 χιλιομέτρων βορειοδυτικά της Λεμεσού και περίπου 160 χιλιόμετρα μακριά από τη Λευκωσία.[11]

Η πρόσβαση στην παλιά Θελέτρα επιτυγχάνεται από τον δρόμο που οδηγεί στην Πόλη Χρυσοχούς, μετά από το χωριό Στρουμπί περίπου 500 μέτρα προς τα αριστερά και πριν από το χωρίο Κάθικα.[12] Μετά από ένα ισχυρό σεισμό που έγινε μέσα του 19ου αιώνα η παλιά Θελέτρα εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της. Από τον σεισμό προκλήθηκαν κατολισθήσεις από τους λόφους με αποτέλεσμα να τεθούν σε κίνδυνο οι κάτοικοι, έτσι δημιουργήθηκε ένα νέο χωριό, η νέα Θελέτρα όπου μεταφέρθηκαν όλοι οι κάτοικοι με ασφάλεια και έχτισαν ξανά τα σπίτια τους[13].
Ιστορία Παλιάς και Νέας Θελέτρας

Η Θελέτρα πολλοί την ονομάζουν το χωριό που «ζει» με δύο καρδιές. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το καινούργιο χωριό. Οι κάτοικοι του εργάζονται, τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο, τα τουριστικά καταλύματα δίνουν σφυγμό. Αυτή η καρδιά της Θελέτρας κτυπά δυνατά.

Η δεύτερη καρδιά του χωριού έχει σφυγμό που ίσα- ίσα που τον ακούς. Κάτω από το καινούργιο χωριό, βρίσκεται το παλιό χωριό. Η παλιά Θελέτρα που εγκαταλείφθηκε το 1980. Οι κάτοικοι μετοίκησαν εκεί αφού οι σεισμοί, οι κατολισθήσεις, η ανυπαρξία προοπτικής επέκτασης του χωριού και οι συμβουλές των γεωλόγων, δεν τους άφησαν άλλη επιλογή.

Τα σπίτια στην παλιά Θελέτρα ανήκουν ακόμα στους κατοίκους του χωριού. Παρά την μεγάλη τους προσπάθεια, τα σπίτια χάνουν τη μάχη με το χρόνο κάθε λεπτό που περνά[14]. Το εγκαταλειμμένο χωριό, του οποίου μερικά σπίτια έχουν ερημωθεί εξαιτίας των κατολισθήσεων, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και είναι ένα από τα ωραιότερα χωριά της επαρχίας Πάφου. Κτισμένο σε απότομη πλαγιά και σε μέσο υψόμετρο 380 μέτρων, διατηρεί την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική του και είναι πνιγμένο στο πράσινο. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ρυακιού Νεράδες, που πηγάζει από την κορυφογραμμή του οροπεδίου της Λαόνας και ενώνεται βορειότερα με τον ποταμό του Σταυρού της Ψώκας. Το ρυάκι κυλά στ' ανατολικά του χωριού, σε βαθύ και καταπράσινο φαράγγι. Γενικότερα, οι κοιλάδες στην περιοχή είναι στενές και σχετικά βαθιές, ενώ οι πλαγιές απότομες. Εξάλλου, το απότομο της πλαγιάς στην οποία βρίσκεται κτισμένη η παλαιά Θελέτρα ήταν βασική αιτία για την περιορισμένη ανάπτυξη του οικισμού, επειδή η οικοδόμηση δεν ήταν εύκολη .

Από γεωλογικής απόψεως, η Θελέτρα είναι κτισμένη πάνω σε μάργες, κρητίδες, γύψους, μαργαϊκές κρητίδες, ασβεστολιθικούς ψαμμίτες, άμμους, χαλίκια και μαργαϊκούς ασβεστόλιθους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα ανώριμα εδάφη.

Η περιοχή του χωριού δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 660 χιλιοστόμετρα. Κύριες καλλιέργειες είναι τα αμπέλια (οινοποιήσιμες κυρίως ποικιλίες), οι αμυγδαλιές, τα λαχανικά, τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Υπάρχουν ωστόσο και αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις, στις οποίες φυτρώνει πλούσια άγρια βλάστηση, κυρίως θαμνώδης (σχινιές, μαζιές, μυρτιές κ.α.). Φυτρώνουν επίσης πολλά αγριολούλουδα, ενώ στις γύρω από το χωριό κοιλάδες και στους γκρεμούς ζουν και διάφορα είδη πουλιών. Η κτηνοτροφία του χωριού είναι περιορισμένη και περιορίζεται στην εκτροφή κατσικιών και λίγων προβάτων.

