Ο Αρτούρ Αντούνις Κοΐμπρα (Arthur Antunes Coimbra, γεννήθηκε 3 Μαρτίου 1953), γνωστότερος με το προσωνύμιο Ζίκο (Zico) ή Ζίκου, είναι Βραζιλιάνος τέως διεθνής ποδοσφαιριστής και προπονητής. Κατά τις δεκαετίες του 1970 και '80 είχε διαπρέψει αγωνιζόμενος στη θέση του επιθετικού μέσου, κυρίως με την ομάδα της Φλαμένγκο. Θεωρείται ως ένας από τους ανώτερους τεχνικά παίκτες και σκόρερ στην ιστορία του ποδοσφαίρου και ως ένας από τους καλύτερους ποδοσφαιριστές όλων των εποχών.[1][2][3] Στις εκλογές της IFFHS αναδείχθηκε 14ος καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα,[4] ενώ ήταν 10ος σε ειδική ψηφοφορία μεταξύ των νικητών της Χρυσής Μπάλας που διοργάνωσε το γαλλικό περιοδικό France Football το 1999.[5]
Βιογραφία
Ο Ζίκο γεννήθηκε στο Κουϊντίνο του Ρίο ντε Τζανέιρο από πατέρα τέως ποδοσφαιριστή. Αρχικά σκεφτόταν να δοκιμασθεί στην τοπική Αμέρικα, όπου αγωνίζονταν οι δύο μεγαλύτεροι αδελφοί του Αντούνες και Εντού. Τελικά όμως, άκουσε τη συμβουλή από κάποιον δημοσιογράφο-φίλο του πατέρα του, εντάχθηκε στα τμήματα υποδομής ενός μεγαλύτερου συλλόγου του Ρίο, της Φλαμένγκο. Έγινε μέλος της ομάδας νέων στα 14 του το 1967, όντας λεπτός σαν ραβδί και κοντός (μόνο 1,45 μέτρα). Ο σύλλογος τον έγραψε σε ένα πρόγραμμα που αφορούσε ειδική διατροφή και γυμναστική.[6] Με τους «μικρούς» της Φλαμένγκο μέτρησε συνολικά 116 αγώνες και 81 γκολ. Το Ζίκο, μπήκε στη ζωή του σε μικρή ηλικία λόγω της σωματοδομής του: το Arthur έγινε Arthurzinho και στη συνέχεια Arthurzico.[7]
Καριέρα σε συλλόγους
Το 1971 έκανε το ντεμπούτο του στην ανδρική ομάδα σε αγώνα με αντίπαλο τη Βάσκο ντα Γκάμα (αποτέλεσμα 2–1) δίνοντας την ασίστ για το νικητήριο γκολ και κατέκτησε τον πρώτο τίτλο του, το πρωτάθλημα Καριόκα. Δεν καθιερώθηκε άμεσα αλλά στη μεθεπόμενη αγωνιστική περίοδο εξελίχθηκε σε βασικό στέλεχος σημειώνοντας 20 τέρματα στο πρωτάθλημα Καριόκα που ξανακέρδισε.[8]
Η παρουσία του στη Φλαμένγκο συνδυάστηκε με μία από τις καλύτερες περιόδους στην ιστορία της ομάδας, ο ίδιος δε ανέδειξε το πλούσιο ταλέντο του αφήνοντας ιδιαίτερα στη μνήμη των φιλάθλων τα λακτίσματά του με στημένη μπάλα (φάουλ, κόρνερ, πέναλτι), όπου συνδύαζε υψηλή τεχνική με δύναμη.[9][10][11] Το 1974 κέρδισε το βραβείο του καλύτερου παίκτη του τότε πρωταθλήματος στα 20 του χρόνια.[12] Την ίδια χρονιά κατέκτησε το δεύτερο πρωτάθλημα Καριόκα αλλά ο δρόμος για τον τίτλο του Καμπεονάτο Μπραζιλέιρο είχε ως εμπόδιο τη Βάσκο ντα Γκάμα για δύο χρονιές. Το 1978 όμως κατέκτησε ένα ακόμα τίτλο Καριόκα, ενώ το 1979 έγιναν δύο διοργανώσεις που κατακτήθηκαν και οι δύο από τη Φλαμένγκο που άρχισε να δείχνει τη σαφή ανοδική της πορεία. Εκείνη ήταν και η πιο παραγωγική χρονιά του, όταν σημείωσε 70 γκολ σε 56 επίσημους αγώνες με σύλλογο και εθνική ομάδα. Την ίδια χρονιά έγινε πρώτος σκόρερ στην ιστορία του συλλόγου.[13][14][15] Συνολικά αγωνίσθηκε στην πρώτη ομάδα της Φλαμένγκο για 18 σεζόν (1971–1983 και 1985–1989) με απολογισμό: 247 συμμετοχές - 135 γκολ στο βραζιλιάνικο πρωτάθλημα, 300 συμμετοχές - 239 γκολ στο πρωτάθλημα της πολιτείας Καριόκα (διεξάγεται τους πρώτους μήνες κάθε χρόνου πριν το εθνικό), έχοντας την πέμπτη θέση του συνόλου εθνικών και πολιτειακών πρωταθλημάτων πρώτης κατηγορίας.[16] Με αυτές τις επιδόσεις και τον τρόπο παιχνιδιού του κέρδισε το προσωνύμιο «λευκός Πελέ», ενώ και ο ίδιος ο Πελέ έχει δηλώσει πως «απ' όλους τους ποδοσφαιριστές, αυτός που με πλησίασε περισσότερο ήταν ο Ζίκο».[17][18] Στέφθηκε πρωταθλητής Βραζιλίας τέσσερις φορές: (1980, 1982, 1983, 1987) και Νότιας Αμερικής μία (Λιμπερταδόρες 1981). Το 1981 κέρδισε επίσης το Διηπειρωτικό Κύπελλο. Οι τίτλοι αυτοί ήταν οι πρώτοι που κέρδιζε στην ιστορία της η Φλαμένγκο και μάλιστα σε χρονικό διάστημα τριών εβδομάδων.[19]
