Ο Έντσον Αράντες ντο Νασιμέντο (πορτογαλικά: Edson Arantes do Nascimento, προφορά: ˈɛtsõ (w)ɐˈɾɐ̃tʃiz du nɐsiˈmẽtu, 23 Οκτωβρίου 1940 – 29 Δεκεμβρίου 2022) γνωστός ως Πελέ (πορτογαλικά: Pelé), ήταν Βραζιλιάνος πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής. Έχει αναγνωριστεί ως ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών από τη FIFA[1] και τη Δ.Ο.Ε.[2] και ευρέως θεωρείται ως ο μεγαλύτερος στην ιστορία του αθλήματος.[3][4][5][6][7][8][9] Γνωστός και ως ο «Βασιλιάς του Ποδοσφαίρου», κατέχει επίσης τον τίτλο «Αθλητής του Αιώνα» από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. Το 2000 σε παγκόσμια δημοσκόπηση της FIFA στο διαδίκτυο για την ανάδειξη του καλύτερου ποδοσφαιριστή του 20ού αιώνα, ήρθε δεύτερος πίσω από το Ντιέγκο Μαραντόνα, ενώ αντίθετα, στην ψηφοφορία της «FIFA Football family» και των αναγνωστών του περιοδικού «FIFA Magazine» ο Πελέ ήρθε πρώτος. Τα ατομικά του επιτεύγματα και οι διακρίσεις του τον κατατάσσουν ως τον πιο διάσημο και δημοφιλή όχι μόνο στην παγκόσμια ποδοσφαιρική ιστορία αλλά και στο σύνολο του κόσμου των Σπορ.[10][11][12]
Το «Μαύρο Μαργαριτάρι» (Pérola Negra)[13][14] έχει ψηφιστεί ως ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα από τη Διεθνή Ομοσπονδία Ιστορίας και Στατιστικής Ποδοσφαίρου (IFFHS) λαμβάνοντας 1.705 πόντους, με δεύτερο το Γιόχαν Κρόιφ με 1.303.[15] To 1999 εξελέγη Ποδοσφαιριστής του Αιώνα μετά από ψηφοφορία των νικητών (1956–1999) της Χρυσής Μπάλας του περιοδικού France Football.[16] Παρά τις πιέσεις που ασκούσαν οι μεγάλοι σύλλογοι της Ευρώπης για να τον αποκτήσουν, ο Πελέ παρέμεινε στη Σάντος σχεδόν 18 χρόνια λόγω της αγάπης για την ομάδα, αλλά και της απαγόρευσης που εφάρμοσε η κυβέρνηση της χώρας, η οποία τον χαρακτήρισε εθνικό θησαυρό.[17][18] Κατά τη διάρκεια της καριέρας του κέρδισε όλους τους ομαδικούς και ατομικούς τίτλους που διεκδίκησε και απέκτησε πρωτοφανή παγκόσμια φήμη ως ο καλύτερος ποδοσφαιριστής που είχε μέχρι τότε παρουσιαστεί ήδη από τα πρώτα χρόνια της τρίτης δεκαετίας της ζωής του. Έκλεισε την καριέρα του στις ΗΠΑ το 1977, όπου αγωνίστηκε για τρεις σεζόν αυξάνοντας κατακόρυφα τη δημοτικότητα του ποδοσφαίρου, οδηγώντας και άλλους σπουδαίους παίκτες να πράξουν το ίδιο εκείνη την περίοδο. Λειτούργησε ως παγκόσμιος πρέσβης για το άθλημα από την αρχή της ποδοσφαιρικής του σταδιοδρομίας και οι δύο σύλλογοι που αγωνίστηκε έκαναν περιοδείες σε πολυάριθμες χώρες για να συμμετάσχουν σε φιλικά παιχνίδια.[19]
Ο Πελέ αγωνιζόταν ως δεύτερος επιθετικός, αλλά λειτούργησε και ως επιθετικός μέσος.[20] Η τεχνική κατάρτιση και η αθλητικότητά του έχουν επαινεθεί παγκόσμια, και κατά τη διάρκεια της καριέρας του είχε χαρακτηριστικά όπως την άριστη ντρίμπλα και πάσα, την εξαιρετική του ικανότητα στο ψηλό παιχνίδι, τη δημιουργικότητά του, αλλά και τη μεγάλη έφεση στο σκοράρισμα, στοιχεία που τον προσδιορίζουν ως τον πληρέστερο όλων.[21][22][23] Συνολικά, σύμφωνα με την RSSSF (αναθεωρημένα στοιχεία 2022), σημείωσε 1.303 τέρματα σε 1.392 αγώνες κατά τη διάρκεια της ενεργού δράσης του κατατασσόμενος στους κορυφαίους σκόρερ όλων των εποχών.[2][24] Η καταξίωσή του στο ανώτατο επίπεδο ήρθε με τη συμμετοχή του στα Παγκόσμια Κύπελλα με την εθνική του ομάδα κατακτώντας τον τίτλο τρεις φορές, ο μόνος ποδοσφαιριστής που έχει πετύχει κάτι τέτοιο. Ανεπανάληπτο είναι το γεγονός ότι η κορυφή του κόσμου ήρθε πρώτα σε διεθνές επίπεδο σε ηλικία πριν τη συμπλήρωση των 18 χρόνων του στη διοργάνωση του 1958 και ακολούθησε η καταξίωση σε συλλογικό επίπεδο.[25][26][27] Το 1962 στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Χιλής, τραυματίστηκε στον αγώνα με την Τσεχοσλοβακία και δεν συνέχισε στη διοργάνωση. Το 1966 στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Αγγλίας είχε ανάλογη τύχη στον αγώνα με την Πορτογαλία. Το 1970 σκόραρε σε τέταρτο συνεχόμενο Κύπελλο και ήταν ο κορυφαίος παίκτης της διοργάνωσης που συγκέντρωσε όλες τις ιστορικά κορυφαίες ποδοσφαιρικές δυνάμεις σε κατάσταση ισχύος.[28] Μετά το τέλος της ποδοσφαιρικής του σταδιοδρομίας παρέμεινε κοντά στο άθλημα ως πρεσβευτής του αλλά και διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΗΕ και η UNICEF.[29][30] Για την προσφορά του στο ποδόσφαιρο και στο χώρο του αθλητισμού γενικότερα τιμήθηκε μεταξύ άλλων με το Τάγμα Αξίας της FIFA,[31] όπως και το Ολυμπιακό Τάγμα.[32] Περισσότερο από τα γκολ, τα τρόπαια και τις διακρίσεις, τα πολλαπλά ρεκόρ κόσμου, ορισμένα από τα οποία παραμένουν ακατάρριπτα μέχρι και σήμερα, την αγάπη και τις ενθουσιώδεις εκδηλώσεις των φιλάθλων προς το πρόσωπό του, ακόμα και δεκαετίες μετά την αποχώρησή του από το ποδόσφαιρο, είναι η κληρονομιά του στο άθλημα αυτή που έχει αφήσει τις πιο μόνιμες εντυπώσεις.[33][34]
Τα πρώτα χρόνια
Ο Έντσον Αράντες ντο Νασιμέντο γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 1940 στην πόλη Τρες Κορασόες (πορτογαλικά Βραζιλίας : Três Corações, στα ελληνικά σημαίνει: Τρεις Καρδιές[13]) της πολιτείας Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας, 300 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Ρίο ντε Τζανέιρο. Πατέρας του ήταν ο Ζοάο Ράμος ντο Νασιμέντο, γνωστός ως Ντοντίνιο, ελπιδοφόρος ποδοσφαιριστής αγωνιζόμενος ως κεντρικός επιθετικός, που ένας σοβαρός τραυματισμός στα 23 του (λίγους μήνες πριν τη γέννηση του μικρού), τον κράτησε μακριά από τη μεγάλη καριέρα. Αναγκάστηκε έτσι να αγωνιστεί σε μικρές ομάδες, ωστόσο υπήρξε ο μέντορας του διάσημου γιου του.[27][35][36][37] Ήταν το πρώτο παιδί από τα τρία της οικογένειας και βαφτίστηκε Έντισον προν τιμή του εφευρέτη Τόμας Έντισον (ηλεκτρισμός πήγε στη γενέθλια πόλη του λίγο καιρό πριν από τη γέννηση του Πελέ) και στη συνέχεια αφαιρέθηκε το «ι» από το όνομα. Στη Βραζιλία αρέσκονται να χρησιμοποιούν ψευδώνυμα και το πρώτο που ήρθε ήταν το «Ντίκο» (Dico). Ο θείος του Χόρχε το σκέφτηκε και η μητέρα του το χρησιμοποιούσε για χρόνια.[36][38][39]
Το παρωνύμιο Πελέ του το κόλλησε ένας συμμαθητής του στο σχολείο και μάλιστα ήταν η αφορμή για να τιμωρηθεί ο μικρός Έντσον με τρεις ημέρες αποβολή, καθώς τσακώθηκε με τον μικρό που του έβγαλε το παρατσούκλι.[40][41] Υπάρχουν δύο εκδοχές για το τι πραγματικά σημαίνει και είναι χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος επιμένει πως δεν γνωρίζει πως προέκυψε. Η πρώτη εκδοχή είναι πως μία ημέρα που έπαιζε ποδόσφαιρο, στα χωράφια του Τρες Κορασόες με τους φίλους του, με μία αυτοσχέδια μπάλα φτιαγμένη με πανιά και χαρτιά, κάποια στιγμή βρήκε πεταμένη κοντά σε σταθμό του τρένου μία παλιά, ξεφούσκωτη, χαλασμένη, αλλά δερμάτινη μπάλα. Έκτοτε προέκυψε και το pele που σήμαινε δέρμα σε πολλές λατινογενείς γλώσσες. Η άλλη εκδοχή είναι πως το όνομα αυτό του το κόλλησαν όταν ο ίδιος αποκαλούσε λανθασμένα τον αγαπημένο παίκτη του «Μπιλέ» ως «Πιλέ», τερματοφύλακα της Βάσκο ντα Γκάμα.[36][42][43] Ο ίδιος έχει δηλώσει πως το όνομα Πελέ δεν ήταν της αρεσκείας του και δεν υποδηλώνει κάτι στην πορτογαλική γλώσσα.[27][44] Ωστόσο πολύ αργότερα ένας θεολόγος του είπε ότι η λέξη αυτή υπάρχει στη Βίβλο και στα εβραϊκά σημαίνει θαύμα, γεγονός που άλλαξε την άποψή του για το όνομα.[38][45]
Τα παιδικά χρόνια ήταν φτωχικά με το μικρό Έντσον να παίζει μπάλα γεμίζοντας τις κάλτσες του με χαρτιά μη δυνάμενη η οικογένεια να του αγοράσει παπούτσια (αργότερα, τα παιχνίδια χωρίς παπούτσια έγιναν γνωστά ως pelada, που πιστεύεται ότι πήραν το όνομά τους από τον Πελέ[46]). Η οικογένεια μετακόμισε σε μεγαλύτερη πόλη, στο Μπαουρού στην πολιτεία του Σάο Πάολο στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1945, όπου ο πατέρας του συνέχισε να παίζει ποδόσφαιρο στην τοπική ομάδα της δεύτερης κατηγορίας Lusitana FC μετέπειτα Bauru Atletico Clube.[47][48] Στα έκτα του γενέθλια ένας από τους παίκτες της ομάδας του πατέρα του του δώρισε μια δερμάτινη μπάλα και αυτή ήταν η πρώτη φορά που κλωτσούσε μια πραγματική μπάλα.[49] Ο πατέρας του ήθελε ο γιος να ακολουθήσει τα χνάρια του και να διδαχτεί τα μυστικά της στρογγυλής θεάς (σε αντίθεση με τη μητέρα του Δόνα Σελέστε), γράφοντας παράλληλα τον γιο του σε τοπικές ομάδες νέων από την ηλικία των 11 ετών (Sete de Setembro, Canto do Rio, Sao Paulinho, Ameriquinha) και όταν είδε τα προσόντα του τον παρότρυνε λέγοντάς του ότι «εσύ γεννήθηκες για να παίξεις ποδόσφαιρο».[50][51][52] Ο πατέρας ήταν και ο άνθρωπος που ο μικρός Έντσον ήθελε να μοιάσει.[53] Για να βοηθηθεί οικονομικά και να μπορέσει να αγοράσει δική του μπάλα, δούλευε σε καταστήματα τσαγιού ως υπάλληλος και γυάλιζε παπούτσια έξω από τους κινηματογράφους ήδη από την ηλικία των επτά ετών, αν και ο ίδιος δεν είχε ακόμα δικά του.[54][55][56] Σχολείο κατάφερε να πάει μόνο μέχρι την τέταρτη τάξη της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.[57][58]
Στην αρχή της εφηβείας του γνωρίζει τον πρώην διεθνή βραζιλιάνο ποδοσφαιριστή της δεκαετίας του 1930 Βαλντεμάρ ντε Μπρίτο, που ανέλαβε να δημιουργήσει την ομάδα νέων της Μπαουρού (Baquinho), κάτι που υλοποιήθηκε με τον πρώτο αγώνα το Σεπτέμβριο του 1953. Στην ομάδα νέων έπαιξε για περίπου δύο χρόνια εντυπωσιάζοντας από το δεύτερο αγώνα και κερδίζοντας δύο τίτλους στις διοργανώσεις νέων της πόλης (1954, 1955), ενώ την επόμενη χρονιά η ομάδα διαλύθηκε.[59][60] Στο Μπαουρού τον ονόμασαν el sapeca (το θαύμα).[61][62] Οι ποδοσφαιρικές επιδόσεις του μικρού αρχίζουν προοδευτικά να ξεχωρίζουν στην τοπική αθλητική κοινότητα και ο Μπρίτο πεπεισμένος ότι ο μαθητής του «θα γίνει κάποτε ο μεγαλύτερος ποδοσφαιριστής του κόσμου» πείθει εντέλει την οικογένεια Νασιμέντο να επιτρέψει στο 15χρονο ποδοσφαιρικό φαινόμενο να εγκαταλείψει την πατρική εστία.[36][55][63] Παράλληλα στα μέσα της εφηβείας του έπαιξε για μια ομάδα εσωτερικού ποδοσφαίρου που ονομαζόταν Ράντιουμ και είχε δημιουργηθεί από νέους της ομάδας της Μπαουρού. Το ποδόσφαιρο σάλας (futsal-φούτσαλ) μόλις είχε αρχίσει να γίνεται δημοφιλές στη χώρα[64][65] και σύμφωνα με τον ίδιο, το ποδόσφαιρο σάλας παρουσίαζε δύσκολες προκλήσεις, ήταν πολύ πιο γρήγορο από το ποδόσφαιρο στο γρασίδι και οι παίκτες αναγκάζονται να σκέφτονται γρηγορότερα, αφού όλοι είναι σε κοντινές αποστάσεις στο γήπεδο. Ο Πελέ αναγνώρισε ότι το ποδόσφαιρο εσωτερικού χώρου τον βοήθησε να σκεφτεί καλύτερα και πιο γρήγορα. Επιπλέον, του επέτρεψε να παίξει με ενήλικες όταν ήταν περίπου 14 ετών. Σε ένα από τα τουρνουά στα οποία συμμετείχε, αρχικά θεωρήθηκε πολύ νέος για να παίξει, αλλά τελικά έγινε ο κορυφαίος σκόρερ του διαγωνισμού, παραδεχόμενος αργότερα ότι αυτό του έδωσε μεγάλη αυτοπεποίθηση.[66] Ο Πελέ και η ομάδα του κέρδισαν το πρώτο πρωτάθλημα το 1955.[67]
Σάντος Φ.Κ.
Η πορεία και η κατάκτηση της κορυφής
Έτσι έφτασε στη Σάντος στις 8 Αυγούστου 1956, μία πόλη-λιμάνι 200.000 κατοίκων στην πολιτεία του Σάο Πάολο και αγωνίστηκε στην ομάδα νέων της πόλης (Σάντος Φουτεμπόλ Κλούμπε), σημειώνοντας πολλά γκολ, ενώ συμμετείχε και σε φιλικούς αγώνες της ανδρικής ομάδας.[40][47][68][69] Έμενε στο οικοτροφείο του σωματείου και προτού κλείσει τα 16 του, στις 7 Σεπτεμβρίου 1956 έκανε το ντεμπούτο του με την ομάδα ανδρών της Σάντος σε φιλικό αγώνα με την Κορίνθιανς Σάντο Αντρέ (Corinthians Santo André, 7–1) μπαίνοντας σαν αλλαγή και σκοράροντας μία φορά στο 81ο λεπτό το έκτο γκολ της ομάδας.[60][70][71][72] Στη Σάντος τον αποκαλούσαν αρχικά Gasolina (βενζίνη), ένα ψευδώνυμο που του έδωσαν για την ταχύτητά του.[39][73][74] Ο τραυματισμός του Βάλτερ Βασκονσέλος (Válter Vasconcelos) το Δεκέμβριο του 1956, βασικού στελέχους της ομάδας που φορούσε το νούμερο 10, του έδωσε την ευκαιρία να αγωνιστεί στη βασική ενδεκάδα από τις αρχές της επόμενης χρονιάς φορώντας το νούμερό του.[75][76] Στις 26 Απριλίου 1957 σημείωσε το πρώτο του τέρμα σε επίσημο αγώνα, στη συνάντηση Σάντος - Σάο Πάολο 3–1 για το τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο.[77] Στις 9 Ιουνίου 1957 σκόραρε το πρώτο του χατ τρικ σε φιλικό αγώνα με τη Φαμπρίλ Εσπόρτε Κλούμπε (Fabril Esporte Clube - τέσσερα τέρματα), ο νεότερος παίκτης στον κόσμο που πέτυχε χατ τρικ σε επίσημο αγώνα, ρεκόρ που κράτησε για τέσσερις δεκαετίες.[78][79][80] Το πρώτο γκολ στο Πρωτάθλημα Παουλίστα ήρθε την τρίτη αγωνιστική (14 Ιουνίου) απέναντι στην Πιρασικάμπα (XV de Piracicaba) στην εντός έδρας νίκη με 5–3.[81] Υπέγραψε το πρώτο του επαγγελματικό συμβόλαιο στις 25 Ιουνίου 1957, ενώ μέχρι τότε αμοιβόταν με άτυπο συμφωνητικό.[82][83] Έτσι καθιερώθηκε στη βασική ενδεκάδα και ήταν πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος Παουλίστα ήδη από την πρώτη χρονιά με 36 γκολ, ενώ είχε και 14 τελικές πάσες (ασίστ). Ο τίτλος του πρώτου σκόρερ κατακτήθηκε και την επόμενη χρονιά (1958) με 58 τέρματα (πέντε από τα οποία στον αγώνα απέναντι στην Ιπιράνγκα Φουτεμπόλ Κλούμπε (Ypiranga Futebol Clube) την 1η Οκτωβρίου, πέντε «καρέ» και τρία χατ τρικ[84]) σε 38 αγώνες, επίδοση που παραμένει ακατάρριπτο ρεκόρ μέχρι σήμερα[85][86][87] και διεθνής με την εθνική Βραζιλίας σε ηλικία μόλις 16 ετών, 10 μόνο μήνες από το ντεμπούτο του σε συλλογικό επίπεδο. Στις 26 Φεβρουαρίου 1958, σε αγώνα με την Αμέρικα Ρίο ντε Τζανέιρο για τον πρώτο γύρο του τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο, ο Πελέ σημείωσε τέσσερα γκολ στο τελικό 5–3 και ο δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας Νέλσον Ροντρίγκες (1912–1980) εντυπωσιασμένος από την απόδοση του έφηβου ακόμα ποδοσφαιριστή τον χαρακτήρισε «βασιλιά» (Ο Rei[88]), τίτλος που αργότερα δόθηκε και από τους Ευρωπαίους.[89][90][91]
Ένας ακόμα τίτλος πρώτου σκόρερ συμπλήρωσε την επόμενη χρονιά, έχοντας ήδη και τον πρώτο τίτλο του πρωταθλήματος Παουλίστα το 1958, το δε 1959 σημείωσε συνολικά σε 103 επίσημους και φιλικούς αγώνες 127 τέρματα, σε χρόνια που δεν υπήρχε επαρκής ιατρική υποστήριξη και η διαδοχή των αγώνων δεν επέτρεπε χρόνο αποθεραπείας από μικροτραυματισμούς. Αγωνίστηκε με πέντε διαφορετικές ομάδες και η επίδοση αναγνωρίζεται ως ρεκόρ για ένα ημερολογιακό έτος (υπηρετούσε στρατιωτική θητεία ενός έτους εκείνη τη χρονιά πετυχαίνοντας 14 γκολ με την επίλεκτη ομάδα των Ενόπλων Δυνάμεων),[92][93][94][95] ενώ η Σάντος 342, επιδόσεις που είναι ακατάρριπτα ρεκόρ. Στο πρωτάθλημα Παουλίστα του 1959 ο Πελέ σκόραρε 45 τέρματα (πρώτος σκόρερ για τρίτη συνεχή χρονιά) και η ομάδα 155 σε 41 συναντήσεις, ένα ακόμα ακατάρριπτο ρεκόρ για το σύλλογο, χωρίς μάλιστα να κατακτήσει και τον τίτλο του πρωταθλήματος δίνοντας έμφαση περισσότερο στην επιθετική της απόδοση.[62][96][97][98] Το μόνιμο ντουέτο πυρός για μία δεκαετία ήταν οι Πέπε και Κουτίνιο, με τον πρώτο να αγωνίζεται πλάγια αριστερά, ενώ ο δεύτερος ήταν ο κεντρικός επιθετικός. Ο Πελέ αγωνιζόταν σε πιο ελεύθερο ρόλο περιφερειακού επιθετικού, στα πορτογαλικά της Βραζιλίας ponta de lança, επιθετικός που όμως γυρίζει και πίσω για δημιουργήσει μία νέα προσπάθεια της ομάδας.[99][100] Το τρίο θεωρείται από τα καλύτερα στην ιστορία του αθλήματος και κέρδισε μαζί 19 επίσημους συλλογικούς τίτλους.[101][102][103] Το 1959 ο Πελέ αγωνίστηκε με την πολιτειακή ομάδα του Σάο Πάολο στο Διαπολιτειακό Πρωτάθλημα της Βραζιλίας (Campeonato Brasileiro de Seleções Estaduais), διοργάνωση θεωρούταν η σημαντικότερη της Βραζιλίας μέχρι τότε κατακτώντας τον τίτλο και σημειώνοντας έξι τέρματα.[104][105][106]
Από φιλικό αγώνα στην Αργεντινή με τη Νιουέλς το 1961 (ο Πελέ είναι τρίτος από δεξιά).
Η Σάντος δεν ήταν ένας από τους μεγαλύτερους συλλόγους της Βραζιλίας όταν ο νεαρός Πελέ πήγε στην ομάδα. Το γήπεδό της Βίλα Μπελμίρο είχε χωρητικότητα μόνο 25.000 θεατές[107] και είχε κατακτήσει μέχρι τότε δύο τίτλους πρωταθλήματος Παουλίστα, το 1955 και ένα στο μακρινό 1935.[108][109][110] Το πρωτάθλημα Παουλίστα κυριαρχόταν από την Κορίνθιανς με 15 τίτλους και τη Σάο Πάολο με 11. Η κατάκτηση του δεύτερου συνεχόμενου τίτλου το 1956 έδειξε ότι ήταν η ανερχόμενη δύναμη του ποδοσφαίρου της χώρας. Ο σύλλογος δεν ήταν οικονομικά εύρωστος, είχε ένα νεανικό και ταλαντούχο σύνολο και η παρουσία του εκκολάπτοντα αστέρα οδήγησε την ομάδα αρχικά στην κορυφή της χώρας με την κατάκτηση του Πρωταθλήματος Παουλίστα το 1958 και του τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο για πρώτη φορά στην ιστορία της το 1959, τίτλο που κατέκτησε άλλες τρεις φορές.[18][111][112] Το 1960, η Σάντος κατακτά το Καμπεονάτο Παουλίστα και πάλι αρχίζοντας μια πενταετή κυριαρχία στο θεσμό, ενώ ο Πελέ ήταν πρώτος σκόρερ για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά με 30 τέρματα σε 33 αγώνες. Όταν ο Πελέ έκλεισε τα 20 χρόνια του είχε σημειώσει συνολικά 355 τέρματα, αριθμός ασύγκριτος με οποιονδήποτε άλλο ποδοσφαιριστή πριν ή μετά από αυτόν.[113]
Τα επιτεύγματα αυτά και μετά τα Παγκόσμια Κύπελλα του 1958 και του 1962, οδήγησαν αρκετές ομάδες του Ευρώπης να προσφέρουν μεγάλα ποσά για να αγοράσουν το εξαιρετικά ταλαντούχο παίκτη με σημαντικότερους διεκδικητές τη Ρεάλ Μαδρίτης, τη Γιουβέντους και τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ.[114][115][116] Το πρώτο συμβόλαιό του έληξε εννέα ημέρες μετά τον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1958[117] και πρώτη η Ίντερ κατάφερε να αποσπάσει την υπογραφή συμβολαίου, αλλά ο Άντζελο Μοράτι (πρόεδρος της Ίντερ 1955–68) αναγκάστηκε να τον απογοητεύσει μετά από επίθεση που υπέστη ο πρόεδρος της Σάντος από εξαγριωμένους οπαδούς, οι οποίοι μάλιστα πυρπόλησαν τα γραφεία του σωματείου.[118][119] Ωστόσο, το 1961, η κυβέρνηση του προέδρου Ζάνιου Κουάντρους (έχοντας λάβει μέτρα χαμηλής δημοτικότητας) εκμεταλλεύτηκε τη δημοσιότητα του Πελέ και τον κήρυξε «εθνικό θησαυρό» για να αποφύγει οποιαδήποτε πιθανή μεταγραφή.[120][121][122] Επιπλέον το βραζιλιάνικο πρωτάθλημα ήταν υψηλού επιπέδου τη δεκαετία του 1960 (ίσως και υψηλότερου από τα ευρωπαϊκά) με τους εγχώριους κορυφαίους ποδοσφαιριστές που αναδείχθηκαν πρωταθλητές κόσμου να αγωνίζονται στη χώρα και σημαντικοί ξένοι όπως οι Ελίας Φιγκερόα, Λουίς Αρτίμε, Λαδισλάο Μαζουρκιέβιτς να μεταγράφονται σε βραζιλιάνικους συλλόγους.[123][124][125][126]
Το 1961 ήταν ίσως η καλύτερη χρονιά στην καριέρα του κερδίζοντας το Πρωτάθλημα Παουλίστα για μία ακόμη φορά, ενώ ο ίδιος ήταν πρώτος σκόρερ με 46 τέρματα (κατά άλλες πηγές 47) σε μόνο 26 αγώνες που συμμετείχε.[96][97] Η ομάδα σημείωσε 113 τέρματα σε 30 αγώνες πρωταθλήματος (25 νίκες) και σε συνολικά 104 επίσημους και φιλικούς αγώνες 338 τέρματα, 110 από τα οποία του Πελέ.[96][127][128] Σε μία από τις πιο ιστορικές νίκες του συλλόγου απέναντι στη Φλαμένγκο για το Τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο (11 Μαρτίου, 1–7), ο Πελέ ήταν και πάλι πρωταγωνιστής με χατ τρικ. [129] Εκείνη τη χρονιά κυκλοφόρησε και η πρώτη βιογραφία του στη Βραζιλία.[130] Πελέ και Σάντος ήταν οι πρωταγωνιστές στο Taça Brasil (Τάσα Μπραζίλ, στην κυριολεξία: Κύπελλο Βραζιλίας) που είχε τη θέση του εθνικού πρωταθλήματος της Βραζιλίας από το 1961. Δημιουργήθηκε μετά την εκκίνηση του Κόπα Λιμπερταδόρες, της πρώτης διοργάνωσης που πραγματοποιήθηκε το 1960. Η Βραζιλία δεν είχε μέχρι τότε ισχύον εθνικό πρωτάθλημα συλλόγων και το άθλημα περιοριζόταν σε πολιτειακά πρωταθλήματα και στα Τουρνουά Ρίο - Σάο Πάολο. Ωστόσο, η Βραζιλία έπρεπε να έχει δύο εκπροσώπους για το νέο Κύπελλο της Νότιας Αμερικής, οπότε η Συνομοσπονδία της χώρας ίδρυσε το Taça Brasil, διοργάνωση που είδε τους πολιτειακούς πρωταθλητές τους προηγούμενου έτους να συγκρούονται. Για την πρώτη διοργάνωση, 16 πρωταθλητές ανταγωνίστηκαν σε διπλούς αγώνες μέχρι τους τελικούς ανά περιοχή. Στη συνέχεια, οι τέσσερις πρωταθλητές ανταγωνίστηκαν για δύο θέσεις στους ημιτελικούς, όπου προκρίνονταν μόνο οι πρωταθλητές από το Ρίο ντε Τζανέιρο και το Σάο Πάολο. Το 1960 η Σάντος αντιμετωπίζει την Μπαΐα στον τελικό. Έχοντας κερδίσει εκτός έδρας με γκολ του Πελέ, επιστρέφει στην έδρα της και χωρίς τον τραυματία αστέρα της χάνει και μαζί και το τίτλο. Στη διοργάνωση του 1961, ο Πελέ σημείωσε χατ τρικ και η Σάντος πήρε τη ρεβάνς από τη Μπαΐα στον τελικό, μπροστά σε 18.662 θεατές στο Πακαέμπου, μικρό πλήθος σε σύγκριση με εκείνο του πρωταθλήματος Παουλίστα. Ο Πελέ τελείωσε ως κορυφαίος σκόρερ της διοργάνωσης με 9 τέρματα σε πέντε παιχνίδια, ενώ εκείνη τη χρονιά σημείωσε τη δεύτερη καλύτερη επίδοση της καριέρας του με συνολικά 112 τέρματα σε 75 επίσημους και φιλικούς αγώνες.[131][132][133][134] Η Σάντος στη συνέχεια επιβλήθηκε στη σκηνή της Βραζιλίας, όπου περισσότεροι από 100.000 θεατές συγκεντρώθηκαν στο Στάδιο Μαρακανά για τον τελικό της χρονιάς του 1962 μεταξύ Σάντος και Μποταφόγκο. Στον αγώνα που διεξήχθη στις 2 Απριλίου, ο Πελέ σκόραρε δύο φορές στο 5–0 με αντίπαλο την ομάδα του Γκαρίντσα. Στη συνάντηση ήταν εντυπωσιακή η ομάδα του κορυφαίου Βραζιλιάνου, σε μία συνάντηση που χαρακτηρίστηκε ο «αγώνας του αιώνα» στη Βραζιλία, καθώς οι δύο τους θεωρούνταν οι ισχυρότερες που είχαν παρουσιαστεί στην ιστορία του αθλήματος της χώρας. Στον πρώτο αγώνα η Μποταφόγκο είχε νικήσει με 3–1.[135][136][137]
Το 1963 στο αεροδρόμιο του Άμστερνταμ
Η Σάντος ήταν σαρωτική στον διαγωνισμό και κερδίζει τον τίτλο πέντε φορές διαδοχικά μεταξύ 1961 και 1965, επίδοση ρεκόρ που δεν έχει καταρριφθεί ακόμα.[110] Το 1962 ο Πελέ δεν τερμάτισε πρώτος σκόρερ για ένα γκολ λιγότερο. Σημείωσε δύο τέρματα και στα δύο παιχνίδια με τη Μπαΐα την επόμενη χρονιά (1963, 6–0 εντός έδρας και 0–2 εκτός) και το σωματείο κέρδισε και πάλι τον τίτλο. Ο Πελέ τερμάτισε πρώτος σκόρερ για δεύτερη φορά στη διοργάνωση με 12 γκολ.[111][138][139] Μεταξύ 1961 και 1963 η Σάντος σκόραρε σε 73 συνεχόμενα επίσημα παιχνίδια σε όλες τις διοργανώσεις σημειώνοντας 245 τέρματα, από τα οποία 85 ο Πελέ, έχοντας 51 νίκες, 14 ισοπαλίες και 9 ήττες. Η επίδοση είναι η τρίτη καλύτερη όλων των εποχών στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο.[140][141] Στις 19 Ιανουαρίου 1964 ο Πελέ αντικατέστησε τον τερματοφύλακα ο οποίος είχε αποβληθεί, στον ημιτελικό με την Γκρέμιο. Για περίπου πέντε λεπτά, αφού είχε σημειώσει τρία γκολ και το αποτέλεσμα ήταν 4–3 υπέρ της Σάντος, έπαιξε με τη νούμερο ένα φανέλα και έκανε δύο σωτήριες επεμβάσεις διατηρώντας το μέχρι τότε αποτέλεσμα. Η πρώτη φορά που κλήθηκε να φορέσει τη φανέλα με το νούμερο ένα ήταν σε ένα χαμηλής σημασίας αγώνα πρωταθλήματος της πολιτείας του Σάο Πάολο με αντίπαλο τη Μίνοους Κομέρσιαλ (Minnows Comercial). Έχοντας ήδη σκοράρει, έπαιξε στο τέρμα για 20 λεπτά στο δεύτερο ημίχρονο και δε δέχθηκε γκολ.[142][143] Χρειάστηκε τέσσερις συνολικά φορές να αγωνιστεί σαν τερματοφύλακας καθώς οι αλλαγές σε επίσημους αγώνες δεν επιτρέπονταν τότε.[99][144] Σημείωσε χατ τρικ με αντίπαλο την Φλαμένγκο στον τελικό. Συνολικά σημείωσε 33 γκολ σε 30 αγώνες στη διοργάνωση του Taça Brazil.[131][138]
Το 1962 η ομάδα κέρδισε την πρώτη θέση στον όμιλο της στο Κόπα Λιμπερταδόρες και στον ημιτελικό απέκλεισε την Ουνιβερσιδάδ Κατόλικα της Χιλής. Στον τελικό αντιμετώπισε την κάτοχο του τίτλου Πενιαρόλ.[145][146] Ο Πελέ σκόραρε δύο φορές (30 Αυγούστου, αποτέλεσμα 3–0) σε τρίτο αγώνα που ήταν επαναληπτικός και έγινε στο Μπουένος Άιρες (λόγω επεισοδίων και διακοπής της δεύτερης συνάντησης στη Βραζιλία, σε αυτούς τους δύο αγώνες δεν είχε συμμετάσχει) και η Σάντος έγινε ο πρώτος βραζιλιάνικος σύλλογος που κατέκτησε το τρόπαιο.[52][147][148] Την ίδια χρονιά, ο Πελέ σημείωσε 37 γκολ και ήταν πρώτος σκόρερ και τροπαιούχος με την ομάδα στο Καμπεονάτο Παουλίστα και το Taça Brazil και η Σάντος έγινε η πρώτη ομάδα στην ιστορία που κατέκτησε τρεμπλ.[149] Το 1963 η Σάντος κέρδισε πάλι το Κόπα Λιμπερταδόρες απέναντι στη Μποταφόγκο στον ημιτελικό (1–1 και 4–0 με χατ τρικ του Πελέ στο Μαρακανά[150]) και τη Μπόκα Τζούνιορς στον τελικό με δύο νίκες, τη δεύτερη στο Μπουένος Άιρες στις 11 Σεπτεμβρίου με 2–1 με νικητήριο τέρμα του Πελέ. Η Σάντος έγινε (και παραμένει) η μόνη βραζιλιάνικη ομάδα που κέρδισε τον τίτλο μέσα στην Αργεντινή.[151][152][153] Τις δύο επόμενες χρονιές, ο Βραζιλιάνικος σύλλογος έφτασε μέχρι τους ημιτελικούς του Κόπα Λιμπερταδόρες, ενώ το 1966, το 1967 και το 1969 είχε προκριθεί αλλά αρνήθηκε να συμμετάσχει προτιμώντας τις περιοδείες φιλικών αγώνων ανά τον κόσμο που ήταν οικονομικά πιο προσοδοφόρες. Ο Πελέ ήταν πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης του 1965 με 8 τέρματα και έκλεισε την πορεία του ως πρώτος σκόρερ στην ιστορία του θεσμού με 17 τέρματα σε 15 συναντήσεις (σύμφωνα με τη FIFA).[154][155][156][157] Το 1964 και το 1965 ο Πελέ είναι και πάλι πρώτος σκόρερ στο πρωτάθλημα Παουλίστα με τον σύλλογο να κατακτά τους τίτλους. Στις 21 Νοεμβρίου 1964, στον αγώνα Σάντος - Μποταφόγκο ντε Ριμπεϊράο Πρέτο (Botafogo de Ribeirão Preto, αποτέλεσμα 11–0), ο Πελέ σκόραρε οκτώ φορές (ένα γκολ με πέναλτι), σημειώνοντας νέο ρεκόρ σε παιχνίδι του πρωταθλήματος Παουλίστα,[158][159][160] το οποίο προηγουμένως ανήκε στον Αρτούρ Φριντενράιχ με επτά γκολ και είχε σημειωθεί το 1928. Ο αγώνας ήταν για την 25η αγωνιστική του πρωταθλήματος Παουλίστα και διεξήχθη στη Βίλα Μπελμίρο μπροστά σε 9.437 θεατές. Δεν υπάρχει καταγραφή των γεγονότων σε φιλμ παρά μόνο εικόνες, όπως συχνά συμβαίνει με επιτεύγματα του Βραζιλιάνου. Το αξιοπερίεργο είναι ότι ο αντίπαλος τερματοφύλακας θεωρήθηκε ο καλύτερος παίκτης της ομάδας του και βραβεύτηκε.[161][162][163] Τέσσερα γκολ σημείωσε ο κορυφαίος Βραζιλιάνος σε ένα από τα συγκλονιστικότερα παιχνίδια στην ιστορία του σωματείου το Δεκέμβριο του 1964 με αντίπαλο την Κορίνθιανς στο Πακαέμπου, που έληξε με θρίαμβο της Σάντος με 7–4.[164] Το 1965 ήταν και η δεύτερη πιο παραγωγική ημερολογιακή χρονιά του σε επίσημους αγώνες έχοντας πετύχει 73 τέρματα, από τα 49 στο πολιτειακό πρωτάθλημα Παουλίστα σε 28 αγώνες, η δεύτερη καλύτερη επίδοσή του στη διοργάνωση.[165][166][167]
Νικώντας δύο ισχυρότατες ευρωπαϊκές ομάδες τη Μπενφίκα (1962) και τη Μίλαν (1963) στους τελικούς του Διηπειρωτικού Κυπέλλου συμπεριλαμβανομένης μιας νίκης με σκορ 5–2 εκτός έδρας απέναντι στη Μπενφίκα με χατ τρικ του κορυφαίου βραζιλιάνου,[168][169][170] αντιμετώπισε και επιχειρήματα σχετικά με τα πλεονεκτήματα του ποδοσφαίρου της Νότιας Αμερικής.[171][172] Το 1961 Σάντος και Μπενφίκα είχαν συναντηθεί στα πλαίσια του τουρνουά του Παρισιού και σε ένα εντυπωσιακό παιχνίδι οι Βραζιλιάνοι νίκησαν με 6–3 με δύο γκολ του Πελέ.[173] Η συνάντηση δε της Λισσαβόνας (11 Νοεμβρίου 1962) ήταν και η πρώτη εμφάνιση σε επίσημο αγώνα του Πελέ σε επίπεδο συλλόγων στην Ευρώπη, οι πρωταθλητές Πορτογαλίας φάνταζαν πανίσχυροι στην έδρα τους ελπίζοντας να ανατρέψουν το πενιχρό προβάδισμα με 3–2 που είχαν οι Βραζιλιάνοι με δύο γκολ του Πελέ στον πρώτο αγώνα αλλά βρέθηκαν να χάνουν με 5–0 μετά από 77 λεπτά αναμέτρησης. Το 0–2 έπειτα από εντυπωσιακή ατομική προσπάθεια που τη χαρακτήριζε η μεγάλη ταχύτητα και το άψογο τελείωμα θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα γκολ της σταδιοδρομίας του.[174][175][176] Ο Πελέ δήλωσε ότι ήταν το καλύτερο παιχνίδι της καριέρας του. Ο τερματοφύλακας της Μπενφίκα, Κόστα Περέιρα, είπε μετά το παιχνίδι: «Έφτασα ελπίζοντας να σταματήσω έναν σπουδαίο άνθρωπο, αλλά έφυγα πεπεισμένος ότι είχα νικηθεί από κάποιον που δεν γεννήθηκε στον ίδιο πλανήτη με τους υπόλοιπους από εμάς».[63][177][178] Η νίκη αυτή ήρθε στον εορτασμό των 50 χρόνων της ομάδας, η οποία κέρδισε παγκόσμιο θαυμασμό θεωρούμενη ως όχι μόνο η καλύτερη του κόσμου αλλά και στις καλύτερες όλων των εποχών, βασιζόμενη στην αρχή «αν οι αντίπαλοι βάλουν ένα γκολ, εμείς θα βάλουμε τρία».[107][179][180] Με αυτό το τρόπαιο η Σάντος έγινε ο πρώτος σύλλογος στην ποδοσφαιρική ιστορία που κατέκτησε τέσσερις επίσημους τίτλους σε μία χρονιά.[51][181] Η γαλλική εφημερίδα L'Équipe τη σύγκρινε με τη Ρεάλ Μαδρίτης των προηγούμενων ετών και τη Χόνβεντ Βουδαπέστης των αρχών της δεκαετίας του 1950, ο δε Βιττόριο Πότσο, προπονητής της δύο φορές πρωταθλήτριας κόσμου Ιταλίας δήλωσε ότι «αυτή η ομάδα είναι αήττητη και μόνο σε φιλικό αγώνα θα μπορούσε να χάσει, ενώ με τον Πελέ σε τέτοια φόρμα, η ομάδα δεν έχει καμία σχέση».[182] Το 1963 ο Πελέ σημείωσε τα δύο γκολ στο Μιλάνο (16 Οκτωβρίου, ήττα με 4–2) αλλά τραυματίστηκε και δεν έπαιξε στον επαναληπτικό που κρίθηκε στην παράταση υπέρ των λατιναμερικάνων. Έχοντας πετύχει 7 τέρματα παραμένει πρώτος σκόρερ στην ιστορία του Διηπειρωτικού Κυπέλλου.[183] Στα δύο αυτά χρόνια ο Πελέ κατέκτησε 9 από τους 10 συλλογικούς τίτλους που η ομάδα συμμετείχε χάνοντας μόνο το Πρωτάθλημα Παουλίστα του 1963. Σημείωσε 172 τέρματα σε 124 αγώνες μεταξύ του Ιανουαρίου του 1961 και του Δεκεμβρίου του 1962, ενώ μεταξύ Αυγούστου και Νοεμβρίου του 1962 σκόραρε σε 20 διαδοχικά παιχνίδια συμπεριλαμβανομένων φιλικών.[184][185]
Το 1973 από αγώνα της Σάντος στην Αργεντινή με την Ουρακάν
Η κατάκτηση της πρωτιάς του κόσμου σε συλλογικό επίπεδο ήρθε με τον Πελέ στην καλύτερη φόρμα της καριέρας του, κάτι που δεν έχει γίνει ευρέως ιστορικά γνωστό.[186][187] Η χρυσή εποχή του Πελέ και της Σάντος προηγήθηκε της εποχής των διεθνών μέσων μαζικής ενημέρωσης και η πρόσβαση του υπολοίπου κόσμου ήταν εξαιρετικά περιορισμένη.[188][189] Ο Πελέ βρίσκεται στην κορυφή της ιστορίας του παγκοσμίου ποδοσφαίρου, ωστόσο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την πρόοδο της ομάδας, σε βαθμό που αυτή να αποκαλείται «Η Σάντος του Πελέ»[109][141] (ισπανικά: El Santos de Pelé[190]). Μιας ομάδας όπου ο σεβασμός στα συστήματα και ο συντονισμός των αμυντικών κινήσεων ήταν δευτερεύοντα με το θέαμα να είναι ο κύριος στόχος. Ο χαρακτηρισμός «λευκό μπαλέτο» (πορτογαλικά: Ο Balé Branco) που της δόθηκε προέρχονταν από τις περίτεχνες ενέργειες των ποδοσφαιριστών της και τους εντυπωσιακούς συνδυασμούς τους.[191][192]
Η ομάδα διατήρησε τον ίδιο προπονητή από το 1954 έως το 1966 (Λούλα - από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν το σύστημα 4–2–4), τον καλύτερο Βραζιλιάνο τερματοφύλακα (Ζιλμάρ), και σημαντικούς παίκτες σε όλες τις γραμμές, όπως τους Ζίτο και τους Κλοντοάλντο και Κάρλος Αλμπέρτο Τόρες από το 1966. Τη διετία 1966–67 η αποχώρηση της πρώτης γενιάς πρωταγωνιστών έφερε επανακαθορισμό του τρόπου παιχνιδιού της ομάδας με ενίσχυση της άμυνας, γεγονός που σταδιακά ελάττωσε την παραγωγικότητα του Πελέ αλλά αύξησε τη δημιουργικότητά του. Τα δύο αυτά χρόνια υπήρξε κάμψη γνωρίζοντας τη μεγαλύτερη ήττα του από την Κρουζέιρο στον τελικό του πρωταθλήματος με 6–2.[193][194][195]
Οι περιοδείες της Σάντος
Χρησιμοποιώντας τη φήμη και τα επιτεύγματά της αλλά κυρίως διαθέτοντας στις τάξεις της το «βασιλιά» του αθλήματος, η Σάντος ταξίδεψε σε όλες τις ηπείρους αντιμετωπίζοντας πολυάριθμες ομάδες σε φιλικές συναντήσεις.[126][196][197] Πριν εισαχθούν οι ηπειρωτικοί διαγωνισμοί, ήταν συνηθισμένο για μεγάλες ομάδες να περιοδεύσουν σε άλλες χώρες. Στην πρώτη περιοδεία του 1959 η ομάδα έπαιξε 14 παιχνίδια σε 42 ημέρες στην Κεντρική και Νότια Αμερική με τον Πελέ να σημειώνει 15 γκολ. Η δημοφιλία του Βραζιλιάνου παίκτη αυξήθηκε κατακόρυφα σε όλο τον πλανήτη. Οι σημαντικότεροι σύλλογοι των χωρών αυτών αγωνιζόταν σε αυτές τις συναντήσεις στοχεύοντας πάντα στη νίκη απέναντι στη μεγάλη αντίπαλο του κορυφαίου ποδοσφαιριστή του κόσμου. Για πολλές από αυτές τις ομάδες και τους παίκτες τους η επιτυχής αντιμετώπισή του ήταν μέχρι και η σημαντικότερη στιγμή στην καριέρα τους.[198][199] Σε ορισμένα δε από αυτά υπήρχε σκληρή αντιμετώπιση, ενώ συχνά συνέβαινε τα παιχνίδια αυτά να είναι κάθε δεύτερη μέρα για τη Σάντος χωρίς περιθώρια ξεκούρασης.[124][138] Στη δεύτερη περιοδεία του 1959 που ξεκίνησε στη Βουλγαρία έπαιξε σε 22 αγώνες σε 14 χώρες αποκομίζοντας 13 νίκες, 5 ισοπαλίες και 4 ήττες, σε διάστημα ενάμισι μηνός. Ο Πελέ σημείωσε 23 τέρματα.[95][200] Απέναντι στις ευρωπαϊκές ομάδες, ο Πελέ πέτυχε 204 τέρματα σε 195 εμφανίσεις,[201] έχοντας αναλογία γκολ ανά αγώνα 1,05, υψηλότερο από το μέσο όρο του συνόλου των φιλικών συναντήσεων (0,95) αλλά και των επίσημων αγώνων (0,92).[202] Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνάντηση με τη Ρεάλ Μαδρίτης το 1959, τότε τέσσερις φορές πρωταθλήτρια Ευρώπης που έγινε στο Σαντιάγκο Μπερναμπέου μπροστά σε 110.000 θεατές και έληξε με 5–3 υπέρ της «βασίλισσας» της Ευρώπης του Αλφρέδο Ντι Στέφανο (που δεν σημείωσε γκολ, ο Πελέ ένα).[124][203][204] Μετά τον αγώνα ο πρόεδρος της Ρεάλ έκανε πρόταση (την πρώτη από τις τρεις) στον Βραζιλιάνο βλέποντάς τον ως διάδοχο του 33χρονου Ντι Στέφανο αλλά ο Πελέ αρνήθηκε.[205][206] Οι εντυπωσιακές του εμφανίσεις στη Γαλλία την ίδια χρονιά οδήγησαν την L'Équipe να γράψει ότι «Έχουμε δει τώρα το ανώτατο έργο τέχνης. Ο Πελέ διεισδύει στους αντιπάλους του, όπως η νοβοκαΐνη μέσα στους ιστούς ενός άρρωστο».[17][121] Ο σύλλογος επισκέφθηκε πολυάριθμες χώρες χωρίς ποδοσφαιρική παράδοση και πολλές υποανάπτυκτες συμμετέχοντας και σε διεθνή τουρνουά στα πλαίσια προετοιμασίας των ομάδων εν όψει των υποχρεώσεών τους. Οι περιοδείες αυτές ήταν οικονομικά προσοδοφόρες για το σωματείο που πληρώνονταν με χαμηλότερα ποσά (έως και πέντε φορές) αν δεν συμμετείχε ο κορυφαίος αστέρας της και έτσι μπόρεσε να τον διατηρήσει στις τάξεις της και υλικά ικανοποιημένο.[48][169][207] Αξιομνημόνευτο είναι το φιλικό παιχνίδι στα πλαίσια διεθνούς τουρνουά στη Χιλή, όπου η Σάντος αντιμετώπισε τη δευτεραθλήτρια κόσμου Εθνική Τσεχοσλοβακίας στις 16 Ιανουαρίου 1965 μπροστά σε 80.000 θεατές που απόλαυσαν ένα εντυπωσιακό θέαμα στη νίκη του βραζιλιάνικου συλλόγου με 6–4 με τρία γκολ του Πελέ.[208] Σε φιλικό αγώνα της Εθνικής Βραζιλίας απέναντι στη Δυτική Γερμανία (1963) οκτώ από την ενδεκάδα της εθνικής ήταν παίκτες της Σάντος, ενδεικτικό της ισχύος της ομάδας.[112][209]
Το 1965 με τη φανέλα της Σάντος
Το καλοκαίρι του 1961, τα μέλη της Σάντος κάνουν το υπερατλαντικό ταξίδι και έρχονται στην Ευρώπη για μια σειρά φιλικών αγώνων. Ο Πελέ είχε τραυματιστεί σε φιλικό αγώνα στο Μεξικό και δεν ταξίδεψε με την ομάδα, η οποία κέρδισε τη Μπάγερν Μονάχου με 3–2 αλλά το γήπεδο ήταν γεμάτο κατά το ήμισυ και οι διαμαρτυρίες των αντιπάλων συλλόγων έντονες για την απουσία του κορυφαίου ποδοσφαιριστή, ο οποίος κέρδισε στο μεταξύ χρόνο θεραπείας και ενσωματώθηκε στην ομάδα. Στην Ιταλία η Σάντος προσκλήθηκε για να γιορτάσει την 100ετή επέτειο ενοποίησης της Ιταλίας. Μπροστά από 60.000 άτομα, νίκησαν την πρωταθλήτρια Γιουβέντους με 2–0 στο Τορίνο, ενώ τρεις ημέρες αργότερα τη Ρόμα στο Ολυμπιακό Στάδιο με 5–0 με 80.000 θεατές. Τρεις ημέρες αργότερα, η Ίντερ έχασε και αυτή καθαρά με 4–1 μπροστά σε 110.000 θεατές. Ο Πελέ σημείωσε τέσσερα γκολ κατά των ιταλικών ομάδων.[210] Δεν έχασε και από καμία άλλη: Βασιλεία, Βόλφσμπουργκ, Αντβέρπ, Ρασίνγκ Παρί (δύο φορές), Λιόν, Εθνική Ισραήλ, Καρλσρούη, Μπενφίκα.[211] Οι εντυπωσιακές του εμφανίσεις οδήγησαν τον γαλλικό τύπο να τον χαρακτηρίσει ως «βασιλιά του ποδοσφαίρου» πριν κλείσει τα 21 του χρόνια (αν και η πρώτη απόδοση του χαρακτηρισμού «βασιλιάς» ήταν το 1958 μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο από το γαλλικό περιοδικό Paris Match[65][212][213]). Ένας από τους σταθμούς της Σάντος, θα γίνει αργότερα και η Ελλάδα και στις 27 Ιουνίου η βραζιλιάνικη ομάδα προσγειώθηκε στο Αεροδρόμιο του Ελληνικού. Δίνει τρεις φιλικούς αγώνες νικώντας την Α.Ε.Κ. με 3–0 (ένα γκολ του Πελέ) και τον Π.Α.Ο. με 3–2 (ένα γκολ του Πελέ), ενώ χάνει (μετά από 16 αγώνες) από τον Ολυμπιακό στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας με 2–1. Η επιτυχία, έμελλε να συνοδεύει τον Ολυμπιακό στο πέρασμα των χρόνων, αφού έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του, μέσω του ύμνου της ομάδας.[91][127][214][215][216]
Ο ενθουσιασμός των φιλάθλων με την παρουσία του Πελέ οδηγούσε συχνά σε εκδηλώσεις υπερβολής, καθώς η φήμη του τον είχε καταστήσει ως το μεγαλύτερο είδωλο στην ιστορία του αθλήματος νωρίς κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του. Στην πατρίδα του με κάθε σειρά από νέες φανέλες για την ομάδα, ο σύλλογός του έχει παραγγείλει 20 επιπλέον φανέλες με τον αριθμό δέκα - με τον οποίο αγωνιζόταν. Μετά τα περισσότερα παιχνίδια, οι οπαδοί έκλεβαν τη φανέλα ως αναμνηστικό.[217] Στις 25 Ιανουαρίου 1962 σε φιλικό αγώνα με την Αλιάνσα Λίμα στο Περού ο προπονητής αντικατέστησε τον Πελέ στο ημίχρονο, αλλά οι επιθετικές αποδοκιμασίες των Περουβιανών φιλάθλων τον υποχρέωσαν να τον επαναφέρει γρήγορα στον αγωνιστικό χώρο.[218] Ένα πρωί στο αεροδρόμιο του Καράκας η ομάδα του έπρεπε να περιμένει τέσσερις ώρες μέσα στο αεροπλάνο μέχρι να αποσυρθούν οι φίλαθλοι επαρκώς για να αποβιβαστεί. Στο Μιλάνο, ένα πλήθος αλληλοσυγκρούστηκε για να τον δει από κοντά, ενώ ο Πελέ κρυβόταν πίσω από έναν μεγάλο στύλο φοβισμένος, περιμένοντας την ευκαιρία να τρέξει σε ένα αυτοκίνητο. Στην Ακτή Ελεφαντοστού 15.000 Αφρικανοί σχημάτισαν ανθρώπινη αλυσίδα στο δρόμο από το αεροδρόμιο προς την πόλη του Αμπιτζάν, πανηγυρίζοντας έξαλλα καθώς ο ήρωάς τους πέρασε σε ένα ανοικτό αυτοκίνητο, κρατώντας τα χέρια του πάνω από το κεφάλι θριαμβευτικά.[219] Σε περιοδεία της Σάντος το 1968 στη Νότια Αμερική είναι μέχρι εκείνη τη στιγμή 1–1, όταν ο διαιτητής του φιλικού αγώνα με την Ολυμπιακή ομάδα της Κολομβίας επικυρώνει γκολ για την Κολομβία παρά το προφανές οφσάιντ, οι διαμαρτυρίες των Βραζιλιάνων έχουν ως αποτέλεσμα την αποβολή δύο από αυτών, με το δεύτερο να είναι ο Πελέ. Οι εξαγριωμένοι φίλαθλοι πετούν ότι βρίσκουν μπροστά τους προς το διαιτητή φωνάζοντας ότι πλήρωσαν για να τον δουν να παίζει. Ο διαιτητής υπό αστυνομική προστασία έφυγε από τον αγωνιστικό χώρο και με την απειλή επέκτασης των επεισοδίων το παιχνίδι επαναρχίζει με νέο διαιτητή και τον Πελέ να αγωνίζεται κανονικά ξανά. Ο αγώνας έληξε με 4–2 υπέρ της Σάντος με το τελευταίο τέρμα από τον Πελέ.[68][193][220] Στο Τρινιντάντ και Τομπάγκο στις 5 Σεπτεμβρίου 1972 υπήρχαν σοβαρές αναταραχές και άρματα μάχης στους δρόμους στο φιλικό παιχνίδι με την εθνική ομάδα της χώρας. Αλλά η αντιπροσωπεία δεν προέβλεψε την αντίδραση του πλήθους στο γκολ του Πελέ στο 43ο λεπτό. Οι θαυμαστές εισέβαλαν στο γήπεδο και γύριζαν στους δρόμους της πόλης μεταφέροντας τον Βραζιλιάνο στους ώμους τους. Θα χρειαστεί αρκετή ώρα για να σωθεί και ο αγώνας να τελειώσει εκεί.[221][222]
Με το Κύπελλο Copa Ciudad de Buenos Aires το 1968
Το 1969 στη δεύτερη από τις τρεις περιοδείες στην Αφρική, οι δύο παρατάξεις που πολεμούσαν στον εμφύλιο πόλεμο στη Νιγηρία συμφώνησαν σε 48ωρη εκεχειρία για να δουν το παιχνίδι της Σάντος σε ένα φιλικό στο Λάγος με τη Νιγηριανή ομάδα Stationary Stores FC που διεξήχθη στις 26 Ιανουαρίου. Τον αγώνα παρακολούθησαν 25.000 θεατές και έληξε ισόπαλος 2–2 με δύο τέρματα του Πελέ.[223][224] Η ακριβής τεκμηρίωση των γεγονότων αποτελεί δύσκολη υπόθεση λόγω της κατάστασης της χώρας εκείνη την εποχή και την έλλειψη επαρκούς αρχειακού υλικού. Παρά τη δημοσίευση του γεγονότος σε μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης αρκετά χρόνια αργότερα, υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατάπαυση του πυρός ίσως να αφορούσε το φιλικό αγώνα της Σάντος με την Εθνική Νιγηρίας που διεξήχθη στο Μπενίν, κοντά στα σύνορα με τη Μπιάφρα, στις 4 Φεβρουαρίου (λίγες μέρες αργότερα και απρογραμμάτιστα) και που έληξε με νίκη της βραζιλιάνικης ομάδας με 2–1 χωρίς ο Πελέ να σκοράρει. Η εκεχειρία έγινε για να έχουν την ευκαιρία να τον παρακολουθήσουν όσοι δεν είχαν τη δυνατότητα στον πρώτο αγώνα του Λάγος συμπεριλαμβανομένων των κατοίκων της αποκλεισμένης περιοχής.[225][226][227][228][229] Η δεύτερη άποψη είναι αυτή που υπάρχει και ως επίσημη στην ιστοσελίδα της Σάντος.[230] Ο ιστορικός του συλλόγου Guilherme Nancimento υποστηρίζει ότι το 1969 είχε προηγηθεί βραχύβια κατάπαυση του πυρός στα σύνορα μεταξύ Δημοκρατίας του Κονγκό και Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό για τη μεταφορά της ομάδας υπό προστασία από τη μία πρωτεύουσα στην άλλη, γεγονός ελάχιστα γνωστό σε σχέση με τον εμφύλιο της Νιγηρίας.[231][232] Τα στοιχεία αυτά ήταν η εντυπωσιακότερη μαρτυρία ότι η φιγούρα του Πελέ ξεπέρασε τα αθλητικά όρια περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον αθλητή στον πλανήτη, εισάγοντας στην ιστορία ένα από τα μεγαλύτερα είδωλα.[233][234][235][236]
Τα τελευταία χρόνια
Το 1968 η Σάντος είναι ξανά στην κορυφή με την κατάκτηση του πρωταθλήματος Παουλίστα με τον Πελέ να σημειώνει 17 τέρματα και συνολικά 55 σε 73 συναντήσεις, πέφτοντας σε αναλογία τερμάτων ανά αγώνα κάτω από το 1,00. Η ομάδα κατέκτησε και το τουρνουά Ρομπέρτο Γκόμες Πεδρόσα (Torneio Roberto Gomes Pedrosa ή ακόμα γνωστό ως Τάσα ντε Πράτα - Taça de Prata [237]) που αντικατέστησε το τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο και το Taça Brazil έχοντας ρόλο εθνικού πρωταθλήματος νικώντας στον τελικό τη Βάσκο ντα Γκάμα με 2–1 με νικητήριο γκολ του Πελέ. Στα τέλη του 1968 η ΟΥΕΦΑ και η Ποδοσφαιρική Συνομοσπονδία Νοτίου Αμερικής (CONMEBOL) δημιούργησαν το Διηπειρωτικό Σούπερ Κύπελλο (Intercontinental Supercup), μίας διοργάνωσης που συγκέντρωσε τους νικητές του Διηπειρωτικού Κυπέλλου από την έναρξη της διοργάνωσης. Το τουρνουά διεξήχθη σε δύο φάσεις με πρώτες τις συναντήσεις μεταξύ των συλλόγων της Νότιας Αμερικής. Με ένα γκολ από τον Πελέ η Σάντος νίκησε τη Ράσινγκ με 2–0 τον Νοέμβριο του 1968 και μετά την Πενιαρόλ στο Μαρακανά, έδρα που συχνά χρησιμοποιούσε η Σάντος σε τέτοιου επιπέδου συναντήσεις. Στις επαναλήψεις η Σάντος νίκησε τη Ρασίνγκ και έχασε από την Πενιαρόλ αλλά προκρίθηκε στον τελικό. Στην ευρωπαϊκή πλευρά, η Ρεάλ Μαδρίτης, αρνήθηκε τη συμμετοχή αφήνοντας την Ίντερ για τον τελικό. Η τελευταία συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο Μιλάνο στις 24 Ιουνίου 1969 και βρίσκει νικητή με 1–0 και σούπερ τροπαιούχο το βραζιλιάνικο σύλλογο. Η διοργάνωση δεν είχε συνέχεια στο μέλλον, αν και την επόμενη χρονιά διοργανώθηκε ξανά, και ο Πελέ σημείωσε δύο γκολ.[193][238][239]
Στις 27 Μαΐου 1971, στο Στάδιο Λουζνικί της Μόσχας, συμμετείχε στο αποχαιρετιστήριο παιχνίδι του Λεβ Γιασίν, τον οποίο θεωρούσε «μεγάλο τερματοφύλακα και άνθρωπο με μεγάλη γενναιοδωρία» θεωρώντας τον το «για πάντα νούμερο ένα».[240][241] Το 1973 κέρδισε τον τελευταίο τίτλο με τη Σάντος, το πρωτάθλημα Παουλίστα με περιπετειώδη τρόπο μοιράζοντας τον με τη Πορτουγκέσα, ενώ ο ίδιος αναδείχθηκε για 11η φορά πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος.[97][242] Στις 4 Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς σημείωσε ένα από τα ωραιότερα γκολ του με αντίπαλο την Πορτουγκέσα (3–2).[243] Την ίδια χρονιά αναδείχθηκε καλύτερος ποδοσφαιριστής στη Νότια Αμερική στο νεοσύστατο τότε βραβείο που διοργάνωσε η εφημερίδα El Mundo της Βενεζουέλας.[244] Στις 19 Δεκεμβρίου του 1973 συμμετείχε στον αποχαιρετηστήριο αγώνα προς τιμή του Γκαρίντσα σημειώνοντας ένα από τα δύο γκολ της Βραζιλίας στη νίκη της επί της Μικτής Κόσμου με 2–1.[241] Με τον τέως συμπαίκτη του συνδεόταν με φιλία και αλληλοσεβασμό.[242][245]
Το 1974, μετά από 19 χρόνια με τη Σάντος, ο Πελέ αποφάσισε να αποσυρθεί από το ποδόσφαιρο έχοντας κερδίσει 10 τίτλους Πρωταθλήματος Παουλίστα, έξι Πρωταθλήματα Βραζιλίας στη σειρά από το 1961 ως 1965 (με τη μορφή του Taça Brazil που είχε αυτό το ρόλο) και ένα το 1968 με τη μορφή του τουρνουά Ρομπέρτο Γκόμες Πεντρόσα, τρία τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο, δύο Κόπα Λιμπερταδόρες, δύο Διηπειρωτικά Κύπελλα και ένα Σούπερ Διηπειρωτικό Κύπελλο.[131][185][246][247] Τα τελευταία του δύο γκολ του για την ομάδα τα σημείωσε στις 22 Σεπτεμβρίου 1974 απέναντι στη Γκουαρανί (2–2) για το πρωτάθλημα Παουλίστα.[248] Το τελευταίο παιχνίδι του με την ομάδα ήταν στην έδρα της απέναντι στην Πόντε Πρέτα για το πρωτάθλημα Παουλίστα στις 2 Οκτωβρίου 1974 που έληξε με νίκη της γηπεδούχου με 2–0. Ο Πελέ έπαιξε 21 λεπτά εξαιτίας ενός μικρού τραυματισμού, και αποχώρησε αποθεώμενος από τους 20.258 θεατές της συνάντησης.[249][250][251] Σε ατομικό επίπεδο είχε 11 πρωτιές ως κορυφαίου σκόρερ του πρωταθλήματος Παουλίστα, επίδοση που παραμένει ακατάρριπτο ρεκόρ, ενώ κατέχει τις τέσσερις καλύτερες επιδόσεις στην ιστορία του θεσμού, ο μόνος που ξεπέρασε τα 40 τέρματα σε μία χρονιά.[97][252] Μεταξύ 1957 και 1970, ήταν κορυφαίος σκόρερ σε έξι διαφορετικές διοργανώσεις, στο Πρωτάθλημα Παουλίστα, το τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο, το Taça Brazil, το Κόπα Λιμπερταδόρες, το Διηπειρωτικό Κύπελλο και το Πρωτάθλημα Ένοπλων Δυνάμεων της Βραζιλίας. Σε τρεις περιπτώσεις, ήταν πρώτος σκόρερ περισσότερες από μία φορές.[253] Σημείωσε 643 τέρματα σε 659 επίσημους αγώνες (660 σύμφωνα με την ανακοίνωση της RSSSF - 2021[254]) με τη Σάντος, ρεκόρ κόσμου για παίκτη σε ένα σύλλογο σύμφωνα με τη FIFA που καταρρίφθηκε το 2020.[254][255][256] Συμπεριλαμβανομένων των φιλικών αγώνων το γενικό σύνολο σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του συλλόγου είναι 1.091 τέρματα[62][257] από οποία τα 567 σε αγώνες πρωταθλημάτων[258] με 467 στο Πρωτάθλημα Παουλίστα.[259] Η RSSSF αναγνωρίζει ως σύνολο τερμάτων τα 1.089.[254] Το σύνολο των αγώνων με το βραζιλιάνικο σύλλογο ήταν 1.116 παιχνίδια, όμως μόνο 210 από αυτά ήταν στο γήπεδο της Σάντος, το Βίλα Μπελμίρο μεταφέροντας τα πιο σημαντικά της παιχνίδια στα μεγάλα γήπεδα της χώρας.[184][260] Ήταν πρώτος σκόρερ της ομάδας σε 16 από τις 18 χρονιές τις οποίες αγωνίστηκε.[261] Η αποχώρηση του Πελέ ακολουθήθηκε από σοβαρή εξασθένηση της ομάδας: την τελευταία τετραετία της παρουσίας του (1971–74), η Σάντος ήταν κατά μέσο όρο στην τρίτη θέση του Καμπεονάτο Παουλίστα (και ένας τίτλος) και στην έκτη θέση του Καμπεονάτο Μπραζιλέιρο. Την επόμενη τετραετία (1975–78), έπεσε κατά μέσο όρο στην έβδομη θέση του Καμπεονάτο Παουλίστα και μόλις στην 23η θέση του Καμπεονάτο Μπραζιλέιρο.[262]
Τα καλύτερα γκολ
Σύμφωνα με τον ίδιο τον Πελέ, το καλύτερο γκολ του ήταν αυτός που σημείωσε στο στάδιο Ρουά Ζαβαρί (Rua Javari, επίσημη ονομασία Estádio Conde Rodolfo Crespi) στις 2 Αυγούστου 1959 σε έναν αγώνα του πρωταθλήματος Παουλίστα με αντίπαλο την Ατλέτικο Γιουβέντους παρουσία 5.000 περίπου θεατών. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει καμία οπτική καταγραφή αυτού του παιχνιδιού, παρά μόνο λίγες φωτογραφίες, το γκολ ανακατασκευάστηκε με κινούμενη εικόνα υπολογιστή κατόπιν αιτήματος του ίδιου του Πελέ.[263][264][265][266] Μέχρι τη στιγμή της επίτευξης του τέρματος ο Πελέ προκαλούνταν από τους οπαδούς των αντιπάλων μέχρι την επίτευξη του αριστουργηματικού τέρματος. Μετά το γκολ, «ο βασιλιάς» πανηγύρισε με μια σφιχτή γροθιά του ενός χεριού του στον αέρα, ένας τρόπος εορτασμού που από τότε καθιέρωσε.[249][267][268] Προς τιμή του γκολ αυτού τον Αύγουστο του 2006 τοποθετήθηκαν μία προτομή και μία πλάκα έξω από το Ρουά Ζαβαρί.[269][270][271]
Η προτομή του Πελέ που υπενθυμίζει το γκολ απέναντι στην Ατλέτικο Γιουβέντους
Στις 5 Μαρτίου του 1961, ο Πελέ σημείωσε το λεγόμενο «γκολ ντε πλάκα» (Gol de placa - τέρμα για πλακέτα): ένα γκολ εναντίον της Φλουμινένσε στο 41ο λεπτό της συνάντησης του Τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο, που θεωρήθηκε τόσο εντυπωσιακό που τοποθετήθηκε μία πλάκα με αφιέρωση ως το πιο όμορφο τέρμα που σημειώθηκε ποτέ στο στάδιο Μαρακανά. Ήταν μια ατομική προσπάθεια του Βραζιλιάνου διάρκειας άνω του ενός λεπτού που διέσχισε απόσταση σχεδόν 70 μέτρων,[272][273][274] ξεπέρασε έξι αντιπάλους προτού αποφύγει και τον τερματοφύλακα και ευστόχησε, μία εντυπωσιακή αλληλουχία που προκάλεσε μια μόνιμη επευφημία διάρκειας σχεδόν δύο πλήρων λεπτών από όλους τους θεατές που ήταν παρόντες, ακόμη και από τους αντιπάλους, σε ένα φαινόμενο που δεν είχε παρατηρηθεί προηγούμενα στο Μαρακανά. Ήταν το 1–0 στον αγώνα και το 371ο τέρμα του θρυλικού ποδοσφαιριστή. Ο αγώνας έληξε με 3–1 υπέρ της Σάντος. Και αυτό το γκολ σημειώθηκε χωρίς τηλεοπτική καταγραφή.[275][276][277][278]
Τον Απρίλιο του 1975 ταξίδευσε στη Βηρυτό για να συμμετάσχει σε φιλικό αγώνα μεταξύ της Nejmeh και μιας ομάδας του Λιβάνου με επίλεκτους παίκτες πρώτης εθνικής της χώρας. Όταν έφτασε ο Πελέ, πλήθη μπλοκάρουν τους δρόμους για να τον δουν. Την ημέρα του παιχνιδιού, 40.000 θεατές γέμισαν το γήπεδο από νωρίς το πρωί. Στον αγώνα ο Βραζιλιάνος σημείωσε δύο γκολ. Το παιχνίδι του Πελέ στο Λίβανο θεωρείται μία από τις κορυφαίες στιγμές του λιβανέζικου ποδοσφαίρου. Μια εβδομάδα αργότερα ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος.[279][280]
Νιου Γιορκ Κόσμος
Το 1975 και ενώ είχε αποσυρθεί για οκτώ μήνες από το ποδόσφαιρο, ο Πελέ επέστρεψε στα γήπεδα με τη Νιου Γιορκ Κόσμος - συμφωνία που υπογράφηκε στις Βερμούδες και ανακοινώθηκε στις 10 Ιουνίου,[281] η οποία του προσέφερε, με την έγκριση της κυβέρνησης της Βραζιλίας, σύμβαση ύψους περίπου 4,7 εκατομμυρίων δολαρίων για τρία χρόνια (σε ισοτιμίες του 2022 περίπου 25 εκατομμύρια δολάρια[282]).[283][284][285] Η Warner Communications, ιδιοκτήτης του συλλόγου, ήθελε τον Πελέ, όχι μόνο για τις τεχνικές του ικανότητες, αλλά περισσότερο για να προωθήσει το ποδόσφαιρο στη Βόρεια Αμερική και απέκτησε μια σειρά εξαιρετικών και διεθνώς καταξιωμένων παικτών μαζί με τον Πελέ, όπως τους Φραντς Μπεκενμπάουερ, Κάρλος Αλμπέρτο Τόρες και Τζόρτζιο Κινάλια.[286][287][288] Ο γενικός διευθυντής του ομίλου προκειμένου να τον πείσει του είπε ότι αν έρθει στο σύλλογο θα κερδίσει μία χώρα, ενώ αν πάει στην Ιταλία ή την Ισπανία το μόνο που θα κατακτήσει είναι ένας τίτλος. Αυτή δεν ήταν η πρώτη πρόταση από τις Ηνωμένες Πολιτείες που είχε δεχθεί ο Βραζιλιάνος. Είχε προηγηθεί πρόταση στα τέλη του 1966 μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο του προέδρου του Νορθ Αμέρικαν Σόκερ Λιγκ (North American Soccer League, NASL) προς τον παίκτη κατά τη διάρκεια περιοδείας της Σάντος στη χώρα και το ενδιαφέρον ήταν αναμενόμενο εν όψει της πρώτης έναρξης του αμερικανικού πρωτάθληματος το 1967. Την πρόταση την είχε τότε απορρίψει ο Πελέ τονίζοντας ότι δεν σκόπευε να παίξει σε άλλο σύλλογο πλην της τότε ομάδας του.[250][289][290] Άλλη μια απόπειρα από την αμερικανική ομάδα είχε γίνει το 1971 όταν η Σάντος ήταν σε περιοδεία στη Τζαμάικα, αλλά και πάλι ο Βραζιλιάνος είχε αρνηθεί. Το 1975 όμως ο Πελέ διαπίστωσε ότι βρισκόταν σε οικονομικό αδιέξοδο μιας και τα χρήματα που είχε κερδίσει από την καριέρα του και είχαν επενδυθεί είχαν χαθεί και η επιστροφή στην ενεργό δράση κρινόταν αναγκαία.[291][292] Είχε βιώσει δύο φορές την οικονομική καταστροφή. Την πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τη δεύτερη μετά την πρώτη αποχώρησή του το 1974 λόγω κακής διαχείρισης και αποτυχημένων επενδύσεων από τρίτους των κερδών του.[130][189][293] Στη μεταγραφή υπήρχε ένας απροσδόκητος αντίπαλος: ο στρατηγός Ερνέστο Γκαϊζέλ, τότε Πρόεδρος της Βραζιλίας. Ο αρχηγός της στρατιωτικής δικτατορίας δεν έχει ξεχάσει την άρνηση του Πέλε να συμμετάσχει στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1974 και δεν ήθελε να δει τον θρύλο του ποδοσφαίρου να εγκαταλείπει τη χώρα για να αγωνιστεί. Η παρέμβαση του ποδοσφαιρόφιλου υπουργού Εξωτερικών των Η.Π.Α. Χένρυ Κίσινγκερ ήταν απαραίτητη για την επίλυση της διαφωνίας.[294][295][296]
Στην πρεμιέρα με την αμερικανική ομάδα
Ο Πελέ έκανε το ντεμπούτο του με την ομάδα στις 15 Ιουνίου 1975 σε φιλικό αγώνα με την Ντάλας Τορνέιντο (2–2) μπροστά σε 21.278 θεατές, ένα παιχνίδι στο οποίο σκόραρε ένα γκολ και ήταν δημιουργός του άλλου.[297][298][299] Η έδρα της ομάδας, το «Ντάουνινγκ Στέντιουμ», μεταξύ Κουίνς και Μανχάταν, ήταν σε κακή κατάσταση, είχε τόσο λίγο χορτάρι που χρειάστηκε πράσινο σπρέι ώστε τηλεοπτικά η εικόνα (το «CBS» μετέδωσε το ντεμπούτο) να μην είναι τόσο αποκαρδιωτική. Ο αγώνας μεταδόθηκε συνολικά σε 22 χώρες και 300 δημοσιογράφοι απ' όλο τον κόσμο βρέθηκαν στο γήπεδο, όταν μέχρι τότε οι εφημερίδες και τα κανάλια στις Ηνωμένες Πολιτείες έστελναν στο ποδόσφαιρο μόνο νεαρούς.[250][300] Το ποδόσφαιρο στις Η.Π.Α. περιγράφονταν μέχρι τότε με μία και μόνο λέξη: αποτυχία. Το πρωτάθλημα του NASL δεν μάζευε μερικές φορές ανά αγώνα πάνω από δεκάδες ή εκατοντάδες άτομα και έφτανε με δυσκολία τις λίγες χιλιάδες όταν επρόκειτο για κάποιο «σημαντικό» παιχνίδι, μεταξύ ποδοσφαιριστών που ήταν (ουσιαστικά) ερασιτέχνες.[250][301] Το άθλημα είχε πολιτιστική σημασία μόνο για τις εθνότητες και τους μετανάστες που κατοικούσαν στην Αμερική, αλλά καμία σημασία για τους ίδιους τους Αμερικανούς.[302] Ακόμα και η ομάδα της Νέας Υόρκης που ήταν πρωταθλήτρια το 1972 δεν συγκέντρωνε τότε περισσότερους από 3.000 φιλάθλους, ενώ ο μέσος όρος το 1974 ήταν 3.578 φίλαθλοι.[260][288][303] Κατά την πρώτη δημόσια εμφάνισή του στη Βοστώνη, ο Πελέ τραυματίστηκε από πλήθος οπαδών που τον είχαν περιβάλλει και μεταφέρθηκε με φορείο.[304] Το παράδειγμα μεταγραφής στις ΗΠΑ του Βραζιλιάνου ακολούθησαν και άλλοι μεγάλοι ποδοσφαιριστές στα τέλη της δεκαετίας του 1970, κυρίως Ευρωπαίοι, όπως ο Γιόχαν Κρόιφ, ο Εουσέμπιο, ο Τζορτζ Μπεστ, ο Γκερντ Μίλερ, ο Γκόρντον Μπανκς, ο Μπόμπι Μουρ.[305][306]
Τελείωσε την πρώτη του σεζόν με πέντε γκολ και τέσσερις τελικές πάσες (ασίστ) σε εννέα παιχνίδια πρωταθλήματος. Την επόμενη χρονιά σημείωσε 15 γκολ και είχε 19 ασίστ σε 24 παιχνίδια και το 1977 σκόραρε 17 φορές και έδωσε επτά ασίστ.[56][307] Οι δύο πρώτες χρονιές με την ομάδα της Νέας Υόρκης ήταν ομαδικά αποτυχημένες με το επίπεδο των συμπαικτών του, ειδικά την πρώτη χρονιά, να βρίσκεται πολύ χαμηλότερα σε σχέση με αυτό που είχε συνηθίσει να αγωνίζεται.[308] Στις 10 Αυγούστου 1976 στη δεύτερη σεζόν του ήδη είχε σημειώσει 10 γκολ μέχρι την αναμέτρηση της τελευταίας αγωνιστικής της κανονικής διάρκειας του πρωταθλήματος απέναντι στους Μαϊάμι Τόρος που έληξε με 8–2. Μόλις στο δεύτερο λεπτό έβαλε το 11ο και μέχρι το τέλος του πρώτου ημιχρόνου είχε φτάσει τη 12άδα με εντυπωσιακό ανάποδο ψαλίδι, από τα λίγα που έχουν καταγραφεί στην καριέρα του.[309][310] Η αύξηση της δημοτικότητας της ομάδας με τις πρακτικές σόου που υπήρχαν βελτίωσαν τα οικονομικά της, η έδρα άλλαξε στο ευρύχωρο γήπεδο των Τζάιαντς και η ισχυροποίηση το 1977 με τις μεταγραφές των Μπεκενμπάουερ και Κάρλος Αλμπέρτο είχε αγωνιστικά αποτελέσματα:[311] ο Κόσμος κέρδισε τη διοργάνωση του 1977 του νεαρού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου της Βόρειας Αμερικής.[294] Ήρθαν δεύτεροι στην περιφέρειά τους, αλλά προχώρησαν στα πλέι οφ. Στο πρώτο σκέλος της σειράς των προημιτελικών, προσέλκυσαν ένα πλήθος ρεκόρ 77.891 θεατών για αυτό που μετατράπηκε σε ρουτίνα με 3–2 και 3–0 (ένα τέρμα του Πελέ σε κάθε αγώνα) επί των Φορτ Λόντερντεϊλ Στράικερς στο γήπεδο των Τζάιαντς.[312] Στο δεύτερο σκέλος των ημιτελικών με αντίπαλο τους Ρότσεστερ Λάνσερς, με θρίαμβο 4–1, ο Κόσμος προσέλκυσε 73.669 για ένα παιχνίδι μέσα στη βροχή και ο Πελέ πέτυχε ένα γκολ. Στον τελικό των πλέι οφ στις 28 Αυγούστου νίκησαν τους Σιάτλ Σάουντερς με 2–1 και κατέκτησαν τον τίτλο.[301][313][314] Ήταν ο τελευταίος συλλογικός τίτλος του Πελέ και το τελευταίο επίσημο παιχνίδι της καριέρας του αποχωρώντας ως πρωταθλητής όπως ήθελε.[315] Και στις τρεις χρονιές συμπεριλήφθηκε στην ομάδα των καλύτερων του NASL, του οποίου εκλέχτηκε καλύτερος παίκτης το 1976.[316][317] Το καλύτερο ίσως παιχνίδι του στις ΗΠΑ ήταν απέναντι στην Τάμπα Μπέι Ρόουντις τον Ιούνιο του 1977, όπου ο Κόσμος προσέλκυσε 62.394 φιλάθλους (αριθμός ρεκόρ τότε) σε συνάντηση που έληξε με 3–0 και ο Πελέ σημείωσε χατ τρικ, το τελευταίο της καριέρας του.[78][301] Η δημοτικότητα του συλλόγου αυξήθηκε εντυπωσιακά με τριπλασιασμό των εισιτηρίων σε έξι μήνες από την άφιξή του και αλλεπάλληλα ρεκόρ του αριθμού των, ενώ η μέσος αριθμός φιλάθλων σε όλο το πρωτάθλημα αυξήθηκε κατά 80% (από 7.597 το 1975 σε 13.584 το 1977),[281] ενώ ο μέσος όρος εισιτηρίων της ομάδας ήταν 10.450 (1975), 18.227 (1976) και 34.142 (1977).[260] Ο ίδιος σημείωσε συνολικά 37 γκολ σε 64 αγώνες πρωταθλήματος και έδωσε 30 ασίστ.[281] Όταν έπαιζε για την ομάδα της Νέας Υόρκης, τόσοι πολλοί από τους αντιπάλους του ήθελαν να ανταλλάξουν μπλουζάκια μαζί του, ώστε ο σύλλογος έπρεπε να δώσει σε κάθε έναν από τους αντιπάλους του μία φανέλα μετά από κάθε αγώνα. «Ο Πελέ ήταν το κύριο αξιοθέατο», λέει ο Γκόρντον Μπράντλεϊ, ένας από τους προπονητές του συλλόγου εκείνη την εποχή. «Μερικές φορές έπρεπε να πάρουμε μαζί μας 25 ή 30 φανέλες σε έναν αγώνα - αλλιώς, δεν θα είχαμε βγει ποτέ από το γήπεδο ζωντανοί».[158]
Ο Πελέ (στη μέση) σημειώνει το τελευταίο γκολ της ενεργού δράσης του απέναντι στη Σάντος στον αποχαιρετιστήριο αγώνα του 1977
Μετά το τέλος του πρωταθλήματος ο Κόσμος ξεκίνησε μια περιοδεία που τους πήγε στη Βενεζουέλα, την Ιαπωνία, την Κίνα και την Ινδία, καθώς ο Πελέ αποχαιρετούσε τα μέρη του κόσμου που τον σεβόταν, αλλά δεν τον είχαν δει ποτέ αυτοπροσώπως. Στην Κίνα ήταν η πρώτη επαγγελματική ομάδα της Δύσης που είχε αγωνιστεί μέχρι τότε.[318][319][320][321] Αποχώρησε οριστικά από την ενεργό δράση προς το τέλος της χρονιάς του 1977 (1η Οκτωβρίου), δυόμισι περίπου χρόνια μετά το ντεμπούτο του σε συνάντηση στο στάδιο των Τζάιαντς, παίζοντας ένα ημίχρονο με τη Σάντος και ένα με τον Κόσμο. Το παιχνίδι παρακολούθησαν 75.646 θεατές και μεταδόθηκε τηλεοπτικά σε 38 χώρες σε όλο τον κόσμο, με εκτιμώμενο αριθμό 700 εκατομμυρίων τηλεθεατών σε σύνολο πληθυσμού της γης 4 δισεκατομμυρίων. Ο Βραζιλιάνος έπαιξε το πρώτο ημίχρονο με τον Κόσμο και το δεύτερο με τη Σάντος.[122][168][322] Η συνάντηση βρήκε νικήτρια την αμερικανική ομάδα: ο Ρεϊνάλντο (José Reinaldo de Lima) σκόραρε για το 1–0 της Σάντος και ο Πελέ με ένα ελεύθερο λάκτισμα (απευθείας φάουλ) στο πρώτο μισό του αγώνα και ο Ραμόν Μίφλιν (Ramon Mifflin), ο οποίος είχε αντικαταστήσει το Βραζιλιάνο στις τάξεις της Κόσμος, για το τελικό 2–1 ήταν οι σκόρερ.[323][324][325] Κατά τη διάρκεια του διαστήματος η Κόσμος απέσυρε τον αριθμό 10 της φανέλας του Πελέ και στο τέλος του παιχνιδιού «ο βασιλιάς», κρατώντας μια σημαία της Βραζιλίας στο δεξί του χέρι και των Ηνωμένων Πολιτείων στο αριστερό, είχε σηκωθεί στους ώμους από τους συμπαίκτες του. Προς το τέλος του αγώνα άρχισε να βρέχει, με τους δημοσιογράφους να σημειώνουν πως «ακόμη και ο ουρανός έκλαιγε» για την αποχώρηση του Πελέ.[308][326][327] Ο ίδιος ενθάρρυνε το πλήθος πριν τον αγώνα να φωνάξει «Αγάπη!» τρεις φορές ως μήνυμα ειρήνης και αρμονίας για τον κόσμο. Μετά την αποχώρησή του, ο πρεσβευτής της Βραζιλίας στα Ηνωμένα Έθνη, δήλωσε: «Ο Πελέ έπαιξε ποδόσφαιρο για είκοσι δύο χρόνια και κατά το διάστημα αυτό προώθησε την παγκόσμια φιλία και αδελφότητα περισσότερο από κάθε πρεσβευτή».[328][329][330]
Η αποχώρηση του Πελέ σηματοδότησε την αρχή του τέλους, όχι μόνο μιας εποχής, αλλά της ομάδας Κόσμου και του NASL. Χωρίς κανένα στο επίπεδό του, η δημοτικότητα του ποδοσφαίρου σταδιακά έπεσε, τα εισιτήρια μειώθηκαν γρήγορα, η πολύ σημαντική τηλεοπτική συμφωνία με το ABC χάθηκε και οι σημαντικότεροι παίκτες επέστρεψαν στην Ευρώπη, καθώς επιβλήθηκαν ανώτατα όρια μισθών. Η ομάδα της Νέας Υόρκης διαλύθηκε το 1985, καθώς δεν υπήρχε επιχειρηματικό μοντέλο που να τους διατηρήσει βιώσιμους. Μέχρι το 1985 το NASL ήταν ημιθανές.[287][285][306][331]
Το τέλος της ποδοσφαιρικής σταδιοδρομίας του Πελέ τον βρήκε κάτοχο 40 επίσημων τίτλων (επίδοση ρεκόρ στην εποχή του), γεγονός που τον κάνει τον ποδοσφαιριστή με τους περισσότερους τίτλους καριέρας στην ιστορία του αθλήματος. Συνολικά κατέκτησε 57 τίτλους στην καριέρα του.[36][247] Κατέρριψε πολλά ρεκόρ, παρόλο που αγωνίστηκε σε περιόδους που οι ποδοσφαιριστές εκτιμούνταν περισσότερο από την εμβέλεια του ταλέντου τους παρά με την εγγραφή των αριθμών τους σε στατιστικές.[332] Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ήταν για μεγάλη περίοδο ο καλύτερα αμειβόμενος αθλητής στον κόσμο.[120][333][334] Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό δράση, συμμετείχε σε τιμητικούς αγώνες με τελευταίο αυτό που διοργανώθηκε προς τιμή των 50 χρόνων του στις 31 Οκτωβρίου 1990 στο Μιλάνο μεταξύ Μικτής Κόσμου και εθνικής Βραζιλίας (με την οποία και αγωνίστηκε) και έληξε με 2–1. Ήταν ο μόνος αγώνας που φόρεσε το περιβραχιόνιο του αρχηγού, καθώς πάντα αρνούνταν τη θέση του αρχηγού του συλλόγου και της εθνικής ομάδας.[221][335][336] Η στατιστική πρόοδος του 21ου αιώνα κατέδειξε ότι το σύνολο των 1.303 σε 1.392 τερμάτων είναι το όγδοο υψηλότερο στην παγκόσμια ποδοσφαιρική ιστορία, με την άποψη που τον ήθελε ακόμα και στην κορυφή να υπάρχει σε ευρεία έκταση τον 20ό αιώνα. Σε επίσημους αγώνες σημείωσε 778 γκολ σε 846 παιχνίδια.[24][62][216][337][338] Η FIFA έχει αναγνωρίσει 1.283 γκολ το 2020.[339] Σημείωσε 92 χατ τρικ, τέσσερα γκολ σε ένα αγώνα 30 φορές, πέντε σε ένα παιχνίδι επτά φορές (σύμφωνα με τη FIFA έξι) και οκτώ γκολ μία φορά (88 χατ τρικ σε επίσημους αγώνες).[201][328] Επιπλέον, μοίρασε συνολικά 369 τελικές πάσες (ασίστ) σε επίσημους αγώνες (ανεπίσημη στατιστική σε 819 από τους 846 αγώνες).[340][341] Σε δύο δεκαετίες επισκέφθηκε αγωνιζόμενος 65 χώρες (περίπου τις μισές αναγνωρισμένες της υφηλίου εκείνη την εποχή) και εκτός από το Perola Negra, στη Γαλλία ήταν La Tulipe Noire, στη Χιλή El Peligro, στην Ιταλία II Re και στην Ελλάδα «ο Βασιλιάς», αλλά πάντα ήταν πολίτης του κόσμου.[342]
Διεθνής καριέρα
Ο Πελέ έγινε γνωστός σε εθνικό επίπεδο μετά από ένα τουρνουά που πραγματοποιήθηκε στο στάδιο Μαρακανά τον Ιούνιο του 1957, μεταξύ αρκετών Βραζιλιάνικων και ορισμένων ευρωπαϊκών ομάδων. Ο ίδιος αγωνίστηκε με μικτή ομάδα Σάντος-Βάσκο ντα Γκάμα. Στο πρώτο παιχνίδι απέναντι στη Μπελενένσες, σημείωσε τρία γκολ. Έπαιξε επίσης με αντιπάλους τη Ντιναμό Ζάγκρεμπ της Γιουγκοσλαβίας, τη Φλαμένγκο και τη Σάο Πάολο, σημειώνοντας ένα γκολ σε κάθε αγώνα.[75][343][344] Με τέτοιες εμφανίσεις πείστηκε ο ομοσπονδιακός προπονητής να τον καλέσει στην εθνική ομάδα, με λιγότερο από ένα χρόνο από το ντεμπούτο του ως επαγγελματίας. Αγωνίστηκε με την Εθνική Βραζιλίας για πρώτη φορά το 1957. Ο ομοσπονδιακός τεχνικός, Σίλβιο Πιρίλο, τον κάλεσε για τους δύο αγώνες με την Αργεντινή για το «Κύπελλο Ρόκα» (Roca Cup). Στις 7 Ιουλίου 1957 μπήκε αλλαγή στα μισά του δευτέρου ημιχρόνου, παίρνοντας το βάπτισμα του πυρός και πετυχαίνοντας ένα γκολ στο 76ο λεπτό.[328][345][346][347] Η Αργεντινή όμως νίκησε με 2–1. Σε ηλικία 16 χρονών, 8 μηνών και 17 ημερών, έγινε ο νεότερος Βραζιλιάνος παίκτης που έκανε ντεμπούτο με την εθνική ομάδα ανδρών και μάλιστα σκόραρε στην πρεμιέρα, παραμένοντας μέχρι σήμερα ο νεότερος σκόρερ της. Ήταν η απόδειξη ότι ένας παίκτης γεννήθηκε που θα γινόταν ιστορικός για τη Βραζιλία.[42][348][349] Στη ρεβάνς ήταν πια βασικός και σημείωσε και πάλι γκολ, το ένα από τα δύο της νίκης της Βραζιλίας που πήρε το Κύπελλο με καλύτερη διαφορά τερμάτων. Σε δύο αγώνες ο Πελέ είχε σημειώσει τα δύο από τα τρία γκολ της εθνικής και μπορούσε να υποστηρίξει ότι είχε δώσει το τρόπαιο στα χέρια των συμπατριωτών του.[35][350] Προτού συμπληρώσει τα 20 χρόνια του είχε ήδη σημειώσει 25 διεθνή τέρματα (20 αγώνες), επίδοση που δεν έχει επιτευχθεί ποτέ από άλλο έφηβο πριν ή μετά από αυτόν.[92]
Με τη φανέλα της Εθνικής Βραζιλίας το 1960
Αγωνίστηκε σε τέσσερα Παγκόσμια Κύπελλα και κλείνοντας την πορεία του στις διοργανώσεις ήταν δεύτερος σκόρερ της ιστορίας του θεσμού με 12 τέρματα σε 14 συναντήσεις, πίσω μόνο από το Γάλλο Ζυστ Φονταίν των 13 γκολ του 1958.[351][352][353] Τα στατιστικά στοιχεία όμως είναι δευτερεύοντα (παρά τον αριθμό των ρεκόρ που διατηρεί) μπροστά στον αντίκτυπο του παιχνιδιού του στην κορυφαία ποδοσφαιρική διοργάνωση.[354]
Συμμετείχε σε ένα Κόπα Αμέρικα μόνο, το 1959 με την ομάδα που ήταν ένα χρόνο νωρίτερα παγκόσμια πρωταθλήτρια. Η Βραζιλία κατέλαβε τη δεύτερη θέση πίσω από την Αργεντινή αήττητη, ενώ ο ίδιος σκόραρε οκτώ γκολ σε έξι αγώνες, συμπεριλαμβανομένου ενός χατ τρικ με την Παραγουάη (4–1) και του τέρματος απέναντι στην Αργεντινή (1–1) και επιλέχθηκε καλύτερος παίκτης της διοργάνωσης.[355][356][357]
Στις 18 Ιουλίου 1971, παρουσία 138.575 θεατών με αντίπαλο την εθνική Γιουγκοσλαβίας σε φιλική συνάντηση (2–2), ο Πελέ έδωσε τον τελευταίο του αγώνα με την Εθνική του ομάδα στο Ρίο ντε Τζανέιρο δηλώνοντας ότι «είναι καλύτερα να σταματήσω τώρα που βρίσκομαι στο απόγειο της φόρμας μου». Οι προσπάθειές να σκοράρει δεν «καρποφόρησαν». Στη λήξη του ημιχρόνου (δεν αγωνίστηκε στο δεύτερο), έβγαλε τη φανέλα του, την έσφιξε στη δεξιά γροθιά του και έκανε το γύρο του θριάμβου στον στίβο του «Μαρακανά». Ένα πολύ μεγάλο πανό που ξεδιπλώθηκε στην κερκίδα έγραφε «Να ζήσει ο Βασιλιάς».[48][358][359] Μία εβδομάδα νωρίτερα είχε σημειώσει το τελευταίο διεθνές του γκολ στο 32ο λεπτό σε φιλική συνάντηση με την Αυστρία στο στάδιο Μουρούμπι του Σάο Πάολο (1–1) μπροστά σε 125.000 θεατές.[360][361] Ήταν το 1.086ο γκολ της καριέρας του με τους τότε υπολογισμούς της στατιστικής να μην διαχωρίζουν επίσημους και φιλικούς αγώνες.[362][363]
Με την εθνική Βραζιλίας αγωνίστηκε 92 φορές, σημείωσε 77 τέρματα και 95 σε 113 εμφανίσεις συμπεριλαμβανομένων των ανεπίσημων φιλικών, επτά χατ τρικ, έχοντας 67 νίκες, 14 ισοπαλίες και 11 ήττες.[364][365][366] Επιπλέον μοίρασε και 47 ασίστ.[367] Η επίδοση των τερμάτων αποτελούσε εθνικό ρεκόρ, το οποίο παραμένει και ήταν η δεύτερη καλύτερη επίδοση στον κόσμο την εποχή του μετά τα 84 γκολ του Φέρεντς Πούσκας.[368] Παρέμεινε κάτοχος του ρεκόρ διεθνών τερμάτων της CONMEMBOL ως το Σεπτέμβριο του 2021.[369][370][371] Παίζοντας μαζί Πελέ και Γκαρίντσα, η Βραζιλία δεν γνωρίσε ποτέ την ήττα (40 αγώνες, 36 νίκες, 4 ισοπαλίες).[245][158][372]
Παγκόσμιο Κύπελλο 1958
Η διοργάνωση αυτή ήταν η πρώτη αντίστοιχη με παγκόσμια τηλεοπτική μετάδοση.[373][374] Η Βραζιλία δεν συμπεριλαμβάνονταν στα φαβορί, με τη Σουηδία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Σοβιετική Ένωση και την κάτοχο του τίτλου Δυτική Γερμανία να έχουν το προβάδισμα.[375] Οι υπεύθυνοι της Βραζιλίας ξέχασαν να διανείμουν τους αριθμούς στους παίκτες τους και ένας Ιταλός από τη FIFA παρατήρησε το λάθος και αυτός ήταν που αρίθμησε τους μελλοντικούς παγκόσμιους πρωταθλητές. Έτσι, ο τερματοφύλακας είχε το 3 και ο Πελέ τυχαία πήρε το 10.[376][377] Μέχρι τότε ως αναπληρωματικός φορούσε το νούμερο 13.[378] Η ομάδα ήταν καλά προετοιμασμένη για τρεις μήνες και περιόδευσε στην Ευρώπη δίνοντας φιλικούς αγώνες, είχε εξαιρετικούς ποδοσφαιριστές και πολύ καλά υποστήριξη από ειδικούς, γεγονός ασύνηθες την εποχή εκείνη. Ο ψυχολόγος της αποστολής, είχε συντάξει ειδικές εκθέσεις για τους παίκτες προτείνοντας τη μη χρησιμοποίησή του Πελέ.[379][380][381] «Ο Πελέ είναι προφανώς ανώριμος. Του λείπει η απαραίτητη μαχητικότητα. Είναι πολύ νέος για να νιώσει τη μάχη και να απαντήσει σε αυτό με την κατάλληλη ένταση. Επιπλέον, δεν έχει το αίσθημα ευθύνης που απαιτείται σε ένα ομαδικό άθλημα», ήταν οι γραπτές φράσεις που χρησιμοποισε ο ψυχολόγος.[382] Στην αρχή του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1958 ο Πελέ (που δεν ήταν γνωστός έχοντας μόνο δύο διεθνείς συμμετοχές, μη συμμετέχοντας στους αγώνες προετοιμασίας της Βραζιλίας στην Ευρώπη) ήταν τραυματίας στο γόνατο από αγώνα προετοιμασίας της εθνικής με την Κορίνθιανς. Ο προπονητής της «σελεσάο» Βισέντε Φεόλα που είχε αναλάβει την ομάδα στις αρχές της ίδιας χρονιάς δεν ρίσκαρε τη συμμετοχή του στους δύο πρώτους αγώνες.[373][383][384] Μάλιστα, ο ίδιος ο παίκτης πριν το Παγκόσμιο Κύπελλο είχε ζητήσει από τον προπονητή του να επιστρέψει στην πατρίδα καθώς ένιωθε ότι δεν μπορούσε να προσφέρει. Ο μασέρ όμως της ομάδας, πήρε το θέμα προσωπικά και υποσχέθηκε να κάνει καλά τον νεαρό που είχε τραυματιστεί. Όσο για τη συμμετοχή του στη βασική ενδεκάδα αυτό ήταν υπόθεση περισσότερο του έμπειρου αμυντικού Νίλτον Σάντος. Ο αριστερός πλάγιος αμυντικός είχε εκτιμήσει τα προπονητικά συστήματα και ο Φέολα τον εμπιστευόταν. Έτσι μαζί με άλλα βασικά στελέχη τον έπεισαν να αφήσει εκτός ομάδας τους Αλταφίνι και Ντίντα και να χρησιμοποιήσει τους νεαρούς Πελέ και Γκαρίντσα.[385][386][387] Στους αγώνες του τέταρτου ομίλου της πρώτης φάσης, ο κλοιός στένευε γύρω από τη Βραζιλία. Είχε ξεκινήσει με νίκη 3–0 επί των Αυστριακών, αλλά στη συνέχεια η «λευκή ισοπαλία» 0–0 (η πρώτη στην ιστορία των Παγκοσμίων Κύπελλων[374][388]) με την Αγγλία αποδίδοντας πολύ μέτρια έβαζε όλους σε περιπέτειες. Ο αγώνας με την Σοβιετική Ένωση ήταν καθοριστικός και ο νεαρός Πελέ έπρεπε να παίξει. Στις 15 Ιουνίου 1958 στο Ούλεβι του Γκέτεμποργκ ήταν στην αρχική ενδεκάδα, ο νεότερος παίκτης στην ιστορία των Παγκοσμίων Κύπελλων μέχρι τότε, 17 ετών και 235 ημερών.[54][352][389] Ήδη στο πρώτο λεπτό ο Γκαρίντσα είχε σουτ στο δοκάρι και ο Πελέ ξεκίνησε εντυπωσιακά με ένα ακόμη δοκάρι στο δεύτερο λεπτό. Ο Βαβά σκόραρε στο τρίτο λεπτό και με ένα ακόμα γκολ αργότερα μετά από ασίστ του Πελέ έδωσε τη νίκη και την πρόκριση στους Βραζιλιάνους, αλλά ο Πελέ, αγωνιζόμενος ως δεύτερος επιθετικός πίσω από το Βαβά, ήταν αυτός που είχε εντυπωσιάσει τους ειδικούς του ποδοσφαίρου.[96][387][390] Το όνομα του είχε αρχίσει να γίνεται γνωστό και στην Ευρώπη, ενώ η «σελεσάο», παίζοντας με το πρωτοποριακό για την εποχή σύστημα 4–2–4 που αντέγραψαν αργότερα σχεδόν όλες οι ομάδες, ήταν πλέον στα φαβορί για την κατάκτηση του τροπαίου.[391][392]
Ο Πελέ ξεπερνά τρεις αντιπάλους στον τελικό με τη Σουηδία.
Στα προημιτελικά αντίπαλος ήταν η Ουαλία. Η συνάντηση της 19ης Ιουνίου ήταν ισόπαλη χωρίς τέρματα έως τη στιγμή που ο Πελέ δέχθηκε πάσα από κεφαλιά. Στόπαρε άψογα τη μπάλα, και αφού την πέρασε κάτω από τα πόδια ενός αμυντικού σημάδεψε τη γωνία της εστίας. Ήταν το 66ο λεπτό και ο Βραζιλιάνος έγινε ο νεότερος σκόρερ στην ιστορία των Παγκοσμίων Κύπελλων (17 ετών και 239 ημερών), επίδοση ρεκόρ που κατέχει ακόμα.[393][394][395] Ο ίδιος περιέγραψε πολύ αργότερα το μοναδικό γκολ της συνάντησης ως ίσως το πιο σημαντικό στην καριέρα του.[26][396][397][398] Ο ημιτελικός με τη Γαλλία ήταν ένας από τους καλύτερους αγώνες εκείνης της διοργάνωσης (ίσως ο καλύτερος[374][383]) και διεξήχθη στο στάδιο Ρασούντα στις 24 Ιουνίου. Η Γαλλία ήταν η ομάδα με την αποτελεσματικότερη επίθεση μέχρι τότε, είχε όμως και την ασθενέστερη άμυνα.[399] Δεν ήταν έκπληξη όταν η Βραζιλία πήρε το προβάδισμα μετά από λιγότερο από δύο λεπτά χάρη σε τέρμα από το Βαβά. Ο Ζυστ Φονταίν βρήκε το πίσω μέρος των διχτύων για άλλη μια φορά για να ισορροπήσει τα σκορ μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά. Η πρώτη μισή ώρα του παιχνιδιού ήταν γρήγορη και συναρπαστική, με δύο εξαιρετικά ταλαντούχες ομάδες γεμάτες επιθετικές προθέσεις να πηγαίνουν από το ένα τέρμα στο άλλο. Το παιχνίδι ήταν ισορροπημένο, όταν ο κεντρικός αμυντικός Ζονκέ τραυματίστηκε. Εκείνη την εποχή δεν επιτρέπονταν οι αλλαγές και ο τραυματισμός του στα 35 λεπτά άφησε τη Γαλλία για σχεδόν μία ώρα να παίζει ουσιαστικά με δέκα παίκτες καθώς η παρουσία του ήταν τυπική στο γήπεδο. Ένα γκολ από τον Ντίντι και ένα χατ τρικ από τον Πελέ μέσα σε 23 λεπτά στο δεύτερο ημίχρονο με σουτ μέσα στη μεγάλη περιοχή (52ο λεπτό - 75ο) έδωσαν στη Βραζιλία μια άνετη νίκη, με τελικό αποτέλεσμα 5–2.[386][400][401] Ο Πελέ έγινε και παραμένει ο νεότερος παίκτης που πέτυχε χατ τρικ σε αγώνα τελικής φάσης της κορυφαίας ποδοσφαιρικής διοργάνωσης.[395][402][403]
Στον τελικό στο 5–2 με τη Σουηδία, ο Πελέ πέτυχε δύο γκολ, το πρώτο στο 55ο λεπτό που αύξησε τη διαφορά σε 3–1, έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα εντυπωσιακότερα στην ιστορία όλων των Παγκοσμίων Κύπελλων.[404][405][406][407] Ήταν στενά μαρκαρισμένος από έναν αμυντικό, και υπήρχε ένας άλλος αμυντικός κοντά. Δέχτηκε ψηλή πάσα από τον Νίλτον Σάντος, την ελέγχει με το στήθος του, κρατώντας τον πρώτο αμυντικό πίσω του και αφήνει την μπάλα να πέσει στο έδαφος. Αυτή αναπηδά μια φορά και μετά καθώς δεύτερος αμυντικός τον κλείνει, κόβει τη μπάλα σχεδόν κατευθείαν στον αέρα. Ο Πελέ σκύβει γύρω του, έτσι ώστε όταν η μπάλα πέσει κάτω, να είναι ξεμαρκάριστος στη μέση της περιοχής μένοντας ελεύθερος να σουτάρει πετυχαίνοντας εύκολα το γκολ.[54][408] Ο ίδιος το είχε χαρακτηρίσει σε συνέντευξή του το 2014 ως το πιο αξέχαστο της καριέρας του.[400][409] Την ημέρα του τελικού ήταν 17 ετών και 249 ημερών, ο νεότερος παίκτης που είχε αγωνιστεί σε τελικό Παγκόσμιου Κυπέλλου, ρεκόρ που έχει μείνει ακόμα ακατάρριπτο. Ακατάρριπτη είναι και η επιτυχία του να σκοράρει και να κατακτήσει το κορυφαίο τρόπαιο σε τόσο νεαρή ηλικία.[26][79][403][410] Ο ίδιος θεώρησε ότι αυτή ήταν η πιο ταλαντούχα (σε ατομικό επίπεδο) εθνική Βραζιλίας όλων των εποχών.[411][412] Ήταν δεύτερος σκόρερ της διοργάνωσης με 6 τέρματα (ίδιο αριθμό με το Γερμανό Χέλμουτ Ραν).[413][414] Ψηφίστηκε επίσης καλύτερος νέος παίκτης, δεύτερος καλύτερος παίκτης της διοργάνωσης πίσω από το Ντίντι και στην καλύτερη ομάδα.[413][390][415] «Ήθελα να χειροκροτήσω το πέμπτο γκολ», είπε ο Σουηδός αμυντικός Σίγκε Πάρλινγκ μετά το τέλος του αγώνα.[29][400][416] Μετά το λήξη του τελικού, οι συμπαίκτες του σήκωσαν το παιδί - θαύμα στους ώμους τους και πανηγύρισαν το πρώτο παγκόσμιο τρόπαιο. Ο Πελέ ξέσπασε σε λυγμούς στην αγκαλιά του τερματοφύλακα Ζιλμάρ.[289][417][418] Η Βραζιλία έγινε η πρώτη ομάδα μιας ηπείρου που κέρδισε τον τίτλο σε άλλη ήπειρο, και παρέμεινε η μόνη για δεκαετίες.[419][420][421]
Η εμφάνιση ενός ποδοσφαιριστή σαν τον Πελέ ήταν τόσο εντυπωσιακή που το άθλημα δεν θα ήταν ποτέ το ίδιο. Εγκαινίασε ένα νέο είδος ποδοσφαιριστή: ένας που μπορεί να κερδίσει παιχνίδια (ακόμα και αυτής της σημασίας) μόνο λόγω του ταλέντου του.[422] Το περιοδικό Sports Illustrated τον χαρακτήρισε τότε ως «ιδιοφυΐα»,[423] χωρίς η συνέχεια να το διαψεύσει.[419] Είχε ταξιδέψει στη Σουηδία ως πολύ νέος και άγνωστος παίκτης, χωρίς ακόμα να έχει ολοκληρωθεί η σωματική του διάπλαση, χωρίς εμπειρίες μεγάλης σημασίας αγώνων και χωρίς επαρκή αυτοπεποίθηση.[26][424][425] Επέστρεψε στην πατρίδα του ως ένα από τα μεγαλύτερα αστέρια του αθλητισμού και ήρωας της Βραζιλίας και όλα τα νεαρά αγόρια σε όλο τον κόσμο ασκούνταν τότε ώστε να μπορούν να παίξουν με τον ίδιο τρόπο.[426] Οι δημοσιογράφοι ονόμασαν τον τρόπο παιχνιδιού samba football, αλλά στην πραγματικότητα ήταν το τζίντζα (ginga), ένας τρόπος ποδοσφαίρου βασισμένος στις βραζιλιάνικες παραδόσεις της σάμπα και της καποέιρα, που συνδυάζει πολεμικές τέχνες και χορό. Μία ισορροπία μεταξύ του αθλητισμού και της τέχνης, όπου η τέχνη, μεταξύ άλλων, ήταν να διατηρείται ο έλεγχος της μπάλας ενώ υλοποιούνταν μία εντυπωσιακή ντρίμπλα, με κύριους εκφραστές τους Πελέ και Γκαρίντσα.[427][428][429][430] Το λεγόμενο futebol-arte είχε επικρατήσει απέναντι στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο που είναι υπερβολικά μηχανικό, χωρίς περιθώρια δημιουργικότητας, αναγνωρίζοντας τη σκληρή δουλειά και τη συλλογικότητα.[431][432] Η νίκη της Βραζιλίας είχε αποκαταστήσει την υπερηφάνεια σε ένα έθνος του οποίου η ταυτότητα συνδέεται εγγενώς με την ποδοσφαιρική τους ικανότητα. Η κατάρα της ήττας του 1950 είχε αρθεί και η παγκόσμια καταξίωση του έθνους είχε επιτευχθεί έχοντας ως πρωταγωνιστή ένα μαύρο έφηβο που έγινε ήρωας στα μάτια ιδιαίτερα των μειονεκτούντων τμημάτων της κοινωνίας της χώρας. Η περίοδος της αθλητικής κυριαρχίας του έθνους του είχε μόλις ξεκινήσει.[283][433][434]
Ο Πελέ βουρκωμένος στην αγκαλιά του Ζιλμάρ, ενώ αριστερά είναι ο Ντζάλμα Σάντος μετά τον τελικό του 1958.
Παγκόσμιο Κύπελλο 1962
Το 1962 στη Χιλή πέτυχε ένα εξαιρετικό γκολ, θεωρείται από μερικούς ως το πιο εντυπωσιακό στα Παγκόσμια Κύπελλα περνώντας τέσσερις αμυντικούς στον πρώτο αγώνα με το Μεξικό.[30][435][436] Πρόλαβε να δώσει ακόμα και μία ασίστ στο Μάριο Ζαγκάλο, αλλά τραυματίστηκε στην επόμενη συνάντηση με την Τσεχοσλοβακία και είδε από την εξέδρα την ομάδα του (που δεν είχε αξιοσημείωτες διαφορές από την προηγούμενη διοργάνωση) να κερδίζει τον τίτλο με κύριο πρωταγωνιστή τον Γκαρίντσα. Ο τραυματισμός του τον κράτησε εκτός δράσης για δύο μήνες.[29][396][437] Το 2007 του δόθηκε το μετάλλιο του νικητή του Κυπέλλου (όπως και στους υπόλοιπους σε αντίστοιχη παρουσία), καθώς εκείνη την εποχή, αυτό αποδίδονταν μόνο σε όσους είχαν αγωνιστεί στον τελικό.[402]
Παγκόσμιο Κύπελλο 1966
Στη διοργάνωση της Αγγλίας η «σελεσάο» διέθετε στη σύνθεσή της παίκτες που την οδήγησαν στην κατάκτηση του προηγούμενου Κυπέλλου, αλλά μεγάλους σε ηλικία όπως ο τερματοφύλακας Ζιλμάρ και ο Ντζάλμα Σάντος, ορισμένους ταλαντούχους ποδοσφαιριστές όπως ο Τοστάο και ο Ζαϊρζίνιο, που ανέδειξαν το ταλέντο τους τέσσερα χρόνια αργότερα στα γήπεδα του Μεξικού και τους μεγάλους αστέρες Πελέ και Γκαρίντσα. Η ομάδα δεν διέθετε ομοιογένεια και η ανακοίνωση της 22άδας που θα ταξίδευε στην Ευρώπη έγινε μόλις δύο εβδομάδες πριν την έναρξη της διοργάνωσης.[438][439][440] Ο Πελέ είχε τραυματιστεί στην αρχή της χρονιάς και συμμετείχε μόνο στους αγώνες προετοιμασίας της εθνικής.[96] Τα αντιαθλητικά μαρκαρίσματα των Βουλγάρων και των Πορτογάλων αμυντικών (ειδικά των δεύτερων έως και σε προκλητικό βαθμό), στέρησαν από τον Πελέ τη συνέχεια των αγώνων. Στον αγώνα με τη Βουλγαρία σκόραρε ένα γκολ με απευθείας εκτέλεση φάουλ και έγινε ο πρώτος παίκτης που σκόραρε σε τρεις συνεχόμενες διοργανώσεις.[290][441] Κατόπιν απουσίασε από το παιχνίδι με την Ουγγαρία για να αναρρώσει, με την ήττα της Βραζιλίας να διακόπτει την αήττητη ακολουθία 13 αγώνων σε Παγκόσμια Κύπελλα, ρεκόρ που εξακολουθεί να παραμένει.[442] Ο Πελέ επανήλθε στον αγώνα με την Πορτογαλία, όπου και δέχθηκε το σκληρότερο μαρκάρισμα από το Ζοάο Μοράις, που δεν τιμωρήθηκε από τον Βρετανό διαιτητή που θα δικαιούταν αποβολή. Έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα σοβαρότερα σφάλματα διαιτησίας στην ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων.[443][444][445] Ο Πελέ παρέμεινε στον αγωνιστικό χώρο, αλλά δεν μπορούσε να προσφέρει στην ομάδα. Εκτός αυτού, με τον Γκαρίντσα σκιά του παλιού καλού εαυτού του, η Βραζιλία απέτυχε να περάσει τη φάση των ομίλων, προκαλώντας μία από τις πολλές εκπλήξεις της διοργάνωσης.[446][447] Ο αντιαθλητικός τρόπος αντιμετώπισής του που έμεινε ατιμώρητος από τους διαιτητές, δημιούργησε υποψίες και για ευρωπαϊκή πλεκτάνη για να ξαναγυρίσει το τρόπαιο στη γηραιά ήπειρο,[448][449][450] ενώ τα ποικίλα παράπονα ομάδων, δημοσιογράφων ακόμα και των φωτογράφων ήταν διαρκή.[451][452][453] Μετά τον αγώνα με την Πορτογαλία, ο Πελέ αποφάσισε να μην αγωνιστεί ξανά με την εθνική ομάδα ενοχλημένος από τον αντιαθλητικά τρόπο αντιμετώπισής του και μεταπείστηκε δύο χρόνια μετά επανερχόμενος σε αγώνα με την Παραγουάη (4–0) σημειώνοντας δύο τέρματα.[364][454][455] Στις 31 Αυγούστου 1969 στο Μαρακανά και μπροστά σε 183.341 φιλάθλους πέτυχε το μοναδικό γκολ της νίκης και πρόκρισης της Βραζιλίας στον αγώνα με την Παραγουάη.[456][457]
Παγκόσμιο Κύπελλο 1970
Το 1970 στο Παγκόσμιο Κύπελλο του Μεξικού, το καλύτερο σύμφωνα με τους αθλητικογράφους,[458][459][460] ο Πελέ μαζί με τους Ριβελίνο, Ζαϊρζίνιο, Ζέρσον, Τοστάο, Κάρλος Αλμπέρτο σχημάτισαν μία από τις καλύτερες ομάδες που έχουν παίξει ποδόσφαιρο στον πλανήτη - και για πολλούς η καλύτερη σε μία διοργάνωση - τόσο από πλευράς θεάματος όσο και από πλευράς αποτελεσμάτων.[433][461][462][463] Η διοργάνωση ήταν η πρώτη που μεταδόθηκε έγχρωμα και δορυφορικά απευθείας στο τηλεοπτικό κοινό και έμεινε στη μνήμη όσων το παρακολούθησαν και για τις αλλαγές στους κανονισμούς (κάρτες, αλλαγές παικτών).[464][465][466] Στη προκριματική φάση η εθνική Βραζιλίας είχε κερδίσει και τα έξι παιχνίδια με τέρματα 23–2 από τα οποία τα έξι του Πελέ. Μαζί με το ταλέντο τώρα, ο κορυφαίος Βραζιλιάνος διέθετε και την ανάλογη εμπειρία, ενώ ο ρόλος του ήταν σε πιο οπισθοχωρημένη θέση, όπως συνέβαινε και στο σύλλογό του.[467][468] Όμως αυτό αύξησε και τις ευθύνες και το άγχος του ως του πιο έμπειρου παίκτη της εθνικής, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η ομάδα ήταν η πιο νεανική της διοργάνωσης με πέντε παίκτες στο σύνολο κάτω των 21 ετών.[49][425][469] Προτού τη διοργάνωση ο ομοσπονδιακός προπονητής Ζοάο Σαλτάνια είχε έρθει σε ρήξη με ορισμένους παίκτες, μεταξύ τους και ο Πελέ. Στις 4 Μαρτίου του 1970 η Βραζιλία έχασε στο Πόρτο Αλέγκρε σε φιλικό από την Αργεντινή με 2–0. Ο Σαλτάνια «φόρτωσε» έμμεσα την ήττα στον Πελέ επισυνάπτοντάς του ότι «δεν βλέπει καλά» και ότι δεν αμύνεται καθόλου και δήλωσε ότι θα τον απέκλειε από την αποστολή του Κυπέλλου. Στις 8 Μαρτίου η Βραζιλία κέρδισε την Αργεντινή με 2–1 με ένα γκολ του Πελέ, που έδειξε έτοιμος για την επερχόμενη μεγάλη διοργάνωση, αλλά στις 14 Μαρτίου η εθνική έφερε απρόσμενα ισοπαλία με 1–1 σε ανεπίσημο αγώνα με τη Μπάνγκου.[470][471][472] Στις 24 Απριλίου η Βραζιλία έφερε ισοπαλία 0–0 σε φιλικό αγώνα με τη Βουλγαρία, στο Σάο Πάολο και ο Σαλτάνια άφησε στον πάγκο τον Πελέ χρησιμοποιώντας τον ως αλλαγή, προκαλώντας εντονότατες αντιδράσεις.[473] Ο Ζοάο Χαβελάνζε (τότε πρόεδρος της Βραζιλιάνικης Συνομοσπονδίας Αθλητισμού απομάκρυνε τον τεχνικό και ανέθεσε την ομάδα στον 39χρονο Μάριο Ζαγκάλο, ο οποίος το 1958 και το 1962 ήταν βασικό στέλεχος των ομάδων που στέφθηκαν παγκόσμιες πρωταθλήτριες. Ο νέος προπονητής στάθηκε και τυχερός γιατί ο προκάτοχός του είχε δημιουργήσει ένα πανίσχυρο σύνολο. Ο Ζαγκάλο πήρε πέντε παίκτες οι οποίοι ήταν όλοι τους «δεκάρια» στις ομάδες τους και τους έβαλε στη βασική ενδεκάδα ταυτόχρονα πρωτοτυπώντας: χρησιμοποίησε λοιπόν μαζί τους Πελέ (Σάντος), Ριβελίνο (Κορίνθιανς), Ζαϊρζίνιο (Μποταφόγκο), Ζέρσον (Σάο Πάολο) και Τοστάο (Κρουζέιρο). Έτσι η ομάδα έμεινε στην ιστορία ως η «ομάδα των πέντε δεκαριών»,[474][475][476] εφαρμόζοντας σύστημα που έμοιαζε περισσότερο με 4–3–3 και τον Πελέ να κινείται ελεύθερα στην αριστερή γραμμή κέντρου - επίθεσης.[462][470][477]
Με τη φανέλα της Εθνικής Βραζιλίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970
Η «σελεσάο» είχε έντονο επιθετικό προσανατολισμό και προσπαθούσε διαρκώς να σκοράρει περισσότερες φορές από τον αντίπαλο. Μπορεί να δέχθηκε 7 γκολ στη διοργάνωση, τα περισσότερα για πρωταθλήτρια από τότε μέχρι σήμερα, αλλά πέτυχε και 19, περισσότερα από κάθε άλλη πρωταθλήτρια ομάδα από τότε μέχρι σήμερα. Με έξι νίκες σε ισάριθμα παιχνίδια πέτυχε ρεκόρ, παρά το γεγονός ότι η προετοιμασία της ομάδας δεν ήταν η καλύτερη δυνατή (παρά τη δίμηνη απομόνωσή της) και με έντονη παρασκηνιακή δράση.[478][479][480]
Παρά το γεγονός ότι βρέθηκαν πίσω στο σκορ στο 10ο λεπτό από το γκολ του Λάντισλαβ Πέτρας, οι Ριβελίνο, Πελέ και δύο φορές ο Ζαϊρζίνιο σκόραραν και οδήγησαν στην ανατροπή και στη νίκη με 4–1 επί της Τσεχοσλοβακίας στην πρεμιέρα (3 Ιουνίου 1970).[474] Ο Πελέ έγινε ο δεύτερος παίκτης με διαφορά τριών λεπτών από τον πρώτο Ούβε Ζέελερ που σκόραρε σε τέσσερις διαφορετικές διοργανώσεις του Παγκόσμιου Κυπέλλου (ακολούθησαν ο Μίροσλαβ Κλόζε, ο Κριστιάνο Ρονάλντο και ο Λιονέλ Μέσι).[469][481] Μία προσπάθεια του «βασιλιά» να «κρεμάσει» με λόμπα από τουλάχιστον 55 μέτρα τον Τσέχο τερματοφύλακα Ίβο Βίκτορ (που είχε απομακρυνθεί από την εστία του) δεν στέφθηκε με επιτυχία για λίγο βρίσκοντας το πίσω μέρος των διχτυών, όμως καταγράφηκε στην ιστορία ως η πρώτη απόπειρα επίτευξης ενός τέτοιου γκολ.[482][483][484][485] Η Βραζιλία επιβλήθηκε της παγκόσμιας πρωταθλήτριας Αγγλίας με 1–0 σε μία από τις μεγαλύτερες μονομαχίες του Κυπέλλου με τέρμα του Ζαϊρζίνιο μετά από ασίστ του Πελέ.[462][486][487] Απέναντι στη μαχητική Ρουμανία ο Πελέ σημείωσε δύο γκολ, το ένα με απ' ευθείας εκτέλεση φάουλ, από τις καλύτερες της καριέρας του (τελικό 3–2).[488] Στα προημιτελικά, το Περού του Τεόφιλο Κουμπίγιας δεν προέβαλε μεγάλη αντίσταση και η Βραζιλία νίκησε με 4–2, η εμφάνιση δε του Πελέ ήταν εξαιρετική χωρίς όμως να στεφθεί τελικά σκόρερ της συνάντησης. Στα ημιτελικά στις 17 Ιουνίου, η μεγάλη μάχη με την Ουρουγουάη βρήκε ξανά νικήτρια τη «σελεσάο» με 3–1. Η Βραζιλία είχε αποκτήσει τη συμπαράσταση του κόσμου με τον εντυπωσιακό τρόπο παιχνιδιού της και υποστηρίχθηκε από τους Μεξικανούς φιλάθλους.[485][480][489]
«Είμαι θαυμαστής του Πελέ από πολύ παλιά όταν ήμουν παιδί, και αργότερα υπήρχε πάντα αυτό για τον Πελέ και το Μαραντόνα. Ήμουν νέος και εντυπωσιασμένος ως παιδί, αλλά για μένα ήταν πάντα ο Πελέ».
Άλεξ Φέργκιουσον, Άγγλος προπονητής.[490][491]
Ο τελικός χαρακτηρίστηκε με ακρίβεια ως futebol arte (ποδόσφαιρο τέχνη) εναντίον futebol de resultado (ποδόσφαιρο για το αποτέλεσμα) και αποτελεί μία από τις καλύτερες επιδείξεις επιθετικού ποδοσφαίρου από μία ομάδα στην ιστορία του θεσμού.[431][464][492] Στο Στάδιο Αζτέκα της πόλης του Μεξικού απέναντι στην πρωταθλήτρια Ευρώπης Ιταλία (21 Ιουνίου) μπροστά σε 112.000 θεατές, από τους οποίους 10.000 Βραζιλιάνοι, ο Πελέ άνοιξε το σκορ στο 19ο λεπτό με εντυπωσιακή κεφαλιά (ο δεύτερος παίκτης στην ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων που σκόραρε σε δεύτερο τελικό μετά το Βαβά) με την ισοφάριση του Ρομπέρτο Μπονισένια να μην είναι δυνατό να σταματήσει τη βραζιλιάνικη μηχανή.[493][494][495] Η Ιταλία είχε δεχθεί στη διοργάνωση μόνο τέσσερα γκολ σε έξι συναντήσεις αλλά ο Ζέρσον έκανε το 2–1, ο Ζαϊρζίνιο έδωσε προβάδισμα δύο γκολ και ο Κάρλος Αλμπέρτο στο 85ο λεπτό, σε μία από τις επελάσεις του, σημείωσε εκείνο το ιστορικό γκολ που τον «άκουσε» ο Πελέ δίνοντάς του τη μπάλα και στο τέλος σήκωσε πρώτος το τρόπαιο. Συνολικά οκτώ παίκτες της Βραζιλίας αντάλλαξαν τη μπάλα με προτελευταίο αποδέκτη τον Πελέ που έδωσε την εξαίσια τελική πάσα στο σκόρερ που την έστειλε με ισχυρό σουτ στα δίχτυα.[427][496][497] Ο Ιταλός αμυντικός Ταρτσίσιο Μπούρνιτς που τον αντιμετώπισε στον τελικό, είπε για τον Πελέ μετά τον αγώνα: «Πηδήξαμε μαζί, αλλά όταν ήμουν πίσω στο έδαφος, ήταν ακόμα στον αέρα. Είχα σκεφτεί να ενθαρρύνω τον εαυτό μου: Είπα στον εαυτό μου πριν από το παιχνίδι, είναι φτιαγμένος από σάρκα και οστά όπως όλοι οι άλλοι. Αλλά έκανα λάθος».[372][492] Το γκολ του Πελέ ήταν το τρίτο σε τελικό Παγκοσμίου Κυπέλλου, ισοφαρίζοντας το ρεκόρ των Βαβά και Τζεφ Χερστ.[498]
Η παρουσία του Πελέ στον τελικό ήταν χαρακτηριστική του αλτρουισμού του χωρίς καμία επίδειξη ατομικών δεξιοτήτων αποφεύγοντας να κάνει έστω και μία ντρίμπλα.[499] Ένας Ιταλός παίκτης πήρε την «πολυπόθητη» φανέλα του στα πλαίσια της ανταλλαγής φανέλας η οποία δημοπρατήθηκε για 260.000 ευρώ το 2002.[500][501] Οι στιγμές μαγείας του «βασιλιά» που έχουν καταγράψει οι κάμερες από εκείνη τη διοργάνωση είναι πολλές με κορυφαίες αυτές δύο σημαντικών συναντήσεων: στο 19ο λεπτό στον αγώνα με την παγκόσμια πρωταθλήτρια Αγγλία και ενώ το παιχνίδι ήταν στο 0–0 έκανε καρφωτή κεφαλιά που χάρισε την ευκαιρία στον Γκόρντον Μπανκς να κάνει την «απόκρουση του αιώνα».[49][502][503] Ο Πελέ έχοντας περάσει τον Άγγλο αμυντικό σηκώθηκε τόσο ψηλά, που και ο Μπανκς θεωρώντας ψηλή τη σέντρα, δεν περίμενε ότι θα ήταν δυνατό να μπορέσει αντίπαλος να τη φτάσει. Κατάφερε όμως να τη διώξει σχεδόν πάνω στη γραμμή του τέρματος στη δεξιά γωνία του με το ένα χέρι και με το Βραζιλιάνο να αναφωνεί «γκολ».[504][505][506] Στον ημιτελικό με την Ουρουγουάη ξεγελώντας τον σπουδαίο τερματοφύλακα Μαζουρκιέβιτς με μία μοναδικής έμπνευσης κίνηση, αρχικά διαφορετική από την κατεύθυνση της μπάλας και προλαβαίνοντάς την λίγα εκατοστά πριν εκείνη ακουμπήσει τη γωνία της μικρής περιοχής στα αριστερά και χωρίς πάλι να καταφέρει να σκοράρει με το τελικό σουτ να φεύγει για λίγα εκατοστά έξω από τα δίχτυα.[507][508][509] Λειτουργώντας πρωτίστως ομαδικά άφησε τις πιο έντονες ποδοσφαιρικά μνήμες για τις προσπάθειες που δεν ευστόχησε.[466][505][510] Σημείωσε όμως τέσσερα γκολ και μοίρασε έξι ασίστ που η FIFA αναγνωρίζει ακατάρριπτο ρεκόρ σε μία διοργάνωση, συμβάλλοντας έτσι σε 10 από τα 19 γκολ της Βραζιλίας.[92][477][511] Τόσο η επίδοση αυτή, όσο και ο συνολικός αριθμός των ασίστ σε Παγκόσμια Κύπελλα (10) παραμένουν ρεκόρ στην ιστορία του θεσμού.[2][92][499] Ψηφίστηκε καλύτερος παίκτης της διοργάνωσης και στην καλύτερη ενδεκάδα για δεύτερη φορά.[60][357][415] Στις 25 Οκτώβριου της ίδιας χρονιάς το νεόδμητο στάδιο της Μασεϊό εγκαινιάστηκε έχοντας το δικό του όνομα (Estádio Rei Pelé, Στάδιο Βασιλιάς Πελέ), ο πρώτος ποδοσφαιριστής που του έγινε τέτοια τιμή εν ενεργεία.[165][512]
Στους ώμους των φιλάθλων μετά τον τελικό
Κερδίζοντας στον τελικό την Ιταλία με 4–1 η Βραζιλία κατέκτησε το τρόπαιο Ζυλ Ριμέ για τρίτη φορά και το κράτησε για πάντα στην τροπαιοθήκη της.[465][513] Ο Πελέ συμμετείχε και στα τρία κερδισμένα Παγκόσμια Κύπελλα και παραμένει έως σήμερα ο μόνος που έχει κατακτήσει το τρόπαιο τρεις φορές ως παίκτης.[171][461][514][515] Έχοντας αγωνιστεί σε ομάδες της εθνικής Βραζιλίας με ιδιαίτερα ταλαντούχους συμπαίκτες, ικανότατους σκόρερ, σπουδαίους δημιουργούς, πολύ υψηλού επιπέδου τεχνίτες του αθλήματος και σε δύο διαφορετικές συνθέσεις της εθνικής με διαφορετικό προπονητή και τρόπο λειτουργίας, ο Πελέ ήταν σχεδόν πάντα ο πρωταγωνιστής διαθέτοντας όλα τα ανωτέρω χαρακτηριστικά.[124][396][516][517]
Το 1.000-ό γκολ
Η επιδίωξη του χιλιοστού γκολ του Πελέ είχε επισκιάσει τη χειρότερη πορεία της Σάντος σε μια δεκαετία. Έχασε τα τέσσερα πρώτα παιχνίδια της στο Τουρνουά Ρομπέρτο Γκόμες-Πεδρόσα και ουσιαστικά έφυγε από τη διοργάνωση λίγο περισσότερο από ένα μήνα αφότου ξεκίνησε. Η κατάκτηση του πολιτειακού πρωταθλήματος Παουλίστα για τρίτη συνεχόμενη χρονιά και όγδοη με τον Πελέ στη σύνθεσή της ήταν η μόνη επιτυχία της σεζόν. Ο έλεγχος των στατιστικολόγων έδειχνε τον ακριβή αριθμό των τερμάτων από την αρχή της καριέρας του και αυτό ήταν το 909ο παιχνίδι του.[518][519] Την Τετάρτη, 19 Νοεμβρίου του 1969, ώρα 11.23 το βράδυ, στο Ρίο ντε Τζανέιρο, το Σάο Πάολο, τη Μπραζίλια και τις άλλες μεγαλουπόλεις της Βραζιλίας, εκατομμύρια Βραζιλιάνοι άκουγαν στο ραδιόφωνο την περιγραφή του ποδοσφαιρικού αγώνα Σάντος-Βάσκο ντα Γκάμα, με την αμυντική γραμμή της Βάσκο να προσπαθεί να μην είναι αυτή που θα δεχθεί το αποκαλούμενο milésimo. Ήταν το 78ο λεπτό, το αποτέλεσμα ήταν 1–1 και ο Πελέ έχοντας ήδη ένα δοκάρι μέχρι τότε ετοιμαζόταν για χτύπημα πέναλτι που είχε κερδίσει ο ίδιος.[520][521][522][523] Αν ευστοχούσε, θα σημείωνε το χιλιοστό γκολ της καριέρας του, κάτι που κανένας ποδοσφαιριστής σε όλο τον κόσμο θεωρούταν ότι δεν είχε καταφέρει έως τότε, [524][525] αν και αξιόπιστα στοιχεία έδειχναν ότι είχαν προηγηθεί οι Φραντς Μπίντερ και Φέρεντς Πούσκας.[363] Στη δεκαετία του 1990 και ακόμα αργότερα βεβαιώθηκε ότι είχαν προηγηθεί και άλλοι παίκτες με πρώτο τον Ούγγρο Ίμρε Σλόσσερ-Λάκατος και πιθανά πρώτο Βραζιλιάνο τον Αρτούρ Φριντενράιχ[24][526] Η εσφαλμένη αυτή εντύπωση σχετίζεται όχι μόνο με τη φήμη του αλλά και το κορυφαίο επίπεδο των διεθνών αγώνων του, κάτι που διευκόλυνε τις στατιστικές της εποχής.[527][528][529] Η αγωνία των θεατών (65.157 εισιτήρια) στο στάδιο Μαρακανά κορυφώθηκε όταν ο Πελέ έστησε την μπάλα στα 11 βήματα και πήρε φόρα για την ιστορική εκτέλεση, ενώ οι συμπαίκτες του έμειναν στα κέντρο του γηπέδου. Σούταρε ένα τεχνικό πλασέ (paradinha) προς το αντίπαλο τέρμα. Ο Αργεντινός τερματοφύλακας Εντγκάρδο Αντράντα έπεσε στη σωστή γωνία, θεαματικά αλλά μάταια, καθώς η μπάλα κατέληξε στα δίχτυα του.[530][531][532][533] Αμέσως οι Βραζιλιάνοι ξέσπασαν σε ξέφρενους πανηγυρισμούς. Ο Πελέ όρμησε στα δίχτυα, φίλησε τη «τυχερή» μπάλα και την πήρε για ενθύμιο, ενώ δεκάδες δημοσιογράφοι, εκατοντάδες φωτορεπόρτερ και χιλιάδες θεατές όρμησαν προς τον πρωταγωνιστή, που απογειώθηκε στα χέρια των οπαδών. Έκανε το γύρο του σταδίου επευφημούμενος δύο φορές, μία μετά το γκολ και μία μετά το τέλος του αγώνα.[520][534][535] Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ξεχύθηκαν στους δρόμους χορεύοντας σάμπα. Οι κόρνες των αυτοκινήτων χτυπούσαν ρυθμικά. «Δεν θέλω γιορτές για μένα. Πιστέψτε ότι για μένα είναι πολύ πιο σημαντικό να βοηθήσουμε τα φτωχά παιδιά και τα άτομα που έχουν ανάγκη, σκέφτομαι πάνω απ' όλα το είδος των Χριστουγέννων που πρόκειται να περάσουν οι άνθρωποι αυτοί», ήταν η πρώτη του δήλωση.[523][531][536] Η Βουλή διέκοψε τη συνεδρίασή της και κάλεσε τον Πελέ στην πρωτεύουσα Μπραζίλια για να τον τιμήσει και τα εθνικά ταχυδρομεία έβγαλαν ειδικό γραμματόσημο για το χρυσό γκολ. Ο αγώνας ξανάρχισε με διακοπή 20 λεπτών και έληξε με νίκη της Σάντος με 2–1.[519][537][538] Αναμνηστική πλάκα τοποθετήθηκε στο γήπεδο και του προσφέρθηκε μία μπάλα δύο κιλών ατόφιου χρυσού.[539] Στις 26 Μαΐου 2021 η Βάσκο ντα Γκάμα έγινε μία ακόμα ομάδα (από τις πολλές ανά την υφήλιο) που αναγόρευσαν τον Πελέ ως επίτιμο μέλος τους.[540][541][542]
Βραζιλιάνικο γραμματόσημο του 1969 τιμώντας το 1.000-ό γκολ του Πελέ.
