Ο Σάντους-Ντουμό σχεδίασε, κατασκεύασε και πέταξε το πρώτο πρακτικό αερόπλοιο, αποδεικνύοντας ότι η ελεγχόμενη πτήση για μία επανδρωμένη ανθρώπινη κατασκευή ήταν δυνατό να γίνει ρουτίνα. Αυτή η «κατάκτηση των αιθέρων», και ιδίως η βράβευσή του για την επιτυχημένη πτήση του γύρω από τον Πύργο του Άιφελ το 1901, τον κατέστησαν έναν από τους διασημότερους ανθρώπους στον κόσμο στις αρχές του 20ού αιώνα.

Μετά την πρωτοπόρο εργασία του στα αερόπλοια, στράφηκε απότομα στα βαρύτερα του αέρα σκάφη και κατασκεύασε το «14-bis». Στις 23 Οκτωβρίου 1906 το πέταξε ο ίδιος, σημειώνοντας την πρώτη πτήση βαρύτερου του αέρα σκάφους σε ευρωπαϊκό έδαφος, και την πρώτη πιστοποιημένη από τη Διεθνή Αεροναυτική Ομοσπονδία (FAI).

Στην πατρίδα του, τη Βραζιλία, όπου το 1931 έγινε Ακαδημαϊκός, ο Σάντους-Ντουμό θεωρείται εθνικός ήρωας και ως ο πατέρας της αεροπλοΐας.

Βιογραφία
Παιδική ηλικία

Ο Αλμπέρτου Σάντους-Ντουμό γεννήθηκε στο αγρόκτημα Καμπάνγκου (Cabangu) κοντά στη μικρή πόλη Παλμίρα (η οποία σήμερα έχει μετονομασθεί προς τιμή του σε «Σάντους-Ντουμό»), στην πολιτεία Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας. Είχε επτά αδέλφια, τα πέντε μεγαλύτερά του, και μεγάλωσε στη φυτεία καφέ της οικογένειάς του, στην πολιτεία του Σάο Πάολο. Ο πατέρας του, Ανρί Ντυμόν, που είχε γεννηθεί στη Γαλλία, ήταν μηχανικός και έκανε χρήση των νεότερων εφευρέσεων της εποχής που αντικαθιστούσαν τη χειρωνακτική εργασία. Με τον τρόπο αυτό απέκτησε μεγάλη περιουσία και έγινε γνωστός ως ο «Βασιλιάς του Καφέ της Βραζιλίας».
Σκίτσο του Σάντους-Ντουμό από το περιοδικό Vanity Fair, 1899

Ο Αλμπέρτου συναρπαζόταν από τις μηχανές και ως μικρό παιδί ακόμα έμαθε να οδηγεί τους ατμοκίνητους γεωργικούς ελκυστήρες και την ατμομηχανή του μικρού τρένου που χρησιμοποιούσαν στη φυτεία. Επίσης, ήταν θαυμαστής του Ιουλίου Βερν και είχε διαβάσει όλα τα βιβλία του πριν κλείσει τα δέκα του χρόνια. Αργότερα έγραψε στην αυτοβιογραφία του ότι το όνειρο να πετάξει τού ήρθε καθώς κοίταζε τους υπέροχους ουρανούς της Βραζιλίας κατά τα μακριά, ηλιόλουστα απογεύματα στη φυτεία.

Ο Αλμπέρτου εκπαιδεύτηκε από δασκάλους στο σπίτι και μετά στάλθηκε σε γυμνάσιο σε μία μεγάλη πόλη, την Καπίνας.
Στη Γαλλία

Το 1891 ο πατέρας του είχε ένα ατύχημα: έπεσε από το άλογό του και απέκτησε μία αναπηρία. Απεφάσισε τότε να πουλήσει τη φυτεία και να εγκατασταθεί στη Γαλλία με τη σύζυγό του Φρανσίσκα ντους Σάντους και τα μικρότερα από τα παιδιά τους, οπότε ο Αλμπέρτου άφησε την καλή σχολή Escola de Minas στο Όρου Πρέτου της Μίνας Ζεράις και ακολούθησε τους γονείς του στο Παρίσι[1]. Λίγο μετά την άφιξή του αγόρασε ένα αυτοκίνητο. Αργότερα έμαθε στοιχεία φυσικής, χημείας, μηχανικής και ηλεκτρισμού με τη βοήθεια ιδιαίτερων μαθημάτων.
Αερόστατα και αερόπλοια
Το Bresil, το πρώτο αερόστατο του Σάντους-Ντουμό
Καλάθι αερόπλοιου του Σάντους-Ντουμό

Ο Σάντους-Ντουμό πραγματοποίησε την πρώτη του άνοδο με αερόστατο το 1897 με κυβερνήτη τον Alexis Manchuron[2]. Η πτήση αυτή κράτησε περίπου δύο ώρες και κάλυψε περί τα 100 χιλιόμετρα. Γοητευμένος από την πτήση, κατά την επιστροφή στο Παρίσι ο Σάντους-Ντουμό είπε στον Manchuron ότι ήθελε να κατασκευασθεί ένα αερόστατο για τον ίδιο[3].

