.
Χιλή
Η Χιλή, ή επίσημα Δημοκρατία της Χιλής (Ισπανικά:Chile, ή República de Chile (Β·Π)), είναι χώρα της Νότιας Αμερικής που καταλαμβάνει στενή παραλιακή λωρίδα μεταξύ των Άνδεων και του Ειρηνικού Ωκεανού. Συνορεύει ανατολικά με την Αργεντινή, βορειοανατολικά με τη Βολιβία και βόρεια με το Περού. Η έκτασή της είναι 756.950 τετρ. χλμ. και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 16.601.707 κατοίκους.[3] Η πρωτεύουσα είναι το Σαντιάγο, το οποίο συγκεντρώνει το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Μεγάλες πόλεις επίσης είναι το Βαλπαραΐσο, η Αντοφαγάστα και το Κονσεπσιόν.
Η Χιλή καταλαμβάνει μια ασυνήθιστα μακρόστενη λωρίδα στεριάς από βορρά προς νότο, συνολικά 4.630 χλμ., ενώ το μέσο πλάτος της είναι μόλις 175 χλμ.. Η χώρα επειδή εκτείνεται σε αρκετά μεγάλο γεωγραφικό πλάτος, καλύπτει σημαντικό φάσμα κλιματολογικών συνθηκών που προσφέρουν στην χώρα φυσική ποικιλομορφία. Στα βόρεια, στην έρημο Ατακάμα, όπου δεσπόζουν περιοχές άφθονες σε ορυκτό πλούτο, το κλίμα είναι ξηρό. Στις κεντρικές περιοχές, που είναι συγκεντρωμένο το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού της χώρας, επικρατεί μεσογειακό κλίμα. Αντιθέτως, στο νότο, που χαρακτηρίζεται από πυκνές δασικές εκτάσεις με λίμνες, φιόρδ, ηφαίστεια, ακρωτήρια και μικρά νησιά, η υγρασία είναι έντονη με συνεχείς βροχοπτώσεις. Στον οικονομικό τομέα, ο πρωτογενής τομέας συνδυάζει τη γεωργία (σιτάρι, αμπέλια), την κτηνοτροφία (βοοειδή, πρόβατα) και την αλιεία, ενώ η εξόρυξη ορυκτού πλούτου, όπως του σιδήρου και κυρίως χαλκού, στην παραγωγή του οποίου είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως.[5]
Πριν την άφιξη των Ισπανών αποίκων τον 16ο αιώνα, η βόρεια Χιλή βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Ίνκας ενώ στο κεντρικό και νότιο τμήμα κατοικούσαν πληθυσμοί της φυλής Μαπούτσε. Το 1810 η Χιλή ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη χώρα και το 1818 αποτίναξε πλήρως την ισπανική επικυριαρχία. Την περίοδο 1879-1883 συγκρούστηκε και επικράτησε στον Πόλεμο του Ειρηνικού, εναντίον του Περού και της Βολιβίας. Κατά τον 20ο αιώνα, η χώρα γνώρισε ολοκληρωτικό καθεστώς για δεκαεπτά συνεχή έτη (1973-1990), το οποίο άσκησε έντονη βία και απαγορεύσεις στο μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας. Σήμερα, ο εκδημοκρατισμός της χώρας έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε η Χιλή θεωρείται παράγοντας σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή. Αν και το δημόσιο χρέος της παραμένει σχετικά υψηλό, η Χιλή ανθεί οικονομικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1980.
Ετυμολογία
Έχουν υποστηριχθεί διάφορες θεωρίες για την προέλευση του ονόματος «Χιλή» (Chile - προφέρεται Τσίλε). Σύμφωνα με μία προσέγγιση του 18ου αιώνα, οι Ίνκας ονόμαζαν την κοιλάδα της Ακονγκάουα «Τσίλι»[6], ως παράφραση του ονόματος «Τίλι» ενός αρχηγού ιθαγενών Ινδιάνων, ο οποίος κυριαρχούσε στην περιοχή την εποχή του εποικισμού από τους Ίνκας (15ος αιώνας)[7][8]. Μία άλλη θεωρία αποδίδει το όνομα στην ομοιότητα της κοιλάδας Ακονγκάουα, στα κεντρικά της χώρας, με την κοιλάδα Κάσμα του Περού, όπου υπήρχε μία περιοχή και ένας οικισμός με το όνομα «Τσίλι»[8]. Άλλες θεωρίες υποστηρίζουν ότι το όνομα της χώρας προέρχεται από την ιθαγενή λέξη των ινδιάνων Μαπούτσε «Τσίλι», που σήμαινε πιθανότατα «εκεί που τελειώνει η γη»[9] [10] [11] ή «το βαθύτερο σημείο της γης» ή «γλάρος». Μία τελευταία εκδοχή αποδίδει το όνομα στην ηχητική απόδοση ενός κελαηδίσματος πουλιού[9]. Οι Ισπανοί κατακτητές γνώρισαν την ονομασία Χιλή (Τσίλε) από τους Ίνκας, και ακολούθως η πρώτη ισπανική αποστολή νότια του Περού, με αρχηγό των Ντιέγκο ντε Αλμάγκρο, ονόμασε έτσι την κοιλάδα που κατοικούσαν οι Ινδιάνοι Μαπούτσε[8].
Ιστορία
Προκολομβιανή περίοδος και αποικιοκρατία
Απεικόνιση σύρραξης μεταξύ δυνάμεων Μαπούτσε (αριστερά) και Ίνκας (δεξιά).
Προερχονταν απ' την αρχαια Ελλαδα συγκεκριμενα Σπαρτη.(Το μεγαλο ταξιδι). Γι' αυτο το μεγαλο ταξιδι ειχε μιλισει και ο Πλουταρχος. Ο πρώτος εποικισμός της σημερινής περιοχής της Χιλής έγινε πριν από περίπου 10.000 χρόνια από ιθαγενείς ινδιάνους που κατοίκησαν στις εύφορες κοιλάδες και τις παράκτιες περιοχές της χώρας. Δείγματα αυτού του πρώιμου εποικισμού είναι το Σπήλαιο του Μυλόδοντα (Cueva del Milodon) και τα κοιλώματα λάβας Πάλι Άικε[12]. Οι Ίνκας επεκτάθηκαν στο βόρειο τμήμα της σημερινής Χιλής για σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς απωθήθηκαν από τους ιθαγενείς πληθυσμούς των ινδιάνων Μαπούτσε Η κύρια μάχη μεταξύ τους πραγματοποιήθηκε, στα τέλη του 15ου αιώνα, στον ποταμό Μάουλε, και μετά από τριήμερη σύγκρουση, τα νότια όρια της αυτοκρατορίας των Ίνκας παρέμειναν σε αυτό τον ποταμό.[13]
Ο πρώτος Ευρωπαίος που έφτασε στη χώρα υπήρξε πιθανότατα ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος, το 1520, κατά τη διέλευση του νότιου στενού μεταξύ Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού, το οποίο σήμερα φέρει το όνομά του (Πορθμός του Μαγγελάνου). Οι επόμενοι Ευρωπαίοι που έφτασαν στη Χιλή ήταν οι Ισπανοί εξερευνητές (κονκισταδόροι) του Ντιέγκο ντε Αλμάγκρο, μέσω του Περού το 1553, που ήρθαν σε αναζήτηση χρυσού. Οι Ισπανοί ήρθαν σε επαφή με εκατοντάδες χιλιάδες ιθαγενών ινδιάνων από διαφορετικούς πολιτισμούς στις περιοχές της σημερινής Χιλής. Οι τοπικές αυτές κοινωνίες στηρίζονταν κατά βάση στην εποχική γεωργία και το κυνήγι. Η κατάκτηση της Χιλής ξεκίνησε το 1540 με βασικό πρωταγωνιστή τον Πέδρο ντε Βαλδίβια, αξιωματικό του Φρανθίσκο Πιθάρο, ο οποίος και ίδρυσε τη σημερινή πρωτεύουσα Σαντιάγο, στις 12 Φεβρουαρίου 1541. Αν και οι Ισπανοί δεν βρήκαν τα πλούσια κοιτάσματα χρυσού και άργυρου που ανέμεναν, αναγνώρισαν το γεωργικό δυναμικό της Κεντρικής Κοιλάδας της Χιλής, η οποία και τελικά έγινε τμήμα του Αντιβασιλείου του Περού.[14]
Η κατάκτηση και επέκταση των Ισπανών έγινε σταδιακά, καθώς ο τοπικός πληθυσμός προέβαλλε σθεναρή αντίσταση. Μία μαζική αντεπίθεση των Μαπούτσε που ξεκίνησε το 1553 κατέληξε στο θάνατο του Βαλδίβια και στην καταστροφή πολλών βασικών οικισμών της ισπανικής αποικίας. Αντίστοιχες αντεπιθέσεις πραγματοποιήθηκαν το 1598 και το 1655, με συνέπεια τα νότια σύνορα της ισπανικής κυριαρχίας να μεταφέρονται σε βορειότερες περιοχές. Η κατάργηση της δουλείας το 1683 καταλάγιασε τις εντάσεις μεταξύ της αποικίας και των νοτιότερων περιοχών των Μαπούτσε, εισάγοντας το εμπόριο μεταξύ τους.[14] Σημαντική απειλή αποτέλεσαν επίσης και οι επιδρομές από Άγγλους και Ολλανδούς τυχοδιώκτες, με χαρακτηριστική την επιδρομή του κουρσάρου Φράνσις Ντρέικ το 1578 στο Βαλπαραΐσο, το κεντρικό λιμάνι της αποικίας[9]
Κατά το μεγαλύτερο μέρος της αποικιακής περιόδου η Χιλή υπάγονταν άμεσα στην Αντιβασιλεία του ισπανικού Περού, και μόλις το 1778 απέκτησε διοικητική αυτονομία. Κύρια γνωρίσματα αυτής της εποχής υπήρξαν οι πολύ αργοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης, με κύριους παραγωγικούς τομείς την γεωργία, κτηνοτροφία και την εξόρυξη χαλκού, η εξουθενωτική εκμετάλλευση των ιθαγενών και η διαρκώς διευρυνόμενη αντίθεση ανάμεσα στην μητροπολιτική Ισπανία και την ανώτερη κοινωνική τάξη των γεννημένων στην Χιλή Ισπανών (κρεόλοι).[14]
Αγώνας για αυτοδιάθεση
Οι πρωταγωνιστές της ανεξαρτησίας της Χιλής, (από αριστερά) Χοσέ Μιγκέλ Καρρέρα, Μπερνάρτνο Ο' Χίγκινς, Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν, Ντιέγκο Πορτάλες.
Το αίτημα για αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία από την Ισπανία εντάθηκε με την γαλλική κατοχή της Ισπανίας και την ενθρόνιση του Ιωσήφ, αδελφού του Ναπολέοντα, στο θρόνο της Ισπανίας το 1808. Μία εθνική κυβέρνηση συγκροτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου του 1810 στο όνομα του εκθρονισμένου βασιλιά Φερδινάνδου. Η κυβέρνηση ανακήρυξε τη Χιλή αυτόνομη δημοκρατία μέσα στους κόλπους της ισπανικής μοναρχίας. Ακολούθησε ένα κίνημα για πλήρη ανεξαρτησία, το οποίο συνάντησε την αντίσταση των Ισπανών, που στο μεταξύ είχαν αποτινάξει τον γαλλικό ζυγό, γνωστή και ως προσπάθεια επανακατάκτησης (reconquista).
Διάσπαρτες πολεμικές συρράξεις συνεχίστηκαν μέχρι το 1817, όταν μία στρατιωτική δύναμη με αρχηγούς τον Μπερνάρντο Ο' Χίγκινς, από τους πιο γνωστούς εθνικούς αγωνιστές της Χιλής, και τον Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν, ήρωα του πολέμου ανεξαρτησίας της Αργεντινής, ξεκίνησε από την Αργεντινή και διαμέσου των Άνδεων πέρασε στη Χιλή όπου και νίκησε τους προσκείμενους στην Ισπανική μοναρχία. Στις 12 Φεβρουαρίου του 1818 η Χιλή ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία κάτω από την ηγεσία του Ο' Χίγκινς. Η ανεξαρτησία δεν επέφερε σημαντικές αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο, και η Χιλιανή κοινότητα του 19ου αιώνα διατήρησε την ταξική αποικιακή κοινωνική δομή της, η οποία χαρακτηρίζονταν από οικογενειοκρατία στην πολιτική και δυναμική παρουσία της Καθολικής Εκκλησίας. Τελικά διαμορφώθηκε ένας ισχυρός προεδρικός θεσμός, αν και οι μεγάλοι γαιοκτήμονες διατήρησαν σημαντική πολιτική δύναμη.[14]
Η ανεξάρτητη Χιλή
Ντιέγκο Πορτάλες (1793-1837), επιφανής πολιτικός και δημιουργός του Συντάγματος του 1833.