Στον ημιτελικό του Κόπα Λιμπερταδόρες η Φλαμένγκο αντιμετώπισε την Ατλέτικο Μινέιρο νικώντας στα χαρτιά μιας και ο επεισοδιακός αγώνας διακόπηκε. Στον τελικό αντίπαλος, η ομάδα έκπληξη της διοργάνωσης, η παντελώς άσημη τότε Κομπρελόα από τη Χιλή. Οι “αλεπούδες της ερήμου”, μία ομάδα από μία μικρή πόλη μεταλλωρύχων είχε κερδίσει το πρωτάθλημα μόλις τρία χρόνια μετά την ίδρυσή της και έφτανε στον τελικό του Λιμπερταδόρες στα τέσσερα χρόνια κάνοντας εξαιρετικές εμφανίσεις. Η μεγάλη δύναμη της Κομπρελόα ήταν το γήπεδό της, σε υψόμετρο 2.200 μέτρων στην πόλη Καλαμά που βρίσκεται μέσα σε έρημο και έχει έναν από τους χαμηλότερους μέσους όρους βροχόπτωσης στον κόσμο. Το υψόμετρο σε συνδυασμό με τη σκόνη από την έρημο κάνουν τις συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες. Η Φλαμένγκο κατέθεσε διαμαρτυρία στην Ποδοσφαιρική Συνομοσπονδία Νοτίου Αμερικής (CONMEMBOL) και ζήτησε να αλλάξει το γήπεδο. Η μικρή (αλλά εύρωστη) Κομπρελόα έφτασε μέχρι να προτείνει και χρήματα στη Φλαμένγκο για να μην καταθέσει αίτημα, αλλά οι Βραζιλιάνοι δεν πείστηκαν και η έδρα άλλαξε, παρά την έφεση των Χιλιανών. Μπροστά σε 93.000 θεατές στο Στάδιο Μαρακανά, η Φλαμένγκο κέρδιζε από το πρώτο ημίχρονο με 2–0 χάρη σε δύο γκολ του Ζίκο, ενώ είχε χάσει πολλές ευκαιρίες. Το γκολ του Μερέγιο όμως έκανε το τελικό σκορ 2–1 και έδωσε ελπίδες στους Χιλιανούς. Η ρεβάνς είχε 60.000 θεατές στο Σαντιάγο κυρίως οπαδούς των τοπικών συλλόγων, αλλά και ηρωικούς οπαδούς της Κομπρελόα που έκαναν τα περίπου 1.500 χιλιόμετρα απόσταση από την έρημο στην πρωτεύουσα. Η χιλιανή ομάδα έκανε ό,τι μπορούσε για να κατακτήσει το κύπελλο. Ο Ζίκο σε συνέντευξή του θυμάται εκείνους τους τελικούς και τους αποκάλεσε τη νίκη του ποδοσφαίρου επί της βίας. Οι Χιλιανοί μετά τα όσα είχαν γίνει για την έδρα, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο. Ο θρύλος (που υποστηρίζει ο Ζίκο) λέει ότι ο αρχηγός και αμυντικός της Κομπρελόα Μάριο Σότο κρατούσε μια πέτρα στο χέρι του σε όλο τον αγώνα και χτυπούσε τους Βραζιλιάνους όποτε μπορούσε. Δύο παίκτες της Φλαμένγκο αποχώρησαν με τα κεφάλια τους μέσα στο αίμα. Η Κομπρελόα τελικά στο 79ο λεπτό, ο σκόρερ και του πρώτου ματς Μερέγιο με εκτέλεση φάουλ έκανε το 1–0. Με τα εκτός έδρας γκολ να μην μετρούν οδηγηθήκαμε σε τρίτο παιχνίδι, που έγινε στο ουδέτερο Μοντεβιδέο. Εκεί, ο Ζίκο αποφασισμένος να μη χάσει τον τίτλο, σκόραρε ξανά δύο φορές και έφτασε τα 11 γκολ στη διοργάνωση αναδεικνυόμενος πρώτος σκόρερ. Το παιχνίδι έληξε με 2–0 κι η Φλαμένγκο πανηγύρισε το πρώτο της Κόπα Λιμπερταδόρες. Η διοργάνωση του 1981 ήταν μία από τις πιο σκληρές, πιο αμφισβητούμενες και πιο ιστορικές του Κόπα Λιμπερταδόρες.[20]
1979
Στον τελικό του Διηπειρωτικού ο Ζίκο κατέκτησε τον υψηλότερο τίτλο του κάνοντας έξοχη εμφάνιση στη νίκη επί της Λίβερπουλ με 3–0 δίνοντας τελικές πάσες (ασίστ) και για τα τρία γκολ. Το αποτέλεσμα διαμορφώθηκε στο πρώτο ημίχρονο με τον αγγλικό σύλλογο να θεωρείται φαβορί πριν την έναρξη της συνάντησης του Τόκιο.[14][21] Παρά το γεγονός ότι δεν σκόραρε, η εμφάνισή του παραμένει από τις πιο αξιοσημείωτες στην ιστορία του θεσμού.[22] Οι ατομικές διακρίσεις δεν έλειπαν καθώς τρεις φορές αναδείχθηκε κορυφαίος ποδοσφαιριστής στη Νότιο Αμερική, ενώ δύο φορές ήταν δεύτερος σε διάστημα έξι ετών (1976–1982).[23] Συνολικά για τη Φλαμένγκο σημείωσε 568 τέρματα σε 765 επίσημους και φιλικούς αγώνες.[7]