Η παλαιά Θελέτρα ενώνεται με τη νέα Θελέτρα με ανηφορικό χωματόδρομο. Στα ανατολικά συνδέεται επίσης με τον κύριο δρόμο Πάφου - Πόλης, που απέχει 1,5 χμ. περίπου. Η νέα Θελέτρα ενώνεται με ασφαλτόστρωτο δρόμο με το δρόμο Στρουμπιού - Κάθηκα, που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά.

Η παλαιά Θελέτρα διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή της αρχιτεκτονική με πληθωρικά στοιχεία το μακρινάρι, το δίχωρο, το ανώιν και τις κεραμιδένιες στέγες ή και δώματα με βολίτζια. Επειδή η απότομη πλαγιά δεν επέτρεπε την ανάπτυξη του οικισμού, χαρακτηριστικά του στοιχεία είναι η συμπαγής οικοδόμηση, οι μικρές αυλές και τα στενά δρομάκια, που τα περισσότερα παραμένουν λιθόστρωτα.

Η παλαιά Θελέτρα δεν φαίνεται να κινδυνεύει από ολοκληρωτική καταστροφή από κατολισθήσεις και υπάρχουν διάφορες σκέψεις για αξιοποίησή της. Ωστόσο τα ακατοίκητα σπίτια χρειάζονται συντήρηση και ήδη η εγκατάλειψη έχει επηρεάσει τα περισσότερα απ' αυτά.

Το χωριό υφίστατο τουλάχιστον από την εποχή της Φραγκοκρατίας, αφού μνημονεύεται από τον ντε Μας Λατρί ως φέουδο που ανήκε στον κόμητα της Έδεσσας. Αναφέρεται επίσης ότι η Θελέτρα ανήκε για κάποιο διάστημα και στον κόμητα ντε Ρουχά. Το χωριό βρίσκεται εξάλλου σημειωμένο και σε παλαιούς χάρτες ως Feletra.

Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός (1788) αναφέρει τη Θελέτρα, γράφοντας ότι από την περιοχή της πηγάζει ένας ποταμός (το ρυάκι που προαναφέραμε) που ποτίζει την κοιλάδα της Χρυσοχούς.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό ανήκε διοικητικά στον ναχιέ της Χρυσοχούς.

Κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, το χωριό ήταν μικρό, όπως γράφει ο Τζέφρυ. Ο Γκάννις αναφέρει την εκκλησία της Παναγίας Χρυσελεούσας που τη θεωρεί ως κτίσμα του 1755, με εικονοστάσιο και ωραία πύλη από παλαιότερο ναό. Στην εκκλησία υπήρχαν εικόνα του Χριστού του 1528 και της Παναγίας της Θελετροφυλάκτριας του τέλους του 16ου αιώνα .

Το χωριό, αν και μικρό και δυσπρόσιτο, παρουσιάζει εκπαιδευτική κίνηση από το τελευταίο μισό του 18ου αιώνα, όταν πρωτοδίδασκε τα «κοινά» ο ντόπιος παπά Χατζηγιώργης, ο οποίος αναφέρεται ότι έκτισε και την εκκλησία της Χρυσελεούσας κι ιστόρησε το εικονοστάσιο και τις άγιες εικόνες. Τον διαδέχθηκαν ως δάσκαλοι πριν το 1821, πρώτα ο ιερομόναχος Χρύσανθος κι ύστερα ο μοναχός Καισάριος, γιος του παπά Χατζηγιώργη ο οποίος χειροτονήθηκε στο Άγιον Όρος. Αυτός φορούσε δερμάτινη ζώνη για να κατευνάζει τα σαρκικά πάθη κι έβαλε χαλκά στο στόμα του για να καλλιεργήσει τη φωνή, πράγμα που πέτυχε. Αργότερα συνέχισε να διδάσκει στο Κτήμα, ώσπου τελικά δηλητηριάστηκε από τους Τούρκους. Κατά τις σφαγές του Κουτσιούκ Μεχμέτ το 1821 το σχολείο έπαυσε να λειτουργεί· συνέχισε ωστόσο κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ως σύμπλεγμα με το σχολείο της Γιόλου.