Ο Ο' Χίγκινς αποτέλεσε τον πρώτο κυβερνήτη της χώρας και υπήρξε ικανότατος μεταρρυθμιστής, όπου το 1822 μεθόδευσε τη θέσπιση Συντάγματος. Εναντίον του όμως συστρατεύθηκαν συντηρητικές δυνάμεις και εκκλησιαστικοί κύκλοι και τον ανάγκασαν να παραιτηθεί. Ακολούθησε η περίοδος διακυβέρνησης του Ντιέγκο Πορτάλες του οποίο το έργο διακόπηκε βίαια το 1837 καθώς ορισμένες επιλογές του προκάλεσαν δυσαρέσκειες στους κόλπους του στρατού και τελικά την δολοφονία του. Κατά τις επόμενες δεκαετίες φιλελευθεροποιήθηκε το πολιτικό σύστημα της Χιλής, ενώ σταδιακά εδραιωνόταν η εξουσία της Χιλής προς τα νότια εδάφη, προχωρώντας στην κατάληψη της Αραουκανίας, δηλαδή την περιοχή των ιθαγενών Μαπούτσε. Το 1881 υπεγράφη συμφωνία με την Αργεντινή εξασφαλίζοντας τη Χιλιανή κυριαρχία στα Στενά του Μαγγελάνου. Το 1879-1883 ξέσπασε ο Πολέμου του Ειρηνικού εναντίον του Περού και της Βολιβίας, που κατέληξε σε νίκη της Χιλής. Ως αποτέλεσμα η Χιλή επέκτεινε τα βόρεια σύνορά της, αποκλείοντας τη διέξοδο της Βολιβίας στον Ειρηνικό και ενσωματώνοντας περιοχές με πλούσια ορυκτά κοιτάσματα.
Ακολούθησε η περίοδος διακυβέρνησης του Χοσέ Μανουέλ Μπαλμαθέντα (1886-1891), ο οποίος ακολούθησε τολμηρή φιλελεύθερη πολιτική και έπληξε κεκτημένα των οικονομικών εύρωστων τάξεων καθώς και μεγάλων ξένων επενδυτών. Οι επιλογές του τον έφεραν σε σύγκρουση με το Κονγκρέσο και τελικά προκλήθηκε εμφύλιος πόλεμος που είχε ως αποτέλεσμα την πτώση και την αυτοκτονία του. Τελικά ο εμφύλιος επέφερε ανακατανομή των πολιτικών δυνάμεων μεταξύ του Πρόεδρου και του Κοινοβουλίου, με αποτέλεσμα να καθιερωθεί δημοκρατία κοινοβουλευτικού τύπου. Ο εμφύλιος, όμως, αποτέλεσε και πηγή διένεξης μεταξύ εκείνων που υποστήριζαν την ανάπτυξη της τοπικής βιομηχανίας και των ισχυρών τραπεζικών συμφερόντων της Χιλής. Έτσι, η χιλιανή οικονομία εκφυλίστηκε μερικώς σε ένα σύστημα που προστάτευε τα συμφέροντα μίας άρχουσας ολιγαρχίας. Μέχρι τη δεκαετία του 1920, η διαφαινόμενη μεσαία τάξη μαζί με την εργατική τάξη απέκτησαν σταδιακά αρκετή δύναμη, ικανή να εκλέξουν έναν ανανεωτικό πρόεδρο, τον Αρτούρο Αλεσάντρι Πάλμα, ο οποίος συνάντησε αντίσταση από το συντηρητικό κοινοβούλιο. Συνέπεια αυτών ήταν η δημιουργία ισχυρού λαϊκού ερείσματος για μαρξιστικές ομάδες.[14]
Ένα στρατιωτικό πραξικόπημα το 1924 κάτω από τις διαταγές του στρατηγού Λουίς Αλταμιράνο ήταν η αρχή μίας περιόδου έντονης πολιτικής αστάθειας, η οποία διατηρήθηκε ως το 1932. Η μακροβιότερη από τις δέκα κυβερνήσεις που αναδείχθηκαν αυτή την περίοδο ήταν αυτή του στρατηγού Κάρλος Ιμπάνες ντελ Κάμπο (1925 και 1927-1931), σε μία πρακτικά δικτατορία, χωρίς όμως να την χαρακτηρίζουν ιδιαίτερες ακρότητες και διαφθορά. Με την παραχώρηση της εξουσίας σε έναν δημοκρατικά εκλεγμένα διάδοχο, ο Ιμπάνες ντελ Κάμπο διατήρησε το σεβασμό μεγάλου τμήματος του πληθυσμού και παρέμεινε ενεργός πολιτικά για περισσότερα από τριάντα χρόνια, παρά την παρακμή της ιδεολογίας που υποστήριζε. Με την επαναφορά της συνταγματικής εξουσίας το 1932, δημιουργήθηκε ένα ισχυρό πολιτικό κόμμα της μεσαίας τάξης (Ριζοσπαστικό Κόμμα) που ήταν ο βασικός συντελεστής των κυβερνητικών σχημάτων συνασπισμού για τα επόμενα 20 χρόνια. Την περίοδο 1932-1952 κατά την περίοδο της κυριαρχίας του Ριζοσπαστικού Κόμματος, αυξήθηκε ο κρατικός έλεγχος στην οικονομία. Το 1952, οι εκλογές έδωσαν την εξουσία στον Ιμπάνες ντελ Κάμπο για επιπλέον έξι έτη, ενώ το 1958 ο διάδοχός του Χόρχε Αλεσάντρι, επανέφερε, με δημοκρατικές διαδικασίες, συντηρητικές αξίες στο προσκήνιο.[14]
Το 1964 η προεδρική εκλογή του χριστιανοδημοκράτη Εντουάρντο Φρέι Μοντάλβα με απόλυτη πλειοψηφία ήταν η αρχή για μία περίοδο σημαντικών κοινωνικών και πολιτικών αναθεωρήσεων. Η προεδρία του Φρέι εφάρμοσε κοινωνικά και οικονομικά προγράμματα στην εκπαιδευτική, οικιστική και αγροτική μεταρρύθμιση, περιλαμβάνοντας τοπικές ενώσεις και συνεταιρισμούς αγροτών. Ο Φρέι αντιμετώπισε όμως από το 1967 αυξανόμενες αντιδράσεις από αριστεριστές, που χαρακτήριζαν τις μεταρρυθμίσεις του ανεπαρκείς, αλλά και από συντηρητικούς, που τις θεωρούσαν υπερβολικές. Στο τέλος της θητείας του, ο Φρέι είχε ολοκληρώσει σημαντικούς στόχους, χωρίς όμως να ικανοποιήσει το φιλόδοξο πρόγραμμα της παράταξής του.[14]
Διακυβέρνηση Αλιέντε
Διαδήλωση οπαδών του Αλιέντε.
Το 1969, σε εποχή που η Χιλή βρίσκονταν εν μέσω νέων εσωτερικών εντάσεων, το Κομμουνιστικό Κόμμα σε συνεργασία με άλλες αριστερές και φιλοαριστερές δυνάμεις συγκρότησαν το κόμμα της Λαϊκής Ένωσης (UP - Unidad Popular), που υπερίσχυσε στις εκλογές του 1970 και ανέδειξε πρωθυπουργό τον Σαλβαδόρ Αλιέντε. Ο Αλιέντε χωρίς να τροποποιήσει το ισχύον πολιτικό σύστημα της χώρας ή να προχωρήσει σε αυταρχικές μεθοδεύσεις επιχείρησε ένα είδος ειρηνικής επανάστασης που στόχευε στη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής και πολιτικά φιλελεύθερης Χιλής. Στα πλαίσια αυτά τέθηκαν υπό πλήρη έλεγχο οι βασικοί τομείς της εγχώριας παραγωγής και το τραπεζικό σύστημα και προωθήθηκε ευρύτατο πρόγραμμα κρατικοποιήσεων στην βιομηχανία. Επιπρόσθετα μέτρα περιλάμβαναν τον αναδασμό της καλλιεργήσιμης γης, κατάργηση προνομίων ξένων εταιρειών και ιδίως αυτών που είχαν έδρα τις ΗΠΑ. Γενικότερα μερίμνησε για την ενίσχυση του κράτους πρόνοιας και της εκπαίδευσης των μη προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων στα αστικά κέντρα και στο ύπαιθρο.[14]
Ταυτόχρονα όμως, η οικονομική κρίση που είχε σημειωθεί από το 1967, κορυφώθηκε το 1970 με διαφυγές κεφαλαίων, μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων και απόσυρση των τραπεζικών καταθέσεων όσων ήταν αντίθετοι στο πρόγραμμα του Αλιέντε. Η παραγωγή μειώθηκε και αυξήθηκε η ανεργία. Ο Αλιέντε υιοθέτησε μέτρα όπως το πάγωμα των τιμών, αυξήσεις μισθών και φορολογικές μεταρρυθμίσεις, αυξάνοντας την κατανάλωση και ανακατανέμοντας τα εισοδήματα προς τα κατώτερα στρώματα. Συγχρηματοδοτούμενα δημόσια και ιδιωτικά έργα βοήθησαν στη μείωση της ανεργίας. Ενώ, η βιομηχανική παραγωγή, που μεγάλο μέρος της κρατικοποιήθηκε αυξήθηκε εντυπωσιακά και κατά τον πρώτο χρόνο της προεδρίας του Αλιέντε μειώθηκε σε μεγάλο βαθμό η ανεργία.[14]
Η κρατικοποιήσεις επιχειρήσεων που ανήκαν σε αμερικανικά ή και γενικότερα ξένα συμφέροντα οδήγησαν στη δημιουργία εντάσεων με τις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα την οργάνωση μυστικών αποστολών από την αμερικανική προεδρία του Ρίτσαρντ Νίξον με στόχο την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης Αλιέντε[15]. Επίσης, η διεθνής οικονομική πίεση που ασκήθηκε ελάττωσε την οικονομική πιστότητα της Χιλής. Ταυτόχρονα, η CIA χρηματοδοτούσε αντίπαλους πολιτικούς, μέσα μαζικής ενημέρωσης και οργανισμούς, συνεισφέροντας σε μία εκστρατεία εσωτερικής αποσταθεροποίησης. Μέχρι το 1972 η οικονομική ανάπτυξη του πρώτου έτους της κυβέρνησης Αλιέντε είχε ανατραπεί και η οικονομία βρισκόταν σε κρίση. Αυξήθηκε η πολιτική πόλωση και μεγάλες κινητοποιήσεις τόσο υπέρμαχων όσο και αντίπαλων της κυβέρνησης ήταν συχνό φαινόμενο, συχνά με συγκρούσεις μεταξύ τους.
Δικτατορία Πινοσέτ
Ο δικτάτορας Αουγκούστο Πινοσέτ
Τον Σεπτέμβριο του 1973, ενώ ο πληθωρισμός ήταν πλέον ανεξέλεγκτος και η οικονομία επιβαρύνονταν με απεργίες διαρκείας η Χιλή συγκλονίστηκε από το αιματηρό πραξικόπημα του στρατηγού Αουγκούστο Πινοσέτ που κατέληξε στην αυτοκτονία του Αλιέντε[16], την ανατροπή του σοσιαλιστικού καθεστώτος και την επιβολή δικτατορίας.[17][18]. Το νέο καθεστώς κατέστειλε με ωμή βία κάθε αντίσταση και είναι ανεξακρίβωτος ο αριθμός των θυμάτων κατά την πρώτη περίοδο της επιβολής του όχι μόνο γιατί αντιστάθηκαν αλλά και γιατί απλά υπήρξαν οπαδοί της Λαϊκής Ένωσης του Αλιέντε. Τον Οκτώβριο του 1973, τουλάχιστον 72 άνθρωποι δολοφονήθηκαν από το λεγόμενο Καραβάνι του Θανάτου[19]. Τους πρώτους έξι μήνες της κυβέρνησης Πινοσέτ εκτελέστηκαν τουλάχιστον χίλια άτομα, και ακόμα τουλάχιστον δύο χιλιάδες τα επόμενα δεκαέξι χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση Ρέτιγκ. Περίπου 30.000 υποχρεώθηκαν να φύγουν από τη χώρα, ενώ δεκάδες χιλιάδες συνελήφθησαν και βασανίστηκαν, σύμφωνα με τις έρευνες τις επιτροπής Βάλεχ το 2004. Ένα νέο σύνταγμα εγκρίθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1980 από μία αντικανονική και μη δημοκρατική διαδικασία, που χαρακτηρίστηκε από απουσία εκλογικών καταλόγων, και ο στρατηγός Πινοσέτ έγινε πρόεδρος του κράτους για μία οκταετή θητεία.[14]
Τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η κυβέρνηση Πινοσέτ σταδιακά επέτρεψε μεγαλύτερες ελευθερίες συγκεντρώσεων, λόγου, συνεργασιών, περιλαμβάνοντας την ίδρυση εργατικών συνδικάτων και περιορισμένων πολιτικών δράσεων. Η δεξιά στρατιωτική κυβέρνηση εφάρμοσε πολιτικές της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Στα περίπου 17 χρόνια της εξουσίας του Πινοσέτ η Χιλή απομακρύνθηκε από τον κρατικό παρεμβατισμό προς μία οικονομία ελεύθερης αγοράς, με αποτέλεσμα την αύξηση των τοπικών και ξένων ιδιωτικών επενδύσεων, αν και η βιομηχανία χαλκού και άλλες σημαντικές μεταλλοβιομηχανίες και εξορυκτικές δραστηριότητες δεν επέστρεψαν σε ξένη ιδιοκτησία.[14]
Εκδημοκρατισμός και σύγχρονη Χιλή
Σε ένα δημοψήφισμα στις 5 Οκτωβρίου του 1988, ο στρατηγός Πινοσέτ καταψηφίστηκε ως υποψήφιος πρόεδρος για μία δεύτερη οκταετή θητεία (56% κατά - 44% υπέρ). Η πρώτη δημοκρατικά εκλεγείσα κυβέρνηση ανέλαβε καθήκοντα στις 12 Μαρτίου του 1990 μετά τη νίκη της στις εκλογές στις 14 Δεκεμβρίου του 1989, όπου οι Χιλιανοί εξέλεξαν νέο πρόεδρο, καθώς και την πλειοψηφία των μελών των δύο σωμάτων του Κοινοβουλίου, που πρωτοστατούσε ο χριστιανοδημοκράτης Πατρίσιο Αϊλγουίν, (Patricio Aylwin), υποψήφιος συνασπισμού 17 πολιτικών κομμάτων που έφερε την ονομασία «Συγκέντρωση», ("Concertaction para la democracia") και που επικράτησε της εκλογικής αναμέτρησης.[20]. Ο Πρόεδρος Αϊλγουίν υπηρέτησε από το 1990 μέχρι το 1994, σε μία μεταβατική περίοδο για τη χώρα.
Η εσωτερική κατάσταση τη περίοδο αυτή χαρακτηρίζεται από εσωτερικές εντάσεις μεταξύ των οπαδών των νέων δημοκρατικών δυνάμεων και του προηγούμενου καθεστώτος του στρατηγού Πινοσέτ που συνεχίζει όμως να παραμένει αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Χώρας. Στο επίκεντρο των εντάσεων αυτών είναι αφενός η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και το θέμα της ευθύνης των βιαιοτήτων που είχαν προκληθεί από το πραξικόπημα του 1973 και μετέπειτα. Ένα δεύτερο σημαντικό θέμα δημόσιας συζήτησης τότε ήταν το κοινωνικό κόστος του "οικονομικού μοντέλου" το οποίο είχαν ξεκιήσει οι στρατιωτικοί και που υποχρεώνονταν ν΄ ακολουθήσουν οι πολιτιικοί.
Γενικά το 1993 θεωρείται "το έτος" των εκλογών. Το Δεκέμβριο του 1993, ο χριστιανοδημοκράτης Εντουάρντο Φρέι Ρουίζ-Τάγκλε, γιος του πρότερου πρόεδρου Εντουάρντο Φρέι Μοντάλβα (1964-1970), ανέλαβε το προεδρικό αξίωμα ως ηγέτης του συνασπισμού «Συγκέντρωση» με απόλυτη πλειοψηφία (58%).[21] Τον Φρέι Ρουίζ-Τάγκλε διαδέχθηκε το 2000 ο σοσιαλιστής Ρικάρντο Λάγκος, κερδίζοντας την προεδρία από τον αντίπαλο της δεξιάς συμμαχίας Χοακίν Χερία[22]. Τον Ιανουάριο του 2006, η Χιλή εξέλεξε την πρώτη γυναίκα πρόεδρο, την Μιτσέλ Μπατσελέτ Χερία, του Σοσιαλιστικού Κόμματος,[23] η οποία ανέλαβε καθήκοντα στις 11 Μαρτίου του 2006, συνεχίζοντας την διακυβέρνηση της «Συγκέντρωσης» για μία επιπλέον τετραετία[24]
Στις 27 Φεβρουαρίου 2010, η Χιλή επλήγη από ένα σεισμό της τάξης των 8,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Οι νεκροί ανήλθαν σε τουλάχιστον 1000 άτομα, με τις ζημιές να εκτιμούνται στα 11-22 δισεκατομύρια ευρώ, περίπου το 10-15% του εθνικού προϊόντος της Χιλής.[25]
Γεωγραφία
Το ηφαίστειο Παρινακότα στη βόρεια Χιλή.
Η κοιλάδα Ελκί στη βόρεια κεντρική Χιλή.
Το Εθνικό Πάρκο Κονγκιγίο στην νότια κεντρική Χιλή.
Ο παγετώνας Grey στη νότια Χιλή.
Mapa administrativo de Chile.png
Η Χιλή είναι μία μακρόστενη παράκτια χώρα στη δυτική πλευρά των Άνδεων και εκτείνεται σε μήκος για περισσότερα από 4.630 χλμ από βορρά προς νότο, ενώ το μέγιστο πλάτος της από δυτικά στα ανατολικά δεν ξεπερνά τα 430 χλμ. Λόγω του σχήματός της, η χώρα διαθέτει τεράστια ποικιλία τοπίων, γεωγραφικών χαρακτηριστικών, κλιματικών τύπων, καθώς και χλωρίδας και πανίδας. Η συνολική της έκταση είναι 756.950 τετρ.χλμ.
Στο βόρειο τμήμα της Χιλής εκτείνεται η έρημος Ατακάμα, που χαρακτηρίζεται και ως η ξηρότερη περιοχή του πλανήτη, με τεράστια αποθέματα ορυκτού πλούτου, κυρίως χαλκού και νιτρικών αλάτων. Με μέσο υψόμετρο 600 μ. και επιφάνεια 363.000 τετρ. μ. είναι μια άνυδρη ζώνη, με βροχοπτώσεις που δεν ξεπερνούν τα 200 χλστ. ετησίως. Στο κέντρο της χώρας κυριαρχεί η Κεντρική Κοιλάδα (Central Valley), το πιο έυφορο τμήμα, στην οποία βρίσκεται και η πρωτεύουσα, το Σαντιάγο. Το τμήμα αυτό παρουσιάζει μεσογειακό κλίμα και την αρδεύουν ποτάμια που τροφοδοτούνται από τα χιόνια των Άνδεων. Εδώ κατοικεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και απαντώνται οι κύριες αγροτικές και κτηνοτροφικές παραγωγικές μονάδες της χώρας. Η Κεντρική Κοιλάδα αποτελεί επίσης το ιστορικό ξεκίνημα της επέκτασης του σύγχρονου κράτους της Χιλής, καθώς από αυτή την περιοχή ενσωματώθηκαν το 19ο αιώνα σταδιακά οι βορειότερες και νοτιότερες επαρχίες της σημερινής Χιλιανής Δημοκρατίας. Νοτιότερα η Χιλή είναι διάσπαρτη με δάση, κοιλάδες, λίμνες και ηφαίστεια. Οι δε νοτιότερες ακτές περιλαμβάνουν ένα τεράστιο σύνολο από φιόρδ, κολπίσκους, κανάλια, χερσονήσους και συμπλέγματα νησιών και πορθμών.[26] Η οροσειρά των Άνδεων, λεγόμενη και Χιλιανές Άνδεις, διαγράφει τα ανατολικά σύνορα της Χιλής με την Αργεντινή σχεδόν σε όλο το μήκος της συνοριακής γραμμής βορρά-νότου.[27].
Επιπρόσθετα, η Χιλή διεκδικεί μία έκταση 1.250.000 τετρ.χλμ. στην Ανταρκτικής ως μέρος της εθνικής της επικράτειας, η οποία συμπίπτει μερικώς με αυτές της Αργεντινής και του Ηνωμένου Βασιλείου, όμως το καθεστώς για τη συγκεκριμένη περιοχή υπακούει προς το παρόν στη Συνθήκη της Ανταρκτικής. Από τις υπερπόντιες κτήσεις, η Χιλή ελέγχει ένα σύνολο νήσων στον Ειρηνικό Ωκεανό απομακρυσμένα από τις ακτές της σημαντικότερα των οποίων είναι: Το νησιωτικό σύμπλεγμα στο αρχιπέλαγος Χουάν Φερνάντες σε απόσταση 670 χλμ. από τις ακτές της μητροπολιτικής Χιλής, είναι διάσημο καθώς σε ένα από αυτά τα νησιά ναυάγησε ο θαλασσοπόρος που επρόκειτο να εμπνεύσει τον συγγραφέα Ντάνιελ Ντεφόε στον Ροβινσώνα Κρούσο. Πιο βόρεια βρίσκεται το σύμπλεγμα Ντεσβεντουράδας. Υπάρχει επίσης και το Νησί του Πάσχα, στην Πολυνησία, σε απόσταση 3.600 χλμ. δυτικά από τις χιλιανές ακτές. Το νησί έχει ανακυρηχθεί Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας από την ΟΥΝΕΣΚΟ και είναι τουριστικός προορισμός με κύρια αξιοθέατα τα γλυπτά από υφαιστειακή πέτρα που ονομάζονται Μοάι. Μαζί με την γειτονική νήσο Σάλα ι Γκόμες, έχουν ενσωματωθεί στην επικράτειά της Χιλής το 1888.[5]
Κλίμα
Το κλίμα της Χιλής αποτελείται από μία μεγάλη ποικιλία τύπων, καθώς η χώρα εκτείνεται περίπου σε γεωγραφικό πλάτος 38 μοιρών από βορρά προς νότο. Η μεγάλη γεωγραφική της κλίμακα είναι και η αιτία για την παρουσία και καταγραφή τόσο διαφορετικών κλιματικών τύπων, όσο και διάφορων καιρικών συνθηκών. Παράλληλα, η τοπογραφική της μορφή από ανατολή προς δύση, με την οροσειρά των Άνδεων, τη μεγάλη Κεντρική Κοιλάδα και τις παραλιακές χαμηλές λοφοσειρές, καθώς και τα φιόρδ στο νότο, είναι υπεύθυνη για την παρουσία μίας πληθώρας μικροκλιμάτων και τοπικών συνθηκών. Γενικά, και σύμφωνα με την κλιματική ταξινόμηση του Köppen, στη Χιλή διακρίνονται επτά κλιματικοί τύποι. Το ερημικό κλίμα κυριαρχεί στο βορρά με την έρημο Ατακάμα, ενώ νοτιότερο το κλίμα είναι ημίξηρο ή ξηρό. Στη περιοχή του Σαντιάγο επικρατεί ο μεσογειακός κλιματικός τύπος, ενώ στις νότιες περιοχές καταγράφεται το εύκρατο. Νοτιότερα έχουμε το ημίξηρο κλίμα της Παταγονίας, ενώ στη Γη του Πυρός επικρατεί το υποπολικό. Το Νησί του Πάσχα έχει υποτροπικό κλίμα, ενώ η Χιλιανή Ανταρκτική χαρακτηρίζεται από τον πολικό τύπο. Στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας εναλλάσσονται κανονικά οι τέσσερις εποχές: καλοκαίρι (Δεκέμβριο με Φεβρουάριο), φθινόπωρο (Μάρτιο με Μάιο), χειμώνας (Ιούνιο με Άυγουστο), και άνοιξη (Σεπτέμβριο με Νοέμβριο).[5]
Χρονικές Ζώνες
Αν και εκτείνεται σε μεγάλο εύρος γεωγραφικού πλάτους, το εύρος του γεωγραφικού μήκους της Χιλής είναι αρκετό μικρό, με αποτέλεσμα η ηπειρωτική χώρα να έχει μία χρονική ζώνη που αντιστοιχεί σε 4 ώρες δυτικά του Γκρήνουιτς (UTC-4). Η αντίστοιχη καλοκαιρινή ώρα αντιστοιχεί στη ζώνη (UTC-3). Το Νησί του Πάσχα, λόγω της απόστασής του από τη Νότια Αμερική, ανήκει στη ζώνη UTC-6, με αντίστοιχη καλοκαιρινή ώρα UTC-5.
Διοικητική Διαίρεση
Η Χιλή διαιρείται διοικητικά σε 15 περιφέρειες με διοικητή που τοποθετείται απευθείας από τον Πρόεδρο της χώρας. Κάθε περιφέρεια υποδιαιρείται σε επιμέρους επαρχίες, οι οποίες διοικούνται από τον έπαρχο, που ομοίως διορίζεται απευθείας από τον Πρόεδρο. Τέλος, κάθε επαρχία υποδιαιρείται σε κοινότητες (communes),[28] οι οποίες διοικούνται από τις δημοτικές αρχές (δήμαρχο και δημοτικά συμβούλια), που εκλέγονται για περίοδο τεσσάρων ετών από τον τοπικό πληθυσμό. Κάθε περιφέρεια χαρακτηρίζεται από το όνομά της και έναν συγκεκριμένο λατινικό αριθμό, με αρίθμηση από βορρά προς νότο. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η περιφέρεια της πρωτεύουσας Σαντιάγο, η οποία χαρακτηρίζεται από τα γράμματα RM (Región Metropolitana) ως Μητροπολιτική Περιφέρεια. Δύο νέες περιφέρειες, η Αρίκα και Παρινακότα στο βορρά, και η Λος Ρίος στο νότο, θεσμοθετήθηκαν το 2006 και αποτελούν διοικητικές ενότητες από τον Οκτώβριο του 2007. Στην αρίθμηση των περιφερειών δεν χρησιμοποιείται ο αριθμός XIII, ενώ οι νέες περιφέρειες χαρακτηρίζονται από τους αριθμούς XV (Αρίκα και Παρινακότα) και XIV (Λος Ρίος).
Chile's 15 regions.
|
Δημογραφικά στοιχεία
Γενικά μεγέθη και αστικοποίηση
Άποψη της πρωτεύουσας Σαντιάγο.
Ο πληθυσμός της Χιλής από το 1820 με εκτίμηση μέχρι το 2050.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2002, ο πληθυσμός της Χιλής ανέρχονταν σε 15.116.435 κατοίκους. Ο ρυθμός της πληθυσμιακής αύξησης έχει μειωθεί από το 1990, λόγω της ελάττωσης του ρυθμού των γεννήσεων. Με βάση τις δημογραφικές τάσεις, ο πληθυσμός της χώρας εκτιμάται ότι θα ανέρχεται περίπου στους 20,2 εκατ. κατοίκους το 2050. Σχεδόν το 85% του πληθυσμού ζει σε αστικές περιοχές, με το 40% να συγκεντρώνεται στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή του Σαντιάγο. Σύμφωνα με την απογραφή του 2002, τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα είναι το ευρύτερο Σαντιάγο με 5.4 εκατ. κατοίκους, η μητροπολιτική περιοχή του Βαλπαραΐσο με 804.000 πληθυσμό και η μητροπολιτική περιοχή της Κονσεπσιόν με 666.000 κατοίκους.
Στο μέλλον προβλέπεται γήρανση του πληθυσμού καθώς ήδη έχει αυξηθεί ο μέσος όρος ηλικιωμένων. Η μείωση του ποσοστού των νέων θα οφείλεται και στην άνοδο του προσδόκιμου ζωής με 74,8 έτη στους άντρες και 80,8 έτη γυναίκες, αλλά και στην μείση του αριθμού παιδιών ανά γυναίκα.[5]
Φυλές και εθνικές ομάδες
χιλιανή ομάδα του Polo, με τον πρώην πρόεδρο Μισέλ Μπατσελέτ, μετά τη νίκη της στο παγκόσμιο πρωτάθλημα της ειδικότητας 2008.
Το 2009, η Χιλή είχε έναν κατ 'εκτίμηση πληθυσμό των 16.970.000, εκ των οποίων περίπου 8,8 εκατ. ή 52,7% είναι λευκοί ευρωπαίοι[29], με τους Μεστίζο να εκτιμώνται στο 44%.[29] Σε άλλες μελέτες, βρέθηκε μία λευκή πλειοψηφία, που θα υπερέβαινε το 64% έως 90% του πληθυσμού της Χιλής. [30] [31] [32] Η καταγωγή των λευκών είναι κυρίως ισπανική, αλλά υπάρχουν και σημαντικά ποσοστά με ιταλικές, ιρλανδικές, γαλλικές, γερμανικές, ελβετικές, αγγλικές και κροατικές ρίζες, είτε ανεξάρτητα είτε σε συνδυασμό μεταξύ τους.
Αυτόχθονες πληθυσμοί
| Αναγνωρισμένες κοινότητες αυτόχθονων πληθυσμών (2002) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Αλακαλούφε | 2,622 | 0.02% | Μαπούτσε | 604,349 | 4.00% |
| Ατακαμένιο | 21,015 | 0.14% | Κέτσουα | 6,175 | 0.04% |
| Αϊμάρα | 48,501 | 0.32% | Ραπανούι | 4,647 | 0.03% |
| Όνα | 3,198 | 0.02% | Γιαμάνες | 1,685 | 0.01% |
Η απογραφή του 1907 κατέγραψε 101.118 Αραουκανούς ινδιάνους (3,1% του πληθυσμού), με βάση τη χρήση της τοπικής γλώσσας και κουλτούρας τους, ανεξάρτητα από τη φυλετική τους προέλευση.
Η απογραφή του 2002 κατέγραψε μόνο εκείνους τους πληθυσμούς που χρησιμοποιούν την ιδιαίτερη γλώσσα τους ως αυτόχθονες, με αποτέλεσμα το 4,6% (692.192) να χαρακτηριστεί έτσι. Από αυτούς το 87,3% αυτοπροσδιορίστηκε ως Μαπούτσε.
Εποικισμός
Οι έποικοι και το μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Χιλή έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της κοινωνίας και του χιλιανού κράτους. Οικογένειες Βάσκων μετανάστευσαν μαζικά στη Χιλή από την Ισπανία και τη νότια Γαλλία.
Όποιος έφτανε στη Χιλή τον 18ο αιώνα συνεισέφερε στην οικονομία και γίνονταν μέρος της παλιάς αριστοκρατίας από την Ισπανική Καστίλη, που στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μία πολιτική ελίτ που κυριαρχεί ακόμα στη χώρα. Οι Χιλιανοί με βασκική καταγωγή εκτιμάται ότι ανέρχονται στο 10% (1.600.000) του πληθυσμού ή ακόμα και ως το 27% (4.500.000).[33][34] [35] [36] [37] [38] [39] [40]
Αρκετοί Ευρωπαίοι (μη Ισπανοί) εποίκισαν τις βόρειες και νότιες απομονωμένες περιοχές της Χιλής κατά το 19ο και 20ο αιώνα, μεταξύ των οποίων αρκετοί Άγγλοι, Γερμανοί, Ιρλανδοί, Γάλλοι, Κροάτες και γενικότερα Γιουγκοσλάβοι. Η επικράτηση μη ισπανικών ονομάτων στον δημόσιο τομέα της χώρας δείχνει τη δυσανάλογη συνεισφορά και επίδραση που είχαν στη χώρα. Σημαντική εθνική ομάδα παραμένουν ακόμα και σήμερα οι κροατικής καταγωγής κάτοικοι, με πληθυσμό που ανέρχεται στις 380.000[41][42], καθώς και η χιλιανή παλεστινιακή κοινότητα, η μεγαλύτερη εθνική ομάδα Παλεστινίων εκτός τως αραβικών κρατών.[43][44] [45] [46] [47] Το ρεύμα μεταναστών προς τη Χιλή από γειτονικά κράτη, ήταν επίσης έντονο τις ίδιες περιόδους με τον ευρωπαϊκό εποικισμό.
Σπίτια στους λόφους του Βαλπαραΐσο.
Μετά την ανεξαρτησία και κατά τη διάρκεια της πρώτου χιλιανού κράτους, Άγγλοι, Ιρλανδοί, Ιταλοί και Γάλλοι έμποροι καθιέρωσαν την παρουσία τους στι αναπτυσσόμενες πόλεις της Χιλής και έγιναν μέρος της πολιτικής και οικονομικής ελίτ της χώρας. Το 1848 καταγράφηκε ένα σημαντικό και μαζικό μεταναστευτικό ρεύμα Γερμανών, που αποτέλεσε και την αρχή της σημερινή Γερμανο-χιλιανής κοινότητας. Με την υποστήριξη της χιλιανής κυβέρνησης για τον εποικισμό των νότιων περιοχών της χώρας, οι Γερμανοί (μεταξύ των οποίων και γερμανόφωνοι Ελβετοί, Αλσατοί, Σιλέσιοι και Αυστριακοί) είχαν σημαντική επίδραση στην πολιτισμική σύνθεση της νότιας Χιλής. [48] Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ο εποικισμός ήταν επίσης ιδιαίτερος. Μικρές ομάδες ανατολικοευρωπαίων Εβραίων, Σύριων χριστιανών και Παλεστινίων έφταναν στη Χιλή, αφήνοντας την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να κατέχουν σήμερα επιχειρήσεις και βιοτεχνίες.[49] [50] Επίσης, οι Έλληνες αποτελούν μία σημαντική παροικία με πληθυσμό από 90.000 ως 120.000 και καταγράφονται κύρίως στο Σαντιάγο και στην Αντοφαγάστα.[51] Η Χιλή είναι μία από τις 5 χώρες παγκόσμια με τις μεγαλύτερες ελληνικές παροικίες. [52]
Στοιχεία της γερμανικής επίδρασης στη νότια Χιλή: Εκκλησία στο Πουέρτο Βάρας.
Το μεταναστευτικό ρεύμα από την Ευρώπη, αλλά και αυτό από τη Μέση Ανατολή σε μικρότερο βαθμό, ήταν έντονο το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, σε συνέχεια της μετανάστευσης στην Αργεντινή, την Ουρουγουάη και τη νότια Βραζιλία. Ο εποικισμός της νότιας Χιλής ευννοήθηκε και από τη θαλάσσια κυκλοφορία στα Στενά του Μαγγελάνου, τουλάχιστον μέχρι τη διάνοιξη της Διώρυγας του Παναμά το 1920.
Σήμερα, παρατηρείται αύξηση της μετανάστευσης στη Χιλή από τις γειτονικές της χώρες. Η απογραφή του 2009 κατέγραψε 397.698 μετανάστες στη χώρα, 36% από τους οποίους προέρχονταν από την Αργεντινή, 23% από το Περού και 4% από τη Βολιβία.[53]
Αντίστοιχα, η μετανάστευση των Χιλιανών στο εξωτερικό έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία. Εκτιμάται ότι 857.781 Χιλιανοί ζουν στο εξωτερικό, 50.1% των οποίων στην Αργεντινή, 13.3% στις ΗΠΑ, 8.8% στη Βραζιλία, 4.9% στη Σουηδία και περίπου 2% στην Αυστραλία.
Θρησκεία
Σύμφωνα με την πρόσφατη απογραφή του 2002, 70% του πληθυσμού της Χιλής ηλικίας μεγαλύτερης από 14 έτη είναι Χριστιανοί Καθολικοί, ενώ 15% Ευαγγελικοί. Ο τελευταίος όρος αναφέρεται σε όλες τις μη Καθολικές χριστιανικές εκκλησίες εκτός από την Ορθόδοξη, την εκκλησία των Μορμόνων, την εκκλησία των Επτά Ημερών και τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Περίπου 50% των Ευαγγελικών ανήκουν στην εκκλησία της Πεντηκοστής, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό μοιράζεται μεταξύ των Λουθηρανικών, Αναμορφωμένων Ευαγγελικών, Πρεσβυτεριανών, Αγγλικανών, Επισκοπικών, Βαπτιστών και Μεθοδιστών.
Το Σύνταγμα αναγνωρίζει την ελευθερία της πίστης και αντίστοιχη νομοθεσία και πολιτικές προωθούν την ελεύθερη εξάσκηση της λατρίας. Ο νόμος προστατεύει σε όλα τα επίπεδα το ελεύθερο δικαίωμα της θρησκείας.
Ο διαχωρισμός κράτους και εκκλησιών είναι αναγνωρισμένος. Ο νόμος του 1999 περί θρησκείας απαγορεύει τις θρησκευτικές διακρίσεις. Ωστόσο, η Καθολική Εκκλησία απολαμβάνει ορισμένα προνόμια και έχει ιδιαίτερη μεταχείριση. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι συμμετέχουν σε εκδηλώσεις της Καθολικής Εκκλησίας, όπως και σε τελετές Προτεσταντών κα Εβραίων.
Η κυβέρνηση έχει καθορίσει ως εθνικές αργίες τα Χριστούγεννα, τη Μεγάλη Παρασκευή, τη γιορτή της Παρθένου της Κάρμεν, την γιορτή των Αγίων Πέτρου και Παύλου, τη γιορτή των Αγίων Πάντων και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Πρόσφατα, ανακήρυξε και την 31η Οκτωβρίου εθνική αργία προς τιμή των προτεσταντικών εκκλησιών της χώρας.
Γλώσσα
Ισπανικά (χιλιανά ισπανικά)
Τα ισπανικά της Χιλής έχουν ιδιαίτερη προφορά και δεν μοιάζουν με αυτά των γειτονικών χωρών της Νότιας Αμερικής, καθώς οι τελικές συλλαβές και το τελικό "s" δεν προφέρονται, αλλά και κάποια φωνήεντα αποδίδονται με απαλό ήχο. Η προφορά διαφέρει πολύ λίγο μεταξύ βορρά και νότου, ενώ μικρές διαφορές εντοπίζονται στην προφορά ανάλογα με την κοινωνική τάξη των ομιλητών ή με το αν ζει σε πόλεις ή στην ύπαιθρο. Η ομοιομορφία εξηγείται από το γεγονός ότι αρχικά ο πληθυσμός ήταν συγκεντρωμένος στην κεντρική χώρα και στη συνέχεια εποίκισε τις βόρειες και νότιες περιοχές. Αντίστοιχα, η μεγάλη διασπορά του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης διατηρεί αυτή την ομοιομορφία και ομογεννοποιεί καθημερινές εκφράσεις.
Στη νότια Χιλή, λόγω της ιστορίας και της πληθυσμιακής σύνθεσης, ομιλούνται τα γερμανικά και τα κροατικά επίσης. Η αγγλική γλώσσα, καθώς και η διδασκαλία και μάθησή της, είναι επίσης διαδεδομένη στους φοιτητές, ακαδημαϊκούς και επαγγελματίες, ενώ μερικές αγγλικές λέξεις έχουν απορροφηθεί στην καθημερινή πρακτική των χιλιανών ισπανικών.
Ιθαγενείς γλώσσες
Οι τοπικές ιθαγενείς γλώσσες της Χιλής είναι αρκετές, όπως τα Μαπουντούγκουν, τα Κετσούα και τα Ράπα Νούι. Μετά την ισπανική κατάκτηση, τα ισπανικά καθιερώθηκαν ως κύρια γλώσσα και οι τοπικές γλώσσες αποτέλεσαν μειοψηφία, με αρκετές να έχουν σήμερα εξαλειφθεί ή να διατρέχουν τέτοιο κίνδυνο.
Κυβέρνηση και πολιτική
Περισσότερα: Πολιτικό σύστημα της Χιλής
Το Παλάτσιο ντε λα Μονέντα (Palacio de La Moneda) στο Σαντιάγο.
Το Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Χιλής επικυρώθηκε με ένα ιδιαίτερα αντικανονικό δημοψήφισμα το Σεπτέμβριο του 1980 από τη στρατιωτική κυβέρνηση του Αουγκούστο Πινοσέτ και τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 1981. Μετά την ήττα του Πινοτσέτ στο δημοψήφισμα του 1988, το σύνταγμα τροποποιήθηκε για να διευκολύνει μελλοντικές συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Το Σεπτέμβριο του 2005, ο πρόεδρος Ρικάρντο Λάγκος νομοθέτησε αρκετές τροποποιήσεις που εγκρίθηκαν από το κοινοβούλιο. Μεταξύ άλλων, κατήργησε τις θέσεις των διορισμένων και ισόβιων γερουσιαστών, δίνοντας επίσης τη δυνατότητα στην προεδρία να καταργεί τους αρχηγούς των ενόπλων δυνάμεων, ενώ μείωσε την προεδρική θητεία από έξι σε τέσσερα χρόνια[54].
Δικαίωμα ψήφου έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω. Η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική[3].Οι Χιλιανοί ψήφισαν στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στις 11 Δεκεμβρίου του 2005, χωρίς να δώσουν σε κανένα από τους τέσσερις υποψήφιους προέδρους την απόλυτη πλειοψηφία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα έναν δεύτερο γύρο εκλογών στις 15 Ιανουαρίου του 2006, στον οποίο συμμετείχαν οι δύο πρώτοι σε ψήφους του πρώτου γύρου και η υποψήφια του κεντροαριστερού συνασπισμού "Συγκέντρωση" Μισέλ Μπατσελέτ κέρδισε τον κεντροδεξιό υποψήφιο Σεμπαστιάν Πινιέρα. Η Μπατσελέτ ορκίστηκε πρόεδρος στις 11 Μαρτίου του 2006. Οι εκλογές αυτές ήταν οι τέταρτες σε σειρά μετά το τέλος της εποχής του Πινοτσέτ. Όλες οι αναμετρήσεις έχουν χαρακτηριστεί ελεύθερες και νόμιμες. Με το νέο σύνταγμα, ο πρόεδρος δεν επιτρέπεται να υπηρετήσει διαδοχικές θητείες.
Το κοινοβούλιο της Χιλής αποτελείται από μία Γερουσία με 38 έδρες και τη Βουλή των Αντιπροσώπων με 120 έδρες. Οι γερουσιαστές εκλέγονται για 8 χρόνια με κυλιόμενες θητείες, ενώ οι Αντιπρόσωποι εκλέγονται σε καθολικές εκλογές κάθε 4 χρόνια. Στην παρούσα Γερουσία υπηρετούν 20 φιλοκυβερνητικοί γερουσιαστές και 18 που πρόσκεινται στην αντιπολίτευση. Οι τελευταίες εκλογές για το κοινοβούλιο έγιναν στις 11 Δεκεμβρίου του 2005, παράλληλα με τις προεδρικές εκλογές. Η τελευταία Βουλή των Αντιπροσώπων έχει 63 μέλη από τον κυβερνών κεντροαριστερό συνασπισμό και 57 της κεντροδεξιάς αντιπολίτευσης. Το κοινοβούλιο εδρεύει στο λιμάνι του Βαλπαραΐσο, περίπου 140 χλμ. δυτικά της πρωτεύουσας Σαντιάγο.
Οι κοινοβουλευτικές εκλογές στη Χιλή υπόκεινται σε ένα δυωνυμικό σύστημα κατανομής που ευνοεί μεγάλες πλειοψηφίες. Έτσι, σε κάθε εκλογική περιφέρεια αντιστοιχούν δύο έδρες γερουσιαστών και δύο έδρες αντιπροσώπων, ενώ τα κόμματα αναγκάζονται να σχηματίζουν μεγάλους συνασπισμούς. Οι δύο ιστορικά μεγαλύτεροι ("Συγκέντρωση" και "Συμμαχία") συνήθως μοιράζονται τις έδρες κάθε περιφέρειας. Μόνο αν ο συνασπισμό που πλειοψηφεί προηγείται του δεύτερου με αναλογία μεγαλύτερη από 2 προς 1 μπορεί να κερδίσει και τις δύο έδρες της περιφέρειας. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2001, η συντηρητική Ανεξάρτητη Δημοκρατική Ένωση προηγήθηκε για πρώτη φορά των Χριστιανοδημοκρατών, και αποτέλεσε το μεγαλύτερο κόμμα στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το 2005, και τα δύο αυτά κόμματα έχασαν το προβάδισμα στους αντίστοιχους συνασπισμούς τους, από τους συμμάχους τους, το Σοσιαλιστικό κόμμα και την Εθνική Ανανέωση, αντίστοιχα. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν κατάφερε για μία ακόμη φορά να εκλέξει βουλευτές στην αναμέτρηση.
Οι δικαστικές αρχές της Χιλής είναι ανεξάρτητες και αποτελούνται από το εφετείο, ένα σύνολο στρατοδικείων, ένα συνταγματικό δικαστήριο, και το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής. Τον Ιούνιο του 2005, η Χιλή ολοκλήρωσε μία πανεθνική τροποποίηση του ποινικού δικαστικού της συστήματος, εισάγοντας εξεταστικές διαδικασίες με ένα σύστημα περισσότερο όμοιο με αυτό των ΗΠΑ[55].
Ένοπλες Δυνάμεις
Οι ένοπλες δυνάμεις της Χιλής υπόκεινται στη δικαιοδοσία του πρόεδρου της χώρας μέσω του Υπουργού Άμυνας. Ο πρόεδρος έχει την δικαιοδοσία να παύσει τους αρχηγούς των όπλων και σωμάτων των ενόπλων δυνάμεων[27].
Στρατός Ξηράς
Ο αρχηγός του στρατού ξηράς είναι ο στρατηγός Όσκαρ Ισουριέτα Φερέρ. Ο στρατός της Χιλής έχει 45.000 άτομα δυναμικό και το αρχηγείο βρίσκεται στην πρωτεύουσα Σαντιάγο, ενώ υπάρχουν 7 διοικητικά κέντρα στην επικράτεια, μία αερομεταφερόμενη ταξιαρχία στη Ρανκάγουα και η διοίκηση των Ειδικών Δυνάμεων στην Κολίνα. Ο στρατός της Χιλής θεωρείται από τους πιο επαγγελματικούς και σύγχρονους στη Λατινική Αμερική[27].
Πολεμικό Ναυτικό
Η χιλιανή φρεγάτα Almirante Blanco Encalada (FF-15) στο Περλ Χάρμπορ το 2006.
Αρχηγός του χιλιανού πολεμικού ναυτικού είναι ο ναύαρχος Ροντόλφο Κοντίνα, ο οποίος διοικεί 23.000 άτομα προσωπικό, περιλαμβάνοντας και 2.500 πεζοναύτες. Ο στόλος αποτελείται από 29 σκάφη επιφανείας, από τα οποία τα 8 είναι φρεγάτες με κύρια ναυτική βάση το Βαλπαραΐσο. Το ναυτικό έχει τα δικά του αεροσκάφη για μεταφορά και περιπολίες, ενώ δεν υπάρχουν μαχητικά ή βομβαρδιστικά. Επίσης, υπάρχουν και 4 υποβρύχια (2 κλάσης "209" και 2 κλάσης Oberon), με βάση το Ταλκαχουάνο. Άλλες ναυτικές βάσεις είναι των λιμένων Πουέρτο Αρένας, Πουέρτο Μοντ και Πουέρτο Ουΐλιαμς.
Επιχειρησιακά τα χωρικά ύδατα της Χιλής χωρίζονται σε 4 ζώνες τις οποίες εποπτεύουν αντίστοιχες 4 ναυτικές διοικήσεις: Η "Βόρεια Ναυτική Διοίκηση", (από σύνορα Περού μέχρι τον παράλληλο 26°Ν), η "Ναυτική Διοίκηση 1ης Ζώνης", (από 26°Ν μέχρι 33°Ν), ομοίως η "2ης Ζώνης" (από 33°Ν μέχρι 47°Ν) και η "3ης Ζώνης" (που επεκτείνεται από 47°Ν μέχρι τον Νότιο Πόλο) που περιλαμβάνει ιδιαίτερο παρατηρητήριο.
Πολεμική Αεροπορία
Ο πτέραρχος Ρικάρντο Ορτέγκα Περιέρ είναι ο αρχηγός της αεροπορίας με ανθρώπινο δυναμικό 12.500 άτομα. Η αεροπορική δύναμη της Χιλής χωρίζεται σε πέντε ταξιαρχίες που εδρεύουν στο Ικουίκε, την Αντοφαγάστα, το Σαντιάγο, το Πουέρτο Μοντ και το Πούντα Αρένας. Επίσης, υπάρχει μία αεροπορική βάση στο Νησί του Βασιλέως Γεωργίου στην Ανταρκτική. Το δυναμικό της αποτελείται κυρίως από μαχητικά F-16 από τις ΗΠΑ και την Ολλανδία[27].
Εθνοφρουρά
Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του Σεπτεμβρίου του 1973, η Χιλιανή εθνοφρουρά, γνωστή και ως Carabineros, ενσωματώθηκε στις ένοπλες δυνάμεις και τη δικαιοδοσία του Υπουργείου Άμυνας. Με την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας στη χώρα, η εθνοφρουρά (πλέον ως αστυνομία) λειτουργεί κάτω από τη δικαιδοσία του Υπουργείου Εσωτερικών, αλλά παρέμεινε κάτω από την τυπική εποπτεία του Υπουργείου Άμυνας. Διοικητής της εθνικού αστυνομικού σώματος είναι ο στρατηγός Εντουάρντο Γκόρντον, με συνολικό ανθρώπινο δυναμικό 40.964 άτομα[56] και αρμοδιότητες την εφαρμογή των νόμων, την τήρηση της δημόσιας τάξης, τη διαχείριση της κυκλοφορίας, την καταπολέμηση των ναρκωτικών, το συνοριακό έλεγχο και την αντιτρομοκρατία σε όλη τη Χιλιανή επικράτεια[27].
Διεθνείς σχέσεις
Η πρόεδρος Μισέλ Μπατσελέτ χαιρετώντας με άλλους ηγέτες κρατών στο Βαλπαραΐσο.
Από τις πρώτες δεκαετίες της ανεξαρτησίας της, η Χιλή επέδειξε μία δραστήρια διπλωματία στις εξωτερικές της υποθέσεις. Το 1837, αμφισβήτησε δυναμικά την κυριαρχία του Περού στο λιμάνι του Καγιάο για την εποπτεία της εμπορικής ναυσιπλοΐας στον Ειρηνικό, επικρατώντας απέναντι στη βραχύβια συμμαχία του Περού με τη Βολιβία στον Πόλεμο της Συνομοσπονδίας (1836-39) ενάντια στην συνομοσπονδία Περού και Βολιβίας. Ο πόλεμος αυτός οδήγησε στη διάλυση της συνομοσπονδίας και στην ανακατανομή των δυνάμεων στον Ειρηνικό. Ένας δεύτερος πόλεμος, γνωστός ως Πόλεμος του Ειρηνικού ακολούθησε (1879-83) με τους ίδιους αντιπάλους, ενδυναμώνοντας το ρόλο της Χιλής στην ευρύτερη περιοχή και αυξάνοντας σημαντικά την επικράτειά της προς το βορρά[9].
Το 19ο αιώνα η Χιλή ανέπτυξε εμπορικούς δεσμούς κυρίως με τη Μεγάλη Βρετανία, η οποία και επηρέασε σημαντικά την οργάνωση του χιλιανού ναυτικού. Αντίστοιχα, η Γαλλία έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του νομικού και εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας, συμμετέχοντας ενεργά στην επέκταση της πρωτεύουσας κατά την ανάπτυξη στις αρχές του αιώνα. Τέλος, ο χιλιανός στρατός οργανώθηκε και εκπαιδεύτηκε από Πρώσσους αξιωματικούς, διατηρώντας χαρακτηριστικά της Γερμανικής τακτικής[9].