Το καλοκαίρι του 1983 η απελευθέρωση της αγοράς στο Ιταλικό πρωτάθλημα (Καμπιονάτο) οδήγησε τους κορυφαίους του αθλήματος εκεί και ο Βραζιλιάνος αγωνίστηκε με τη φανέλα της μικρομεσαίας Ουντινέζε.[24] Η μεταγραφή ήταν περιπετειώδης καθώς ο παίκτης αρνήθηκε πρόταση της Μίλαν και οι μεγαλύτεροι σύλλογοι πίεσαν την FIGC (Ιταλική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου) που αρχικά εμπόδισε τη μεταφορά ζητώντας οικονομικές εγγυήσεις. Αυτό προκάλεσε αναταραχή στο Ούντινε καθώς οι εξοργισμένοι βγήκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι ενάντια στην ιταλική ομοσπονδία και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ιστορικοί λόγοι θα τους έκαναν να φωνάζουν Ο Zico, ο Austria! ("Είτε Ζίκο, είτε Αυστρία"). Στο τέλος της διαμάχης, η συμφωνία πέρασε. Στην Ιταλία έμεινε για ενάμισι χρόνο, μετρώντας 22 γκολ σε 39 αγώνες πρωταθλήματος και 8 γκολ σε 14 αγώνες κυπέλλου.[25] Την πρώτη αγωνιστική περίοδο σημείωσε 19 τέρματα και ήταν δεύτερος σκόρερ του πρωταθλήματος, όμως η ομάδα κατατάχθηκε μόλις ένατη, τρεις θέσεις χαμηλότερα από την προηγούμενη χρονιά, αν και σημείωσε σχεδόν διπλάσια γκολ. Τη δεύτερη χρονιά ταλαιπωρήθηκε από τραυματισμούς και η έλλειψη υψηλών στόχων από την ιταλική ομάδα του έδειξε το δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα του.[26]
Μετά την ιταλικό κομμάτι της καριέρας επέστρεψε στη Φλαμένγκο το 1985 και την ίδια χρονιά τραυματίστηκε σοβαρά στο αριστερό του γόνατο και χρειάστηκαν τέσσερις επεμβάσεις για να ανακάμψει και χρονικό διάστημα σχεδόν ενός έτους. Όταν επανήλθε δεν ήταν στην προγενέστερη κατάσταση και έτσι το Δεκέμβριο του 1989 ο 37άρης πια Ζίκο αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, έχοντας ένα θριαμβευτικό 5–0 του συλλόγου του επί της αιώνιας αντιπάλου Φλουμινένσε ως τελευταία μεγάλη επιτυχία της καριέρας του.[27] Θεωρούμενος ως ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής στην ιστορία του συλλόγου έκανε την αποχαιρετηστήρια εμφάνισή του στις 6 Φεβρουαρίου 1990.[28] Κλείνοντας την καριέρα του στην πατρίδα του ήταν ο παίκτης που είχε πετύχει τα περισσότερα γκολ στο Στάδιο Μαρακανά, 333 σε 435 αγώνες.[6] Για ένα σύντομο διάστημα ασχολήθηκε και με την πολιτική, διατελώντας Υπουργός Αθλητισμού της Βραζιλίας (1990). Κράτησε αυτό το πόστο για περίπου ένα χρόνο.
Το 1991 αποδέχθηκε την πρόταση να παίξει για την ιαπωνική Σουμιτόμο Μέταλς. Στην Ιαπωνία έμεινε τέσσερα χρόνια και σημείωσε συνολικά 56 γκολ σε 75 αγώνες, ενώ κατά την παραμονή του η ομάδα έγινε επαγγελματική και μετονομάσθηκε σε Κασίμα Άντλερς. Το 1993 κατέκτησε το Πρωτάθλημα Ιαπωνίας[29] και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη μεγάλη συνεισφορά του στην ανάπτυξη του αθλήματος στη χώρα, η διοίκηση τοποθέτησε στο γήπεδο το άγαλμά του.[7][30]
Κρέμασε οριστικά τα παπούτσια του το 1994, σε ηλικία 41 ετών,[31] έχοντας τα ιδιαίτερα πετυχημένα στοιχεία των 192 τερμάτων σε 334 αγώνες εθνικών πρωταθλημάτων (μ.ό. 0,58 ανά αγώνα) και συνολικά 400 σε πρωταθλήματα επιπέδου πρώτης κατηγορίας.[32][33] Συνολικά κατά τη διάρκεια της καριέρας του σημείωσε 826 γκολ σε επίσημους και φιλικούς αγώνες,[34] ενώ σε επίσημους αγώνες σημείωσε 546 σε 798 επίσημους αγώνες.[35] Τα 62 από αυτά ήταν με απ' ευθείας εκτελέσεις φάουλ, στοιχείο που εξακολουθεί να τον διατηρεί στους 10 καλύτερους όλων των εποχών.[36][37] Αν συμπεριληφθούν και οι φιλικοί αγώνες, τότε είναι κάτοχος του ρεκόρ κόσμου με 101 γκολ με απ' ευθείας εκτελέσεις φάουλ.[38][39]
Διεθνής καριέρα
Από τις 25 Φεβρουαρίου 1976, όταν χρίστηκε για πρώτη φορά διεθνής στο Μοντεβιδέο (Ουρουγουάη - Βραζιλία 1–2, σημείωσε ένα γκολ) και για μία δεκαετία, ο Ζίκο υπήρξε αναντικατάστατο στέλεχος της Σελεσάο στις μεγάλες διοργανώσεις. Συνολικά φόρεσε τη φανέλα με το εθνόσημο σε 71 αναμετρήσεις και πέτυχε 48 τέρματα.[40] 14 συμμμετοχές και 5 γκολ είναι σε Παγκόσμια Κύπελλα (Αργεντινή '78, Ισπανία '82, Μεξικό '86), δεν κατάφερε όμως να στεφθεί παγκόσμιος πρωταθλητής, έχοντας ως καλύτερη την τρίτη του 1978. Στον εναρκτήριο αγώνα εκείνης της διοργάνωσης με αντίπαλο τη Σουηδία, ο Ζίκο εκτέλεσε ένα κόρνερ στο τελευταίο λεπτό του αγώνα, επιτυγχάνοντας τέρμα και ενώ το αποτέλεσμα ήταν 1–1. Ωστόσο, ο Ουαλός διαιτητής ακύρωσε το γκολ, λέγοντας ότι είχε σφυρίξει για να τερματίσει τον αγώνα ενώ η μπάλα ήταν ακόμα στον αέρα.[41][42][43] Στο δεύτερο γύρο, σημείωσε πέναλτι στη νίκη με 3–0 επί του Περού.[44][45]
Ειδικά στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1982 της Ισπανίας, η ομάδα της Βραζιλίας φάνταζε ως φαβορί διαθέτοντας μία από τις θεωρούμενες ως καλύτερες ομάδες όλων των εποχών[46][47][48] ο Ζίκο ήταν σε εξαιρετική κατάσταση, αποδεικνύοντας ότι ήταν σε θέση να κάνει τα πάντα μέσα στο γήπεδο, θεωρούμενος δίκαια ο καλύτερος ποδοσφαιριστής του κόσμου.[49][50] Με προπονητή τον Τέλε Σαντάνα, η Βραζιλία ανέκτησε τον τρόπο παιχνιδιού που εγκαινίασαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 οι Πελέ και Γκαρίντσα, γνωστό ως futebol-arte: ένας τρόπος χαράς που στην ποδοσφαιρική πραγματικότητα θα μπορούσε να οριστεί ως «μία μάχη μεταξύ αισθητικής και αποτελεσμάτων». Στην πραγματικότητα ήταν το ginga, ένας τρόπος ποδοσφαίρου βασισμένος στις βραζιλιάνικες παραδόσεις της σάμπα και της καποέιρα, που συνδυάζει πολεμικές τέχνες και χορό. Ο τρόπος αυτός είχε χαθεί στη Βραζιλία μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970 πνιγμένος από το ύφος της στρατιωτικής δικτατορίας της χώρας και αναβίωσε χάρις στους εξαιρετικούς τεχνικά παίκτες της ομάδας της διοργάνωσης του 1982. Ο Ζίκο, ο Σόκρατες και οι συμπαίκτες τους στην εθνική του 1982 θα τιμούνται πάντα από τους Βραζιλιάνους ως πραγματικοί εκπρόσωποι του τρόπου αυτού παιχνιδιού.[51][52][53] Ο Ζίκο σημείωσε τέσσερα τέρματα στους πέντε πρώτους αγώνες της εθνικής, πετυχαίνοντας ένα γκολ στην εύκολη νίκη επί της Αργεντινής με 3–1 αλλά στις 5 Ιουλίου η ομάδα ηττήθηκε από τη μετέπειτα πρωταθλήτρια Ιταλία με τρία γκολ του Πάολο Ρόσι και σκορ-έκπληξη 3–2 σε ένα από τους συγκλονιστικότερους αγώνες των διοργανώσεων του Κυπέλλου και έτσι δεν προκρίθηκε στους "4".[54] «Πριν την έναρξη του αγώνα, στα αποδυτήρια, είπαμε ότι μπαίνουμε για να νικήσουμε. Δεν σκεφτόμασταν καν την ισοπαλία. Και δεν την σκεφτόμασταν ούτε μετά το 2-2. Λάθος; Λάθος. Αυτό ήταν το ποδόσφαιρό μας όμως, παίζαμε πάντα για τη νίκη, πάντα επιθετικά, πάντα μπροστά», θα πει χρόνια μετά ο Ζίκο, προσπαθώντας να εξηγήσει το πώς η Βραζιλία δέχθηκε και τρίτο γκολ από τον Ρόσι, στο 74′, με αποτέλεσμα να αποκλειστεί.[55] Ο Ζίκο ψηφίστηκε στην καλύτερη ομάδα της διοργάνωσης.[56]
Ο Ζίκο (αριστερά) με τη φανέλα της Ουντινέζε το 1983
Στην επόμενη παγκόσμια διοργάνωση ήταν ήδη τραυματίας και αγωνίστηκε τρεις φορές ως αλλαγή. Τελευταία του εμφάνιση ήταν ο προημιτελικός του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1986 απέναντι στην πρωταθλήτρια Ευρώπης Γαλλία στο στάδιο της Γουαδαλαχάρας και έχει συνδεθεί με τη μοιραία απώλεια ενός πέναλτι κατά την κανονική διάρκεια του αγώνα που έληξε με 1–1 (η συνάντηση οδηγήθηκε στα πέναλτι και η Βραζιλία αποκλείστηκε).[45][57] Το πέναλτι αυτό ήταν ένα από τα τρία που είχε χάσει σε όλη του την καριέρα του ο Βραζιλιάνος (73 στα 76).[58] Ο Ζίκο σκόραρε από ένα γκολ και στους δύο αγώνες της Μικτής Κόσμου με την οποία αγωνίστηκε, το 1979 με αντίπαλο την Αργεντινή (νικήτρια η δεύτερη με 2–1) και το 1982 απέναντι στη Μικτή Ευρώπης (νίκη της πρώτης με 3–2).[59]
Προπονητής
Το 1996 τιμήθηκε από τη FIFA για την προσφορά του με την ανώτατη διάκριση του αθλήματος, το Τάγμα Αξίας.[60]
Στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Γαλλίας το 1998, ο Ζίκο ήταν μέλος της βραζιλιάνικης αποστολής, ως βοηθός του προπονητή Μάριο Ζαγκάλο.[61]
Το 2002, αμέσως μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο των Ν. Κορέας - Ιαπωνίας, ανέλαβε πρώτος προπονητής της Εθνικής Ιαπωνίας. Κορυφαίες στιγμές του ήταν η κατάκτηση του Ασιατικού Κυπέλλου το 2004 και η πρόκριση στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Γερμανίας το 2006.[62] Η αποτυχία της ομάδας του να καταφέρει κάτι καλό στη Γερμανία (αποκλείσθηκε στη φάση των ομίλων με μία ισοπαλία και δύο ήττες) τον οδήγησε στην παραίτηση.[63]
Τον Ιούλιο του 2006 υπέγραψε διετές συμβόλαιο στην τουρκική Φενερμπαχτσέ. Την πρώτη χρονιά στέφθηκε πρωταθλητής Τουρκίας, ενώ τη δεύτερη οδήγησε την ομάδα για πρώτη φορά στα προημιτελικά του Τσάμπιονς Λιγκ, όπου αποκλείσθηκε απ' την Τσέλσι. Για τις επιτυχίες του οι οπαδοί τον αποκαλούν Κραλ Αρτούρ, δηλ. Βασιλιά Αρθούρο.[64] Μολονότι η τουρκική ομάδα ήθελε να ανανεώσει τη συνεργασία μαζί του, ο Ζίκο προτίμησε να αποχωρήσει το καλοκαίρι του 2008. Αυτοπροτάθηκε στη Νιούκαστλ, η οποία είχε μείνει χωρίς προπονητή μετά την απόλυση του Γκρέιαμ Σούνες, αλλά η διοίκηση της αγγλικής ομάδας προτίμησε να συνεχίσει με τον -έως τότε υπηρεσιακό- Γκλεν Ρέντερ. Έτσι ο Ζίκο μετακόμισε στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν, ανέλαβε τη Μπουνιοντκόρ μεσούσης της σεζόν και κατέκτησε το νταμπλ της περιόδου 2008, ενώ έφτασε ως τα ημιτελικά του Ασιατικού Τσάμπιονς Λιγκ.[61]
Στις 12 Ιανουαρίου 2009 υπέγραψε στη ρωσική ΤΣΣΚΑ Μόσχας, αλλά τα αποτελέσματα υπήρξαν πενιχρά και στις 10 Σεπτεμβρίου αντικαταστάθηκε.[65]
Έξι μέρες αργότερα, ο Ζίκο προσλήφθηκε από τον Ολυμπιακό Πειραιώς στη θέση του απολυμένου Τιμούρ Κετσπάγια.[66] Μολονότι η ομάδα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα με τραυματισμούς βασικών παικτών, υπό τις οδηγίες του Βραζιλιάνου τερμάτισε άνετα στη δεύτερη θέση του ομίλου της στο Τσάμπιονς Λιγκ 2009–10 και κέρδισε την πρόκριση στην επόμενη φάση. Όμως στο Ελληνικό Πρωτάθλημα η πορεία δεν ήταν ανάλογη: μετά από ένα καλό φθινοπωρινό ξεκίνημα, το χειμώνα ο Ολυμπιακός απώλεσε 12 βαθμούς σε μόλις εννέα αγωνιστικές, πέφτοντας στη 2η θέση της βαθμολογίας με 7 βαθμούς διαφοράς από τον προπορευόμενο Παναθηναϊκό. Ο Βραζιλιάνος βρέθηκε στο επίκεντρο πολύ σκληρής κριτικής από τον τύπο και τους οπαδούς, τόσο για την κακή απόδοση της ομάδας,[67] όσο και για κάποιες δυσνόητες αποφάσεις του, όπως το να δώσει ρεπό εννέα ημερών στους ποδοσφαιριστές την περίοδο της Πρωτοχρονιάς. Τελικά στις 19 Ιανουαρίου 2010 η διοίκηση του Ολυμπιακού τον απέπεμψε, αντικαθιστώντας τον με το δίδυμο Μπόζινταρ Μπάντοβιτς - Ανδρέα Νινιάδη.[68] Τον Αύγουστο του 2011 ανέλαβε προπονητής στην εθνική ομάδα ποδοσφαίρου του Ιράκ, όπου παρέμεινε για ένα χρόνο.
Στατιστική ως ποδοσφαιριστής
| Ομάδα | Αγωνιστική Χρονιά |
Εθνικό Πρωτάθλημα |
Πολιτειακό Πρωτάθλημα |
Κύπελλο | Κόπα Λιμπερταδόρες |
Σύνολο | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Αγώνες | Γκολ | Αγώνες | Γκολ | Αγώνες | Γκολ | Αγώνες | Γκολ | Αγώνες | Γκολ | ||
| Φλαμένγκο α' περίοδος |
1971 | 15 | 2 | - | - | - | - | - | - | 15 | 2 |
| 1972 | 4 | 0 | 2 | 0 | - | - | - | - | 6 | 0 | |
| 1973 | 26 | 8 | 9 | 0 | - | - | - | - | 35 | 8 | |
| 1974 | 19 | 12 | 31 | 20 | - | - | - | - | 50 | 32 | |
| 1975 | 27 | 10 | 28 | 30 | - | - | - | - | 55 | 40 | |
| 1976 | 20 | 14 | 27 | 18 | - | - | - | - | 47 | 32 | |
| 1977 | 18 | 10 | 29 | 27 | - | - | - | - | 47 | 37 | |
| 1978 | 0 | 0 | 22 | 19 | - | - | - | - | 22 | 19 | |
| 1979 | 8 | 5 | 43 | 60 | - | - | - | - | 51 | 65 | |
| 1980 | 19 | 21 | 26 | 19 | - | - | - | - | 45 | 40 | |
| 1981 | 8 | 3 | 33 | 25 | - | - | 13 | 11 | 55 | 39 | |
| 1982 | 23 | 21 | 21 | 21 | - | - | 4 | 2 | 48 | 44 | |
| 1983 | 25 | 17 | - | - | - | - | 4 | 3 | 29 | 20 | |
| Σύνολο | 212 | 123 | 271 | 239 | - | - | 21 | 16 | 504 | 378 | |
| Ουντινέζε | 1983-4 | 24 | 19 | - | - | 9 | 5 | - | - | 33 | 24 |
| 1984-5 | 16 | 3 | - | - | 5 | 3 | - | - | 20 | 6 | |
| Σύνολο | 40 | 22 | - | - | 14 | 8 | - | - | 54 | 30 | |
| Φλαμένγκο β' περίοδος |
|||||||||||
| 1985 | 3 | 1 | 3 | 2 | - | - | - | - | 6 | 3 | |
| 1986 | 0 | 0 | 4 | 3 | - | - | - | - | 4 | 3 | |
| 1987 | 12 | 5 | 5 | 1 | - | - | - | - | 17 | 6 | |
| 1988 | 14 | 4 | 6 | 0 | - | - | - | - | 20 | 4 | |
| 1989 | 8 | 2 | 11 | 2 | 7 | 2 | 1 | 0 | 27 | 6 | |
| Σύνολο | 37 | 12 | 29 | 8 | 7 | 2 | 1 | 0 | 74 | 22 | |
| Σουμιτόμο | |||||||||||
| 1991-2 | 22 | 21 | - | - | - | - | - | - | 22 | 21 | |
| Κασίμα | |||||||||||
| 1992 | - | - | - | - | 12 | 7 | - | - | 12 | 7 | |
| 1993 | 17 | 9 | - | - | 7 | 3 | - | - | 24 | 12 | |
| 1994 | 7 | 5 | - | - | - | - | - | - | 7 | 5 | |
| Σύνολο | 46 | 35 | - | - | 19 | 10 | - | - | 65 | 45 | |
| Σύνολο καριέρας | 335 | 192 | 300 | 247 | 40 | 20 | 22 | 16 | 697 | 475 | |
Τίτλοι
Ποδοσφαιριστής
Φλαμένγκο
Καμπεονάτο Καριόκα (7) : 1972, 1974, 1978, 1979, 1979 (επιπλέον), 1981, 1986
Πρωτάθλημα Βραζιλίας (3) : 1980, 1982, 1983
Copa União : 1987
Κόπα Λιμπερταδόρες : 1981
Διηπειρωτικό Κύπελλο : 1981
Κασίμα Άντλερς
J.League Suntory Σειρά : 1993
Βραζιλία
Παγκόσμιο Κύπελλο FIFA τρίτη θέση : 1978
Κόπα Αμέρικα τρίτη θέση : 1979
Προπονητής
Φενερμπαχτσέ
Πρωτάθλημα Τουρκίας : 2006–07
Σούπερ Κύπελλο Τουρκίας : 2007
Μπουνιοντκόρ ΠΦΚ
Κύπελλο Ουζμπεκιστάν : 2008
ΤΣΣΚΑ Μόσχα
Ρωσικό Σούπερ Κύπελλο : 2009
Ρωσικό Κύπελλο : 2008–09
Ολυμπιακός
Ελληνικό πρωτάθλημα : 2η θέση 2009–10
Ιαπωνία
Ασιατικό Κύπελλο : 2004
Ατομικές διακρίσεις
Bola de Ouro (2) : 1974, 1982
Bola de Prata (5) : 1974, 1975, 1977, 1982, 1987
Καμπεονάτο Καριόκα πρώτος σκόρερ (5) : 1975 (30 γκολ), 1977 (27 γκολ), 1978 (19 γκολ), 1979 (26 γκολ), 1982 (21 γκολ)
Νότια Αμερική ποδοσφαιριστής της χρονιάς (3) : 1977, 1981, 1982
δεύτερη θέση (2) : 1976, 1980
Βραζιλιάνος κορυφαίος σκόρερ αγωνιστικής περιόδου (5): 1976 (63 γκολ), 1977 (48 γκολ), 1979 (81 γκολ), 1980 (53 γκολ), 1982 (59 γκολ)
FIFA XI : 1979, 1982
Πρωτάθλημα Βραζιλίας πρώτος σκόρερ (2) : 1980 (21 γκολ), 1982 (21 γκολ)
Κόπα Λιμπερταδόρες Καλύτερος παίκτης : 1981
Κόπα Λιμπερταδόρες πρώτος σκόρερ : 1981
Διηπειρωτικό Κύπελλο καλύτερος ποδοσφαιριστής : 1981
Παγκόσμιο Κύπελλο Μπρούτζινη Μπάλα : 1982
Παγκόσμιος ποδοσφαιριστής της χρονιάς : 1983
Ιταλικό πρωτάθλημα Παίκτης της χρονιάς : 1984
FIFA 100
IFFHS : 14ος Καλύτερος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα
IFFHS : 7ος Καλύτερος παίκτης της Νότιας Αμερικής του 20ού αιώνα
IFFHS : 3ος Καλύτερος Βραζιλιάνος παίκτης του 20ού αιώνα
FIFA : 7ος Καλύτερος παίκτης του 20ού αιώνα (περιοδικό FIFA και ψηφοφορία της Grand Jury)
France Football : 9ος καλύτερος παίκτης του 20ού αιώνα
World Soccer περιοδικό : 18ος παίκτης του 20ού αιώνα
Placar : 16ος καλύτερος παίκτης του 20ού αιώνα
IFFHS legends
Golden Foot Legends : 2006
Βραζιλιάνικο Ποδόσφαιρο Hall of Fame : 2010
Τιμές
Τάγμα Αξίας της FIFA (Ordre du mérite de la FIFA) : 1996
Δείτε επίσης
Κατάλογος ποδοσφαιριστών ανδρών με 500 ή περισσότερα γκολ
Κατάλογος ποδοσφαιριστών με τα περισσότερα τέρματα πρωταθλήματος
Παραπομπές
«Los 25 mejores jugadores de la historia del fútbol». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2023.
«The 20 Greatest Soccer Players of All Time». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2020.
«Οι καλύτεροι ποδοσφαιριστές». Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2020.
«IFFHS Century Elections». Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2020.
«The Best x Players of the Century/All-Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2023.
«Zico: 10 things you didn't know about Brazil's former World Cup No10». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«ZICO - BIOGRAFIA "Ο GALINHO DE QUINTINO"». Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2020.
«Football history : Zico». Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2020.
«The Joy of six : free kick specialists». Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2020.
«15 Great World Football Teams and the Stars Who Defined Them». Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2021.
«Lionel Messi four goals short of Diego Maradona's free-kick record». Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2021.
«Brazil - Championship Player of the Year ("Bola de Ouro"),». Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020.
«Le top 10 des meilleurs buteurs de l'histoire du football sur une année civile». Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2023.
«Há 40 anos, o Flamengo era campeão Mundial de Clubes!». Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2022.
«Players with most goals in a year». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«ALL TIME BEST TOP DIVISION GOAL SCORERS - BRAZIL, ALL STATES COMBINED - Part 20». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2023.
«The Best in Brazil's Pantheon?». Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2022.
«Zico : The World Cup story». Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2020.
«30 of the Best Football Teams Ever». Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2020.
«Ο "λευκός Πελέ" Ζίκο κι η μεγαλύτερη κλοπή στη Βραζιλία». Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2020.
«Flamengo 3-0 Liverpool: the day Zico 'ran rings around the English'». Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2020.
«FIFA : We are the champions». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020.
«The Alternative List: Boffins pick their top 10 footballers of all time». Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
«ZICO: THE GINGA MASTER WHO BECAME THE SOUL OF BRAZILIAN FOOTBALL». Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
«Zico: ο Galinho de Quintino». Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
«La storia di Zico all'Udinese». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2020.
«Série – 100 anos de Fla x Flu – Fluminense 0 x 5 Flamengo – 1989 – Despedida de Zico». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«Zico recorda 27 anos de último jogo com a camisa do Flamengo». Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2020.
«Zico, Arthur Antunes Coimbra». Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2020.
«Zico: Brazilian idol and the godfather of Japanese football». Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
«Foreign Superstars who have played in J League». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«NEW - IFFHS RANKING FOR ALL TIME WORLD BEST LEAGUE GOAL SCORERS». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Φεβρουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2023.
«Federação lista 16 maiores artilheiros da história contando apenas gols em torneios nacionais relevantes». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2023.
«Os maiores artilheiros do mundo». Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020.
«RSSSF : Prolific Scorers Data». Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2023.
«Έκαναν τα φάουλ... πέναλτι: Οι καλύτεροι εκτελεστές στον κόσμο -Μεταξύ τους και ένας Έλληνας ποδοσφαιριστής». Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2023.
«Lionel Messi leads the list for most free-kick goals by active footballers». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022.
«Messi é o melhor cobrador de faltas da história do futebol?». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2023.
«Футбольные рекорды, которые очень сложно побить и невозможно. Пеле, Месси, Роналду Пушкаш, Зико». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2023.
«Zico : International matches». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«World Cup stunning moments: Clive Thomas denies Zico and Brazil». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2021.
«The 30 worst refereeing decisions of all time». Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2021.
«Top Tenner: Goals that should have been». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2023.
«Zico : Legends of World Cup». Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2020.
«Η ποδοσφαιρική διάνοια του Ζίκο». Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021.
«No flair please, he's Brazilian». Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2020.
«The History of the World Cup in 20 Charts». Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
«FIFA World Cup: 5 Best Teams To Have Never Won The Trophy». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2022.
«FRANCE FOOTBALL : Zico (Brésil), nouvel épisode de nos 100 joueurs qui ont marqué l'histoire de la Coupe du monde». Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2020.
«BRAZIL 1982: THE MOST GIFTED BUT ULTIMATELY FLAWED MIDFIELD IN HISTORY». Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
«ZICO: THE GINGA MASTER WHO BECAME THE SOUL OF BRAZILIAN FOOTBALL». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«Futebol-arte, the soul of the game: a tribute to Garrincha». Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«FIFA : Santana's stars sparkle in Spain (48) - 100 great World Cup moments». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2022.
«10 Greatest World Cup Matches». Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2021.
«Μουντιάλ 1982: Το 90λεπτο που τελείωσε το ποδόσφαιρο όπως το ξέραμε». Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022.
«Pele and the 20 Greatest Brazilian Footballers of All Time». Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2021.
«World Cup 1986 : France vs Brazil». Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2020.
«10 Best Penalty Takers of all Time». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2021.
«FIFA World Stars Games» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2022.
«FIFA Order of Merit holders» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 2 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2022.
«Zico : manager profile». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«The 25 Greatest Football Players of the 20th Century». Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2020.
