Η Μάχη του Αλμυρού (της Κωπαΐδας, του Ορχομενού ή του Κηφισού Βοιωτίας) έλαβε χώρα στις 15 (13?) Μαρτίου 1311 μεταξύ του Αθηναϊκού Στρατού (Αθηναίους, Θηβαίους, Λοκρούς, Πλαταιείς, Μεγαρείς, συνολικά είκοσι χιλιάδων κατά τον Muntaner συν οκτακόσιους γάλλους ιππείς με επικεφαλής τον Δούκα των Αθηνών, Γκωτιέ της Βρυέννης, από τη μια πλευρά και από την άλλη, της Καταλανικής Κομπανίας, δηλαδή των Αραγωνέζων και των Αλμογάβαρων, αλλά και των Τούρκων και Χριστιανότουρκων συμμάχων τους, που κατευθύνονταν προς τη Νότια Ελλάδα.
Προετοιμασία της μάχης
Την παραμονή της μάχης παρουσιάστηκαν στον Δούκα των Αθηνών διακόσιοι ιππείς και τριακόσιοι πεζοί, Καταλάνοι και Αραγωνέζοι, στους οποίους ο Δούκας είχε μοιράσει κτήματα και τιμές ανά το Δουκάτο για να εξασφαλίσει τη συμμαχία τους. Αντιλαμβανόμενοι ότι αν δεν συνέδραμαν τους υπόλοιπους της Κομπανίας θα κινδύνευαν με την σειρά τους και οι ίδιοι- μετά από ενδεχόμενη αρνητική εξέλιξη της μάχης- αρνήθηκαν να βοηθήσουν τον Δούκα. Τότε αυτός τους διέταξε να εγκαταλείψουν τη χώρα. Οι Καταλάνοι και Αραγωνέζοι απάντησαν ότι θα δέχονταν να το πράξουν μόνο αν τους πλήρωνε τους μισθούς που τους χρωστούσε από τις μέχρι τότε υπηρεσίες τους. Ο Δούκας αρνήθηκε και προετοιμάστηκε για την σύγκρουση, οι δε Καταλάνοι κατέλαβαν μερικά χωριά και οχυρώθηκαν.
Εξέλιξη της μάχης
Όταν η Κομπανία πληροφορήθηκε την άφιξη του Αθηναϊκού Στρατού του Δούκα των Αθηνών έλαβε θέση κοντά στον Ορχομενό, παρά τον Κηφισό ποταμό. Στην συνέχεια διοχέτευσαν νερό από τον ποταμό μέσα στα χωράφια που εκτείνονταν ανάμεσα σε αυτούς και στο σημείο από όπου θα περνούσε ο στρατός του Δούκα. Τα χόρτα στο σημείο εκείνο ήταν αρκετά ψηλά έτσι ώστε να μην φαίνονται τα πλημμυρισμένα χωράφια. Προνόησαν όμως να αφήσουν στεγνούς διαδρόμους έτσι ώστε το Καταλανικό πεζικό να μπορέσει να διασχίσει τις πλημμυρισμένες περιοχές. Οι Τούρκοι και Χριστιανοτούρκοι που τους συνόδευαν οχυρώθηκαν με καχυποψία ξεχωριστά, πιστεύοντας ότι ίσως να επρόκειτο για παγίδα στημένη από τους δύο αντιπάλους για να τους εξαφανίσουν.
Ο Δούκας των Αθηνών παρέταξε το ιππικό του- θεωρούμενο ως η αφρόκρεμα του γαλλόφωνου κόσμου της εποχής του- μπροστά από τους πεζούς και στην συνέχεια, με τον εαυτό του επικεφαλής όρμησε κατά του πεζικού της Κομπανίας. Το ιππικό του όμως, μαζί με τον ίδιο τον Δούκα και το φλάμπουρό του, κόλλησε αμέσως στον πλημμυρισμένο βάλτο, δεχόμενο τα βέλη των Αλμογάβαρων. Αμέσως οι Καταλάνοι επεχείρησαν αντεπίθεση μέσα από τους στεγνούς διαδρόμους σκοτώνοντας το ακινητοποιημένο ιππικό και τον ίδιο τον Δούκα των Αθηνών.
Με την σειρά τους οι Τούρκοι και Χριστιανότουρκοι εξέδραμαν από τις οχυρές του θέσεις σπέρνοντας και αυτοί τον πανικό στο ακέφαλο πλέον πεζικό του Δουκάτου της Αθήνας.
Αποτελέσματα της μάχης
Σύμφωνα με τον Muntaner, μόνο δύο από τους οκτακόσιους ιππείς επέζησαν της καταστροφής: ο Roger Deslaur και ο Βονιφάτιος της Βερόνα. Πάντως και ο Νικόλαος Σανούδος, ο μετέπειτα Δούκας του Αρχιπελάγους επέζησε της μάχης και μερικοί ακόμα, όπως ο Antoine le Flamenc και είναι πιθανόν να ανταλλάχτηκαν με λύτρα. Ο Muntaner διατείνεται ότι οι 20.000 του Αθηναϊκού πεζικού σκοτώθηκαν, καθώς και όλο το Ελληνικό ιππικό.
Το Δουκάτο των Αθηνών και το Πριγκηπάτο της Αχαΐας διαλύθηκαν και μαζί τους ο λεγόμενος «χρυσός αιώνας» των Φράγκων στην Νότια Ελλάδα. Οι νικητές Καταλάνοι μοιράστηκαν τις περιουσίες, τα πλούτη αλλά και τις συζύγους των ιπποτών. Οι Τούρκοι και Χριστιανότουρκοι σύμμαχοί τους ζήτησαν και επέτυχαν να επιστρέψουν στην Καλλίπολη.
Εγκυκλοπαίδεια Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