Στις 26 Ιουνίου του 1945 η Χιλή αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος των Ηνωμένων Εθνών και ήταν ανάμεσα στις 50 χώρες που υπέγραψαν την ιδρυτική διακήρυξη στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια[57][58][59]. Με το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 η χώρα απομονώθηκε πολιτικά λόγω των αναφερόμενων καταπατήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων[9].
Από την επαναφορά της δημοκρατίας το 1990, η Χιλή έχει ενεργό συμμετοχή στη διεθνή πολιτική σκηνή. Τον Ιανουάριο του 2005 συμπλήρωσε τη διετή θητεία της ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο Χιλιανός Χοσέ Μιγκέλ Ινσούλσα εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού των Αμερικανικών Κρατών το Μάιο του 2005. Επίσης, η Χιλή είναι μέλος Διοικούσας Επιτροπής της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και ο Χιλιανός Μιλένκο Ε. Σκόκνιτς ήταν πρόεδρος της επιτροπής για το διάστημα 2007-8. Η χώρα είναι επίσης ενεργό μέλος των υπηρεσιών και οργανισμών του ΟΗΕ, συμμετέχοντας και στις ειρηνευτικές στρατιωτικές αποστολές του. Είναι συνεργαζόμενο μέλος της Mercosur και πλήρες μέλος του APEC[27].
Η κυβέρνηση της Χιλής διατηρεί διπλωματικές σχέσεις με τα περισσότερα κράτη της γης. Τη δεκαετία του 1990 επέλυσε οριστικά τις εδαφικές διενέξεις της με την Αργεντινή. Η Χιλή έχει διακόψει τις διπλωματικές της σχέσεις με τη Βολιβία από το 1978, εξαιτίας της απαίτησης της Βολιβίας να επανακτήσει τα εδάφη που έχασε κατά τον Πόλεμο του Ειρηνικού (1879-83). Οι δύο χώρες διατηρούν προξενικές αποστολές και η διπλωματική επικοινωνία γίνεται σε επίπεδο Γενικού Πρόξενου[27].
Σχέσεις με Ελλάδα
Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας Χιλής θεωρητικά είχαν παγώσει μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Πινοσέτ. Το 1991 δημιουργήθηκε για πρώτη φορά ελληνική πρεσβεία στο Σαντιάγκο. Πρώτος Έλληνας πρέσβης ορίσθηκε ο Λύσσανδρος Μηλιαρέσης.
Οικονομία
Βασικά μεγέθη
Σε τοπικό επίπεδο, η Χιλή βρίσκεται στις πρώτες θέσεις σε τομέα της ανθρώπινης ανάπτυξης, το βιοτικό επίπεδο και την οικονομική ελευθερία και κατέχει το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Λατινική Αμερική. Σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται στην 26η θέση και θεωρείται η χώρα με τη λιγότερη διαφθορά στην ευρύτερη περιοχή.[5] Μετά από μία δεκαετία υψηλών ρυθμών ανάπτυξης (1989-1999), η Χιλή άρχισε να βιώνει μία μέτρια οικονομική αναστροφή, εξαιτίας μη ευνοϊκών παγκόσμιων οικονομικών συνθηκών που έφερε η οικονομική κρίση στην Άπω Ανατολή από το 1997. Η ύφεση διατηρήθηκε ως το 2003, όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα σημεία ανάκαμψης, με αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 4%. Το 2004 η χιλιανή οικονομία παρουσίασε ρυθμό ανάπτυξης 6%, ενώ το 2005 η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 5.7% και το 2006 πάλι 4%. Το υψηλό κόστος της ενέργειας σε συνδυασμό με την άυξηση της κατανάλωσης καθήλωσαν την οικονομία το 2006, παρά τις υψηλές κρατικές ενισχύσεις και τις ευνοϊκές συνθήκες, όπως η θεαματική αύξηση των τιμών του χαλκού. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, ο ρυθμός ανάπτυξης της χώρας το 2006 ήταν από τους χαμηλότερους στη Λατινική Αμερική.[27]
Στοιχεία του κατά κεφαλή ΑΕΠ της Χιλής (μπλε) και του συνολικού κατά κεφαλή ΑΕΠ για όλη τη Νότια Αμερική (1945-2003).
Ποσοστό ετήσιας μεταβολής του ΑΕΠ της Χιλής σε σταθερές τιμές από το 1961 μέχρι σήμερα.
Η Χιλή γενικά επιδιώκει σταθερές οικονομικές πολιτικές εδώ και τρεις δεκαετίες. Η στρατιωτική κυβέρνηση της περιόδου 1973-90 εκποίησε αρκετές κρατικές εταιρίες, ενώ οι τρεις δημοκρατικές κυβερνήσεις από το 1990 συνέχισαν τις ιδιωτικοποιήσεις, αν και με μικρότερους ρυθμούς. Ο κρατικός ρόλος στην οικονομία περιορίζεται κυρίως σε διαχείριση, αν και το κράτος λειτουργεί τη μεγαλύτερη εταιρία χαλκού (CODELCO) καθώς και μερικές ακόμα επιχειρήσεις (όπως μία κρατική τράπεζα).
Τα υψηλά ποσοστά αποταμιεύσεων και οι ρυθμοί των επενδύσεων βοήθησαν τη χιλιανή οικονομία να έχει κατά μέσο όρο ρυθμό ανάπτυξης 8% τη δεκαετία του 1990. Το ιδιωτικοποιημένο εθνικό σύστημα συντάξεων (AFP) υποστηρίζει τις τοπικές επενδύσεις και συνεισφέρει στο συνολικό ποσοστό εθνικών αποθεματικών, το οποίο ανέρχεται στο 21% του ΑΕΠ. Το AFP αντιμετωπίζει βέβαια και αντίστοιχη κριτική σε ό,τι αφορά στα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στο σύστημα (το 55% του εργαζόμενου πληθυσμού καλύπτεται από το AFP), καθώς οι αυτοαπασχολούμενοι δεν ανήκουν σε αυτό. Αντίστοιχα, υπάρχει κριτική αναφορικά με την αναποτελεσματικότητα και τα υψηλά κόστη, λόγω του μονοπωλιακού χαρακτήρα του συστήματος. Η χρήση των αποθεματικών για αγορά δεύτερης κατοικίας ή πανεπιστημιακά δίδακτρα, φαινόμενα που αν και μη νόμιμα παρατηρούνται, αποτελούν βασικές αδυναμίες του AFP. Η κυβέρνηση Μπατσελέτ σχεδιάζει μια σημαντική, αλλά όχι ριζική, αναδιάρθρωση τα επόμενα χρόνια.[27]
Η ανεργία ανήλθε σε ποσοστά 9-10% με την οικονομική ύφεση του 1999, τιμή μεγαλύτερη από το μέσο όρο του 7% για τη δεκαετία 1990. Το 2006, το αντίστοιχο ποσοστό κυμαινόταν στο 7,8%, ενώ μειώθηκε το 2007 στο 6,8% ως μέση μηνιαία τιμή μέχρι τον Αύγουστο. Οι μισθοί αυξάνονται με ρυθμό μεγαλύτερο του πληθωρισμού, ως αποτέλεσμα της υψηλής παραγωγικότητας, ανεβάζοντας το εθνικό βιοτικό επίπεδο. Το ποσοστό των χιλιανών νοικοκυριών με εισοδήματα κάτω από το όριο της φτώχειας (ορίζεται ως το διπλάσιο κόστος για την ικανοποίηση των ελάχιστων διατροφικών αναγκών) έπεσε από 45,1% το 1987 στο 13,7% το 2006, σύμφωνα με κρατικές πηγές. Υποστηρίζεται βέβαια ότι τα πραγματικά ποσοστά φτώχειας είναι υψηλότερα από αυτά που δημοσιεύονται, καθώς χρησιμοποιείται ένας προϋπολογισμός για τα έξοδα των νοικοκυριών που δεν ενημερώνεται με τις τρέχουσες τιμές. Σύμφωνα με την ασκούμενη κριτική, η χρήση των τιμών κόστους του 1997 στους υπολογισμούς, ανεβάζει το ποσοστό της φτώχειας στο 27%. Αν και η Χιλή έχει ένα συγκριτικά υψηλό ΑΕΠ και δυναμική οικονομία σε σχέση με άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής, στη χώρα καταγράφεται μία από τις πιο μεγάλες ανισοκατανομές του πλούτου σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία υποσκελίζεται μόνο από τη Βραζιλία στη Λατινική Αμερική και τα πιο ανεπτυγμένα υποσαχάρια αφρικανικά κράτη. Το 10% των πλουσιότερων κατοίκων της χώρας κατέχει το 47% του εθνικού πλούτου. Αναφορικά με την κατανομή του εισοδήματος, το 6,2% του πληθυσμού ανήκει στο ανώτερο κλιμάκι, το 15% στο μεσαίο, το 21% στο χαμηλό μεσαίο, το 38% στο χαμηλό κλιμάκιο, ενώ το 20% χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα χαμηλό εισόδημα.
Η ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα της Χιλής έχει ως στόχο έναν πληθωρισμό μεταξύ του 2% και του 4%. Από το 1988 ο πληθωρισμός δεν έχει ξεπεράσει το 5%, ενώ το 2006 κυμάνθηκε στο 3,2%. Το Πέσο της Χιλής παρουσιάζει αυξανόμενη ισοτιμία σε σχέση με το δολλάριο των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, μειώνοντας τον πληθωρισμό. Αντίστοιχα, οι πληθωριστικές πιέσεις εξασθενούν με τους αυστηρούς όρους των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και του δανεισμού. Επίσης, με το ιδιωτικό σύστημα συντάξεων, οι περισσότεροι μισθωτοί πληρώνουν το 10% του μισθού τους σε κεφάλαια ιδιωτικής διαχείρισης.[27]
Τα ορυχεία Τσουκουικαμάτα, τα μεγαλύτερα ορυχεία χαλκού παγκοσμίως.
Το σύνολο των ξένων επενδύσεων στη χώρα (FDI) ανερχόταν μόλις σε 3,4 δις δολλάρια ΗΠΑ το 2006, σημειώνοντας αύξηση 52% από το 2005. Το 80% όμως αυτών των επενδύσεων επικεντρώνεται σε τέσσερις μόνο τομείς: ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο, νερό και ορυχεία. Η αύξηση του FDI το 2006 ήταν επίσης συνέπεια συγχωνεύσεων και εξαγορών που δεν δημιούργησαν νέες θέσεις εργασίας στη Χιλή. Η κυβέρνηση έχει ιδρύσει μία Εθνική Επιτροπή για την Καινοτομία και τον Ανταγωνισμό, με στόχο την αναγνώριση και προώθηση νέων τομέων και βιομηχανικών δραστηριοτήτων, και με την ελπίδα ότι, παράλληλα με ορισμένες φορολογικές μεταρρυθμίσεις, θα ενισχυθούν οι εγχώριες και ξένες επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη, αυξάνοντας το ποσοστό των ξένων επενδύσεων και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Το 2006, η Χιλή επένδυσε μόνο το 0,6% του ετήσιου ΑΕΠ στην έρευνα και την ανάπτυξη, και τα 2/3 από αυτό ήταν κρατικές επενδύσεις. Το γεγονός ότι οι χιλιανές και οι ξένες εταιρίες δεν υποστηρίζουν αυτό τον τομέα, δεν συνεισφέρει στον κυβερνητικό στόχο της δημιουργίας καινοτόμων τομέων. Πέρα από τη γενική οικονομική και πολιτική σταθερότητα, η κυβέρνηση υποστηρίζει επίσης την ιδέα μίας Χιλής ως κράτους για επενδύσεις πολυεθνικών εταιριών, οι οποίες στοχεύουν να δραστηριοποιηθούν στην ευρύτερη περιοχή, αν και αυτό θα έχει περιορισμένη αξία για την ενίσχυση του επιχειρηματικού κλίματος στην ίδια τη Χιλή. Η κρατική στάση απέναντι στις άμεσες ξένες επενδύσεις στη χώρα καθορίζεται από τον αντίστοιχο Νόμο Ξένων Επενδύσεων, ο οποίος δίνει στους ξένους επενδυτές τα ίδια δικαιώματα με τις εγχώριες επενδύσεις. Η εγγραφή στο νομοθετικό πλαίσιο είναι απλή και διαφανής, ενώ ο νόμος εγγυάται την πρόσβαση στην επίσημη αγορά συναλλάγματος για τον επαναπατρισμό κερδών και κεφαλαίου.[27]
Για την αντιμετώπιση της πρόσφατης διεθνούς οικονομικής ύφεσης (2007-σήμερα), η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα τόνωσης της οικονομίας με προϋπολογισμό 4 δις δολλαρίων ΗΠΑ, για την ενίσχυση της εργασίας και της ανάπτυξης. Ο στόχος είναι η αύξηση του ΑΕΠ το 2009 από 2% ως 3%. Διεθνείς αναλυτές προβλέπουν αντίστοιχη αύξηση του ΑΕΠ σε 1,5% κατά μέσο όρο.