Αξιοθέατα

Σήμερα το χωριό διαθέτει πολλά αξιοθέατα όπως το κρησφύγετο ηρώων, την εκκλησία της Παναγίας Χρυσελεούσης, που είναι γνωστή και ως Θελετροφυλάκτρια, και της εκκλησία στην παλιά Θελέτρα που είναι η εκκλησιά της Παναγίας της Χρυσελεούσης. Ο Ιερός Ναός Παναγίας Χρυσελεούσης στη Νέα Θελέτρα ανεγέρθηκε το 1982. Τα Εγκαίνια έγιναν στις 21/11/1982. Ο Ναός αυτός κτίστηκε σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα (ο θεμέλιος λίθος κατατέθηκε στις 6/2/1982) και ο Ναός ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε τον ίδιο χρόνο ύστερα από μεγάλες προσπάθειες και από προτροπή του Μητροπολίτη Πάφου Χρυσοστόμου Β . Στην ανέγερση βοήθησαν και κάτοικοι του χωριού.

Κατηφορίζοντας μετά την παλιά Θελέτρα, κοντά στον κεντρικό δρόμο προς Γιόλου, μπορεί κανείς να δει και το ξωκλήσι του Αγίου Τρύφωνα που ανακαινίσθηκε το 1920 ενώ τα εγκαίνια έγιναν στις 3 Οκτωβρίου το 1995 από τον Πάφου Χρυσόστομο Β΄.Το ξωκλήσι του Αγίου Τρύφωνα πανηγυρίζει την 1η Φεβρουαρίου .

Ακόμα στην παλιά Θελέτρα μπορεί κανείς να περάσει από δρόμους του αμπελιού, να θαυμάσει την πλούσια χαμηλή βλάστηση της περιοχής και να απολαύσει τη θέα όλης της γύρω περιοχής. Το χωριό είναι πλούσιο σε χλωρίδα και πανίδα. Διάφορα είδη αγριολούλουδων φυτρώνουν στην περιοχή ενώ κάνουν την εμφάνιση τους αρκετές αλεπούδες και λαγοί. Στην παλιά Θελέτρα μπορεί κανείς να βρει και το ξωκλήσι της Αγίας Αναστασίας της φαρμακολήτριας. Το ξωκλήσι έμεινε άθικτο παρά την μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε στην περιοχή το 2015 .

Ξενάγηση

Ξεκινώντας από την παλιά βρύση της Θελέτρας, πάνω από την οποία τρέχει ένας μικρός καταρράκτης κατά τη χειμερινή περίοδο, ο περιηγητής ανηφορίζει στην εκκλησία που στέκει αγέρωχη από το 1755, τον ανακαινισμένο ναό της Παναγίας Χρυσελεούσης, με το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι της που φέρει δελφίνια, κι από εκεί στο ξωκλήσι του Αγίου Τρύφωνα, μέχρι και που βλέπει μια ένδειξη να τον οδηγεί μέσα στη σπηλιά των αγωνιστών της ΕΟΚΑ με το αφιερωματικό μνημείο. Καθ’ όλη τη διαδρομή του στο νέο οικισμό, ο επισκέπτης παρατηρεί καφενεία, ενώ το ταξίδι πίσω στο χρόνο, ολοκληρώνεται με την εξερεύνηση της γύρω περιοχής στον παλιό οικισμό του χωριού, που είναι γεμάτος από αγριολούλουδα και αναμνήσεις.