Χαρακτηριστικά παιχνιδιού
Ο Πελέ έγινε γνωστός για τη σύνδεση της φράσης «Το όμορφο παιχνίδι» (Joga Bonito - Ζόγκα Μπονίτο, The Beautiful Game) με το ποδόσφαιρο. Το 1977, ονόμασε την αυτοβιογραφία του My Life and the Beautiful Game («Η ζωή μου και το όμορφο παιχνίδι»). Η αφιέρωση του βιβλίου είναι «Αφιερώνω αυτό το βιβλίο σε όλους τους ανθρώπους που έκαναν αυτό το υπέροχο παιχνίδι το Όμορφο παιχνίδι». Η φράση έχει μπει στη γλώσσα ως περιγραφή για το ποδόσφαιρο, ακόμα και στην ευρεία έννοια του αθλήματος.[543][544][545] Ο ορισμός αυτός στην πιο αντικειμενική θεώρηση υποδεικνύει τρόπο παιχνιδιού που χαρακτηρίζεται από τη διαρκή επιθετική προσπάθεια βασισμένη στην ατομική δεξιοτεχνία και προσφέρει ευχαρίστηση σε παίκτες και φιλάθλους.[546][547] Το θεαματικό του παιχνίδι και η ικανότητα για πολλά και συχνά εντυπωσιακά γκολ τον έκαναν διάσημο σε όλο τον κόσμο. Δεινός σκόρερ, με ικανότητά να αντιληφθεί αμέσως και διαισθητικά να αναγνωρίσει πως και προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί ο αντίπαλός του και να τελειώνει τις ευκαιρίες που παρουσιάζονταν με ακριβές και ισχυρό σουτ και με τα δύο πόδια. Η αγωνιστική του παρουσία ήταν θαρραλέα και η έμπνευσή του στη δράση κορυφαία.[233][548][549][550] Η εφευρετικότητά του για καινούριες κινήσεις όταν έπαιρνε τη μπάλα τον συνόδευσε ως το τέλος της καριέρας του, αποδεικνύοντας ότι το επίπεδο της ποδοσφαιρικής του νοημοσύνης ήταν ασύγκριτο με οποιοδήποτε άλλον.[551][552] Ορισμένες από τις κινήσεις που πρώτος αυτός έκανε επαναλήφθηκαν αργότερα από άλλους μεγάλους ποδοσφαιριστές.[553][554] Ήταν επίσης ιδιαίτερα ομαδικός παίκτης και ένας πλήρης επιθετικός με ποδοσφαιρική νοημοσύνη. Είχε δυνατότητα για ακριβείς πάσες και ικανότητα να συνδυάζεται με τους συμπαίκτες του και να τους παρέχει τελικές πάσες (ασίστ). Τα στοιχεία αυτά του έδωσαν σταδιακά και ηγετικές αρμοδιότητες, κάτι που έγινε πιο εμφανές στα τελευταία χρόνια της καριέρας του.[25][555] Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του, ωστόσο, εκτός της απόλυτης αίσθηση της ατομικής δεξιοτεχνίας που διέθετε, ήταν το πώς αναμειγνυόταν τόσο αρμονικά με τους συμπαίκτες του, στοιχείο που είναι το σημαντικότερο στα ομαδικά αθλήματα.[556]
Στην αρχή της καριέρας του, έπαιξε ως ελεύθερος επιθετικός κινούμενος σε διάφορες θέσεις στην επίθεση. Παρόλο που συχνά κινούταν μέσα στη μεγάλη περιοχή, το ευρύ φάσμα των ικανοτήτων του του επέτρεπε επίσης να παίζει σε ένα πιο ευέλικτο ρόλο, δεύτερος επιθετικός ή σπάνια ακραίος.[555][557][558] Αργότερα στην καριέρα του ανέλαβε ρόλο περισσότερο στη δημιουργία του παιχνιδιού πίσω από τους επιθετικούς, συνήθως λειτουργώντας ως επιθετικός μέσος.[559][560][561] Ο τρόπος παιχνιδιού του συνδύαζε την ταχύτητα, τη δημιουργία και την τεχνική ικανότητα με τη φυσική δύναμη, την αντοχή και την ευελιξία. Η εξαιρετική του τεχνική, ισορροπία, φαντασία, ευκινησία και οι ικανότητες στη ντρίμπλα του έδωσαν τη δυνατότητα να υπερνικάει τους αντιπάλους με την μπάλα και συχνά χρησιμοποιούσε ξαφνικές αλλαγές κατεύθυνσης και περίπλοκες προσποιήσεις για να περάσει τους αμυνόμενους, όπως μία χαρακτηριστική του κίνηση η λεγόμενη «ντρίμπλε ντα βάκα» (dribble da vaca), που χρησιμοποίησε αρκετές φορές στην καριέρα του.[558][562][563][564] Ο θρύλος λέει ότι η «ντρίπλα της αγελάδας» ανακαλύφθηκε πριν πολλά χρόνια στον Αμαζόνιο, όταν οι ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές προσπαθούσαν να αποφύγουν τα ζώα που εισέβαλλαν στον αγωνιστικό χώρο και διέκοπταν το παιχνίδι. Αυτό έκανε περίπου ο Πελέ, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την κίνηση αποφυγής του Ουρουγουανού τερματοφύλακα στον ημιτελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1970. Εκείνη η φάση δεν είναι απλώς η μεγαλύτερη στιγμή στην καριέρα του, αλλά η μεγαλύτερη στιγμή στην ιστορία του ποδοσφαίρου, αποδεικνύοντας το κορυφαίο τρόπο παιχνιδιού του.[565][566][567] Μία άλλη από τις «σήμα κατατεθέν» κινήσεις του ήταν η «παραντίνια» (paradinha), η μικρή παύση που χρησιμοποιούσε όταν εκτελούσε πέναλτι.[568][569][570]
Παρά το μέτριο ανάστημα (1,73 μ.),[125][35] διακρινόταν στον αέρα, λόγω της ακρίβειάς του στις κεφαλιές, του σωστού χρονισμού και του ιδιαίτερα υψηλού άλματός του, συγκρινόμενο με αυτό των αλτικότερων μπασκετμπολιστών.[142][233][287][571] Ικανότατος και στα φαλτσαριστά σουτ, ήταν ειδικός στα απευθείας φάουλ και στις εκτελέσεις πέναλτι, αν και τα πέναλτι συχνά απέφευγε να τα εκτελεί, θεωρώντας ότι ήταν δειλός τρόπος σκοραρίσματος.[518][572] Μόνο τρία από τα 77 γκολ που σημείωσε με την εθνική ομάδα επιτεύχθηκαν με εκτελέσεις πέναλτι.[573] Σημείωσε 70 τέρματα σε επίσημους αγώνες με εκτελέσεις φάουλ, ρεκόρ για την εποχή του που καταρρίφθηκε τέσσερις δεκαετίες αργότερα από τον συμπατριώτη του Ζουνίνιο Περναμπουκάνο.[574][575]
«Το όνομά μου είναι ο Ρόναλντ Ρίγκαν, είμαι ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Αλλά δεν χρειάζεται να συστήσετε τον εαυτό σας, επειδή όλοι γνωρίζουν ποιός είναι ο Πελέ».
Ρόναλντ Ρίγκαν, Πρόεδρος των ΗΠΑ στη δεκαετία του 1980 στη συνάντηση με τον Πελέ.[576][577][578]
Πολλές από αυτές τις ιδιότητές και προσόντα του ο Πελέ τις όφειλε και στη σωματική του κατασκευή, εκτός από το αναμφισβήτητα κορυφαίο ταλέντο του. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι σκιαγράφησε κάποτε έναν άνδρα με τα χέρια τεντωμένα σε κύκλο για να δείξει τις τέλειες αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Ο Βραζιλιάνος φαίνεται να ταίριαζε σε αυτό. Τα πόδια του είναι εντελώς παράλληλα και το οστό στη φτέρνα του είναι εξαιρετικά ισχυρό και ανεπτυγμένο, γεγονός που του έδινε πλεονεκτήματα στις κινήσεις του. Τη δεκαετία του 1960 ειδικοί της ιατρικής εξέτασαν τη λεπτή, αθλητική μορφή του για εβδομάδες σε πανεπιστημιακό εργαστήριο. Τον προσκάλεσαν, σταθεροποίησαν το κεφάλι του για μελέτη, μέτρησαν τους μύες και τον εγκέφαλό του και όταν τελείωσαν ανακοίνωσαν: «Ό,τι κι αν αυτός ο άνθρωπος έχει αποφασίσει να κάνει σε οποιαδήποτε σωματική ή διανοητική προσπάθεια, θα γίνει ιδιοφυΐα».[57] Παρά το γεγονός αυτό έδινε μεγάλη σημασία από την αρχή της καριέρας του στην καλή προετοιμασία, προπονούμενος σκληρά «επενδύοντας» στον εαυτό του και τις ικανότητές του και αναζητώντας συνεχώς θετική ενέργεια.[579][580][581] Η φιλοσοφία της διαρκούς βελτίωσης είχε καλλιεργηθεί μέσα του από τα παιδικά του χρόνια, προερχόμενη από την αυστηρή κριτική του πατέρα του.[43][582]
Ήταν επίσης χαρισματικός και φιλότιμος στο γήπεδο. Το ζεστό του αγκάλιασμα με τον Μπόμπι Μουρ μετά το παιχνίδι της Βραζιλίας με την Αγγλία στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970 θεωρείται ως η ενσάρκωση του αθλητικού πνεύματος, με την εφημερίδα Νιου Γιορκ Τάιμς να δηλώνει ότι η εικόνα αυτή «συνέβαλε στον σεβασμό που είχαν δύο μεγάλοι παίκτες ο ένας για τον άλλον. Καθώς αντάλλαζαν φανέλες, αγγίγματα και βλέμματα, το αθλητικό πνεύμα μεταξύ τους φαίνεται στην εικόνα. Καμία χαιρεκακία, κανένας πανηγυρισμός με σφιγμένη γροθιά από τον Πελέ. Καμία απόγνωση ή ηττοπάθεια από τον Μπόμπι Μουρ».[583][584] Κέρδισε επίσης τη φήμη ενός πολύ αποφασιστικού παίκτη, λόγω της ικανότητάς του να σημειώνει κρίσιμα τέρματα σε σημαντικούς αγώνες.[585][586][587] Ο Αργεντινός παγκόσμιος πρωταθλητής προπονητής Σέσαρ Λουίς Μενότι (η αξιοπιστία του οποίου θεωρείται υψηλή) έχοντας αγωνιστεί ως παίκτης απέναντι στον Πελέ (και βραχύβια συμπαίκτης του), τον χαρακτήρισε ως καλύτερο ποδοσφαιριστή όλων των εποχών (και ασύγκριτο σε σχέση με άλλους κορυφαίους[549][588]) σα μίγμα προσόντων άλλων κορυφαίων όπως οι Ντι Στέφανο, Κρόιφ, Μαραντόνα και Μέσι.[589][590]
Είπαν για τον Πελέ
«Ο μεγαλύτερος παίκτης στην ιστορία ήταν ο Ντι Στέφανο. Αρνούμαι να κατατάξω τον Πελέ ως παίκτη. Ήταν πάνω από αυτό». Φέρεντς Πούσκας
«Ο Πελέ είναι ο καλύτερος παίκτης όλων των εποχών. Καλύτερος από τον Μέσι και τον Κριστιάνο Ρονάλντο που και οι δύο είναι μεγάλοι παίκτες». Αλφρέδο Ντι Στέφανο
«Μπορώ να γίνω νέος Ντι Στέφανο, αλλά δεν μπορώ να είμαι νέος Πελέ. Αυτό είναι κάτι που ξεπερνά τα όρια της λογικής». Γιόχαν Κρόιφ
«Ο Πελέ έπαιξε σε μια εποχή που είχε τόσους πολλούς σπουδαίους παίκτες και σε αυτή την ατμόσφαιρα ξεχώριζε πάνω από τους άλλους, ήταν ο πλήρης παίκτης από κάθε άποψη, αλλά και ένας καλός άνθρωπος, ο Ρονάλντο είναι ακόμα νέος και έχει πολλά χρόνια μπροστά από τον εαυτό του, αλλά από τώρα δεν βλέπω κανέναν που να μπορεί να συγκριθεί με τον Πελέ». Εουσέμπιο Ντα Σίλβα Φερέιρα
«Χωρίς αμφιβολία ο Πελέ είναι ο κορυφαίος όλων. Όταν ο Θεός έφτιαξε τον Πελέ έβαλε επάνω του ότι χρειάζεται ένας ποδοσφαιριστής να έχει. Ήξερε πως να σουτάρει, πως να ντριμπλαρει, πως να χρησιμοποιεί το κεφάλι του. Τεχνικά, τακτικά, σωματικά, ψυχικά ήταν ο καλύτερος». Ζίκο
«Τώρα ο Μέσι είναι ο κορυφαίος όλων, είναι η ώρα του. Όμως, ο κορυφαίος όλων των εποχών είναι ο Πελέ. Είναι πάνω από τον Μέσι». Φραντς Μπεκενμπάουερ
«Υπάρχει ο Πελέ, ο άνθρωπος και μετά ο Πελέ, ο παίκτης. Και το να παίζεις σαν τον Πελέ είναι να παίζεις σαν τον Θεό». Μισέλ Πλατινί
«Ο Πελέ με αποκάλεσε ως τον καλύτερο ποδοσφαιριστή του κόσμου. Αυτή είναι η απόλυτη επιδοκιμασία για εμένα». Τζορτζ Μπεστ
«Ο Πελέ ήταν ο πιο ολοκληρωμένος παίκτης που έχω δει ποτέ, είχε τα πάντα. Δύο καλά πόδια, μαγεία στον αέρα. Γρήγορος. Δυνατός. Θα μπορούσε να νικήσει τους αντιπάλους με δεξιότητα. Θα μπορούσε να ξεπεράσει τους ανθρώπους. Με μόνο αυτό το ύψος έμοιαζε με έναν τεράστιο αθλητή στο γήπεδο. Ήταν ο καλύτερος γιατί μπορούσε να κάνει οτιδήποτε και όλα σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Θα μπορούσε να παίξει σε οποιαδήποτε θέση». Μπόμπι Μουρ
«Θα χρειαστούν 100 χρόνια για να εμφανιστεί ένας νέος Πελέ». Ντίντι
«Ο Πελέ ήταν ένα φαινόμενο ποδοσφαιριστή. Μία ιδιοφυία. Όσοι θέλουν να τον συγκρίνουν με άλλους είναι… ηλίθιοι». Φέρεντς Πούσκας
«Τώρα ο Μέσι είναι ο κορυφαίος όλων, είναι η ώρα του. Όμως, ο κορυφαίος όλων των εποχών είναι ο Πελέ. Αν χρησιμοποιούσατε τη λέξη τελειότητα, ο Πελέ είναι σχεδόν εκεί». Φραντς Μπεκενμπάουερ
«Μερικές φορές νιώθω σαν να επινοήθηκε το ποδόσφαιρο για αυτόν τον μαγικό παίκτη». Μπόμπι Τσάρλτον
«Νομίζω ότι υπάρχει κάποιος που ήταν ακόμα καλύτερος (από τον Μέσι) και αυτός είναι ο Πελέ που χρησιμοποίησε και τα δύο πόδια στο γήπεδο, ήταν τόσο επικίνδυνος με το δεξί του όσο ήταν με το αριστερό του καλά, και δημιούργησε πολλές ευκαιρίες». Τζιάνι Ριβέρα
Πηγές :[329][335][591][592][593][594][595]
Σημείωση : Όλοι οι ανωτέρω έχουν ψηφιστεί στους 25 κορυφαίους του 20ού αιώνα στις εκλογές της IFFHS.
Μετά το ποδόσφαιρο
Το 1977, ο ΟΗΕ του έδωσε τον τίτλο «πρεσβευτής στον κόσμο» ή πιο απλά «πολίτης του κόσμου», όπως αναφέρεται στο δίπλωμα που του επέδωσε ο τότε γενικός γραμματέας Χαβιέρ Πέρες ντε Κουέγιαρ.[46][197][596] Τον Απρίλιο του 1994, ο Πελέ ορίστηκε Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της ΟΥΝΕΣΚΟ.[597][598] Το διάστημα 1994–2000 ήταν διευθυντής εξωτερικών υποθέσεων και συντονιστής των τμημάτων βάσης της Σάντος.[596]
Πελέ
Pele by John Mathew Smith.jpg
Υπουργός Αθλητισμού
Περίοδος
1 Ιανουαρίου 1995 – 1 Μαΐου 1998
Προσωπικά στοιχεία
Θάνατος 29 Δεκεμβρίου 2022[599][600]
Σάο Πάολο[601]
Εθνότητα Βραζιλιάνος
Υπηκοότητα Βραζιλία
Επάγγελμα Ποδοσφαιριστής
Βραβεύσεις Ταξιάρχης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (1997)
Order of Rio Branco (1967)
επίτιμος πολίτης της Βαλτιμόρης (30 Μαΐου 1973)[602]
Distinguished Guest of Mexico City (2009)
Llaves de la Ciudad de México (2009)
BBC World Sport Star of the Year (1970)
Νοτιοαμερικανός Ποδοσφαιριστής της Χρονιάς (1973)
National Order of Merit (1991)
Ballon d'Or Dream Team (2020)
FWA Tribute Award (2018)
Laureus Lifetime Achievement Award (2000)
BBC Sports Personality of the Year Lifetime Achievement Award (2005)
Τάγμα Αξίας της FIFA (1984)
FIFA Player of the Century (2000)
Ολυμπιακό Τάγμα (2016)
FIFA Presidential Award (2007)
Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής (1963)
Marca Leyenda (1997)
Χρυσή Μπάλα adidas (1970)
Υπογραφή Firma de Pelé.svg
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα
Το 1995, ο πρόεδρος της Βραζιλίας Φερνάντο Καρντόσο τον όρισε στη θέση του υπουργού αθλητισμού, ο πρώτος μαύρος υπουργός στην ιστορία της χώρας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πρότεινε νομοθεσία για τη μείωση της διαφθοράς στο ποδόσφαιρο της Βραζιλίας που είχε διογκωθεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, εξασφάλιζε την ανεξαρτησία της αθλητικής δικαιοσύνης, έδινε δικαιώματα στους ποδοσφαιριστές στις σχέσεις τους με τα σωματεία και δημιουργούσε δυνατότητες συλλογής κεφαλαίων για τα ολυμπιακά αθλήματα, η οποία έγινε γνωστή ως «νόμος Πελέ».[603][604][605][606] Απομακρύνθηκε από τη θέση του το 1998, σε αναδιάταξη του υπουργικού συμβουλίου έχοντας αντιδράσεις από αρκετούς προέδρους μεγάλων συλλόγων της χώρας για τη νομοθετική του πρωτοβουλία.[41][607] Παρόλα αυτά ο νόμος τέθηκε σε εφαρμογή το 2001 όπως προβλεπόταν στον αρχικό του σχεδιασμό.[608][609] Κατηγορήθηκε επίσης ότι συμμετείχε σε σκάνδαλο διαφθοράς που καταχράστηκε 700.000 δολάρια από τη UNICEF, αν και δεν αποδείχθηκε τίποτα και η UNICEF το αρνήθηκε.[610] Συνεργάζεται στενά επί μακρόν με το Νοσοκομείο Pequeno Principe στην Κουριτίμπα της Βραζιλίας, που έχει γίνει το μεγαλύτερο παιδιατρικό νοσοκομείο της χώρας και σημαντικό ερευνητικό κέντρο.[611][612]
Μετά το τέλος της καριέρας του, ο Πελέ συμμετείχε σε διαφημίσεις για αρκετές πολυεθνικές εταιρείες, ανέπτυξε δική του επιχειρηματική δραστηριότητα αποκομίζοντας υψηλά εισοδήματα με αρκετούς επικριτές του να τον κατηγορούν ότι ξέχασε από που προήλθε. Ήδη από μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958, άρχισε να προωθεί ένα ευρύ φάσμα προϊόντων στη Βραζιλία και στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που δεν είχαν καμία σχέση με τον αθλητισμό.[41][613][614] Υπήρξε όμως επιλεκτικός προσέχοντας το μήνυμα που στέλνει στα παιδιά αρνούμενος να διαφημίσει προϊόντα καπνού ή αλκοόλ.[615] Είχε επικριθεί επίσης ότι έχει αγαπήσει τη δύναμη του χρήματος όμως η ιστορία έδειξε ότι απλά βοήθησε να ανοίξει ο δρόμος για τον τύπο του επαγγελματισμού που τελικά επικράτησε.[616][617] Εγκατέλειψε την επιχειρηματική δραστηριότητα το 2013.[618] Το 1993 κατηγόρησε δημόσια τον πρόεδρο της Βραζιλιάνικης Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας Ρικάρντο Τεχέιρα για τη διαφθορά μετά την απόρριψη της τηλεοπτικής εταιρείας του Πελέ σε διαγωνισμό για τα δικαιώματα της Βραζιλίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994. Οι κατηγορίες αυτές οδήγησαν σε οκταετή διαμάχη μεταξύ τους. Ως συνέπεια της υπόθεσης, ο πρόεδρος της FIFA Ζοάο Χαβελάνζε (που είχε χρησιμοποιήσει τη φήμη του Πελέ στην προεδρική του εκλογή το 1974[619]), απαγόρευσε στον Πελέ να συμμετάσχει στην κλήρωση για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994.[620][621][622] Ο Πελέ είχε υποστηρίξει την υποψηφιότητα των Η.Π.Α. αποκτώντας αντιπάθειες στο κοινό της πατρίδας του, η οποία ήταν επίσης υποψήφια. Του επισυνάφθηκε ότι θα είχε μεγάλο οικονομικό όφελος από την ανάληψη της διοργάνωσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η δική του τοποθέτηση ήταν ότι η Βραζιλία δεν ήταν οικονομικά και πολιτικά έτοιμη.[623][624]
Το Δεκέμβριο του 1999 ήρθε ίσως η σημαντικότερη τιμητική διάκριση, αυτή του «Αθλητή του αιώνα» από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (Δ.Ο.Ε.), παρά το γεγονός ότι δεν συμμετείχε σε Ολυμπιακούς Αγώνες κατά τη διάρκεια της αθλητικής σταδιοδρομίας του. Ψηφίστηκε πρώτος μπροστά από τους χρυσούς Ολυμπιονίκες Μοχάμεντ Άλι (2ος), Καρλ Λιούις (3ος), Μάικλ Τζόρνταν (4ος) και Μαρκ Σπιτς (5ος).[220][598][625] Το 2020 στην επέτειο των 80ών γενεθλίων του ο πρόεδρος της Δ.Ο.Ε. Τόμας Μπαχ ευχήθηκε δηλώνοντας ότι ο Πελέ είναι «Ολυμπιακός αθλητής επειδή έζησε με τις Ολυμπιακές αξίες σε όλη την καριέρα του».[321][626] Το 2000, σε παγκόσμια δημοσκόπηση της FIFA στο διαδίκτυο για την ανάδειξη του καλύτερου ποδοσφαιριστή όλων των εποχών, ήρθε δεύτερος με 18,5 %, ενώ πρώτος με 53,6 % ήρθε ο Ντιέγκο Μαραντόνα, ενώ αντίθετα, στην ψηφοφορία της FIFA «Football family» και των αναγνωστών του περιοδικού «FIFA Magazine» ο Πελέ ήρθε πρώτος με 72,7 % των ψήφων.[11][627][628][629] Την ίδια χρονιά η Διεθνής Ομοσπονδία Ιστορίας και Στατιστικής του Ποδοσφαίρου (IFFHS) τον βράβευσε ως τον κορυφαίο σκόρερ πρώτης κατηγορίας του 20ού αιώνα με 541 τέρματα σε 560 αγώνες.[630][631]
Ο Πελέ έχει δημοσιεύσει αυτοβιογραφίες, πρωταγωνίστησε σε ταινίες ντοκιμαντέρ και σε μουσικά κομμάτια, συμπεριλαμβανομένου του σάουντρακ για την ταινία «Πελέ» το 1977.[632][633][634] Πιο αξιοσημείωτη συγγραφή του θεωρείται το βιβλίο με τον τίτλο Why Soccer Matters, μια ωδή στο ποδόσφαιρο - η ιστορία του αθλήματος καθώς και η εμπειρία του με αυτό. Αναφέρεται σε πέντε Παγκόσμια Κύπελλα, ξεκινώντας από το 1950 και τελειώνοντας το 2014, όταν η Βραζιλία το φιλοξένησε για τελευταία φορά.[635] Είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στη ταινία σκηνοθεσίας του Τζον Χιούστον του 1981, όπου εμφανίζονται επίσης οι Σιλβέστερ Σταλόνε και Μπόμπι Μουρ και αναφέρεται σε αιχμαλώτους πολέμου που έπαιζαν ποδόσφαιρο εναντίον των Γερμανών («Η μεγάλη απόδραση των 11», αγγλικός τίτλος Escape to Victory) και θεωρείται από τις καλύτερες ταινίες στο χώρο του αθλητισμού.[636][637] Το 2004 παρουσιάστηκε το Pelé Eterno, του Βραζιλιάνου σκηνοθέτη Άνιμπαλ Μασάινι Νέτο, που ήταν ένα ντοκιμαντέρ αποτέλεσμα τριών και πλέον ετών έρευνας και προετοιμασίας του υλικού. Ο σκηνοθέτης ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο αναζητώντας αδημοσίευτο υλικό για τον Πελέ, οτιδήποτε κατέγραφε την καριέρα του που έκρινε άξιο επιλογής. Το φιλμ περιέχει 400 γκολ, 3.000 φωτογραφίες, 2.100 αφηγήσεις γκολ, 150 μαρτυρίες και ακόμη 1.500 τίτλους εφημερίδων από διάφορες χώρες.[596] Τον Νοέμβριο του 2007, ο Πελέ παρευρέθηκε στην 150η επέτειο του παλαιότερου ποδοσφαιρικού συλλόγου στον κόσμο, της Σέφιλντ ΦΚ: ήταν ο επίτιμος προσκεκλημένος του εορταστικού αγώνα του συλλόγου με αντίπαλο την Ίντερ.[638] Στο πλαίσιο της επίσκεψής του, εγκαινίασε μια έκθεση που περιελάμβανε την πρώτη δημόσια προβολή των αρχικών χειρόγραφων κανόνων του ποδοσφαίρου. Συμμετείχε ακόμα στην κλήρωση των ομάδων για την τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου 2006.[639][640] Την 1η Αυγούστου 2010, ανακηρύχθηκε ως Επίτιμος Πρόεδρος ενός αναβιωμένου Κόσμου της Νέας Υόρκης, με στόχο τη δημιουργία ομάδας στο νέο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου των Η.Π.Α. (Μέιτζορ Λιγκ Σόκερ - MLS).[641][642] Η προσπάθεια αυτή δεν στέφθηκε τελικά με επιτυχία.[604]
Η πιο αξιοσημείωτη δραστηριότητα της ζωής του εκτός από το ποδόσφαιρο είναι το πρεσβευτικό του έργο. Το 1992 διορίστηκε πρεσβευτής του ΟΗΕ για την οικολογία και το περιβάλλον.[643][644] Του απονεμήθηκε επίσης το χρυσό μετάλλιο της Βραζιλίας για εξαιρετικές υπηρεσίες στο άθλημα το 1995.[645] Ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο παρέδωσε τα μηνύματά του με το ίδιο πάθος που τον έκαναν κορυφαίο παίκτη. Με το διάσημο χαμόγελό του λέει στους ανθρώπους: «Πρέπει να εργαστούμε μαζί για να φροντίσουμε ο ένας τον άλλον και να κάνουμε αυτό τον κόσμο καλύτερο μέρος για τα παιδιά και τους φτωχούς», γιατί θυμάται πώς ήταν φτωχός και αυτός ως παιδί.[646] Το 2012, τιμήθηκε με τιμητικό πτυχίο από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου για «σημαντική συμβολή στα ανθρωπιστικά και περιβάλλοντάρα προβλήματα, καθώς και τα αθλητικά του επιτεύγματα».[647]
Το 2007 δεν υποστήριξε την υποψηφιότητα της Βραζιλίας στην ανάληψη της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2014.[648] Οι έντονες διαμαρτυρίες που εκφράστηκαν από τους συμπατριώτες του πριν τη έναρξη τον βρήκαν ως ένα βαθμό υποστηρικτή: «Είναι σαφές ότι από πολιτική άποψη, τα χρήματα που δαπανήθηκαν για την κατασκευή των σταδίων ήταν πολλά, και σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν περισσότερα από όσα θα έπρεπε», είπε κατά τη διάρκεια μιας διάλεξης. «Μερικά από αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να είχαν επενδυθεί σε σχολεία, σε νοσοκομεία... Η Βραζιλία το χρειάζεται. Σε αυτό το σημείο, συμφωνώ (με τις διαμαρτυρίες). Αλλά θρηνώ για το τι κάνουν οι διαδηλωτές, οι οποίο σπάνε και καίνε τα πάντα. Θα πρέπει να ξοδέψουμε ξανά». Ο ίδιος δεν παραβρέθηκε σε καμία εκδήλωση της διοργάνωσης.[623] Αντίθετα, το 2009 υποστήριξε την υποψηφιότητα του Ρίο ντε Τζανέιρο για τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016.[649] Τον Ιούλιο του 2009 πρωτοστάτησε στην παρουσίαση του Ρίο 2016 στη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Εθνικών Ολυμπιακών Επιτροπών της Αφρικής στην Αμπούζα της Νιγηρίας. Στις 12 Αυγούστου 2012, συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής στο Λονδίνο, μέρος μιας σειράς διεθνών προσπαθειών να ανταποκριθούν στην επιστροφή της πείνας ως υψηλού επιπέδου παγκόσμιο ζήτημα.[650]
Ο Πελέ με το Μάριο Ζαγκάλο, συμπαίκτη του το 1958 και το 1962 και προπονητή του το 1970 στα Παγκόσμια Κύπελλα σε φωτογραφία του 2008
Το 2011 ήταν ένα από 15 τα πρώτα μέλη που εισήχθησαν στην Αίθουσα Φήμης του Ποδοσφαίρου (Hall of Fame) στην Πατσούκα, της πολιτείας Ιδάλγο του Μεξικού.[651][652] Στις 13 Ιανουαρίου του 2014 η FIFA σε συνεργασία με το γαλλικό περιοδικό France Football απένειμαν στον Πελέ στη Ζυρίχη την τιμητική FIFA Ballon d'Or Prix d'honneur (η μόνη που έχει δοθεί), ως επιβράβευση της αξίας και της προσφοράς του ως κορυφαίου ποδοσφαιριστή όλων των εποχών, που δεν είχε τη δυνατότητα να τιμηθεί με το βραβείο της Χρυσής Μπάλας με βάση τον τρόπο λειτουργίας της έως το 1995.[653][654][655]
Από το 2014 λειτουργεί μουσείο του στη πόλη που δοξάστηκε, Σάντος.[656] Το μουσείο περιέχει 2.400 αντικείμενα από όλη τη ζωή του, συμπεριλαμβανομένου και υλικού από το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1950.[657] Από το 2010 άγαλμά του υπάρχει σε κεντρική πλατεία της γενέτειρας πόλης του.[658] Την ίδια χρονιά κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του στη Βραζιλία αποκαλύφθηκε ότι ο Πελέ είχε υποβληθεί σε αφαίρεση του ενός νεφρού του μετά από τραυματισμό του σε αγώνα της αμερικανικής περιόδου της σταδιοδρομίας του. Το γεγονός δεν είχε γίνει τότε γνωστό στον τύπο.[659] Από τότε αντιμετώπισε σειρά προβλημάτων υγείας που περιόρισαν την κινητικότητά του με τις δημόσιες εμφανίσεις του να γίνονται όλο και πιο σπάνιες, αλλά χωρίς να χάσει τη χαρισματικότητα ή την αίσθηση του χιούμορ.[660][661][662][663]
Το 2015 το γαλλικό περιοδικό France Football, δημιουργός του βραβείου της Χρυσής Μπάλας, δημοσίευσε μια επανεκτίμηση των νικητών πριν από το 1995, όταν μόνο Ευρωπαίοι παίκτες είχαν δικαίωμα διεκδίκησης του τίτλου που απονέμει. Σύμφωνα με την επανεκτίμηση, ο Πελέ θα ήταν επτά φορές άξιος νικητής του βραβείου.[664][665]
Το 2016 τιμήθηκε από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή με το ασημένιο Ολυμπιακό Τάγμα, την ύψιστη τιμή για έναν αθλητή.[32][666] Την ίδια χρονιά διέθεσε πάνω από 2.000 αντικείμενα σε τριήμερη δημοπρασία στο Λονδίνο, μεταξύ αυτών και τα μετάλλια του Παγκοσμίου Κυπέλλου, προκειμένου να συγκεντρωθούν κεφάλαια για φιλανθρωπικούς σκοπούς, το νοσοκομείο παίδων που χρηματοδοτεί αλλά και την ενίσχυση της πρώην ομάδα του, Σάντος. Περίοπτη θέση είχε η ρέπλικα του τροπαίου «Ζιλ Ριμέ», η οποία του δόθηκε το 1970 μετά την κατάκτηση του Παγκοσμίου Κυπέλλου που έγινε στο Μεξικό. Το τρόπαιο πωλήθηκε για 500.000 ευρώ, ενώ το συνολικό ποσό που συγκεντρώθηκε ήταν 4,4 εκατομμύρια ευρώ.[667][668]
Το 2017 η ισπανική εταιρεία MDF Family Partners, βασιζόμενη στο σύνολο ατομικών και ομαδικών επιτυχιών, διάρκεια καριέρας και άλλων παραγόντων κατέταξε τον Πελέ ως τον κορυφαίο στην ποδοσφαιρική ιστορία.[669][670] Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και προγενέστερη μελέτη (2007) της Ένωσης Στατιστικολόγων Ποδοσφαίρου (Association of Football Statisticians).[671] Το 2018 πρωτεύσε για μία ακόμη φορά ως ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών σε ψηφοφορία που διοργάνωσε η βρετανική εφημερίδα Independent.[672] Συμπληρώθηκαν τότε έξι δεκαετίες από την παγκόσμια πρεμιέρα γεγονότων γύρω από το όνομά του, ο αθλητής που περισσότερο από όλους χρονικά συμμετέχει με τον τρόπο του σε αθλητικά δρώμενα.[673]
Το Σεπτέμβριο του 2018 ο Πελέ ανακοίνωσε τη δημιουργία του «Ιδρύματος Πελέ» (Pele Foundation) με σκοπό την υποστήριξη άπορων και απομονωμένων κοινωνικά παιδιών.[674] Το Φεβρουάριο του 2020 η Βραζιλιάνικη Ποδοσφαιρική Συνομοσπονδία (CBF) αποκάλυψε άγαλμα του Πελέ στην έδρα της στο Ρίο ντε Τζανέιρο, η πρώτη από μια σειρά εκδηλώσεων για τον εορτασμό της 50ής επετείου του θριάμβου του τρίτου Παγκόσμιου Κυπέλλου. Ο ίδιος δεν μπόρεσε να παρευρεθεί για λόγους υγείας.[675][676] Στην προσωπική του ζωή παντρεύτηκε τη Ροσιμέρι Τσίμπι, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά (Εντίνιο, Τζένιφερ, Κέλι), καθώς και με την τραγουδίστρια Ασίρια Νασιμέντο, μητέρα των διδύμων Ζόσουα και Σελέστε, ενώ είχε επίσης μια κόρη από την πρώην οικονόμο του Ανίζια Μασάντο, τη Σάντρα Αράντες, η οποία απεβίωσε το 2006. Λίγο πριν συμπληρώσει 76 χρόνια ζωής παντρεύτηκε την 50χρονη επιχειρηματία ιαπωνικής καταγωγής Μάρσια Σιμπέλε Αόκι.[58][293][677] Ο Εντίνιο ακολούθησε το δρόμο του πατέρα του ως ποδοσφαιριστής αγωνιζόμενος στη Σάντος ως τερματοφύλακας.[220]
Το Σεπτέμβριο του 2021 μετά από νοσηλεία ενός σχεδόν μήνα στο νοσοκομείο «Άλμπερτ Αϊνστάιν» του Σάο Πάολο, ο Πελέ διαγνώστηκε με καρκίνο παχέος εντέρου για τον οποίο και χειρουργήθηκε.[678][679] Οι κύκλοι χημειοθεραπείας που ακολούθησαν δεν απέδωσαν, όπως ανακοινώθηκε μετά την έναρξη νοσηλείας του στο ίδιο νοσοκομείο στις 29 Νοεμβρίου 2022.[680][681] Απεβίωσε στις 29 Δεκεμβρίου 2022.[682]
«Ο Πελέ ήταν ένας από τους λίγους που αντιτίθεται στη θεωρία μου: αντί για 15 λεπτά φήμης θα έχει 15 αιώνες».
Άντι Γουόρχολ [683]
Η κληρονομιά του
Ο Πελέ αγάπησε το ποδόσφαιρο και κυριάρχησε σε αυτό για δύο δεκαετίες με ένα πάθος που ταιριάζει μόνο με αυτό των οπαδών του σε όλο τον κόσμο.[684][685] Όταν άρχισε να παίζει ποδόσφαιρο, τα μόνα εμπόδια που ενδιαφέρονταν να διαλύσει ήταν τα τείχη των αμυντικών ανάμεσα σε αυτόν και το αντίπαλο τέρμα. Καθώς η καριέρα του προχώρησε στο μεγαλείο της και παραβίασε αυτές τις άμυνες περισσότερες από χίλιες φορές, άρχισε να διαλύει πιο σημαντικά εμπόδια εκτός γηπέδου με σημαντικότερο τη διάδοση των αρχών του ποδοσφαίρου. Αρχικά αυτό ήταν ένα υποπροϊόν της λαμπρότητάς του ως ποδοσφαιριστή. Στη συνέχεια, καθώς συνειδητοποίησε τις δυνατότητες της κατάστασής του στη χρονική περίοδο που το άθλημα άρχισε να μετατρέπεται μέσω της τηλεόρασης σε παγκόσμια επεκτεινόμενο θέαμα υψηλής δημοφιλίας, το αξιοποίησε. Ως παίκτης, πήγε το ποδόσφαιρο στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ακόμη και στο ευρέως αχαρτογράφητο έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως άνθρωπος, μέσω της προσωπικότητάς του και της φιλανθρωπικής του δουλειάς, έσπασε εμπόδια για ανθρώπους, από τους συμπαίκτες του μέχρι σε παιδιά σε όλο τον κόσμο. Ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε, είναι υπεύθυνος για την παγκόσμια αθλητική κυριαρχία του ποδοσφαίρου αποτελώντας το σημαντικότερο πρεσβευτή του.[196][686][687] Υπάρχουν λίγοι άνθρωποι που έχουν επιτύχει τέτοιας έκτασης παγκόσμια φήμη (ειδικά στην εποχή του) και ακόμη λιγότεροι που δεν έχουν λυγίσει στην πίεση και την αίσθηση ευθύνης που συνοδεύει ένα τόσο έντονο προσκήνιο. Χρησιμοποίησε τη δική του θέση και φήμη για το καλό των γύρω του και αυτό είναι ένα ακόμη κομμάτι του θρύλου του.[688][689] Αν και δεν μπορεί κανείς να ξεχάσει ότι είναι άνθρωπος και έχει κάνει λάθη, ως δημόσιο πρόσωπο φαίνεται ότι δεν έχει γνωρίσει την οποιαδήποτε περιφρόνηση, πιθανά λόγω του αξιέπαινου χαρακτηριστικού του, της ταπεινότητας. Στο βιβλίο του «Το ποδόσφαιρο στον ήλιο και τη σκιά» (El fútbol a sol y sombra, αγγλικά: Soccer in Sun and Shadow), ο Εδουάρδο Γκαλεάνο καταγράφει γλαφυρά την ουσία: «όσοι από εμάς είμασταν αρκετά τυχεροί που τον βλέπαμε να παίζει, λάβαμε ελεημοσύνη εξαιρετικής ομορφιάς: στιγμές τόσο άξιες της αθανασίας, που κάνουν να πιστεύουμε ότι υπάρχει αθανασία».[437][690]
Η επιρροή του στη Βραζιλία σταδιακά εξαπλώθηκε με την τηλεόραση να έχει μεταφέρει τις υπέροχες παραστάσεις του στα χωριά της μεγάλης του πατρίδας. Τουλάχιστον 73 σύλλογοι ποδοσφαίρου που ονομάζονταν Σάντος ήταν εγγεγραμμένοι στην Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της χώρας και έτσι ο Πελέ έχει καταγραφεί στη φαντασία των Βραζιλιάνων νεαρών και κάθε αγόρι στη χώρα θέλει να παίξει για μία Σάντος. Σε άλλες χώρες, οι κορυφαίοι σύλλογοι παλεύουν μεταξύ τους για τους πολλά υποσχόμενους εφήβους, αλλά επειδή η Σάντος μπορεί να προσφέρει την ευκαιρία να παίζει στο όνομα του εθνικού κόσμου της Βραζιλίας μπορούν να επιλέξουν, όχι μόνο από την πολιτεία του Σάο Πάολο, αλλά και από ολόκληρη τη χώρα.[691] Μπορεί κάποιος να μετρήσει καλύτερα την επίδραση του Πελέ με το όνομα της βάπτισής του. Σύμφωνα με το Βραζιλιάνικο Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Στατιστικής, το όνομα Έντσον εξερράγη μετά από τα κατορθώματά του. Στη δεκαετία του 1950, υπήρχαν 43.511 άτομα που ονομάστηκαν Έντσον στη Βραζιλία. Δύο δεκαετίες αργότερα ο αριθμός είχε αυξηθεί σε πάνω από 111.000.[221] Το ενδιαφέρον είναι ότι η φήμη του κατάφερε να περάσει από γενιά σε γενιά, κάτι που δεν είναι τόσο κοινό στη μεγάλη Νοτιοαμερικάνικη χώρα. Ο πολιτισμός της έχει ιστορία λησμονιάς των ειδώλων του. Αλλά ο Πελέ κατάφερε να παραμείνει παρών στα μέσα ενημέρωσης και αυτό με την εικόνα που είχε στο αποκορύφωμά του.[692][693] Το 2014 η Σάντος υπέγραψε συμβόλαιο επ' άπειρο στη χρήση του ονόματός του στο μέλλον.[694][695]
Σε πολλά από τα γήπεδα που έπαιξε, υπάρχουν αναμνηστικές πλάκες για το γεγονός. Στην ακμή του, η φήμη του ήταν ισοδύναμη με εκείνη του Έλβις Πρίσλεϊ και της Μέριλιν Μονρόε. Σε μία κοινωνία που δεν είχε τίποτα σαν τη λατρεία των διασημοτήτων που υπάρχει σήμερα, ο Πελέ ακολουθούνταν παντού. Οι θαυμαστές τον κυνηγούσαν για αυτόγραφα και περιβαλλόταν μόνιμα από φωτογράφους, οι οποίοι συνέλαβαν και αποθανάτιζαν κάθε φάση της ζωής του.[696][697][698] Έγινε ένα πρόσωπο εξαιρετικής σημασίας για ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Απέδειξε ότι οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από το υπόβαθρό του, θα μπορούσε να τα καταφέρει στον αθλητισμό εάν είχε το ταλέντο και την αποφασιστικότητα να πετύχει.[34] Είχε την ιδιαίτερη ικανότητα να συνδέεται με άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα. Ίσως είναι η αισιοδοξία και το καλό του πνεύμα, ή ίσως το γεγονός ότι καταλαβαίνει τις δυσκολίες στις οποίες προσπαθούν να ανταπεξέλθουν τόσα πολλά άτομα στον κόσμο. Στη βιογραφία του His Life and Times, περιγράφει την πρώτη του επίσκεψη στην Αφρική ως μια αναζωογονητική εμπειρία. «Όπου πήγα, με κοίταζαν και με αντιμετώπιζαν σα θεό, σχεδόν σίγουρα επειδή εκπροσώπησα τους μαύρους σε αυτές τις χώρες. Τι θα μπορούσε να πετύχει ένας μαύρος σε μία χώρα όπου υπήρχε φυλετική προκατάληψη, καθώς επίσης και παρέχοντας φυσικές αποδείξεις ότι ένας μαύρος θα μπορούσε να γίνει πλούσιος, ακόμη και σε μια χώρα λευκών. Σε αυτούς τους ανθρώπους, που είχαν μικρή πιθανότητα να ξεφύγουν από τη συντριπτική φτώχεια στην οποία βρέθηκαν, αντιπροσώπευα μία ακτίνα ελπίδας».[699]
Ο Πελέ υπογράφει αυτόγραφο στον πρόεδρο των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον (8 Μαΐου 1973
Η σχεδόν τριετής παρουσία του στις Ηνωμένες Πολιτείες οδήγησε σε ανάφλεξη του αθλήματος που είναι αισθητή ακόμα σήμερα. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ποδοσφαιριστών από λίγο πάνω από 100.000 έφτασε την εποχή της αποχώρησής του σε 400.000. Το ποδόσφαιρο γνώρισε μεγάλη άνθηση σε μία χώρα χωρίς βάσεις και καμία ουσιαστικά ιστορία στο άθλημα.[290][301][700] Ο συγγραφέας Άντονι Χις περιέγραψε αυτό το νέο αμερικανικό φαινόμενο, την ποδοσφαιρο-μανία, στη Νέα Υόρκη: «Πέντε χιλιάδες άνθρωποι, το πιο ενθουσιασμένο πλήθος που βρέθηκε στο Αεροδρόμιο Κένεντι από τότε που οι Μπιτλς ήρθαν στη Νέα Υόρκη το 1964 για να κάνουν το The Ed Sullivan Show, κινητοποιήθηκαν για να υποδεχθούν τους νέους πρωταθλητές, και ξαφνικά ολόκληρη η πόλη μιλούσε για ποδόσφαιρο».[701] Οι περισσότεροι θεατές της τηλεόρασης δεν κατανόησαν πραγματικά τις αποχρώσεις αυτού που παρακολούθησαν, αλλά είδαν ότι ο Πελέ έκανε το ποδόσφαιρο σημαντικό στις Ηνωμένες Πολιτείες.[702] Ο σπόρος του ποδοσφαίρου έχει βλαστήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες με την παρουσία του και μόνο, και πάνω από 40 χρόνια μετά την αποχώρησή του, η μεγάλη αμερικανική χώρα προσπάθησε τόσο να βρει τη συνέχεια εκείνα τα χρόνια όσο και να ξαναρχίσει τα τελευταία χρόνια, αναζητώντας μεγάλους παίκτες. Κάθε νέο αστέρι είναι η ελπίδα για έκρηξη ανάλογη με εκείνη του Βραζιλιάνου. Η διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1994 ήταν προϊόν του απόηχου της παρουσίας του, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό.[302][703][704]
Στη Βραζιλία της δεκαετίας του 1950, όλοι ζούσαν και πέθαιναν για το ποδόσφαιρο, που βρίσκεται στην καρδιά, το μυαλό και την ψυχή της Βραζιλίας, και είναι συνώνυμο με το έθνος.[433] Σήμερα, φαντάζει φυσιολογικό, είναι δεδομένο ότι Βραζιλία σημαίνει η μεγαλύτερη δύναμη του αθλήματος, κανένας ωστόσο δεν αντιλαμβάνεται ότι η ιστορία του ποδοσφαίρου θα είχε γραφτεί διαφορετικά εάν το 1958 η Βραζιλία είχε ρίξει τόσο ταλέντο στο ίδιο βάραθρο.[381] Στο διεθνές ντεμπούτο του Πελέ το 1957 με τη Βραζιλία, η χώρα του ήταν τρίτη σε σειρά δυναμικότητας στη Νότια Αμερική πίσω από την Αργεντινή και την Ουρουγουάη. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, όταν τελείωσε τη διεθνή καριέρα του, η κατάταξη είχε αλλάξει και η Βραζιλία είχε γίνει η αδιαμφισβήτητη βασίλισσα του ποδοσφαίρου, σεβαστή όχι μόνο για τους θριάμβους της, αλλά και για τον άνετο, κομψό και υπερήφανο τρόπο με το οποίο επιτεύχθηκαν. Και ο Πελέ ήταν ο ηγέτης αυτής της παγκόσμιας ανατροπής.[283][705][706] Το ποδόσφαιρο ήταν αξιοσημείωτα διαφορετικό την περίοδο της ακμής του. Η μπάλα ήταν πολύ βαρύτερη σε σύγκριση με τον 21ο αιώνα. Η ποιότητα των γηπέδων και των ρούχων δεν ήταν πουθενά τόσο προηγμένη όσο σήμερα. Δύο άλλοι παράγοντες ήταν σημαντικοί: οι νόμοι που διέπουν το οφσάιντ ήταν πιο αυστηροί κατά τη διάρκεια της εποχής του. Το πιο σημαντικό, οι κόκκινες και κίτρινες κάρτες και οι αλλαγές εισήχθησαν μόνο μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970, γεγονός που έδινε κίνητρο στους αντιπάλους του να τον αντιμετωπίσουν σκληρά μένοντας ατιμώρητοι αφήνοντας την ομάδα του με ένα παίκτη λιγότερο. Η στατιστική κυριαρχία της σημερινής εποχής δεν αντικατοπτρίζει τις διαφορές και τις ομοιότητες δύο διαφορετικών εποχών.[109][184][475][591][707][708] Ο Πελέ ήταν αναμφισβήτητα ο πιο διάσημος ποδοσφαιριστής στον κόσμο (ίσως και ο πιο φημισμένος αθλητής[14][219]) όταν ξεκίνησε η διοργάνωση του 1970 παρά το γεγονός της περιορισμένης έκθεσής του στην τηλεόραση εκτός της Βραζιλίας, όπου έπαιξε το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του με το σύλλογό του. Εκτός από τα επιτεύγματα του με την κίτρινη φανέλα της εθνικής ομάδας, ήταν πάνω απ' όλα ένας ποδοσφαιριστής του οποίου τα κατορθώματα ακόμα και οι φίλαθλοι της εποχής του είδαν λιγότερο από ό,τι φαντάζονται.[126][472][709][710] Εάν η επιτυχία του 1958 ήταν αυτή μιας ιστορικής γενιάς κορυφαίων συμπαικτών του που τον καθιέρωσε στην ποδοσφαιρική κοινότητα, αυτή που έγινε δώδεκα χρόνια αργότερα είναι δική του, μία έκδοση που αποκαλύπτει μόνη της το αποτύπωμα που άφησε «ο βασιλιάς» στην ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου και στην ιστορία του ίδιου του ποδοσφαίρου. Οι εμφανίσεις του το 1970, μισό αιώνα αργότερα διατηρούν (λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορά των εποχών και την αντικειμενική αξία τέτοιων τοποθετήσεων[332][711]) τον κορυφαίο Βραζιλιάνο στη θέση του καλύτερου του αθλήματος στην ιστορία.[712][713][714][715][716][717][718][719][720][721][722][723]
Μία από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες στην παγκόσμια ποδοσφαιρική ιστορία (αυτή του Πελέ με τον χαρακτηριστικό του πανηγυρισμό μετά την επίτευξη ενός τέρματος στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970 - αριστερά ο Τοστάο, δεξιά ο Ζαϊρζίνιο) σε γραμματόσημο της Βραζιλίας
Ίσως η ανάβαση του αθλήματος σε αυτή την κορυφή όπως παρουσιάστηκε να περίμενε την εμφάνιση ενός αστέρα έξω από την Ευρώπη. Ο καιρός του Πούσκας στη μεγάλη Ουγγαρία της δεκαετίας του 1950 είχε περάσει, η βασιλεία του Ντι Στέφανο στη σαρωτική Ρεάλ Μαδρίτης των συνεχόμενων πρωταθλημάτων Ευρώπης είχε υποχωρήσει και «ο βασιλιάς» εξακολουθούσε να προσθέτει ακόμη περισσότερο κύρος κάθε χρόνο.[724]
Μερικές φορές του έχει προσαφθεί ότι λειτούργησε ως άνθρωπος δημοσίων σχέσεων, του οποίου οι λέξεις υπολογίζονται προσεκτικά για να ευχαριστήσουν το κοινό εκείνης της ημέρας. Όμως αυτό δεν αντιπροσωπεύει το χαρακτήρα του καθώς η σχέση του με τους φιλάθλους και τον απλό κόσμο ήταν πάντα άριστη δεχόμενος να υπογράφει αυτόγραφα (συχνά μπάλες) και να φωτογραφίζεται χωρίς ίχνη μεγάλου αστέρα, δείχνοντας σεβασμό προς το κοινό.[579][725][726]
Η επιτυχία της Εθνικής Βραζιλίας το 1970 μπορεί να θεωρηθεί ως μία από τις μεγαλύτερες κινήσεις δημοσίων σχέσεων στην αθλητική ιστορία. Η κυβέρνηση της Βραζιλίας συνέδεσε την αθλητική επιτυχία της ομάδας με την εγχώρια «επιτυχία» της χώρας σε κάθε ευκαιρία.[727][728] Οι επικριτές του υπενθυμίζουν ότι δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ την απαράμιλλη επιρροή του για να μιλήσει ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία της Βραζιλίας.[604][729][730] Έτσι, του είχε προσαφθεί ότι ήταν προπαγανδιστικό στοιχείο της στρατιωτικής δικτατορίας κατά τη δεκαετία του 1960 και κυρίως του 1970, γεγονός που ο ίδιος έχει αποδεχθεί στα τελευταία χρόνια του 20ού αιώνα κάνοντας την αυτοκριτική του. Στην πατρίδα του, μία χώρα με 40 % μαύρους και ιθαγενείς πληθυσμούς και πολύ υψηλό επίπεδο περιθωριοποίησης και αναλφαβητισμού, ένας μαύρος με ταπεινή καταγωγή αφιερώθηκε στην οικουμενικότητα με την εκρηκτική δυναμική της φήμης του να ξεπερνά όλα τα όρια. Δεν ήταν αγγελιοφόρος της αντίστασης αλλά ήταν προσανατολισμένος στη δημιουργία συμμαχιών παγκόσμια.[731] Δέχθηκε πολιτικές πιέσεις μετά το 1964 από το δικτατορικό καθεστώς της πατρίδας του αλλά παρέμεινε πολιτικά ουδέτερος, καθώς το άθλημα στην ουσία του, τον αγωνιστικό χώρο δεν άλλαξε.[689][732][733] Παρ' αυτά, το 1970 διερευνήθηκε από τη στρατιωτική δικτατορία της Βραζιλίας για πιθανή συμπάθεια σε αριστερούς πολιτικούς κρατουμένους. Θεωρήθηκε ύποπτος για την παράδοση φυλλαδίων που ζητούσαν την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων αλλά η υπόθεση δεν είχε συνέχεια.[38] Επίσης έγγραφα που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας τέσσερις δεκαετίες αργότερα αποδεικνύουν ότι παρακολουθούνταν όπως και άλλοι επώνυμοι στη χώρα για τις δραστηριότητές τους τη δεκαετία του 1970.[734][735] Η άνοδος του Πελέ από ένα έφηβο μέχρι την κορυφή του κόσμου του δημοφιλέστερου αθλήματος συνόδευσε και την άνοδο της Βραζιλίας ως χώρας. Όπως τράβηξε την εθνική του ομάδα τρεις φορές (έστω και αν τη μία ήταν τραυματίας) προς την κορυφή, έτσι βοήθησε και τη χώρα του να εξελιχθεί σε πολλούς τομείς. Έγινε μέρος της εθνικής κουλτούρας της Βραζιλίας, σε μια ηπειρωτική χώρα όπου η φανέλα της «εθνικής ομάδας» ήταν κάτι παρόμοιο με την «εθνική ενότητα». Έγινε «σύμβολο της χειραφέτησης της Βραζιλίας». Επιχειρηματικά και όχι μόνο, η Βραζιλία από το 1958 και έπειτα άρχισε να ακούγεται στον υπόλοιπο κόσμο, να διαμορφώνει τη δική της υπόσταση. Δεν ήταν λίγοι αυτοί (ειδικά Ευρωπαίοι) που έμαθαν τη Βραζιλία μέσα από το ποδόσφαιρο εκείνο το διάστημα.[283][698][736][737][738][739][740]
Από το ντεμπούτο του στο Παγκόσμιο Κύπελλο το 1958 έως το λυκόφως της καριέρας του στην Αμερική, ο Πελέ άλλαξε τον τρόπο που παίζεται το ποδόσφαιρο. Έφερε ευχαρίστηση και δεξιότητες στο άθλημα, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στον κόσμο.[741][742] Επηρέασε τη λαϊκή κουλτούρα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον πριν ή μετά από αυτόν.[376] Και δεν λατρεύτηκε άνευ όρων όπως άλλοι, αλλά παρέμεινε το οριστικό σημείο αναφοράς για το μεγαλείο του ποδοσφαίρου σε όλες τις εποχές.[556][743] Το 1970 που η εικόνα του βρίσκονταν στην κορύφωσή της ψηφίστηκε το πιο διάσημο άτομο στον κόσμο και υστέρησε μόνο απέναντι στην Κόκα-Κόλα συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών.[300][289][744] Όμως παρά την ακτινοβολία του και τη συσσώρευση περιουσίας, έζησε μια διακριτική ζωή, μακριά από επικίνδυνες εξωαθλητικές προκλήσεις διάγοντας συνετό βίο και διατήρησε μια ευρέως αποδεκτή παρουσία στις αντίστοιχες δραστηριότητές του.[56][745]
Αυτό που είναι δεδομένο είναι ότι ο Πελέ αντιπροσωπεύει στο ποδόσφαιρο την ιδέα του ατομικού παγκόσμιου αθλητικού σούπερ αστέρα και τη βάση σύγκρισης για κάθε μεταγενέστερη αντίστοιχη περίπτωση, με τρόπο όμως που δεν είναι δυνατόν να επαναληφθεί στον 21ο αιώνα.[223][743][746]
Στατιστική
Συνολική στατιστική
| Ομάδα | Περίοδος | Επίσημοι αγώνες | Φιλικοί αγώνες | Σύνολο | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Αγώνες | Γκολ | Αγώνες | Γκολ | Αγώνες | Γκολ | ||
| Σάντος | 1956—1974 | 660 | 643 | 456 | 446 | 1.116 | 1.089 |
| Νιου Γιορκ Κόσμος | 1975—1977 | 64 | 37 | 43 | 29 | 107 | 66 |
| Εθνική Βραζιλίας | 1957—1976 | 98 | 80 | 23 | 24 | 121 | 104 |
| Εθνική Ενόπλων | 1959 | 4 | 4 | 10 | 12 | 14 | 16 |
| Επιλογή Σάο Πάολο | 1959—1969 | 15 | 12 | - | - | 15 | 12 |
| Ενιαία Σάντος - Βάσκο ντα Γκάμα | 1957 | - | - | 4 | 6 | 4 | 6 |
| Επίλεκτες ομάδες | 1959—1983 | 5 | 2 | 7 | 8 | 12 | 10 |
| Φλουμινένσε | 1978 | - | - | 2 | 0 | 2 | 0 |
| Φλαμένγκο | 1979 | - | - | 1 | 0 | 1 | 0 |
| Σύνολα | 846 | 778 | 546 | 525 | 1.392 | 1.303 | |
Πηγή : RSSSF - Pelé (2022)
Αναλυτική στατιστική συλλόγων
Τα κενά κελιά στον πίνακα δείχνουν διοργανώσεις που δεν έλαβε μέρος.
| Σύλλογος | Περίοδος | Καμπεονάτο Παουλίστα | Τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο | Πρωτάθλημα Βραζιλίας | Διεθνείς διοργανώσεις | Συνολικά επίσημα | Συνολικά επίσημα και φιλικά | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Κόπα Λιμπερταδόρες | Διηπειρωτικό Κύπελλο | |||||||||||||||
| Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | |||
| Σάντος | 1956 | 0 | 0 | 2 | 2 | |||||||||||
| 1957 | 29 | 36 | 9 | 5 | 38 | 41 | 67 | 57 | ||||||||
| 1958 | 38 | 58 | 8 | 8 | 46 | 66 | 60 | 80 | ||||||||
| 1959 | 32 | 44 | 7 | 6 | 4 | 2 | 43 | 52 | 83 | 100 | ||||||
| 1960 | 30 | 34 | 3 | 0 | 33 | 34 | 67 | 59 | ||||||||
| 1961 | 26 | 46 | 7 | 8 | 5 | 7 | 38 | 61 | 74 | 110 | ||||||
| 1962 | 26 | 37 | 5 | 2 | 4 | 4 | 3 | 5 | 37 | 48 | 50 | 62 | ||||
| 1963 | 19 | 22 | 8 | 14 | 4 | 8 | 4 | 5 | 1 | 2 | 36 | 51 | 52 | 67 | ||
| 1964 | 21 | 34 | 4 | 3 | 6 | 7 | 31 | 44 | 47 | 57 | ||||||
| 1965 | 28 | 49 | 7 | 5 | 4 | 2 | 7 | 7 | 46 | 63 | 66 | 96 | ||||
| 1966 | 14 | 13 | 5 | 2 | 19 | 15 | 38 | 31 | ||||||||
| 1967 | 18 | 16 | 14 | 9 | 32 | 25 | 65 | 56 | ||||||||
| 1968 | 21 | 17 | 17 | 12 | 4 | 1 | 42 | 30 | 74 | 58 | ||||||
| 1969 | 25 | 26 | 12 | 11 | 1 | 2 | 38 | 39 | 60 | 56 | ||||||
| 1970 | 15 | 7 | 13 | 4 | 28 | 11 | 54 | 47 | ||||||||
| 1971 | 19 | 6 | 21 | 1 | 40 | 7 | 72 | 30 | ||||||||
| 1972 | 20 | 9 | 16 | 5 | 36 | 14 | 74 | 50 | ||||||||
| 1973 | 19 | 11 | 30 | 19 | 49 | 30 | 66 | 52 | ||||||||
| 1974 | 10 | 2 | 17 | 9 | 27 | 11 | 45 | 20 | ||||||||
| Σύνολα | 410 | 467 | 53 | 49 | 173 | 100 | 15 | 16 | 9 | 10 | 660 | 642 | 1.116 | 1.089 | ||
Πηγές : RSSSF - Pelé, Pelé Ole!, Pelé : – Lista de jogos, Pelé – Lista de gols
Σημειώσεις :
Σάντος, RSSSF και IFFHS αναγνωρίζουν 16 τέρματα στο Κόπα Λιμπερταδόρες,[254][747] ενώ η FIFA και η CONMEBOL 17 (ένα επιπλέον στο Κόπα Λιμπερταδόρες του 1965). Έτσι η FIFA αναγνωρίζει συνολικά 643 γκολ,[255] ενώ η RSSSF αναγνωρίζει επίσης 643 με ένα επιπλέον γκολ στο Τουρνουά Ρομπέρτο Γκόμες Πεδρόσα το 1969.[254] Η IFFHS αναγνωρίζει συνολικά 642 τέρματα σε επίσημους αγώνες με τη Σάντος.[258][748]
Τα στοιχεία του 1968 στη λίστα του Διηπειρωτικού Κυπέλλου είναι για το Recopa Sudeamericana και του 1969 για το Intercontinental Supercup της αντίστοιχης χρονιάς.
Τελευταία αναθεώρηση : 24 Ιουνίου 2022.
| Σύλλογος | Περίοδος | NASL | Μετά τη σεζόν | Άλλες | Σύνολο | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | Συμμ. | Γκολ | ||
| Νιου Γιορκ Κόσμος | 1975 | 9 | 5 | 14 | 12 | 23 | 17 | ||
| 1976 | 22 | 13 | 2 | 2 | 18 | 11 | 40 | 26 | |
| 1977 | 25 | 13 | 6 | 4 | 11 | 6 | 42 | 23 | |
| Σύνολα | 56 | 31 | 8 | 6 | 43 | 29 | 107 | 66 | |
Πηγή : RSSSF (2021)
Συγκεντρωτική λίστα τερμάτων πρωταθλήματος
| ΓΚΟΛ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑΤΩΝ | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ομάδα | Διοργάνωση | Χρονική περίοδος | Συμμετοχές | Τέρματα |
| Σάντος | Καμπεονάτο Παουλίστα | 1956–1974 | 410 | 467 |
| Τάσα Μπραζίλ | 1959–1966 | 33 | 30 | |
| Τουρνουά Ρομπέρτο Γκόμες Πεδρόσα | 1967–1970 | 56 | 36 | |
| Καμπεονάτο Μπραζιλέιρο | 1971–1974 | 84 | 34 | |
| Νιου Γιορκ Κόσμος | NASL | 1975–1977 | 64 | 37 |
| Σύνολα | 1956–1977 | 647 | 604 | |
Πηγή : IFFHS : 2021, [749] 2022 [258]
Εθνική ομάδα
Επίσημοι διεθνείς αγώνες και τέρματα ανά έτος
 Εθνική Βραζιλίας |
||
|---|---|---|
| Έτος | Συμμετοχές | Τέρματα |
| 1957 | 2 | 2 |
| 1958 | 7 | 9 |
| 1959 | 9 | 11 |
| 1960 | 6 | 4 |
| 1961 | 0 | 0 |
| 1962 | 8 | 8 |
| 1963 | 7 | 7 |
| 1964 | 3 | 2 |
| 1965 | 8 | 9 |
| 1966 | 9 | 5 |
| 1967 | 0 | 0 |
| 1968 | 7 | 4 |
| 1969 | 9 | 7 |
| 1970 | 15 | 8 |
| 1971 | 2 | 1 |
| Σύνολο | 92 | 77 |
Πηγή : RSSSF
Παγκόσμια Κύπελλα
Οι αγώνες και τα τέρματα του Πελέ στα Παγκόσμια Κύπελλα. Το σκορ της Βραζιλίας στον πίνακα αναφέρεται πρώτο.
| # | Ημερομηνία | Γήπεδο-Πόλη | Αντίπαλος | Αποτέλεσμα | Τέρματα |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 15 Ιουνίου 1958 | Ούλεβι, Γκέτεμποργκ |  ΕΣΣΔ |
2–0 | |
| 2 | 19 Ιουνίου 1958 | Ούλεβι, Γκέτεμποργκ |  Ουαλία |
1–0 |  66' |
| 3 | 24 Ιουνίου 1958 | Ρασούντα, Στοκχόλμη |  Γαλλία |
5–2 | 52' 64' 75' |
| 4 | 29 Ιουνίου 1958 | Ρασούντα, Στοκχόλμη |  Σουηδία |
5–2 | 55' 90' |
| 5 | 30 Μαΐου 1962 | Σαουσαλίτο, Βίνια δελ Μαρ |  Μεξικό |
2–0 | 73' |
| 6 | 2 Ιουνίου 1962 | Σαουσαλίτο, Βίνια δελ Μαρ |  Τσεχοσλοβακία |
0–0 | |
| 7 | 12 Ιουλίου 1966 | Γκούντισον Παρκ, Λίβερπουλ |  Βουλγαρία |
2–0 | 15' |
| 8 | 19 Ιουλίου 1966 | Γκούντισον Παρκ, Λίβερπουλ |  Πορτογαλία |
1–3 | |
| 9 | 3 Ιουνίου 1970 | Γιαλίσκο, Γκουανταλαχάρα | Τσεχοσλοβακία |
4–1 | 59' |
| 10 | 7 Ιουνίου 1970 | Γιαλίσκο, Γκουανταλαχάρα |  Αγγλία |
1–0 | |
| 11 | 10 Ιουνίου 1970 | Γιαλίσκο, Γκουανταλαχάρα |  Ρουμανία |
3–2 | 19' 67' |
| 12 | 14 Ιουνίου 1970 | Γιαλίσκο, Γκουανταλαχάρα |  Περού |
4–2 | |
| 13 | 17 Ιουνίου 1970 | Γιαλίσκο, Γκουανταλαχάρα |  Ουρουγουάη |
3–1 | |
| 14 | 21 Ιουνίου 1970 | Αζτέκα, Πόλη του Μεξικού |  Ιταλία |
4–1 | 18' |
Πηγή : FIFA
Τίτλοι
Σάντος
-
Πρωτάθλημα Παουλίστα (10) : 1958, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1967, 1968, 1969, 1973 [750]
Πρωτάθλημα Βραζιλίας (6) :
- Τάσα Μπραζίλ (Taça Brazil) (5) : 1961, 1962, 1963, 1964, 1965 [246][751]
- Τουρνουά Ρομπέρτο Γκόμες Πεδρόσα - Τάσα ντε Πράτα (Torneio Roberto Gomes Pedrosa-Taça de Prata) : 1968 [246][752]
Τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο (4) : 1959, 1963, 1964, 1966 [753]
Κόπα Λιμπερταδόρες (2) : 1962, 1963 [246]
Διηπειρωτικό Κύπελλο (2) : 1962, 1963 [246]
Διηπειρωτικό Σούπερ Κύπελλο: 1969 [246]
Νιου Γιορκ Κόσμος
-
Νορθ Αμέρικαν Σόκερ Λιγκ (NASL) : 1977 [246]
Νορθ Αμέρικαν Σόκερ Λιγκ, Σόκερ Μπόουλ : 1977 [246]
Εθνική Βραζιλίας
-
Παγκόσμιο Κύπελλο (3) : 1958, 1962, 1970 [247]- Κύπελλο Ρόκα (2) : 1957, 1963 [350]
- Κύπελλο Οσβάλντο Κρουζ (3) : 1958, 1962, 1968 [247]
- Κύπελλο Μπερνάρδο Ο'Χίγκινς : 1959 [247]
- Κύπελλο Ατλάντικ : 1960 [247]
Επιλογή Σάο Πάολο
-
Διαπολιτειακό Πρωτάθλημα Βραζιλίας : 1959 [104]
Ατομικοί τίτλοι
Σάντος
Κόπα Λιμπερταδόρες, Κορυφαίος σκόρερ : 1965 [155]
Διηπειρωτικό Κύπελλο, Κορυφαίος σκόρερ (2) : 1962, 1963 [754][755]
Καμπεονάτο Παουλίστα, Κορυφαίος σκόρερ (11) : 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1969, 1973. [750]
Taça Brazil, Κορυφαίος σκόρερ (2) : 1961, 1963 [750]
Τουρνουά Ρίο-Σάο Πάολο, πρώτος σκόρερ: 1963 [756]
Μπόλα ντα Πράτα : 1970 [750]
Καλύτερος ποδοσφαιριστής της Νότιας Αμερικής : 1973 [244]
Νιου Γιορκ Κόσμος
Καλύτερος ποδοσφαιριστής της χρονιάς του NASL : 1976 [316]
Βραζιλία
Παγκόσμιο Κύπελλο, Καλύτερος Νέος Παίκτης : 1958 [757]
Παγκόσμιο Κύπελλο, Ασημένια Μπάλα (δεύτερος καλύτερος παίκτης) : 1958 [750]
Παγκόσμιο Κύπελλο, δεύτερος σκόρερ : 1958 [758]
Παγκόσμιο Κύπελλο, Χρυσή Μπάλα (Καλύτερος Παίκτης) : 1970 [750]
Πρωτάθλημα Νότιας Αμερικής, Καλύτερος Παίκτης : 1959 [355]
Πρωτάθλημα Νότιας Αμερικής, πρώτος σκόρερ : 1959 [356]
Ατομικές διακρίσεις
Το άγαλμα του Πελέ στο Τρες Κορασόες που τον δείχνει να υψώνει το Παγκόσμιο Κύπελλο Ζυλ Ριμέ
Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή «Αθλητής του Αιώνα» : 1999 [750]
Αθλητής του Αιώνα, που εξελέγη από δημοσιογράφους σε παγκόσμια κλίμακα, σε δημοσκόπηση της γαλλικής εφημερίδας L'Équipe : 1981, 1999 [272][759]
"World Sports Awards of the Century" : Αθλητής του αιώνα [760]
Ποδοσφαιριστής του Αιώνα, ο οποίος εξελέγη από τους νικητές της Χρυσής Μπάλας του περιοδικού France Football : 1999 [16]
France Football περιοδικό : καλύτερος ποδοσφαιριστής των Παγκοσμίων Κύπελλων 1930–1990 [761]
Ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα, IFFHS (Διεθνής Ομοσπονδία Ιστορίας και Στατιστικής Ποδοσφαίρου) : 2000 [15]
Ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα στη Νότια Αμερική, IFFHS (Διεθνής Ομοσπονδία Ιστορίας και Στατιστικής Ποδοσφαίρου) : 2000 [762]
Ποδοσφαιριστής του Αιώνα, ψηφοφορία αναγνωστών του περιοδικού World Soccer : 2000 [763]
Καλύτερος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών από το περιοδικό Placar [750]
Κορυφαίος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα από την εφημερίδα La Nacion [750]
Κορυφαίος ποδοσφαιριστής του 20ού αιώνα από την εφημερίδα Guerin Sportivo [16]
Βραβείο του περιοδικού Sports Illlustrated ως ο ποδοσφαιριστής που άλλαξε το ποδόσφαιρο : 1999 [750]
FIFA Ballon d'Or Prix d'Honneur Καλύτερος ποδοσφαιριστής στην ιστορία : 2014 [764]
FIFA Παίκτης του Αιώνα : 2000 [750]
FIFA 100 [765]
FIFA Presidential Award : 2007 [766]
FIFA : Καλύτερος νέος παίκτης στην ιστορία των Παγκοσμίων Κύπελλων : 2006 [767]
Golden Foot : καλύτερος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών (2012) [768]
IFFHS legends [769]
Χρυσή Μπάλα (Ballon d'Or) (7) : 1958, 1959, 1960, 1961, 1963, 1964, 1970 - Le nouveau palmarès (οι νέοι νικητές) [770]
Καλύτερος ποδοσφαιριστής της Νότιας Αμερικής : 1973 [750]
Εισαγωγή στο American National Soccer Hall of Fame : 1993 [771]
Αθλητής του Αιώνα από το Reuters Πρακτορείο Ειδήσεων : 1999 [19]
UNICEF ποδοσφαιριστής του αιώνα : 1999 [750]
Περιοδικό ΤΙΜΕ : Ένας από τους 100 πιο σημαντικούς ανθρώπους του 20ού αιώνα - 1999 [772]
Laureus World Sports Awards Lifetime Achievement Award από τον Πρόεδρο της Νοτίου Αφρικής Νέλσον Μαντέλα: 2000 [773]
Χρυσό βραβείο Don Ballon : 2014 [750]
BBC Υπερπόντια Αθλητική Προσωπικότητα της Χρονιάς : 1970 [774]
Βραβείο για την επιτυχία σε ολόκληρη τη χρονιά του BBC Sports Personality : 2005 [775]
Παγκόσμια Ομάδα του 20ού αιώνα : 1998 [776]
Καλύτερη ομάδα Παγκοσμίων Κυπέλλων : 1994 [777]
FIFA Ομάδα-Όνειρο Παγκοσμίων Κύπελλων : 2002 [777]
IFFHS : Ομάδα του XXού αιώνα [778]
World Soccer περιοδικό : Καλύτερη ενδεκάδα όλων των εποχών: 2013 [779]
Κορυφαίος ποδοσφαιριστής της Νότιας Αμερικής στην ιστορία L'Équipe : 2015 [780]
Βραβείο FWA Tribute: 2018 [781]
France Football : Ballon d'or Dream Team (2020) [782]
IFFHS Παγκόσμια Ομάδα - Όνειρο Όλων των Εποχών : 2021 [783]
«Πολίτης του Κόσμου» από τον Ο.Η.Ε. : 1977 [212]
Τιμές
Logo de la Conmebol.svg Τάγμα Αξίας της CONMEBOL (πορτογαλικά: Ordem do Mérito Desportivo Sul-Americano) : 1984 [596]
FIFA 77.jpg Τάγμα Αξίας της FIFA (γαλλικά: Ordre du mérite de la FIFA) : 1984 [31][784]
FIFA centenario.jpg Τάγμα Αξίας Εκατονταετίας της FIFA (αγγλικά: FIFA Centennial Order of Merit) : 2004 [785][786]
Silver.Olimpicorder.png Ολυμπιακό Τάγμα (Olympic Order) : 2016 [32][787]
Order of the British Empire (Civil) Ribbon.png Ταξιάρχης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (αγγλικά : Knight Commander of the Order of the British Empire) : 1997 [632]
Legion Honneur Chevalier ribbon.svg Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής (γαλλικά: Chevalier de la Légion d'Honneur) : 1963 [596]
BRA Ordem de Rio Branco Cavaleiro BAR.svg Ιππότης του Τάγματος του Ρίο Μπράνκο (πορτογαλικά: Cavaleiro da Ordem de Rio Branco) : 1967 [596]
BRA Ordem de Rio Branco Comendador BAR.svg Διοικητής του Τάγματος του Ρίο Μπράνκο (πορτογαλικά: Ordem de Rio Branco Comendador) : 1969 [596]
National Order of Merit - Knight (Brazil) - ribbon bar.png Εθνικό Τάγμα Αξίας της Βραζιλίας (πορτογαλικά: Ordem Nacional do Mérito) : 1991 [596]
Order of Cultural Merit - Knight (Brazil) - ribbon bar.png Τάγμα Πολιτιστικής Αξίας της Βραζιλίας (πορτογαλικά: Ordem do Mérito Cultural) : 2004 [788]
Ordem do mérito militar.png Τάγμα Στρατιωτικής Αξίας της Βραζιλίας (πορτογαλικά : Ordem do Mérito Militar) : 1995 [789]
Order Merit 1kl rib Hungary.png Ουγγρικό Τάγμα Αξίας (ουγγρικά: Magyar Köztársasági Érdemrend) : 1994 [596]
Ατομικά ρεκόρ
Εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Βραζιλίας: Πρώτος σκόρερ στη ιστορία με 77 τέρματα (95 συμπεριλαμβανομένων ανεπίσημων φιλικών[366]) [364]
Εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Βραζιλίας: νεότερος παίκτης και νεότερος σκόρερ : 16 ετών και 259 ημερών [42]
Σάντος : Πρώτος σκόρερ στη ιστορία ενός συλλόγου με 643 τέρματα σε 659 επίσημους αγώνες (σύμφωνα με τη FIFA) [255]
Πρώτος σκόρερ πρωταθλημάτων πρώτης κατηγορίας όλων των εποχών σύμφωνα με την IFFHS (2000) : 541 τέρματα σε 560 αγώνες. [630][631] Στον τότε υπολογισμό από την ενεργό δράση IFFHS ελήφθησαν υπόψιν ως τέρματα πρώτης κατηγορίας αυτά του Καμπεονάτο Παουλίστα (470 σε 412 αγώνες, του Καμπεονάτο Μπραζιλέιρο (34 σε 84 αγώνες και του NASL (37 σε 64 αγώνες). Ο υπολογισμός αυτός δεν ισχύει πλέον.[790]
Περισσότερα συνολικά τέρματα από παίκτη σε ένα πρωτάθλημα : 468 γκολ στο πρωτάθλημα Παουλίστα [791]
11 φορές πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος Παουλίστα [86]
Περισσότερα γκολ σε ένα πρωτάθλημα Παουλίστα : 58 τέρματα το 1959 [86]
Νεότερος πρώτος σκόρερ σε πολιτειακό πρωτάθλημα της Βραζιλίας : 17 ετών [92]
Περισσότερα γκολ σε αγώνα πρωταθλήματος Παουλίστα : 8 [158] (το ρεκόρ αυτό αναφέρεται σε πηγές και ως εθνικό ρεκόρ αλλά υπάρχουν ανεπίσημα στοιχεία ότι στις 1 Ιουλίου 1945 στο πρωτάθλημα Περναμπούκο και στον αγώνα Κλούμπε Νάουτικο Καπιμπαρίμπε-Φλαμένγκο Ρεσίφε 21—3 ο ποδοσφαιριστής Ταρά σημείωσε 9 γκολ,[792][793] ενώ άλλες πηγές 8[794][795] Δεν είναι επομένως διευκρισμένο αν πρόκειται για ισοφάριση εθνικού ρεκόρ).
Περισσότερα γκολ σε σύνολο επίσημων και φιλικών αγώνων σε ένα ημερολογιακό έτος σύμφωνα με τη FIFA : 127 (1959) [92]
Κορυφαίος σκόρερ Διηπειρωτικού Κυπέλλου όλων των εποχών (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 7 τέρματα [183]
Αριθμός χατ τρικ (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 92 [372]
Παγκόσμια ρεκόρ Γκίνες (Guinness) : Τα περισσότερα τέρματα καριέρας σύμφωνα με το βιβλίο ρεκόρ Γκίνες (Guinness) : 1.279 γκολ σε 1.363 παιχνίδια [515]
Παγκόσμια ρεκόρ Guinness : Τα περισσότερα μετάλλια νικητών του Παγκοσμίου Κυπέλλου (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : Τρία (3) [796]
Παγκόσμια ρεκόρ Guinness : Ο νεότερος νικητής του Παγκοσμίου Κυπέλλου (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 17 χρόνια και 249 ημέρες το 1958 το Παγκόσμιο Κύπελλο [797]
Ο νεότερος παίκτης που αγωνίστηκε σε τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 17 χρόνια και 249 ημέρες (Βραζιλία κατά Σουηδίας 1958) [375]
Ο νεότερος σκόρερ σε τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 17 χρόνια και 249 ημέρες (Βραζιλία κατά Σουηδίας 1958) [798]
Ο νεότερος σκόρερ στο Παγκόσμιο Κύπελλο : 17 χρόνια και 239 ημέρες (Βραζιλία κατά Ουαλίας 1958) [798]
Ο νεότερος παίκτης που σημείωσε χατ τρικ στο Παγκόσμιο Κύπελλο (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 17 χρόνια και 244 ημέρες (Βραζιλία κατά Γαλλίας 1958) [798]
Πρώτος παίκτης που σκόραρε σε τρία συνεχόμενα Παγκόσμια Κύπελλα : 1958, 1962, 1966 [441]
Περισσότερες ασίστ στην ιστορία των Παγκοσμίων Κύπελλων (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 10 [110]
Περισσότερες ασίστ σε ένα Παγκόσμιο Κύπελλο (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 6 [110][499]
Περισσότερες ασίστ σε τελικό Παγκοσμίου Κυπέλλου (ακατάρριπτο ρεκόρ κόσμου) : 3 (1958, 1970) [110]
Βιβλία του Πελέ
Pelé: The Autobiography (Simon & Schuster, 2006)
Why Soccer Matters (Celebra, 2014)
Pele: My Life And The Beautiful Game (Skyhorse Publishing, 2007)
For the Love of Soccer! (Little, Brown Books for Young Readers, 2010)
Learning Soccer with Pelé (Lippincott Williams & Wilkins, 1978)
Pele: My Life In Pictures (Simon & Schuster, 2009)
Mi Legado (Sports Experience, 2002)
Play Football With Pelé (Hodder, 1977)
The World Cup Murder (Wynwood, 2008)
Pele. De e iubim fotbalul (Preda Publishing, 2015)
World of Reading for the Love of Soccer! (Little, Brown Books for Young Readers, 2020)
World of Reading Por Amor al Fútbol: Level 2 (Little, Brown Books for Young Readers, 2020)
Ma vie de footballeur (GLOBE, 2014)
Play Football with Pelé, (Hodder, 1975)
My Life and the Beautiful Game (Skyhorse Publishing, 2007)
Pelé: Min Historie (Gyldendal, 2021)
Pele Mijn leven, (De Arbeiderspers/Het Sporthuis, 2006)
Πηγές : Books by Pelé (Author of Pelé), Pele
Δείτε επίσης
Κατάλογος ποδοσφαιριστών ανδρών με 500 ή περισσότερα γκολ
Κατάλογος ποδοσφαιριστών ανδρών με 50 ή περισσότερα διεθνή γκολ
Κατάλογος κορυφαίων διεθνών σκόρερ ποδοσφαίρου ανδρών ανά χώρα
Κατάλογος ποδοσφαιριστών με τα περισσότερα τέρματα πρωταθλήματος
Κατάλογος ποδοσφαιριστών που σημείωσαν ρεκόρ με χατ-τρικ
Παραπομπές
«FIFA : Pelé the greatest of them all» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021.
«INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : Pele's goal record: Numbers that justify why Brazilian legend is 'King'» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2022.
«Edson Nascimento (Pelé)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2021.
«Sports Illustrated : Pelé Through the Years» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020.
«Für viele der beste Fußballer aller Zeiten: "König" Pelé» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé cumple 80 años: la vida de película de Ο Rei, el mejor jugador de todos los tiempos» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2020.
«La Serie A senza Pelé» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2020.
«Pele and 1970: How the greatest player of all time cemented his legend» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2022.
«Le Monde : A Rio de Janeiro, polémique sur le changement de nom du légendaire stade Maracana» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2021.
«The Top 7 All-Time Best Athletes» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2021.
«Ποιος είναι ο κορυφαίος αθλητής στην ιστορία;». Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2021.
«THE GREATEST ATHLETES OF ALL TIME» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2020.
«Πελέ». Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
«Encyclopædia Britannica : Pelé». Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2020.
«IFFHS XXth CENTURY (1901-2000) WORLD PLAYER - PELE NUMBER 1» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2022.
«RSSSF best of the best» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2020.
«Sports Illustrated Flashback : Soccer's greatest genius» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2010.
«Exclusive interview: Pele on his Santos years» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2020.
«Pele - Footballing Legend» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
« L'ÉQUIPE : Quand Pelé rêvait d'être Xavi» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2012.
«Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«Pele and the 20 Greatest Brazilian Footballers of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé zum 75. Geburtstag Der Michelangelo mit der 10» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021.
«RSSSF : Prolific Scorers Data» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2022.
«A los 80 años, Pelé más O'Rei que Messi y Cristiano» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2020.
«FIFA : Behind the World Cup record: Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2021.
«Pelé, o rei do futebol» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2022.
« THE TIMES : Brazil 1970: Pele's beautiful team» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020.
«Pelé - Genie, Legende, unerreicht» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2020.
«Πελέ: Η ιστορία ενός θρύλου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2020.
«PELÉ'S FIFA ORDER OF MERIT, 1984» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020.
«INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : IOC PRESIDENT TRAVELS TO SANTOS TO PRESENT PELÉ WITH THE OLYMPIC ORDER» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé: The only Brazilian to come out of the World Cup (even) bigger than he started» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2022.
«Two icons : Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2020.
«History of Pele (The greatest football player)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
«Ο μπαλαδόρος του αιώνα Πελέ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2021.
«El rey Pelé: Un genio del balón» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021.
«Pelé Biography» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2020.
«From Edson to Pele: my changing identity» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé de bem com Bauru» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2020.
«And God created Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2020.
«Pele turns 80: Brazil great's most iconic images, amazing stats and a brand new song!» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«Πελέ, GOAT για πάντα: Ο άνθρωπος που κατέκτησε τον κόσμο χωρίς social και youtube – Μόνο με μια μπάλα…». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2022.
«Taking the Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2020.
«Από πού το πήρε το όνομά του ο… Πελέ!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2020.
«10 Things You May Not Know About Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2021.
«Bauru proibiu Pelé de jogar no ataque» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2020.
«The New York Times : Pele Gains a Goal: End of World Play» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2020.
«You Ask The Questions: Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2020.
«FIFA - Pele: I was born to play football» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé: Football (Soccer)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2020.
«Pelé at 80. Is he still the greatest of all time?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2020.
«Nasce um rei» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2022.
«The Legend of Pelé, the Brazilian Boy Who Remade Soccer in His Image» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2022.
«PELE Kicking The Sock» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2020.
«CUMPLEAÑOS DEL MÁS GRANDE : Los 80 años de 'Ο Rei' Pelé» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«The New York Times : Pele: A Slim Figure of Athletic Perfection» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2020.
«Πελέ: Ένα μαύρο ποδοσφαιρικό διαμάντι 82 ετών». Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2022.
«Pelé 80 anos: Baquinho, ο início de tudo» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2020.
«When did Pelé make his debut, what teams did he play for and when did he retire?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2022.
«1965. Pelé (y sus confesiones)» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2020.
«Πελέ: Σαν σήμερα στις 23 Οκτωβρίου του 1940 γεννιέται το «Μαύρο Διαμάντι»». Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«FIFA : The infinite King hits 75» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«Futebol de Salão - One of our secrets» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020.
«Pelé, el Más Grande» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020.
«Pele Speaks of Benefits of Futebol de Salão» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2020.
«PELÉ'S 1955 INDOOR FOOTBALL CHAMPION MEDAL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2020.
«Pelé, 80 años del rey que conquistó el olimpo del fútbol» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020.
«Waldemar de Brito, le découvreur de Pelé» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2020.
«Santos Futebol Clube - Official Website : PELÉ» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2012.
«Mesário da estréia de Pelé lembra atrapalhada» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2008. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«Pelé, de trabajar en una fábrica de zapatos a firmar un contrato por doce dólares con Santos» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé comemora aniversário de 82 anos: 'é um presente de Deus'» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2022.
«CONMEMBOL : 'O Rei' del fútbol celebra 82 años» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2022.
«Pelé, le roi de Santos» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2020.
«Pelé 80 anos: o surgimento e a transformação da mística camisa 10» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 2022.
«Há 63 anos, Pelé fazia ο seu 1º gol em jogo oficial pelo Santos» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«The magical feeling of a hat-trick» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2021.
«Pele Records» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2020.
«Pelé está fazendo 70 anos, e quando tinha 17, jogou em Lavras contra o Fabril» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2021.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Campeonato Paulista – 1957» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
«Você sabia? Pelé jogou 30 partidas antes de assinar contrato no Santos» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«La historia del primer gol de Pelé: "Nadie imaginaba que sería el mejor» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Campeonato Paulista – 1958» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2020.
«Paulista de 1958, a explosão do Santos de Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2020.
«ESQUADRÃO IMORTAL : SANTOS 1960-1969» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020.
«Pele at 80: The Brazilian's life and career in pictures» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«FIFA : #Mexico70 Pelé, le Roi» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021.
«Pelé 80 anos: ο jogo que deu ao craque ο título de 'rei' em crônica de Nelson Rodrigues» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé cumple 80 años y sigue siendo símbolo de identidad nacional en Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020.
«Ο Ολυμπιακός κόντρα στη Σάντος του Πελέ». Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«FIFA : Happy 80th birthday to 'The King'» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«El año en el que Pelé no descansó» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2020.
«Você sabia? Pelé se dividiu entre futebol e serviço militar em 1959» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Pele on tour: The year he played 103 matches» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé, une histoire auriverde» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2020.
«São Paulo Estate - List of Topscorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2020.
«Santos 1959» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2021.
«Pele's birthday: The goals record is misunderstood – here's why he deserves his place in the GOAT debate» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé era um autêntico camisa 10: a posição do Rei em campo e as táticas da era de ouro do futebol brasileiro» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021.
«7 GREATEST ATTACKING TRIOS OF ALL TIME» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2020.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Temporada-1959» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2020.
«Top 10 Attacking Trios of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021.
«Brazil -- List of Champions of State Championships» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2021.
«IFFHS - PELE'S GOAL SCORING RECORD BEATEN TODAY ?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2021.
«Campeonato Brasileiro de Seleções 1959» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2021.
«Football's Greatest : Santos 1962-63» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2020.
«SANTOS» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2020.
«ΠΕΛΕ: Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2021.
«FIFA + Academies - Santos: Pele, the incomparable boy from the Vila» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
«CRAQUE IMORTAL : PELÉ» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020.
«South American Way: Santos – the club that started the legend» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2021.
«The young Pelé was worth more than Messi, Neymar and Maradona» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2020.
«Pele: I almost signed for Real Madrid» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé : The Day Brazil Legend Almost Signed for Manchester United» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2020.
«What If: Juventus Had Signed Pele?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2020.
«As propostas milionárias por Pelé» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022.
«Pele nearly signed for Inter Milan from Santos - Massimo Moratti» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«Moratti: "Pelé era dell'Inter, ma il presidente del Santos cambiò idea..."» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2020.
«HISTORY : Pelé» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2012.
«30 PELÉ» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2020.
«HOW BRAZIL TURNED PELÉ INTO A NATIONAL TREASURE TO STOP HIM FROM LEAVING THE COUNTRY» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2022.
«Tim Vickery: Forget Alexis Sanchez, Elias Figueroa was arguably Chile's greatest ever player, and he snubbed Real Madrid in his prime» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2020.
«#ORei80: Misinformation cannot overshadow the greatness of Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2021.
«Pitch-perfect Pele: Why no-one will ever roll over the Beethoven of Brazil» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé turns 80: Why the King of Football deserves bigger recognition in Europe» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2021.
«1961 – UM ANO FANTÁSTICO DO SANTOS F.C» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Temporada – 1961» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2022.
«11/03/1961 - Flamengo 1 × 7 Santos - Torneio Rio SP» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2021.CS1 maint: Unfit url (link)
«Primeiro livro sobre Pelé, de 1961, apresentava um rei que xingava, sofria e tinha medo de vaias» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Les mille (et quelques) buts de Pelé» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2020.
«TAÇA BRASIL 1961: O MAIOR TIME DE FUTEBOL DE TODOS OS TEMPOS COMEÇA A ESCREVER A SUA HISTÓRIA» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2020.
«Brazil Cup 1959» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2014.
«Brazil Cup 1960» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2014.
«Ο Jogo do Século do time da virada» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
«Maior jogo do mundo decidiu título brasileiro de 1962» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«Botafogo 0 x 5 Santos: desta vez, não foi Golias x Golias» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«Pele at 80 : Busting the myths» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2021.
«Brazil Cup 1963» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2014.
«Real Madrid quedó lejos del récord histórico de River» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2020.
«Ρεάλ Μαδρίτης… όπως λέμε Σάντος του Πελέ». Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2020.
«The day Pele scored a semi-final hat-trick – then saved Santos in goal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2021.
«Biography of Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2020.
«Você sabia? Pelé quase jogou no Grêmio antes de ganhar sua primeira Copa do Mundo» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Copa Libertadores de América 1962» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
«Jorge Barraza: Santos-Peñarol 1962, otra que River-Boca.» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2021.
«Όταν ο Πελέ συνάντησε την Πενιαρόλ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020.
«The 100 greatest football moments of all time : Santos go from the ridiculous to the sublime» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2022.
«30 of the Best Football Teams Ever» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2020.
«Fifa relembra confronto histórico entre Santos de Pelé e Botafogo de Garrincha na Libertadores» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2021.
«CONMEBOL - 1963: With an amazing Pele, Brazil's Santos wins their second Copa Libertadores Tournament» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
«L'ÉQUIPE : Pour ses 80 ans, le but décisif de Pelé en finale de la Copa Libertadores 1963 reproduit sur FIFA 21» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020.
«Boca-Santos: una historia de finales y gloria» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021.
«Historical Copa Libertadores final could bring Club World Cup buzz» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«Copa Libertadores - Topscorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020.
«Especial Libertadores: 'Ο Santos poderia ter umas dez taças', diz Pepe» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020.
«FIFA : Copa Libertadores in numbers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2021.
«70 facts about Brazilian legend Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«Você Sabia? Pelé marcou oito gols pelo Santos em um mesmo jogo em 1964» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Santos 11 x 0 Botafogo RP - Em 1964, oito gols de Pelé no mesmo jogo» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2022.
«Um gol para cada década» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2020.
«Há 50 anos, Santos fez 11 x 0 no Botafogo-SP, adversário deste sábado; 'endiabrado', Pelé marcou oito» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2022.
«21/11/1964 - Santos 11x0 Botafogo SP Campeonato Paulista» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2022.
«06/12/1964 - Santos 7 × 4 Corinthians - Campeonato Paulista» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2021.CS1 maint: Unfit url (link)
«Pelé total» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2022.
«ARFTS:Players with most goals in a year» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Campeonato Paulista – 1965» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2021.
«FIFA : Extraordinary Pele crowns Santos in Lisbon» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
«PELE So viel Geld» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2020.
«FIFA : Intercontinental Cups 1962 and 1963» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2012.
«5 reasons why Pele is the best player in football history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2020.
«Για αυτό τον είπαν GOAT: Η μέρα που ο Πελέ δίδαξε (ξανά) μπάλα στους Ευρωπαίους». Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Paris a seus pés!» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2021.
«CONMEBOL : Hace medio siglo el Santos consumó la conquista de la Intercontinental» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021.
«Όταν η Σάντος του Πελέ έριχνε το απόρθητο κάστρο της Μπενφίκα». Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2020.
«5 of Pele's greatest ever goals» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2020.
«Η μέρα που ο Εουσέμπιο κατάλαβε τι εστί Πελέ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2020.
«When the Copa Libertadores ruled the world, allowing South America to take on Europe's greatest-ever teams - and win» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2021.
«15 Great World Football Teams and the Stars Who Defined Them» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2020.
«The 50 best football teams of all time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2020.
«The MSN of the 1960s: The story of Pele's 'Santasticos' who ruled the world» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2020.
«Santos – Benfica : quand Pelé porte Santos sur le toit du monde» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2020.
«Intercontinental Cup Topscorers (1960-2019)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2020.
«Πελέ, υπάρχει μόνο ένας!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«PELE (Edson Arantes do Nascimento)» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2018.
«Pelé turns 80: Is he still the greatest of all time?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé: King of dribbling» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«South American Way: Santos – the club that started the legend» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«PELÉ A 80 ANS, VIVE LE ROI» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«FIFA : Pelé se impone a Eusebio en la vi; ctoria del Peixe» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2021.
«El Santos de Pelé» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«Legende Pelé feiert 80. Geburtstag» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2021.
«Santos 1968 : L'année parfaite» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2020.
«Natural de Três Corações, Pelé tem relação forte com times mineiros» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2020.
«Santos FC, the club of Pelè, history, stars and fortune» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020.
«Pelé cumple 80 años: pequeñas historias de los 39 partidos que jugó Ο Rei en la Argentina» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2020.
«Πελέ Ο άνθρωπος πίσω από τον θρύλο». Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2020.
«Pele's 1,000+ goals: Why Santos' claims about the G.O.A.T. should be taken seriously» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2021.
«Pele On Tour - The Times The Brazilian Legend Brought His Brilliance To Blighty» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2021.
«Santos FC excursiona pela Europa - 1959» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021.CS1 maint: Unfit url (link)
«PELÉ: RAIO-X DOS 1286 GOLS» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2021.
«Pele celebrates 80 years with historic achievements and surprising career numbers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2021.
«Com Pelé e Pepe, Santos fazia sua primeira partida na Europa há 61 anos» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Aquellos torneos de verano (IV)» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2020.
«Real Madrid's failed pursuit of Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«La historia jamás contada de las negociaciones entre Pelé y Santiago Bernabéu» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2022.
«When Pele scored a hat-trick against Newcastle United in Hong Kong – and football hit heady Heights» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020.
«Memória: Com três de Pelé, Santos FC goleava a Seleção da Checoslováquia no "Jogo do Século"» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : Pele edges Eusebio as Santos defend title» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021.
«Santos, quei favolosi anni 60» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2021.
«60 χρόνια αργότερα και σε θυμούνται ακόμα η Σάντος και ο Πελέ!». Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2022.
«11 datos sobre Pelé para entender por qué es el rey del futbol» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2020.
«France-Brésil 1958 : le match qui a révélé le roi Pelé au monde entier, il y a 62 ans» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2021.
«Το ματς του Ολυμπιακού εναντίον της Σάντος του Πελέ και ο φίλαθλος που έχασε τη ζωή του. Σε ποιο γήπεδο έγινε ο αγώνας». Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
«Ακόμα σε θυμούνται η Σάντος και ο Πελέ!». Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«Has Messi overtaken Pele's career goals record? It depends whom you ask» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2022.
«Ruhm ohne Reue» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2020.
«Há 52 anos, Pelé era expulso pelo Santos e voltava a campo após pressão da torcida» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020.
«THE MOST FAMOUS ATHLETE IN THE WORLD» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020.
«Leader of a Nation» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2021.
«80 ans de Pelé : dix histoires peu connues sur le numéro 10 le plus célèbre de l'histoire du football» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«Santos And Pele Come To Trinidad» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2022.
«Pele: Recalling the Moments That Defined His Career» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«How Brazilian football legend Pelé stopped a major Nigerian war for two days» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«Há 49 anos: "só ο Santos parou a guerra"» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2020.
«Did Pele and Santos really stop a war in Nigeria in 1969?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2020.
«Em meio a conflitos, Santos pede paz mundial e relembra quando paralisou guerra» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2020.
«Há 50 anos, Santos de Pelé parou guerra na África; mas pode não ter sido bem assim» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020.
«LA LEGGENDA DI PELÉ CHE "FERMA" LA GUERRA DEL BIAFRA IN NIGERIA» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2020.
«Memória: Santos de Pelé parava guerra na Nigéria» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2020.
«SANTOS, LE CLUB MYTHIQUE DE PELÉ, FÊTE SES 100 ANS» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2020.
«Biografia de Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2020.
«Pelé, the perfect player» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«The New York Times : The Greatest? For Century, Pele Eclipses Muhammad Ali» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020.
«Top ten greatest sports people» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2021.
«Happy birthday Pelé: 'The greatest', most successful and popular sports figure turns 81» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2021.
«Campeonato Brasileiro de Futebol» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2021.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Recopa Mundial – 1968» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.
«Supercopa de Campeones Intercontinental es» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.
«7 facts about Lev Yashin, the greatest football player in Russia's history» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2020.
«FIFA : FIFA World Stars Games» (PDF) (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2022.
«Paulista 1973 : la dernière de Pelé avec Santos» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2020.
«VIDEO: Pelé's incredible goal against Portuguesa» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«South American Coach and Player of the Year» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2020.
«Primeiro jogo de Pelé e Garrincha juntos na Seleção completa 60 anos» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 2022.
«A World of Soccer : Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020.
«Santos FC Historia : Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020.
«Pelé 80 anos: veja os dois últimos gols do Rei pelo Santos e foto de pênalti tirada por torcedor» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2021.
«Η επανάσταση του Πελέ». Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
«Pelé relembra 40 anos de despedida do Santos e diz que Vila "o fez homem"» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022.
«PELE: THE GREATEST FOOTBALLER OF ALL TIME?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2020.
«Você sabia? Pelé já foi artilheiro de 6 torneios diferentes pelo Santos» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020.
«RSSSF : Prolific Scorers Data - Pelé - Additional Data» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2022.
«FIFA : Records being hunted in 2020» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2020.
«Barcelona's Messi stands above Pele, Ronaldo, Eusebio, Muller as all-time top goal scorer for one club» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2021.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Os maiores artilheiros!» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2020.
«IFFHS STATISTICS - LIONEL MESSI SECOND !» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2022.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Campeonato Paulista – Artilheiros» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2021.
«PELÉ» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2021.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Artilheiros – Ano a Ano» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2021.
«RSSSF Brasil - Resultados Históricos (RSSSF Brazil - Historical Results)» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2022.
«Retro : Jamais filmé, «le plus beau but» de Pelé reconstitué par la magie du virtuel» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2020.
«Los mejores goles del 'Rey' Pelé» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé 80: ο destino do craque numa página do Estadão» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2020.
«Πελέ: La grande bellezza». Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2022.
«Mão de Onça relembra gol épico marcado por Pelé na Rua Javari: "Aborreceram a fera"» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Pele's greatest goal was digitally recreated based on his description» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«Pele's Computer Generated Favourite Ever Goal Is Amazing» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2020.
«Το ασύλληπτο μυθικό τέρμα του Πελέ με τα τρια σομπρέρο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2020.
«Pele receives tribute for 1959 goal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2020.
«Ballon d'Or : et si le vote avait été ouvert aux non Européens avant 1995 ?» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2020.
«The Goal and the commemorative Plaque» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2021.
«Gol de placa: conheça a história do gol de Pelé que originou a expressão» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«'GOL DE PLACA': HÁ 61 ANOS, NO MARACANÃ, UM MOMENTO MÁGICO DE PELÉ» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
«FIFA : Remembering Pele's gol de placa» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2021.
«5 mars 1961 : Pelé marque le « gol de placa » Culture Foot» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2020.
«Conheça a história do gol de placa de Pelé e a origem da expressão» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020.
«Why did Pelé visit Beirut a week before Lebanon's Civil War erupted?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2022.
«Politics, Pele and pitches: Beirut, Lebanon» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«ESPN - Pele at the New York Cosmos: Five things to know» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2020.
«Seven Ways to Compute the Relative Value of a U.S. Dollar Amount - 1790 to Present» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2022.
«Brazilian Futebol and the 1958 World Cup» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2020.
«The New York Times : Pele Signs With Cosmos: 'Soccer Has Arrived' Here» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2020.
«New York Cosmos: USA's 'rock 'n roll' football story & its latest new chapter» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020.
«40 years on: how New York Cosmos lured Pelé to a football wasteland» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2020.
«Pele, Beckenbauer, New York Cosmos and the incredible story of Shep Messing» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2020.
«Se cumplen 42 años del debut del New York Cosmos» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2021.
«Pele, King of Futbol» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2022.
«Pelé The King Of Soccer» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
«Há 40 anos, Pelé despedia-se do Cosmos, clube que ο salvou da falência e que revolucionou salários de atletas» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2020.
«THE DAY PELE SPLIT HIS PANTS—AND OTHER COUPS» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé de sal y dulce» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2022.
«Pelé l'Américain» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2020.
«How Henry Kissinger Convinced Pelé to Play Soccer in the U.S.» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2020.
«Mixing Glitz and Politics, Soccer Lands in America» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2020.
«The New York Times : 21,278 See Pele Score and Cosmos Tie» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«Pele's New York Cosmos debut. June 1975» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2022.
«We've Got History – Pele's Debut for the New York Cosmos» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : The King rocks NYC» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
«How Pelé lit up soccer in America and left a legacy fit for a king» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020.
«'Pele changed everything': Werner Roth tells the story of the NY Cosmos» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2021.
«New York Cosmos, the first galactic football history» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2020.
«The New York Times : Swarming Fans Injure Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
«Legends of the NASL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«La industria de las estrellas: gloria y muerte de la liga que inventó el "fútbol-negocio"» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
«40 Years Ago – Pele Brought Soccer to the U.S.» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
«Farewell to The King: When Pele played his last game 40 years ago» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2020.
«Το τρομερό ανάποδο ψαλίδι του 35χρονου Πελέ». Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2020.
«How Pele made the bicycle kick famous» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2021.
«HOW PELÉ AND THE NEW YORK COSMOS CHANGED SOCCER» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2020.
«North American Soccer League» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2020.
«NASL HISTORY : Yearly results» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2020.
«Pele stats: Goals, World Cup wins & all the Brazil legend's trophies» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«Há 40 anos, Pelé era campeão em seu último jogo oficial» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
«USA - Footballer of the Year, NASL and MLS Awards» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2020.
«NASL All-Star teams, all-time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«THROWBACK THURSDAY - FIRST NIXON, THEN COSMOS GO TO CHINA» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2020.
«The New York Times : Tokyo Greets 'Pele Brigade' As Superstars» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2020.
«How Mohun Bagan pulled off the Pele coup in 1977» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2020.
«INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : When Pele brought Kolkata to a standstill» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2022.
«Zum 80. Geburtstag der Fußball-Legende Pelé ist der Inbegriff des Ballzauberers» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021.
«THE 40TH ANNIVERSARY OF PELÉ'S FAREWELL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
«Soccer star Pele plays farewell game» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«10 fatos curiosos e alternativos sobre o último jogo de Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2022.
«The New York Times : Pele's Farewell Game, And That's Not All Folks» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2021.
«44 anni fa l'addio al calcio di Pelé: la storia di O Rei, tre volte campione del mondo» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Ιουλίου 2022.
«FIFA : Pelé, histoire de 7 pour 50 années de légende» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : What they said about Pele» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021.
«The New York Times : 'Love! Love! Love!' Cries Fele to 75,646 in Farewell» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2021.
«When Pele and Cosmos were kings» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2020.
«Pelé, la leyenda del fútbol cumple 80 años y sigue lucido» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020.
«Who earns the most Chamberlain or Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020.
«Pele best paid athlete in the world» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2012.
«Να ζήσει ο Βασιλιάς!». Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2022.
«Brazil v Rest of the World, 31 October 1990» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2020.
«The truth behind Pele's disputed goal tally» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2022.
«Pelé» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2022.
«FIFA : The master of marksmen» (στα Αγγλικά). 25 Σεπτεμβρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2021.
«Top 10 Footballers With The Most Assists In Football History (2022)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2022.
«Μέσι: Έσπασε το ρεκόρ του Πελέ για γκολ και ασίστ». Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2022.
«The New York Times : Pele's Legacy to His Fans: Nobody Did It Better» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
«60 years ago today, Pele scored his first Brazil goal and began a career that would change football» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2020.
«Estreia de Pelé no Maracanã foi pelo Vasco, em 1957; veja foto colorizada» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
«On this day in 1957 Pelé makes his debut on the world stage» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2020.
«Historia pura : A 60 años del día que Pelé debutó en la selección de Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021.
«Pelé estreia na Seleção Brasileira, em jogo contra a Argentina, e marca seu primeiro gol» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2022.
«10 players who scored on their international debuts – then went on to greatness» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2021.
«El día que un joven de 16 años apodado Pelé debutó con la Selección de Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020.
«Copa Julio Roca» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2020.
«CONMEMBOL : Pelé, 80 anos: Continua sendo ο Rei!» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2021.
«INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : FIFA World Cup top scorers: Miroslav Klose leads illustrious men's list ahead of greats like Pele, Diego Maradona» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2022.
«Most FIFA World Cup Goals: The Top Scorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2022.
«FRANCE FOOTBALL : Pelé devait être le recordman» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020.
«Messi and the 10 Greatest South Americans Never to Lift the Copa America» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«RSSSF Copa America» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2020.