Εμπόριο
Η Χιλή σήμερα ανήκει σε διάφορους οργανισμούς οικονομικής συνεργασίας και είναι η χώρα που έχει υπογράψει τις περισσότερες διεθνείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο.[5] Έχει υπογράψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου (FTA) με πολλά κράτη, όπως και με τις ΗΠΑ από το 2003. Τα τελευταία χρόνια η υπεγράφησαν αντίστοιχες συμφωνίες με: Ευρωπαϊκή Ένωση, Νότια Κορέα, Νέα Ζηλανδία, Σιγκαπούρη, Μπρούνεϊ, Κίνα και Ιαπωνία. Επίσης, βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με την Ινδία από το 2005 για συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Επιπρόσθετα, βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση η επέκταση των υπάρχουσων εμπορικών συμφωνιών με Αυστραλία, Μαλαισία, Ταϊλάνδη και Κίνα, με ορίζοντα υλοποίησης το 2008. Τα μέλη της ένωσης Ρ4 (Χιλή, Σιγκαπούρη, Νέα Ζηλανδία και Μπρούνεϊ) σχεδιάζουν επίσης νέες κινήσεις το 2008. Τέλος, ο διεθνής οργανισμός OECD συμφώνησε να προσκαλέσει τη Χιλή σε διαπραγματεύσεις για να γίνει πλήρες μέλος. Από το 2003 η Χιλή έχει προχωρήσει σε μείωση δασμών κατά 6% προς όλες τις χώρες με τις οποίες δεν έχει κάποια εμπορική συμφωνία.[27]
Το 2006 οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών από την χώρα εκτινάχθηκαν σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα και ανήλθαν σε 58 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Ενώ οι εξαγωγές χαλκού έφτασαν τα 35 δισ. σημειώνοντας αύξηση 17% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Συγκεκριμένα το οινομικό προφίλ της χώρας στο παγκόσμιο εμπορικό στερέωμα διαμορφώνεται από τις εξαγωγές χαλκού, όπου είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως σε εξαγωγές. Η υπό δημόσια ιδιοκτησία επιχείρηση 'CODELCO' είναι σήμερα η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής χαλκού παγκοσμίως. Από τις εξαγωγές μη ορυκτού πλούτου ξεχωρίζουν τα είδη ξηλείας, αλιείας, φρούτα, κατεργασμένα τρόφιμα και κρασί.[27] Όσον αφορά το κρασί η Χιλή είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας στον κόσμο.[5]
Πολιτισμός
Γκαμπριέλα Μιστράλ, Νόμπελ Λογοτεχνίας (1945).
Πάμπλο Νερούδα, Νόμπελ Λογοτεχνίας (1971).
Σε όλη την ιστορική περίοδο από τους πρώτους μη νομαδικούς οικισμούς ως και την ύστερη προϊσπανική περίοδο, η βόρεια Χιλή αποτελούσε μέρος του πολιτισμού των Άνδεων, με κύριο χαρακτηριστικό τις παραδόσεις των λαών των υψιπέδων που είχαν διαδοθεί στις παράκτιες κοιλάδες του βορρά. Αντίθετα, οι νότιες περιοχές της Χιλής άνηκαν στην πολιτιστική σφαίρα των ινδιάνων Μαπούτσε. Κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας μετά την ισπανική κατάκτηση, καθώς και κατά την πρώιμη περίοδο του ανεξάρτητου κράτους της Χιλής, κυρίαρχο πολιτισμικό στοιχείο ήταν η Ισπανική κουλτούρα. Άλλες ευρωπαϊκές πολιτισμικές επιδράσεις, όπως η αγγλική, η γαλλική και η γερμανική, εμφανίστηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα και παράμειναν μέχρι σήμερα στον πολιτιστικό χάρτη της χώρας. Χαρακτηριστικό αποτελεί η επίδραση Γερμανών μεταναστών με τη βαυαρέζικη εξοχική αρχιτεκτονική και την αντίστοιχη γαστρονομία, που είναι εμφανής σήμερα στη νότια Χιλή σε πόλεις όπως η Βαλδίβια, το Φρουτιγάρ, το Πουέρτο Βάρας, το Οσόρνο, το Τεμούκο, το Πουκόν και το Πουέρτο Μοντ.[60][61][62][63][64]
Μουσική και χορός
Η μουσική στη Χιλή παρουσιάζει ποικιλία ανάμεσα στην παραδοσιακή μουσική, τη λαϊκή και την κλασσική μουσική. Παρατηρούνται σημαντικές γεωγραφικές διαφορές στη μουσική κουλτούρα ανάμεσα στο βορρά, το κέντρο και το νότο της χώρας, που συμπληρώνονται από τις παραδοσιακά ακούσματα των ιθαγενών πληθυσμών του Νησιού του Πάσχα και των ινδιάνων Μαπούτσε.[65] Από το 1979 επίσημος εθνικός χορός της Χιλής είναι η κουέκα (cueca). Χορός με ισπανικά, ιθαγενή, ακόμη και αφρικανικά στοιχεία που επιδέχεται πολλές παραλλαγές στη μουσική δομή του.[5]
Ένα άλλο είδος παραδοσιακού τραγουδιού, αλλά όχι χορού, είναι η τονάδα. Προερχόμενη από τη μουσική των Ισπανών αποίκων, διαφέρει από την κουέκα έχοντας μία ενδιάμεση μουσική μελωδία. Ανάμεσα στα 1950 και 1970 υπήρξε μία αναγέννηση της παραδοσιακής μουσικής με συγκροτήματα όπως οι Λος ντε Ραμόν και οι Λος Ουάσος Κιντσέρος[66], ή με συνθέτες όπως ο Ραούλ ντε Ραμόν, η Βιολέτα Πάρα, ο Νικανόρ Μολινάρε και άλλοι[67]. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, η οικογένεια Πάρα αναβίωσε διάφορες εθνικές παραδοσιακές μουσικές μορφές με το ρεύμα Νουέβα Καντσιόν Τσιλένα (Νέο Χιλιανό τραγούδι). Ξεχώρισε για τον στρατευμένο χαρακτήρα του και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική. Συνδέθηκε επίσης και με πολιτικούς μεταρρυθμιστές, όπως ο Βίκτορ Χάρα, καθώς και με λαϊκούς τραγουδιστές και ερευνητές της παράδοσης και της Χιλιανής εθνογραφίας, όπως η Βιολέτα Πάρα, η οποία θεωρείται και θεμελιωτής της εθνικής λαϊκής μουσικής της χώρας.[5]
Τα τελευταία έτη την λαϊκή μουσική παράδοση της Χιλής συνεχίζουν διάφοροι καλλιτέχνες όπως η Ιζαμπέλα Πάρα (κόρη της Βιολέτας). Το ροκ είναι επίσης δημοφιλές με κύριο τοπικό εκπρόσωπο το συγκρότημα La Ley.[5]
Λογοτεχνία
Οι Χιλιανοί ονομάζουν τη χώρα τους χώρα των ποιητών.[68] Η Γκαμπριέλα Μιστράλ ήταν η πρώτη Χιλιανή που κέρδισε το βραβείο Νόμπελ για τη Λογοτεχνία το 1945. Ο πιο διάσημος Χιλιανός ποιητής είναι ο Πάμπλο Νερούδα, ο οποίος βγήκε εκτός των ορίων των ισπανόφωνων χωρών και θεωρείται από τους δημαντικότερους ποιητές του 20ου αιώνα, ενώ κέρδισε και βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1971, δύο χρόνια πριν τον θάνατό του. Οι ποιητικές συλλογές του αγγίζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα, τη φύση και το περιβάλλον, και την πολιτική. Σήμερα, και τα τρία σπίτια που διέμενε και διατηρούν έντονα στοιχεία της προσωπικότητάς του, στο Ίσλα Νέγκρα, το Σαντιάγο και το Βαλπαραΐσο, αποτελούν σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς της Χιλής.[5]
Γαστρονομία
Η γαστρονομία και η τοπική κουζίνα στη Χιλή αντικατοπτρίζει την τοπογραφική της ποικιλία, με κύρια συστατικά τα θαλασσινά, το μοσχαρίσιο κρέας, τα φρούτα και τα λαχανικά. Παραδοσιακές συνταγές είναι η κασουέλα, οι εμπανάδας, τα ουμίτας και το κουράντο.
Αθλητισμός
Όπως σε όλη την Λατινική Αμερική, το δημοφιλές άθλημα είναι το ποδόσφαιρο. Η εθνική ομάδα της Χιλής συμμετείχε σε επτά συνολικά Παγκόσμια Πρωταθλήματα, ενώ σε αυτό που διοργανώθηκε στην ίδια τη Χιλή το 1962, κατέλαβε την τρίτη θέση. Επίσης, η Χιλή έχει συμμετάσχει σε 4 τελικούς του Κόπα Αμέρικα, και έχει κατακτήσει αργυρό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2000 και δύο φορές την τρίτη θέση στα παγκόσμια τουρνουά εφήβων και νέων της FIFA. Σε γενικές γραμμές όμως δεν θεωρείται από τις μεγάλες δυνάμεις του λατινοαμερικανικού ποδοσφαίρου.[5] Οι πιο γνωστοί σύλλογοι είναι η Κόλο-Κόλο, με 46 εθνικά πρωταθλήματα και 3 Κόπα Λιμπερταδόρες, η Ουνιβερσιντάντ ντε Τσίλε και η Ουνιβερσιντάντ Κατόλικα.
Εθνικό άθλημα της χώρας είναι το ροντέο.
Το τένις είναι το άθλημα που η Χιλή έχει να παρουσιάσει τις περισσότερες επιτυχίες παγκοσμίως. Η εθνική ομάδα κέρδισε το Παγκόσμιο Κύπελλο Αντισφαίρισης σε ξερό γήπεδο το 2003 και 2004 και ήταν φιναλίστ στο Κύπελλο Ντέιβις του 1976. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 η Χιλή κατέκτησε το χρυσό και το χάλκινο μετάλλιο στο ατομικό ανδρών και το χρυσό στο διπλό ανδρών. Διακριθέντες Χιλιανοί τενίστες που κατατάσσονται στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης τα τελευταία έτη είναι ο Φερνάντο Γκονσάλες και ο Νικολάς Μασού.[5]
Παρά τη δημοτικότητα του ποδοσφαίρου, το εθνικό άθλημα της χώρας είναι το ροντέο. Αυτή η δραστηριότητα, όπου τιθασεύονται τα νεαρά άλογα, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στις αγροτικές κοινωνίες και συναγωνίζεται σε δημοτικότητα το ποδόσφαιρο. Επίσης, διαδεδομένο είναι το τσουέκα, άθλημα παρόμοιο με το χόκεϊ, με ρίζες από τους ιθαγενείς Μαπούτσε.[5] Άλλα αθλήματα είναι οι χιονοδρομίες στα χιονοδρομικά κέντρα των κεντρικών Άνδεων, και η ιστιοσανίδα σε αρκετές παραλιακές περιοχές. Επίσης διαδεδομένο είναι και το μπάσκετ στους άνδρες, όπου η εθνική ομάδα έχει κερδίσει το χάλκινο μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της FIBA το 1950 και το αργυρό το 1959. Επίσης, στο μπάσκετ γυναικών έχει κατακτήσει το αργυρό μετάλλιο το 1953, που είχε φιλοξενήσει η χώρα.
Τουρισμός
Το Νησί του Πάσχα στον Ειρηνικό ωκεανό.
Σαν Πέδρο ντε Ατακάμα
Η Χιλή έχει γνωρίσει την τουριστική ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες. Το 2005 ο τουρισμός αυξήθηκε κατά 13.6% με συνολικά έσοδα 4,5 δις δολάρια, από τα οποία το 1,5 δις προέρχεται από ξένους επισκέπτες. Σύμφωνα με την Εθνική Τουριστική Υπηρεσία της Χιλής (Sernatur), σχεδόν 2 εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται τη χώρα κάθε χρόνο. Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται από άλλα κράτη της Αμερικανικής ηπείρου, κυρίως από την Αργεντινή, με αμέσως επόμενη χώρα προέλευσης τις ΗΠΑ. Ακολουθούν η Ευρώπη, η Βραζιλία, καθώς και ένας αυξανόμενος αριθμός επισκεπτών από την Ασία, κυρίως από τη Νότια Κορέα και την Κίνα[69].
Τα κύρια αξιοθέατα για τους επισκέπτες είναι περιοχές φυσικής ομορφιάς στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Το Σαν Πέδρο ντε Ατακάμα στο βορρά είναι ιδιαίτερα αγαπημένος προορισμός για την αρχιτεκτονική των Ίνκας, τις λίμνες των υψίπεδων και την Κοιλάδα του Φεγγαριού. Στο Πούτρε, επίσης στη βόρεια Χιλή, βρίσκεται η λίμνη Τσουνγκαρά, όπως και τα ηφαίστεια Παρινακότα και Πομεράπε, με υψόμετρα 6.348 και 6.282 μέτρα αντίστοιχα. Επίσης, σε όλο το μήκος των κεντρικών Άνδεων υπάρχουν χιονοδρομικά κέντρα με διεθνή φήμη, όπως το Πορτίγιο και το Βάλε Νεβάντο. Στη νότια Χιλή, οι κύριοι τουριστικοί προορισμοί είναι το αρχιπέλαγος της Τσιλοέ και η χιλιανή Παταγονία, που περιλαμβάνει το Εθνικό Πάρκο Λαγκούνα Σαν Ραφαέλ με τους πολυάριθμους παγετώνες του, και το Εθνικό Πάρκο Τόρες ντελ Πάινε. Επίσης, το λιμάνι του Βαλπαραΐσο με τη μοναδική του αρχιτεκτονική είναι σημαντικός προορισμός. Διεθνούς φήμης είναι τέλος και το Νησί του Πάσχα στον Ειρηνικό ωκεανό.