Κλίμα

Είναι ένα χωριό χτισμένο σε βουνό, έτσι το κλίμα του είναι δροσερό τους καλοκαιρινούς μήνες και ψυχρό το χειμώνα. Υπάρχουν κάποια σπίτια προς ενοικίαση για κάποιον που θέλει να κάνει αγροτουρισμό. Οι κάτοικοι είναι πολύ φιλόξενοι και προσφέρουν στους ξένους διάφορα παραδοσιακά εδέσματα. Υπάρχουν επίσης τα κοινοτικά κτίρια του χωριού στα οποία υπάρχει ένα καφενεδάκι που μπορεί κάποιος να ξεκουραστεί και να απολαύσει τη θέα του χωριού.
Εκδηλώσεις

Στις 25 Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου λειτουργεί η εκκλησία της παλιάς Θελέτρας ενώ κάθε Κυριακή λειτουργεί κανονικά η εκκλησία της καινούριας Θελέτρας. Το Πάσχα γίνονται διάφορα παραδοσιακά παιχνίδια στην πλατεία του χωριού, διοργανώνονται ποδοσφαιρικοί φιλικοί αγώνες με συμμετοχές από μόνιμους κάτοικους, απόδημους και τουρίστες, ενώ τούς καλοκαιρινούς μήνες γίνονται διάφορες εκδηλώσεις όπως σινεμά καλοκαιρινού κινηματογράφου, φεστιβάλ και παιχνίδια μπίγκο.

Πληθυσμός

Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τον πληθυσμό του χωριού όπως καταγράφηκε στις απογραφές πληθυσμού που έγιναν στην Κύπρο.
Ιστορικό απογραφών Διάγραμμα Εξέλιξης Πληθυσμού

Απογραφή	Πληθυσμός	%±	Άνδρες	Γυναίκες
1881	233	—	111	122
1891	246	5.6%	124	122
1901	270	9.8%	137	133
1911	257	-4.8%	128	129
1921	282	9.7%	143	139
1931	297	5.3%	156	141
1946	313	5.4%
1960	271	-13.4%	110	161
1973	269	-0.7%	110	159
1976	232	-13.8%	98	134
1982	213	-8.2%	105	108
1992	203	-4.7%	104	99
2001	177	-12.8%	82	95
2011	269	52.0%	130	139

Παραπομπές

«Ένωση Κοινοτήτων Επαρχίας Λεμεσού». (Ελληνικά) Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2018.
«District Union of Communities of Pafos». (Αγγλικά) Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2018.
«Απογραφή πληθυσμού 2011». (Ελληνικά) Απογραφή Πληθυσμού 2011 (Κύπρος). Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. 1 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2018.
«ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΚΩΔΙΚΟΙ ΔΗΜΩΝ/ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, 2015». (Αγγλικά, Ελληνικά) Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. 13 Ιανουαρίου 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2018.
«Census of Cyprus, 1881». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1881 (Κύπρος). 4 Απριλίου 1881. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2018. σελ. 10.
«Census of Cyprus, 1891». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1891 (Κύπρος). 6 Απριλίου 1891. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2018. σελ. 17.
«Census of Cyprus, 1901». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1901 (Κύπρος). 31 Μαρτίου 1901. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. σελ. 16.
«Census of Cyprus, 1911». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1911 (Κύπρος). 2 Απριλίου 1911. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. σελ. 16.
«Census of Cyprus, 1921». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1921 (Κύπρος). 24 Απριλίου 1921. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. σελ. 15.
«Census of Cyprus, 1931». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1931 (Κύπρος). 27 Απριλίου 1931. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018. σελ. 13.
«Census of Population and Agriculture 1946». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1946 (Κύπρος). 10 Νοεμβρίου 1946. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018. σελ. 11.
«Census of Population and Agriculture 1960». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1960 (Κύπρος). 11 Δεκεμβρίου 1960. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018. σελ. 19.
(Ελληνικά) Απογραφή Πληθυσμού 1973 (Κύπρος). Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
«Απογραφή νοικοκυριών, 1976». (Αγγλικά, Ελληνικά) Απογραφή Πληθυσμού 1976 (Κύπρος). Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. 30 Σεπτεμβρίου 1976. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018.
«Census of housing, 1982». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1982 (Κύπρος). Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. 1 Οκτωβρίου 1982. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2018.
«Απογραφή πληθυσμού 1992». (Αγγλικά, Ελληνικά) Απογραφή Πληθυσμού 1992 (Κύπρος). Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. 1 Οκτωβρίου 1992. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2018.
«Απογραφή πληθυσμού 2001». (Ελληνικά, Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 2001 (Κύπρος). Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. 1 Οκτωβρίου 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2018. σελ. 70.

Επαρχία Πάφου Φωτογραφίες

Χάρτης Κύπρου

Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια