Ευθύμιος Ζιγαβηνός

Ο Ευθύμιος Ζιγαβηνός (ή Ζιγαδηνός) (π. 1050 - 1118 ή 1120) ήταν λόγιος, θεολόγος και συγγραφέας που έζησε στην Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) Αυτοκρατορία.

Η ζωή του

Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή του Ευθυμίου Ζιγαβηνού. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι ήταν μοναχός και έζησε στην Κωνσταντινούπολη. Παλαιότερα υπήρχε η εσφαλμένη εντύπωση ότι έζησε στη Μονή Περιβλέπτου, πρόκειται όμως για κάποιον άλλο μοναχό Ευθύμιο. Υπήρξε σπουδαίος θεολόγος, πράγμα που δικαιολογεί και την απεριόριστη εμπιστοσύνη που είχε προς το πρόσωπό του ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α' Κομνηνός (β. 1081-1118), ο οποίος έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα θεολογικά ζητήματα και η κόρη του Άννα Κομνηνή, η οποία επαινεί τη ρητορική του δεινότητα και τη βαθιά γνώση των δογμάτων την οποία είχε.

Έργα

Ύστερα από παράκληση του Αλεξίου Α' Κομνηνού ο Ευθύμιος συνέταξε το σπουδαιότερο έργο του Πανοπλία Δογματική, την οποία και αφιέρωσε στον αυτοκράτορα. Το έργο είναι μια συλλογή από κείμενα και γνώμες σε 28 τίτλους. Σύμφωνα με το σχέδιο του αυτοκράτορα, η συγγραφή αυτή απέβλεπε στο να συγκεντρωθούν κείμενα των πατέρων, τα οποία συνέβαλαν με τον καλύτερο τρόπο στην αντιμετώπιση όλων των αιρέσεων. Εκτός από τη θεολογική αξία του, το έργο προσφέρει και ανεκτίμητες ιστορικές πληροφορίες.

Ένα μέρος του έργου (τίτλοι Α'-Ζ', ΙΒ'-ΙΓ', ΚΕ') περιλαμβάνει έκθεση της διδασκαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ως εξής:

* Τίτλος Α': Ο Θεός είναι ένας και ο Λόγος και το Πνεύμα είναι ομοούσια του.

* Τίτλος Β': Διάκριση και ένωση Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος.

* Τίτλος Γ': Αγία Τριάδα.

* Τίτλος Δ': Η Θεία φύση είναι ακατάληπτη.

* Τίτλος Ε': Θεία ονόματα.

* Τίτλος ΣΤ': Θεία δημιουργία.

* Τίτλος Ζ': Θεία ενανθρώπηση.

* Τίτλος ΙΒ': Άγιο Πνεύμα.

* Τίτλος ΙΓ': Το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνο από τον Πατέρα.

* Τίτλος ΚΕ': Σταυρός, Βάπτισμα, Θεία Ευχαριστία.

Το μεγαλύτερο, όμως, μέρος του έργου (Τίτλοι Η'-ΙΑ', ΙΔ'-ΚΔ', ΚΣΤ'-ΚΗ'), εξετάζει αιρετικές δοξασίες και τις αναιρεί. Στις παλαιότερες αναφέρεται με συντομία, ενώ ασχολείται αναλυτικά με τις σύγχρονές του (Τίτλοι ΚΓ'-ΚΔ', ΚΣΤ'-ΚΗ'):

* Τίτλος Η': Εβραίοι.

* Τίτλος Θ': Σίμων ο μάγος και άλλοι αιρετικοί των πρώτων αιώνων.

* Τίτλος Ι': Σαβέλλιος.

* Τίτλος ΙΑ': Αρειανοί.

* Τίτλος ΙΔ': Απολλινάριος.

* Τίτλος ΙΕ΄: Νεστοριανοί.

* Τίτλος ΙΣΤ': Οι μονοφυσίτες Ευτυχής και Διόσκορος.

* Τίτλος ΙΖ': Αφθαρτοδοκήτες.

* Τίτλος ΙΗ': Θεοπασχίτες.

* Τίτλος ΙΘ': Αγνοήτες.

* Τίτλος Κ': Ωριγένης.

* Τίτλος ΚΑ': Μονοθελήτες.

* Τίτλος ΚΒ': Εικονομάχοι.

* Τίτλος ΚΓ': Αρμένιοι.

* Τίτλος ΚΔ': Παυλικιανοί.

* Τίτλος ΚΣΤ': Μασσαλιανοί.

* Τίτλος ΚΖ': Βογόμιλοι.

* Τίτλος ΚΗ': Σαρακηνοί.

Ο Ευθύμιος έγραψε ακόμη Ὑπομνήματα εἰς τὰ Δ' Εὐαγγέλια, Ὑπομνήματα εἰς τοὺς Ψαλμούς, Ὑπομνήματα εἰς τὰς ἐπιστολὰς τοῦ Παύλου, ενώ ως έργα του αναφέρονται ακόμη ορισμένες πραγματείες, οι οποίες όμως δεν είναι γνήσιες.

Τα έργα του περιλαμβάνονται στην Patrologia Graeca του Migne (τόμοι 128-130, τα μη γνήσια στον τόμο 131, στήλες 1-56).