Το Εθνικό Πάρκο Τόρες ντελ Πάινε.
Ο εσωτερικός τουρισμός ανθεί κυρίως το καλοκαίρι (Δεκέμβριο με Μάρτιο) και κυρίως σε παραλιακές πόλεις. Γνωστά παραθεριστικά κέντρα στη βόρεια Χιλή είναι η Αρίκα, το Ικουίκε, η Αντοφαγάστα, η Λα Σερένα και το Κοκίμπο, ενώ το Πουκόν στις όχθες της λίμνης Βιγιαρίκα είναι ο βασικός τουριστικό προορισμός στο νότο. Οι παραλιακές περιοχές κοντά στο Βαλπαραΐσο, λόγω της κοντινής απόστασης από την πρωτεύουσα Σαντιάγο, συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των τουριστών. Η Βίνια ντελ Μαρ, όμορη πόλη του Βαλπαραΐσο, είναι γνωστή για τις παραλίες, τα καζίνο και το ετήσιο φεστιβάλ τραγουδιού της, μία από τις πιο σημαντικές μουσικές εκδηλώσεις σε όλη τη Λατινική Αμερική.
Το Νοέμβριο του 2005, η κυβέρνηση ξεκίνησε μία εκστρατεία τουριστικής προβολής με τον τίτλο «Χιλή: Εκπληκτική πάντα και όλους τους τρόπους», και στόχο τη διεθνή προβολή της χώρας τόσο για την προσέλκυση τουριστών όσο και την προώθηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.[70]
Μεταφορές
Η χώρα διαθέτει συνολικά 355 αεροδρόμια, από τα οποία 81 είναι με ασφαλτοτάπητα στους διαδρόμους, με μόνο 5 να έχουν μήκος διαδρόμων πάνω από τα 3.000 μ. Το σιδηροδρομικό δίκτυο εκτείνεται σε μήκος γραμμών 5.840 χλμ. (εύρους διεθνών προδιαγραφών μόνο τα 1.700 χλμ, από τα οποία 850 με ηλεκτροκίνητους συρμούς). Το οδικό δίκτυο έχει δρόμους συνολικού μήκους 80.50 χλμ. (ασφαλτοστρωμένα 16.745 χλμ., εθνικές οδοί μήκους 2.414 χλμ.). Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.
Σημαντικές για τη χώρα είναι οι θαλάσσιες μεταφορές. Η χώρα διαθέτει συνολικά 44 λιμένες (για επιβατηγά και κάθε τύπου φορτηγά σκάφη) με μεγαλύτερους το Βαλπαραΐσο, το Χουάσκο, το Πουέρτο Βεντάνας, το Σαν Αντόνιο και το Σαν Βινθέντε.[3]
Εθνικά σύμβολα
Ο κόνδορας των Άνδεων, εθνικό σύμβολο της Δημοκρατίας της Χιλής.
Η χιλιανή καμπανούλα (Lapageria rosea), εθνικό λουλούδι της Χιλής.
Το εθνικό λουλούδι είναι το κοπίουε (Lapageria rosea, χιλιανή καμπανούλα), που ευδοκιμεί στα δάση της νότιας Χιλής.
Ο εθνικός θυρεός απεικονίζει τα δύο εθνικά ζώα: τον κόνδορα (Vultur gryphus, ορεινό μεγάλο όρνιο) και το ουεμούλ (Hippocamelus bisulcus, ελάφι με χαρακτηριστική λευκή ουρά - είδος υπό εξαφάνιση). Ο θυρεός επίσης συνοδεύεται από τη λεζάντα: Por la razón o la fuerza (Με το δίκαιο ή με τη δύναμη).
Η σημαία της Χιλής αποτελείται από δύο οριζόντιες λωρίδες ίσου εύρους και λευκού (πάνω) και κόκκινου (κάτω) χρώματος, μαζί με ένα μπλε τετράγωνο ίδιου εύρους με τη λευκή λωρίδα στην πάνω αριστερή πλευρά της λωρίδας αυτής. Μέσα στο τετράγωνο απεικονίζεται ένα πεντάγωνο λευκό αστέρι, που συμβολίζει τον οδηγό στην πρόοδο και την τιμή. Το μπλε χρώμα συμβολίζει τον ουρανό, το λευκό αναφέρεται στις χιονισμένες Άνδεις, ενώ το κόκκινο αντιπροσωπεύει το αίμα που χύθηκε για την απόκτηση της ανεξαρτησίας της χώρας.
The Gold Diggings of Cape Horn , John R. Spears
Παραπομπές
↑ "Banknotes and Coins". Chilean Central Bank. Ανακτήθηκε την 2007-11-11.
↑ Συμπεριλαμβάνει τη Νήσο του Πάσχα και τη Νήσο Σάλα ι Γκόμες.
↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 CIA World Fact Book.
↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 "World Economic Outlook Database". ΔΝΤ. Οκτώβριος 2009. Ανακτήθηκε την 18-10-2009.
↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 Νέα Γεωγραφική Εγκυκλοπαίδεια: Νότια Αμερική, τόμος 4. Σκάι βιβλίο. ISBN 978-960-482-011-5, σελ. 185-187.
↑ Chile.com.La Incógnita Sobre el Origen de la Palabra Chile
↑ Picunche (people) - Britannica Online Encyclopedia
↑ 8,0 8,1 8,2 Encina, Francisco A., and Leopoldo Castedo (1961). Resumen de la Historia de Chile. 4th ed. Santiago. I. Zig-Zag. σελ. 44.
↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Hudson, Rex A., ed.. "Chile: A Country Study". GPO for the Library of Congress. 1995. Ανακτήθηκε την 2005-02-27.
↑ Pearson, Neale J. (2004). "Chile". Grolier Multimedia Encyclopedia. Scholastic Library Publishing. Ανακτήθηκε την 2005-03-02.
↑ "Chile". Encyclopedia Americana. Grolier Online. 2005.
↑ C. Michael Hogan {2008) Pali Aike, Megalithic Portal, ed. Andy Burnham [1]
↑ Minnis Natalie .Chile. Langenscheidt Publishing Group, 2002. ISBN 978-981-234-890-6, σελ. 27.
↑ 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 Παγκόσμια Ιστορία, τόμος 2. Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα 1990. ISBN 978-960-213-127-5.
↑ Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου George Washington. Ουάσινγτον: [2], [3], [4], [5]. Επίσημα κυβερνητικά έγγραφα.
↑ http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=294655
↑ Soto, Óscar. El Último dia de Salvador Allende.
↑ Ahumada, Eugeno. Chile: La memoria prohibida.
↑ "Flashback: Caravan of Death". BBC News. Ανακτήθηκε την 2008-05-02.
↑ "Man in the News: Patricio Aylwin; A Moderate Leads Chile". The New York Times. Ανακτήθηκε την 2008-05-02.
↑ "Chile elects new leader Late president's son wins big".
↑ "Socialist wins Chile's presidential election". Guardian. January 17, 2000. Ανακτήθηκε την 2010-07-11.
↑ "Chile elects first woman president". msnbc.com. Ανακτήθηκε την 2008-05-02.
↑ "Bachelet Sworn In As Chile's President". The Washington Post. Ανακτήθηκε την 2008-05-02.
↑ "Φονικός σεισμός στη Χιλή". ΕΡΤ. 27 Φεβρουαρίου 2010. Ανακτήθηκε την 10-03-2010.
↑ "Country profile: Chile".
↑ 27,00 27,01 27,02 27,03 27,04 27,05 27,06 27,07 27,08 27,09 27,10 27,11 27,12 "Background Note: Chile". United States Department of State, Bureau of Western Hemisphere Affairs, January 2008.
↑ Franklin & Andrews (2000). Spon's Latin America construction costs handbook. Taylor & Francis. σελ. 61. ISBN 9780415234375.
↑ 29,0 29,1 "Composición Étnica de las Tres Áreas Culturales del Continente Americano al Comienzo del Siglo XXI".
↑ Argentina, como Chile y Uruguay, su población está formada casi exclusivamente por una población blanca e blanca mestiza procedente del sur de Europa, más del 90% E. García Zarza, 1992, 19.
↑ Genetic epidemiology of single gene defects in Chile.
↑ The Chilean population is rather homogeneous with 95.4 % of its population having European ancestors.
↑ Diariovasco.
↑ entrevista al Presidente de la Cámara vasca.
↑ vascos Ainara Madariaga: Autora del estudio "Imaginarios vascos desde Chile La construcción de imaginarios vascos en Chile durante el siglo XX".
↑ Basques au Chili.
↑ Contacto Interlingüístico e intercultural en el mundo hispano.instituto valenciano de lenguas y culturas. Universitat de València Cita: " Un 20% de la población chilena tiene su origen en el País Vasco".
↑ (Ισπανικά) La población chilena con ascendencia vasca bordea entre el 15% y el 20% del total, por lo que es uno de los países con mayor presencia de emigrantes venidos de Euskadi.
↑ El 27% de los chilenos son descendientes de emigrantes vascos. DE LOS VASCOS, OÑATI Y LOS ELORZA Waldo Ayarza Elorza.
↑ (Ισπανικά) Presencia vasca en Chile.
↑ (Ισπανικά) Diaspora Croata..
↑ Splitski osnovnoškolci rođeni u Čileu.
↑ Chile: Palestinian refugees arrive to warm welcome.
↑ (Ισπανικά) 500,000 descendientes de primera y segunda generación de palestinos en Chile.
↑ (Ισπανικά) Santiago de Chile es un modelo de convivencia palestino-judía.
↑ Exiling Palestinians to Chile.
↑ (Ισπανικά) Chile tiene la comunidad palestina más grande fuera del mundo árabe, unos 500.000 descendientes.
↑ German Embassy in Chile.
↑ (Ισπανικά) Arabes de Chile.
↑ (Ισπανικά) En Chile viven unas 700.000 personas de origen árabe y de ellas 500.000 son descendientes de emigrantes palestinos que llegaron a comienzos del siglo pasado y que constituyen la comunidad de ese origen más grande fuera del mundo árabe.
↑ (Ισπανικά) Embajada de Grecia en Chile.
↑ (Ισπανικά) Griegos de Chile
↑ (Ισπανικά) Departamento de Extranjeria y Migracion de Chile
↑ "Chile scraps Pinochet-era system". BBC NEWS.
↑ "President Lagos: We can make a greater effort to make yesterday's and today's trials equally just". Chilean Government.
↑ Carabineros de Chile, accessed on May 31, 2008
↑ "United Nations Member States".
↑ "United Nations Member States".
↑ "The San Francisco Conference: Chile Signs United Nations Charter".
↑ "Valdivia, Chile Living Guide".
↑ "Chile".
↑ "Chile".
↑ "Foreign Relations".
↑ "Food in Chile".
↑ Memoria Chilena
↑ Conjuntos Folkloricos de Chile
↑ Folkloristas de Chile
↑ UN MAPA POR COMPLETAR: LA JOVEN POESIA CHILENA - ¿Por qué tanta y tan variada poesía?
↑ "Unknown" (PDF).
↑ "Unknown". ProChile.
Δικτυακοί Τόποι
Wikitravel: Χιλή (ταξιδιωτικός οδηγός)
Επίσημη ιστοστελίδα (Ισπανικά)
Επίσημη ιστοστελίδα (Αγγλικά)
Το Θαύμα της Χιλής
ThisisChile.cl - Official Chile website - English and Spanish version
|
Χώρες της Νότιας Αμερικής Κράτη και Εξαρτημένες Περιοχές που μπορεί να θεωρηθούν τμήματα και άλλης ηπείρου γράφονται με πλάγια γραφή Ανεξάρτητα Κράτη: Αργεντινή | Βενεζουέλα | Βολιβία | Βραζιλία | Γουιάνα | Ισημερινός | Κολομβία | Ουρουγουάη | Παναμάς | Παραγουάη | Περού | Σουρινάμ | Τρινιντάντ και Τομπάγκο | Χιλή Εξηρτημένα εδάφη: Αρούμπα (Ολλανδία) | Γαλλική Γουιάνα (Γαλλία) | Ολλανδικές Αντίλλες (Ολλανδία) | Νότιος Γεωργία και Νότιοι Σάντουιτς Νήσοι (Ηνωμένο Βασίλειο) | Νήσοι Φώκλαντ (Ηνωμ. Βασίλειο) Χώρες της Κεντρικής Αμερικής | Χώρες της Βόρειας Αμερικής |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