«Zico still a man of style». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«UEFA : Fenerbahçe announce Zico departure». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«Ramos appointed CSKA Moscow coach». Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
«Ο Ζίκο προπονητής στον Ολυμπιακό!». Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
«Τέλος ο Ζίκο από τον Ολυμπιακό». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
«Έργα και ημέρες Ζίκο…». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2020.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Πύλη Ποδόσφαιρο
Πύλη:ΒιογραφίεςΠύλη:ΑθλητισμόςΠύλη:Ποδόσφαιρο
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Ζίκο
Επίσημη ιστοσελίδα
Αναλυτικός κατάλογος των διεθνών συμμετοχών του
[απόκρυψη]π • σ • ε FIFA 100
UEFA
Ανρί Β. βαν ντερ Κέρκοφ Ρ. βαν ντερ Κέρκοφ βαν Μπάστεν Βαν Ντερ Ελστ βαν Νίστελροϊ Βιεϊρά Βιέρι Γκούλιτ Εμρέ Εουσέμπιο Ζέελερ Ζέεντορφ Ζιντάν Καν Καντονά Κέλεμανς Κίγκαν Κιν Κλάιφερτ Κλίνσμαν Κοπά Κρόιφ Μ. Λάουντρουπ Μπ. Λάουντρουπ Λίνεκερ Λουίς Ενρίκε Μάγιερ Μάζοπουστ Μαλντίνι Μπάλακ Μπανκς Μπαρέζι Μπάτζιο Μπεκενμπάουερ Μπέκαμ Μπέκραμπ Μπέργκομι Μπεστ Μπόνιεκ Μπονιπέρτι Μπράιτνερ Μπουτραγκένιο Μπουφόν Ματέους Μύλερ Νέντβεντ Νέσκενς Νέστα Ντάβιντς Νταλγκλίς Ντασαέφ Ντελ Πιέρο Ντεσαϊγί Ντεσάν Όουεν Παπέν Πιρές Πλατινί Πούσκας Πφαφ Ραούλ Ρένσενμπρινκ Ράικαρτ Ριβέρα Σμάιχελ Ρόσι Ρούι Κόστα Ρουμενίγκε Ρουστού Σεβτσένκο Σίρερ Σούκερ Στόιτσκοφ Τζοφ Τόττι Τουράμ Τρεζόρ Τρεζεγκέ Τσάρλτον Φακέτι Φίγκο Φονταίν Χάτζι
CONMEBOL
Βαλντεράμα Βερόν Ζαμοράνο Ζανέττι Ζίκο Κάρλος Αλμπέρτο Τόρες Καφού Κέμπες Κουμπίγιας Κρέσπο Μαραντόνα Μπατιστούτα Νίλτον Σάντος Ντι Στέφανο Πασαρέλα Πελέ Ριβάλντο Ριβελίνο Ρομπέρτο Κάρλος Ρομάριο Ρομερίτο Ροναλντίνιο Ρονάλντο Σαβιόλα Τζαλμά Σάντος Σιβόρι Σόκρατες Τζούνιορ Φαλκάο Φιγκερόα Φραντσεσκόλι
CAF
Αντέμπι Πελέ Γουεά Ντιούφ Μιλά Οκότσα
CONCACAF
Έικερς Σάντσες Χαμ
AFC
Νακάτα Χονγκ
Ολυμπιακός Σ. Φ. Π. – Προπονητές ποδοσφαίρου
Ανδριανόπουλος (1925-1927) Κοψίβα (1927-1930) Κόβατς (1930-1932) Έσερ (1932-1933) Κοψίβα (1933-1934) Πίσπαλοου (1934-1935) Πανόπουλος (1935-1936) Κοψίβα (1936-1937) Λαντζ (1937-1938) Έσερ (1938) χωρίς προπονητή (1938-1945) Ασδέρης (1945-1947) Συμεωνίδης (1948-1950) Γ. Χέλμης/Β. Χέλμης (1950-1954) Συμεωνίδης (1954-1955) Νεγρεπόντης (1955) Γ. Χέλμης/Β. Χέλμης (1956) Ντραγκίτσεβιτς (1956-1957) Ζώγας (1957) Κέμενι (1957-1958) Βάλε (1958-1960) Σιμονόφσκι (1960-1962) Χατζησταυρίδης (1962) Γ. Χέλμης (1962-1963) Ντόλγκος (1963-1964) Τσέρνα (1964-1965) Μπούκοβι (1965-1967) Κίνλεϊ (1967-1968) Σπάγιτς (1968-1969) Μπέμπηςυ (1969) Μπόμπεκ (1969-1970) Υφαντήςυ (1970) Ν. Γεωργιάδης (1970-1971) Δαρίβαςυ (1971) Πετρόπουλοςυ (1971) Άσμαν (1972) Πετρόπουλος (1972-1975) Μπάκιγχαμ (1975-1976) Δαρίβας (1976) Σάνον (1976-1977) Βεσελίνοβιτς (1977-1980) Γκόρσκι (1980-1981) Σενέκοβιτς (1981) Παναγούλιας (1981-1983) Γκόρσκι (1983) Χέερ (1983) Μπέμπηςυ (1983) Αλέφαντος (1983-1984) Μπέμπηςυ (1984) Κέσλερ (1984-1985) Μπέμπης (1985) Α. Γεωργιάδης (1985-1986) Παναγούλιας (1986-1987) Γρηγοριάδηςυ (1987) Λίμπρεχτς (1987-1988) Γρηγοριάδηςυ (1988) Γκμοχ (1988-1989) Παπαμάληςυ (1989) Γούναρηςυ (1989) Παπαποστόλου (1989) Κόμορα (1989-1990) Μπλαχίν (1990-1993) Α. Γεωργιάδης (1993) Φίληςυ (1993) Πέτροβιτς (1993) Πολυχρονίου (1993-1994) Αλέφαντος (1994) Γιούτσοςυ (1994) Λίμπρεχτς (1994-1995) Διαμαντόπουλος (1995-1996) Περσίας (1996) Μπάγεβιτς (1996-1999) Μπιγκόν (1999-2000) Μαντζουράκης (2000) Λεμονής (2000-2002) Κόλλιαςυ (2002) Κάτανετς (2002-2003) Προτάσοφ (2003-2004) Γκόγκιτςυ (2004) Αλέφαντος (2004) Μπάγεβιτς (2004-2005) Σόλιντ (2005-2006) Λεμονής (2006-2008) Σεγούραυ (2008) Βαλβέρδε (2008-2009) Κετσπάγια (2009) Μπάντοβιτςυ (2009) Ζίκο (2009-2010) Μπάντοβιτς (2010) Λίνεν (2010) Βαλβέρδε (2010-2012) Ζαρντίμ (2012-2013) Νικοπολίδηςυ (2013) Μίτσελ (2013-2015) Περέιρα (2015) Σίλβα (2015-2016) Βίκτορ (2016) Μπέντο (2016) Βούζαςυ (2017) Λεμονής (2017) Χάσι (2017) Λεμονής (2017) Γκαρθία (2018) Κόντης υ (2018) Μαρτίνς (2018-2022) Κορμπεράν (2022)
Μίτσελ (2022-2023) Ανιγκόυ (2023) Μαρτίνεθ (2023-)
(υ) = υπηρεσιακός προπονητής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