«Σαν Σήμερα: Η τελευταία… παράσταση του Πελέ με την Εθνική Βραζιλίας». Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2021.
«Το τελευταίο παιχνίδι του Πελέ με την εθνική Βραζιλίας». Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2021.
«Pele's farewell, 1971» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«Brazil v Austria 1-1, 11 July 1971» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2021.
«Pelé fez seu último gol pelo Brasil contra a Áustria em 1971: 'Saio agora, quando todo mundo quer que eu fique'» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«The New York Times : ...And Pele Departs World Stage» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2021.
«Milésimo» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
«Pelé international appearances» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2020.
«INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : Most goals in international football: From Pele and Puskas to Cristiano and Sunil Chhetri» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2021.
«Pelé, o Rei do Futebol, comemora 82 anos neste domingo» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2022.
«47 assists tied Pele!Neymar tied for No. 1 in team history and deserves to be the king of Samba» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022.
«Players' Caps and International Goals as of 3 February 2002» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2002. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2021.CS1 maint: Unfit url (link)
«FIFA : Messi dépasse Pelé et s'installe au sommet» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2021.
«Argentina's Lionel Messi breaks Brazil legend Pele's South American men's goals record» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2021.
«Messi Passes Pelé for Most International Goals By a South American Men's Player» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2021.
«ESPN Pele Top 10: World Cup glory, with Bobby Moore and goals, goals, goals» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2020.
«THE BIRTH OF BRAZIL AT WORLD CUP 1958» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2020.
«History of the World Cup: 1958 – A star is born in Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.
«FIFA : Garrincha and Pele's Brazil in numbers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2020.
«Pelé cumple 80 años: el futbolista imposible que cambió para siempre la cultura popular» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2020.
«Suécia - 1958» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2022.
«Pelé» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
«FIFA : O Rei arrives in style (11) - 100 great World Cup moments» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2022.
«World Cup icons: 17-year-old Pele makes Brazil's own psychologist look silly (1958)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2020.
«Πελέ: Η στέψη του βασιλιά». Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : 19 juin 1958 : Record de précocité pour Pelé» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : A star is born as Brazil are champions at last» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2020.
«Pelé não foi reserva na Copa do Mundo de 1958» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2022.
«How a teenager took the world by wizardry» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2021.
«SUECIA 1958. BRASIL CAMPEÓN MUNDIAL» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2022.
«HOW PELÉ, AT JUST 17, DOMINATED THE 1958 WORLD CUP FINAL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2020.
«Nace la Brasil triunfal de Pelé» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2020.
«WORLD CUP RECORDS (Part 2) - THE YOUNGEST PLAYERS» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2022.
«Pelé 80 anos: a brilhante Copa do Mundo de 1958 de um menino» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2022.
«Pelé il grande segreto del 4-2-4» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020.
«FIFA : The 4-2-4 system takes Brazil to two World Cup victories» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2021.
«FIFA : La precocidad de un goleador histórico» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2020.
«1958» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2022.
«INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE : Youngest footballers to score in Men's FIFA World Cup» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2022.
«All-time Top 20: No. 1 Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2020.
«Cinqueta e dos años atrás una exclusiva de ABC con un ídolo» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2020.
«FIFA : Le jour où le Rei a déclenché le compteur» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2020.
«24 JUIN 1958 : L'ÉPOPÉE RENCONTRE PELÉ» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2020.
«France-Brésil 1958 : le match qui a révélé le roi Pelé au monde entier, il y a 62 ans» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.
«Remembering France 1958: The National Team History Forgot» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2020.
«A Tribute To...Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2020.
«Football Legend Pele Turns 80; Check Out The Top Records of Brazilian GOAT» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«World Cup's Greatest Goals: Pele (1958, BRAZIL vs. Sweden)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2021.
«Top 10 goals in World Cup history» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2020.
«Los diez mejores goles de los Mundiales» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2020.
«The Top 10 goals in FIFA World Cup history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2020.
«Providing Modern Coverage Of The 1958 World Cup Final» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
«TIME magazine : 10 questions with Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2020.
«PELÉ: PLAYER OF THE CENTURY AND THE YOUNGEST-EVER WORLD CUP WINNER» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2021.
«Cinquant'anni fa il Brasile dei 5 fantasisti stupiva il mondo. La miglior squadra di sempre? Per Pelé sì...» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé World Cup interview» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2022.
«FIFA : 1958 FIFA World Cup Sweden™» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2022.
«6 of the Best Performances by Teenagers in the History of the World Cup» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.
«FIFA World Cup All-Star Team» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«FIFA : Pele's golden gaze» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2022.
«Μουντιάλ: Τα δάκρυα του Πελέ». Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2021.
«Planet World Cup : 1958 Final» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2021.
«UEFA : 1958: Boy genius boosts Brazil» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2020.
«Suecia 1958: Pelé pone la guinda a un gran Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
«MONDIALI: 76 ANNI DI FINALI, LE CURIOSITA'» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2021.
«Pelé, figura del Mundial 1958 a los 17 años» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2020.
«THE SAMBA NO ONE COULD MATCH» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2022.
«Para comprender la gesta de Pelé» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
«FIFA - Pele: I had the shakes in 1970» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2021.
«Οταν ο Πελέ «κρέμασε» τα παπούτσια του». Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2022.
«Brazil, 1970, and the Captivating Mythology of the 'Beautiful Game'» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2022.
«Pele says Brazil need individual ginga to return to their former best» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020.
«Ginga: Ένα παλιό, ξεπερασμένο αλλά πανέμορφο ποδόσφαιρο». Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2020.
«La Ginga di Pelé, lo stile di gioco della leggenda del calcio» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«Tactics at the World Cup: a battle between aesthetics and results» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2022.
«Ginga – The essence of Brazilian football through the years» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2022.
«FIFA : Looking back at Brazil's five FIFA World Cup title victories» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2022.
«The debate over Brazilian football's British origins» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2020.
«Garrincha's Cup – Zito's Final: Looking Back At Brazil's 1962 World Cup Triumph» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2020.
«A Look Back at Pelé's Legendary Takedown of Mexico's Defense at the 1962 World Cup» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2020.
«Le temps qui passe PELE C'EST LE FOOTBALL» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2020.
«Μουντιάλ: Η βίαιη αντιμετώπιση του Πελέ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2021.
«FIFA : Brazil and the third world title that never was» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2021.
«1966: Weltmeister Pelé wird in England gejagt» (στα Γερμανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουλίου 2022.
«Πελέ, το φαινόμενο των Παγκοσμίων Κυπέλλων». Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021.
«WORLD CUP RECORDS (Part 37) - THE LONGEST UNBEATEN STREAK» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2022.
«Mondiali, la maledizione dei campioni in carica continua» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2018.
«World Cup final : 10 top World Cup refereeing errors» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
«La encerrona para lesionar a Pelé y eliminar a Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2020.
«Brazil World Cup history : 1966» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«World Cup History: 1966» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2020.
«La vida de Pelé: equipos, títulos ganados y goles convertidos» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2020.
«Παγκόσμιο Κύπελλο 1966: Ένας τελικός, τρία αμφισβητούμενα γκολ». Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2020.
«1966 & 1974 World Cups Were Fixed - Former FIFA President» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιουλίου 2022.
«How the 1966 World Cup was won» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2020.
«LAS CRÓNICAS DE EL GRÁFICO 1966.La basura debajo de la alfombra» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2020.
«Why not everyone remembers the 1966 World Cup as fondly as England» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé recuerda cómo fue su "no" para la selección del "equipo perfecto"» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2020.
«Pele at 80: The Brazilian's life and career in pictures» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2021.
«Brazil v Paraguay, 31 August 1969» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2021.
«Brazil – PARAGUAY 31/08/1969» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2021.
«The 50-Year Legacy of the 1970 World Cup and Brazil's Historic Triumph» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
«Which is the best World Cup ever? Rating contenders from 1954 to 2014» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020.
«Qatar 2022: Ranking every World Cup in history from worst to best» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2022.
«Planet world cup legends : Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2020.
«The story of Brazil 1-0 England, 1970: A heavyweight & era-defining clash» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2022.
«50 years on, 1970 World Cup-winning team remains Brazil's greatest ever» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2020.
«FIFA : Mexico in thrall to Brazilians' beautiful game» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020.
«The 50-Year Legacy of the 1970 World Cup and Brazil's Historic Triumph» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2020.
«Ο Rei Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
«Brazil 1970 : Journey of one of the greatest teams in the World Cup» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«El capitán eterno» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2020.
«FIFA : The beautiful team in numbers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2021.
«Brazil 1970: The Pinnacle of Achievement» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2022.
«Cinquenta anos do amistoso que mudou o destino da seleção de 1970» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2020.
«How the 1970 World Cup in Mexico changed the face of global soccer forever» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2020.
«A 50 años de la gloria: La historia íntima del Brasil campeón en México 1970, el equipo que se formó en un cuarto de hotel» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2020.
«BRAZIL, 1970 AND THE MOST BEAUTIFUL FOOTBALL IN HISTORY» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«Pelé, la figura del Mundial» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2020.
«Η «ασύλληπτη» Βραζιλία του Μουντιάλ 1970». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021.
«Brazil's 1970 World Cup winners» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2021.
«A 50 años de Brasil campeón en México 1970: ¿el mejor equipo de la historia?» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2020.
«FIFA : Brazil's heroes of 1970 relive their days of glory» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2019.
«Η δημιουργία της Βραζιλίας των πέντε «δεκαριών» το '70 είχε συνωμοσία, ταπείνωση, NASA και εγκλεισμό». Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2020.
«Appreciating the five players to score in four different World Cups» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2022.
«Pelé's three best moves at Mexico 1970» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«Han pasado 50 años de los inolvidables 'goles' que Pelé no anotó en México 1970» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2020.
«The 100 greatest football moments of all time : Pele's halfway measures» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2022.
«COMMENT PELÉ EST DEVENU LE ROI DU FOOTBALL POUR L'ÉTERNITÉ EN 1970» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2020.
«FRANCE FOOTBALL : Garrincha, Pelé, Jairzinho, Ronaldinho : dans l'histoire de la Coupe du monde, l'Angleterre n'a jamais réussi à battre le Brésil» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2020.
«The New York Times : JAIRZINHO SCORES ON PASS BY PELE» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021.
«5 times Pelé stunned soccer enthusiasts with his trademark flair, joy and passion» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2020.
«La última función de 'Ο Rei' Pelé: se cumplen 50 años de la final del Mundial '70» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Best Quotes on Pele» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
«AZ quotes : Alex Ferguson» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
«A 50 años de Brasil del 70: un equipo de estrellas con ideas de la NASA que marcó el deporte con su "fútbol-arte" en el Mundial de México» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2020.
«Pele: How to head like the King» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2022.
«Eterna Brasil y eterno México 70» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020.
«The New York Times : Pele Stars as Brazil Beats Italy, 4-1, for World Cup Soccer Crown» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2020.
«The 13 Greatest World Cup Goals» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021.
«The perfect goal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2020.
«FIFA : Behind the World Cup record: Geoff Hurst» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020.
«FRANCE FOOTBALL : Pelé (Brésil), nouvel épisode de nos 100 joueurs qui ont marqué l'histoire de la Coupe du monde» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2020.
«Sieben Dinge, die Sie über Trikottausch wissen müssen» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
«La maglia di Pelè venduta per 260 mila euro» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2020.
«10 Greatest World Cup Matches» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021.
«FIFA : Coup de génie pour Banks, coup d'arrêt pour Pelé» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : Pele in awe of Banks' brilliance (80) - 100 great World Cup moments» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2022.
«Pele and the 1970 World Cup: A great goal-scorer whose famous moments weren't goals» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2022.
«Η μέρα που ο Μπανκς σταμάτησε τον Πελέ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
«BRAZIL TRI CAMPEÃO» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2020.
«9 of the greatest goals that never happened» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2020.
«FIFA : Le génie de Pelé mal récompensé» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022.
«FIFA : Pele gives Uruguay the runaround» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«The Youngest Players In World Cup History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2022.
«Brazil Split on Renaming Maracanã After Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2022.
«FIFA : Capita corker caps conquest for blazing Brazil» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2021.
«7 RECORDS SET BY PELE THAT STILL STAND» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2020.
«Pelé was honoured with two Guinness World Record achievements in London» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2020.
«IL Y A UN AN, PELÉ FÊTAIT SES 75 ANS...» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020.
«Mythbusting the 5 Biggest Misconceptions in the Pelé vs. Lionel Messi Debate» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«The Shadow of the Milestone» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2020.
«Όταν ο Πελέ σημείωνε το 1000ο του γκολ και έγινε... γραμματόσημο». Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2021.
«Histórico gol 1.000 de Pelé cumple 50 años» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2020.
«The night Vasco da Gama tried everything to prevent Pelé's 1,000th goal (and failed)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2021.
«"Die feigste Art, ein Tor zu erzielen"» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
«El histórico gol 1.000 de Pelé cumple 50 años» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2020.
«Mundo parou para ver ο milésimo gol de Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2021.
«Nov. 19, 1969: Pelé Enters the Annals of History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Who scored the most goals in history?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2021.
«The most remarkable world soccer records» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2021.
«Le Monde : Pelé a marqué son millième but L'idole des Brésiliens» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2020.
«"For the first time, I was nervous": Pelé, the incredible story of his 1000th goal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2021.
«Pelè: 1000 non più 1000» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
«Pele's '1 000th goal' scored 50 years ago» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«Ο Πελέ πετυχαίνει το 1000ο του γκολ και ανεβαίνει στο θρόνο του ποδοσφαίρου». Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2022.
«FIFA : Pele cracks the first thousand» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2020.
«PELÉ COMEMORA MARCA HISTÓRICO» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2020.
«Η ημέρα που ο Πελέ, από Βασιλιάς, έγινε Μύθος». Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2021.
«El histórico gol número mil de Pelé cumple cinco décadas» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2021.
«Catalogue of Brazil stamps» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2020.
«Pelé's 'milésimo': 50 years on, why his 1,000th goal still matters» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2020.
«"For the first time, I was nervous": Pelé, the incredible story of his 1000th goal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2021.
«Conselho de Beneméritos do Vasco aprova título de sócio honorário a Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
«Vasco concede título de sócio honorário a Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
«Pelé é homenageado pelo Vasco com título de sócio honorário» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.
«The World Cup will Show why football is the beautiful game» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2020.
«Jogo Bonito: "The Beautiful Game"» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Brésil - Le roi Pelé fête ses 80 ans : Il reste plus que jamais accroché à sa couronne» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«When sexy Brazil revived their love affair with football» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2020.
«The New York Times : For Brazil, Winning Trumps Aesthetics» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2020.
«'There is only one Pele'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«80 años de 'Ο Reinado': "No hubo otro como Pelé... Messi incluido"» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé: Der Gott des Fußballs» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2020.
«FIFA : Ο Rei del gol» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
«Pele was always about more than football» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2021.
«FIFA : Pele overview» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2003. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2021.
«ΜΥΘΙΚΟ βίντεο: Ο Πελέ έκανε πρώτος όλες τις μαγικές ενέργειες που έχουμε δει». Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2022.
«Pele or Puskas? Maradona or Messi? Just who is the best No.10 of all-time?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2018.
«PELÉ: THE BRAZIL LEGEND YET TO BE TOPPLED» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2020.
«Top 10 strikers in football's history» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2020.
«FIFA : Pelé and Maradona : two very different number tens» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2020.
«Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021.
«FRANCE FOOTBALL : Ballon d'Or Dream Team : Le Roi Pelé et Diego Maradona élus dans ce onze de légende» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2020.
«Pele at his peak (Santos) and his best/optimal position» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2020.
«La vita mancina di Mario Corso "Io, tra Herrera, Pelè e Berselli"» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2020.
«Pele at 80: Alan Mullery recalls star you 'would not have enough money to sign'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2020.
«DRIBLE DA VACA: JOGADA CRIATIVA, INUSITADA E HABILIDOSA» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2021.
«Πελέ: Ο Θεός είναι στις λεπτομέρειες». Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2021.
«FIFA : A special video tribute to 'The King'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2021.
«PELÉ PERD UN COMPLICE» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022.
«Big Stop on the Brazilian 'Paradinha' Penalty-Kick» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2021.
«Fifa legaliza paradinha e proíbe a paradona» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2021.
«World Cup 2014: How to do Neymar's 'paradinha'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2022.
«Pelé la storia ο Rei» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2020.
«Pelés tausendster Treffer "Die feigste Art, ein Tor zu erzielen"» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2020.
«Comparing Lionel Messi and Pele's international goalscoring records» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2022.
«Top 10: Most Free-kick Goals In Football History (Updated)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2022.
«TOP 10 FREE KICK TAKERS EVER» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2020.
«Pele and Ronald Reagan» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Wie Pelé zum Mythos wurde» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«"My name is Ronald Reagan, I'm the President of the United States of America, but you don't need to introduce yourself, because everyone knows who Pele is."» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«FRANCE FOOTBALL : Pelé : «Je n'ai rien d'artificiel»» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«PELÉ : MY FATHER & MOTHER CLOSED THE MACHINE» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2020.
«The Best World Cup Players Of All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2022.
«Pele: The Greatest» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
« The New York Times : A Shot That Captured the Bigger Meaning in Sports» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2020.
«Η φωτογραφία των δύο θρυλικών παικτών που νίκησε τον ρατσισμό. Μια αυθόρμητη στιγμή αναγνώρισης του αντιπάλου μετά από μια ιστορική αναμέτρηση». Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2020.
«Pelé foi à frente de seu tempo, mas é injusto medi-lo pelo futebol atual» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2021.
«Il mastino Burgnich: "Il mio Pelé, il migliore di tutti"» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2018.
«Da Pelé a Grosso, i 20 calciatori più determinanti e decisivi ai Mondiali» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2018.
«"El único incomparable es Pelé"» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2020.
«Cesar Luis Menotti : Pele was the best of all» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
«Μενότι: «Ο καλύτερος παίκτης στην Ιστορία είναι ο Πελέ»». Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2022.
«Why Pele remains the greatest footballer of all time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
«Black History Month: Long live The King» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«What You Don't Know About Pele» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2021.
«What they said about Pele - BRAZIL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé, 80 anos em 80 dias: Veja 20 declarações históricas sobre ο Rei» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2021.
«O triunfo do Rei Pelé» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2022.
«Honorary and Goodwill ambassadors : Edson Arantes do Nascimento, Pelé» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«World Athletes: Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2021.
«Verdens Gang». (Νορβηγική γλώσσα) VG. Schibsted. Νορβηγία. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2022.
«Meghalt Pelé, a Fekete Gyöngyszem».
www.latimes.com/obituaries/story/2022-12-29/pele-soccer-brazil-dies-obit. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2022.
Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2019.
«História das história do Rei do futebol Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2020.
«EVERYBODY WANTS A PIECE OF PELÉ» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.
«Entrevista con Pelé. "El mejor de la historia soy yo» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2021.
«Le roi Pelé se lance à l'assaut du football-casino» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2021.
«Pele is dropped as Brazilian Sports Minister» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2020.
«Editorial II. La ley Pelé» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2020.
«La loi Pelé affranchit les joueurs brésiliens» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2021.
«UNICEF denies Pele corruption report» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«Pele: Eye on the Ball» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé vendió su copa Jules Rimet y todavía tiene joyas para subastar» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2021.
«PELE Where Is He Now?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé também é o rei das propagandas» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2022.
«Life's Work: An Interview with Pelé» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
«Olivier Guez : "Pelé est une révolution culturelle, Maradona un personnage shakespearien"» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
«There was and still is only one Pelé – and we should not forget it» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2020.
«Jornal: Pelé vende sua marca, vira assalariado e começa a sair de cena» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.
«Joao Havelange: the man who poisoned the wells of world football» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022.
«UPDATE 1-Soccer-Brazil's Teixeira under fire from Pele, Blatter» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
«Relembre as polêmicas nos 23 anos de gestão de Ricardo Teixeira» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
«Pele slips from Brazil pedestal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2020.
«Pelé reflects on a lifetime of world fame» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2020.
«Pele set to make a fortune in 1994 World Cup» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2020.
«Pele named NOC's Top Athlete» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2020.
«FIFA and IOC praise Brazil legend Pele on his 80th birthday» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«FIFA Player of the Century» (PDF). touri.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 26 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2010.
«Pele, Maradona split player of 20th century award» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020.
«Fußballer des Jahrhunderts» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2021.
«IFFHS NEWS AND STATISTICS OF THE WEEK 51» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2021.
«World Record of the national championships (1888/89-2011)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2021.
«CNN : Pelé Fast Facts» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«ΠEΛΕ Η ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ». Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2020.
«Books by Pelé (Author of Pelé)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2020.
«The New York Times : During the World Cup, Read These 3 Books About Soccer» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2021.
«Victory (1981)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Pele, Stallone and the enduring legacy of Escape to Victory» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2022.
«Pele joins Sheffield celebrations» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
«FIFA : The king Pele» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2021.
«The power of football: UNICEF and FIFA unite for children» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«New York Cosmos Announces Relaunch With Pele As Honorary President» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2020.
«Failed property tycoon goes for Cosmos glory» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.
«Secretary-General of Environment and Development Conference Introduces Pele as Goodwill Ambassador» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2021.
«Pelé Beyond Football» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2021.
«On this day: November 19, 1969 – Pele scores 1000th career goal» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2021.
«Pele: The King Of Fútbol» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2020.
«Pelé receives honorary degree» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2020.
«Brazil officially named 2014 World Cup hosts» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2020.
«Olympics 2016: Tearful Pele and weeping Lula greet historic win for Rio» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«Pelé beyond football Championnat» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«El Salón de la Fama ya tiene inquilinos» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«Hall of Fame of Soccer Mexico and World: World» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021.
«FIFA : Pele receives FIFA Ballon d'Or Prix d'Honneur» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2020.
«Pele awarded first Ballon d'Or Prix d'Honneur» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022.
«FIFA Ballon d'Or 2013: Pele wins FIFA Ballon d'Or Prix d'Honneur» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2022.
«Brazil inaugurates Pele Museum» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«Brazil : New Pele museum attacking football fans» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2020.
«Pele's Hometown Set To Be A Tourist Destination For 2014 World Cup in Brazil» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2020.
«El riñón de Pelé vuelve a funcionar» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2020.
«Pelé, 80 años del jugador perfecto» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«'Thank you Brazil': Football Legend Pele Still Laughing As He Turns 80» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2020.
«Γιατί ο Πελέ βρίσκεται καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι». Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2021.
«Pelé, en cifras: 80 años, 100 millones de dólares, más de 1.000 goles, tres esposas, seis hijos y una silla de ruedas» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2021.
«FRANCE FOOTBALL : Pelé devait être le recordman» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020.
«The 7 Golden Balls that Pele would have won» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2020.
«Brazil football legend Pele honoured with Olympic Order» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.
«Pele sells off his life in the beautiful game» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé memorabilia brings in 4.4 million euros at auction» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2020.
«Los mejores jugadores de la historia del fútbol, según las estadísticas de MDF Family Partners» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2020.
«PELÉ, EL MEJOR DE TODOS LOS TIEMPOS» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2022.
«Top 100 soccer players by the association of football statisticians» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2020.
«Pelé has been voted the greatest footballer of all time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2021.
«Pele at 80, the boy who transformed the vision of football» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020.
«International Icon and Humanitarian Pelé Announces the Launch of His New Global Charitable Foundation» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2021.
«Pele statue unveiled to mark 50th anniversary of World Cup triumph» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2020.
«Brazilian soccer great Pele turns 80, isolated at home» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2022.
«Pele Biography, Life, Interesting Facts» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé says he is feeling 'strong' after reports of move to end-of-life care» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2022.
«Brazil great Pele has bronchopneumonia, remains in hospital - sources» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2022.
«Pelé é internado e passa por exames em São Paulo; quimioterapia não responde e situação preocupa» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2022.
«'Another night together': Pelé 'fights with faith' in hospital as family gather» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2022.
«Morre Pelé, o imortal Rei do Futebol, aos 82 anos» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2022.
«PELÉ: ART, LIFE, FOOTBALL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
« TIME magazine : PELE: The Phenomenon» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020.
«1959. ADENTRO DE ÉL HAY… FÚTBOL, FÚTBOL, FÚTBOL» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2022.
«Football's greatest ambassador: how Pele has broken down global barriers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020.
«"HE'S PAYING THE PRICE FOR BEING PELÉ" : TIM VICKERY ON BRAZIL LEGEND» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020.
«Michael Jordan Or Pele: Who Had The Greatest Impact?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2021.
«Pele was always about more than football» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2021.
«Pele as a Hero» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2020.
«THIS IS SANTOS: 1962» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2022.
«Goal.com Worldview: The Legacy Of Pele» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2021.
«PELE THE GREAT» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2021.
«Why Pele's Brazil Legacy will Never Die» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2021.
«Santos faz acordo de R$ 3,45 milhões e rescinde contrato vitalício com Pelé» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : Regal images of football's king» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2021.
«Pele wants to be more Edson but far from 'retirement'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2021.
«How Netflix's new Pelé documentary explores the deep flaws in the world's greatest footballer» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021.
«SOCCER POLITICS : Influence On Others» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2020.
«The New York Times : IDEAS & TRENDS; Games People Play, but Won't Watch» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2020.
«Pele Remains Larger Than Life» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020.
«The New York Times : Pele's Legacy: The Game and Man» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2021.
«40 anos após a despedida do Cosmos, Pelé continua ο maior, ο mais carismático e inigualável nos EUA» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
«PELE STILL KING ON THE HILL» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2022.
«Pele's 80th birthday: Mere numbers can't do the Brazil football icon's genius justice» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«World Cup: 60 years on Pelé's 1958 debut still the greatest tournament ever» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2021.
«Why Pele Will Always Stand Above Lionel Messi, Cristiano Ronaldo and the World» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2021.
«TIME magazine : Pelé: Today I'd Play for Barcelona» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020.
«La légende d'un Roi» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2020.
«Pelé, les 80 ans d'une légende qui traverse le temps» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2021.
«Messi x Pelé x Neymar x Cristiano Ronaldo x Maradona...» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2021.
«Happy 80th birthday, Pelé - THE GREATEST» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«80 años de Pelé, el mejor de la historia» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020.
«La légende Pelé fascine toujours autant, 50 ans après sa 3e Coupe du monde» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020.
«Der Größte aller Zeiten: Pelé feiert seinen 80. Geburtstag» (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«'He was the best!' - Stars mark Pele's 80th birthday and fight Covid in Brazil» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
«Una maglia per Ο Rei: al via #Pelegacy il tributo social per gli 80 anni del più grande» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020.
« THE SUNDAY TIMES : Pelé — as you've never seen the football star before» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2021.
«Goal of the Day: Birthday boy Pelé hits an incredible milestone» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2020.
«Pelé recuerda sus triunfos deportivos durante la dictadura de Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2022.
«Dal Maracanã al Pelé» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Ιουλίου 2022.
«Pelé's trophies: How many titles did he win with Brazil and how many goals did he score?» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2022.
«FIFA : Legendary Pelé» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2022.
«Pelé cumple 80 años: el primer rey no europeo que esperaba el fútbol mundial» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2020.
«The Independent's 100 sportsmen and women of the 20th century: Ali bestrides the century: a colossus who transcended a sport to inspire the world» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2020.
«Opinión: Pelé jamás fue el engreído de Messi» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020.
«Political football: how Brazil's military hijacked the beautiful game» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2020.
«The New York Times : 'Pelé' Review: A National Treasure» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2021.
«Pele: Five things we learned from the Netflix documentary» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2021.
«Gleaming Netflix memoir allows Pele's legacy to rely less on myth and imagination» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2022.
«¡HABLA MEMORIA! Pelé, el genio complaciente» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2020.
«'Pelé': Why Brazil's Soccer Hero Never Spoke Out Against the Dictatorship» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2021.
«Over time fact and legend blend into one: Pelé the eternal Greatest» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2021.
«Records prove Pele was probed by Brazil military» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020.
«Pelé foi investigado pela ditadura na década de 1970» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2022.
«Pelé review – valedictory tribute to Brazilian football great» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2021.
«Comment Pelé est devenu le roi du football» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2021.
«Documentário de Pelé na Netflix é lembrete da importância histórica do Rei» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2021.
«Pelé cumple 80 años y sigue siendo símbolo de identidad nacional en Brasil» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021.
«FIFA : FIFA President pays courtesy visit to Pele» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2021.
«25 Players Who Revolutionized Soccer» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2021.
«The Genius Legend of Pelé – A 20th Century Soccer King» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2022.
«The Pelé Paradox» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2022.
«FIFA : Joyeux anniversaire Pelé, 80 ans de passion et de génie» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2021.
«Μαραντόνα – Πελέ: Μια κωμικοτραγική κόντρα που δεν έσβησε ποτέ». Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2021.
«Pelé's revolutionary status must survive numbers game against Lionel Messi» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2021.
«ACERVO HISTÓRICO DO SANTOS FC : Taça Libertadores – Artilheiros» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2021.
«IFFHS - PELE'S GOAL SCORING RECORD BEATEN TODAY ?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2022.
«IFFHS ALL TIME WORLD'S BEST GOAL SCORER RANKING» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2021.
«¿Cuántos Títulos tiene Pelé? ¿El Más grande de la Historia?» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2020.
«Santos Futebol Clube - Site Oficial : Pelé» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2010.
«Brazil -List of Winners Torneio Roberto Gomes Pedrosa (Taça de Prata)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2020.
«Santos Futebol Clube - Site Oficial» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2010.
«Intercontinental Cup Goalgetter 1962». Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2020.
«Intercontinental Cup Goalgetter 1963». Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2020.
«Torneio Rio-São Paulo -- List of Topscorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2020.
«FIFA World Cup Finals 1958 to 2018 Best Young Player Award» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020.
«1958 FIFA World Cup Top goal scorers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020.
«El jugador del siglo» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2020.CS1 maint: Unfit url (link)
«Top awards for Pele and Ali» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2022.
«France Football's World Cup Top 100 1930-1990» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2020.
«South American player of the Century» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«World Soccer Players of the Century» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
«Emotional Pele awarded FIFA Ballon d'or Prix d'honneur» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2020.
«The FIFA 100» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2020.
«FIFA : Pele: What an honour!» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020.
«FIFA : Pelé, meilleur jeune joueur de l'histoire» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2021.
«Edson Arantes do Nascimento, known to the world as Pelé, received the Golden Foot Award in Monte Carlo as the greatest football player to have ever played the game» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2020.
«IFFHS legends» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2021.
«Twenty Ballon d'Or facts you *actually* didn't know» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2020.
«PELE 1993 Inductee» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2020.
«TΙΜΕ 100 persons of the century» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2020.
«LIFETIME ACHIEVEMENT 2000 : PELE» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020.
«50th Sports Personality of the Year-Overseas Personality of the Year - previous winners» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020.
«Pele and Mourinho win BBC awards» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020.
«World Team of the 20th Century» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2021.
«World All-Time Teams» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2021.
«IFFHS MEN WORLD TEAM OF THE XXth CENTURY (1901-2000)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2021.
«World Soccer : The Greatest: – how the panel voted» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020.
«L'ÉQUIPE : Top 50 des joueurs sud-américains de l'histoire». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2020.
«Pele Tribute night» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2021.
«FRANCE FOOTBALL : Ballon d'Or Dream Team : Découvrez les révélations de ce onze de légende !» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2020.
«IFFHS ALL TIME WORLD MEN'S DREAM TEAM» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2021.
«FIFA Order of Merit holders» (PDF) (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 2 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2022.
«FIFA : Pelé and Franz Beckenbauer to be honoured on Thursday in Zurich» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2021.
«PELÉ'S FIFA CENTENNIAL ORDER OF MERIT, 2004» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2022.
«Olympic Order Recipients» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2022.
«Ordem do Mérito Cultural 2004» (στα Πορτογαλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2022.
«PELÉ: THE COLLECTION» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2022.
«Pelй (Edson Arantes do Nascimento) Brazil» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2021.CS1 maint: Unfit url (link)
«A NEW WORLD RECORD FOR MESSI TODAY ?» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2021.
«Maior goleada do futebol pernambucano aconteceu nos Aflitos» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2021.
«Grandes Goleadas – Maiores do futebol pernambucano» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2021.
«Náutico 21 x 3 Flamengo de Recife - Maior goleada do campeonato pernambucano» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2021.
«Do primeiro título pernambucano ao fundo do poço com goleada de 21 a 3: a história do Flamengo-PE» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2021.
«Pelé: Most wins of the FIFA World Cup by a player» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2021.
«Youngest winner of the football (soccer) FIFA World Cup» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2018.
«WORLD CUP RECORDS (Part 20) - THE YOUNGEST GOAL SCORER» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2022.
Βιβλιογραφία
Soccer in sun and shadow - Eduardo H. Galeano and Mark Fried (tr.) ISBN 1859844235
Brian Glanville : The Story of the World Cup (London: Faber & Faber, 1997) ISBN 978-0571325566
Lew Freedman : Pelé: A Biography. (ABC-CLIO, 2014) ISBN 978-1440829819
Alex Belos : Futebol: The Brazilian Way of Life (Bloomsbury, 2003) ISBN 0747561796
Βραβεία
Προκάτοχος
Μπόμπι Τσάρλτον Πολυτιμότερος παίκτης Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου
1970 Διάδοχος
Γιόχαν Κρόιφ
[ FIFA 100
UEFA
Ανρί Β. βαν ντερ Κέρκοφ Ρ. βαν ντερ Κέρκοφ βαν Μπάστεν Βαν Ντερ Ελστ βαν Νίστελροϊ Βιεϊρά Βιέρι Γκούλιτ Εμρέ Εουσέμπιο Ζέελερ Ζέεντορφ Ζιντάν Καν Καντονά Κέλεμανς Κίγκαν Κιν Κλάιφερτ Κλίνσμαν Κοπά Κρόιφ Μ. Λάουντρουπ Μπ. Λάουντρουπ Λίνεκερ Λουίς Ενρίκε Μάγιερ Μάζοπουστ Μαλντίνι Μπάλακ Μπανκς Μπαρέζι Μπάτζιο Μπεκενμπάουερ Μπέκαμ Μπέκραμπ Μπέργκομι Μπεστ Μπόνιεκ Μπονιπέρτι Μπράιτνερ Μπουτραγκένιο Μπουφόν Ματέους Μύλερ Νέντβεντ Νέσκενς Νέστα Ντάβιντς Νταλγκλίς Ντασαέφ Ντελ Πιέρο Ντεσαϊγί Ντεσάν Όουεν Παπέν Πιρές Πλατινί Πούσκας Πφαφ Ραούλ Ρένσενμπρινκ Ράικαρτ Ριβέρα Σμάιχελ Ρόσι Ρούι Κόστα Ρουμενίγκε Ρουστού Σεβτσένκο Σίρερ Σούκερ Στόιτσκοφ Τζοφ Τόττι Τουράμ Τρεζόρ Τρεζεγκέ Τσάρλτον Φακέτι Φίγκο Φονταίν Χάτζι
CONMEBOL
Βαλντεράμα Βερόν Ζαμοράνο Ζανέττι Ζίκο Κάρλος Αλμπέρτο Τόρες Καφού Κέμπες Κουμπίγιας Κρέσπο Μαραντόνα Μπατιστούτα Νίλτον Σάντος Ντι Στέφανο Πασαρέλα Πελέ Ριβάλντο Ριβελίνο Ρομπέρτο Κάρλος Ρομάριο Ρομερίτο Ροναλντίνιο Ρονάλντο Σαβιόλα Τζαλμά Σάντος Σιβόρι Σόκρατες Τζούνιορ Φαλκάο Φιγκερόα Φραντσεσκόλι
CAF
Αντέμπι Πελέ Γουεά Ντιούφ Μιλά Οκότσα
CONCACAF
Έικερς Σάντσες Χαμ
AFC
Νακάτα Χονγκ
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