Το πρώτο σχέδιο αερόστατου του, το Brésil («Βραζιλία»), ήταν αξιοσημείωτο για το μικρό του μέγεθος, μόλις 113 κυβικά μέτρα. Για σύγκριση, το αερόστατο με το οποίο είχε κάνει την πρώτη του πτήση ήταν των 750 κυβ. μέτρων.

Μετά από πολλές πτήσεις με αερόστατο, ο Σάντους-Ντουμό στράφηκε στον σχεδιασμό πηδαλιουχούμενων αερόστατων, που θα μπορούσαν να προωθηθούν στον αέρα αντί να ωθούνται από τον άνεμο. Και πράγματι, ένα τέτοιο αερόστατο με ηλεκτρικό κινητήρα, το La France, ικανό να πετά με ταχύτητα 24 χιλιομέτρων την ώρα, είχε πετάξει με επιτυχία το 1884 από τους Σαρλ Ρενάρ και Αρτύρ Κρεμπς, αλλά οι πειραματισμοί τους δεν είχαν προχωρήσει εξαιτίας ελλείψεως πόρων[4]. Το πρώτο του σχέδιο καταστράφηκε κατά τη δεύτερη πτήση του, στις 29 Σεπτεμβρίου 1898 και το επόμενο δεν μπόρεσε να εκτελέσει ούτε την πρώτη (Μάιος 1899). Κύρια αιτία των αποτυχιών αυτών ήταν ότι η απώλεια πιέσεως προκαλούσε το λύγισμα του μακρόστενου, αεροδυναμικού σχήματος, κι έτσι στο τρίτο του σχέδιο ο Σάντους-Ντουμό υιοθέτησε ένα πολύ πιο κοντόχοντρο σχήμα και προς τα τέλη του 1899 πραγματοποίησε μερικές επιτυχημένες πτήσεις με αυτό. Στο μεταξύ έβαλε και του έφτιαξαν ένα υπόστεγο αεροπλοίων με δική του εγκατάσταση παραγωγής υδρογόνου στο αεροπεδίο της Αερολέσχης Γαλλίας (Aéro-Club de France), στο Parc Saint Cloud κοντά στο Παρίσι[5].

Το αποκορύφωμα της σταδιοδρομίας του Σάντους-Ντουμό με ελαφρότερα του αέρα σκάφη ήρθε όταν κέρδισε το Βραβείο Deutsch de la Meurthe. Αυτό θα δινόταν για την πρώτη πτήση από το Parc Saint Cloud μέχρι τον Πύργο του Άιφελ και πάλι πίσω σε λιγότερα από 30 λεπτά της ώρας, κάτι που αντιστοιχούσε σε μέση ταχύτητα ως προς το έδαφος 22 και πλέον χιλιομέτρων την ώρα.
Το #6 του Σάντους-Ντουμό κάνει τον γύρο του Πύργου του Άιφελ στην πτήση που του απέφερε το Βραβείο Deutsch

Για να πάρει το Βραβείο, ο Σάντους-Ντουμό αποφάσισε να κατασκευάσει ένα μεγαλύτερο σκάφος, το πηδαλιουχούμενο Νο. 5. Στις 8 Αυγούστου 1901, σε μία από τις προσπάθειες, το Νο. 5 άρχισε να χάνει υδρογόνο, να κατεβαίνει και τελικώς δεν μπόρεσε να περάσει επάνω από την οροφή του Ξενοδοχείου Τροκαντερό. Ο Σάντους-Ντουμό έμεινε να κρέμεται από το καλάθι του αερόπλοιου από την πλευρά του ξενοδοχείου. Με τη βοήθεια της πυροσβεστικής, που του πέταξε σκοινιά, σκαρφάλωσε στην οροφή χωρίς να έχει τραυματισθεί, αλλά το πηδαλιουχούμενο δεν επιδεχόταν επισκευής. Αμέσως, παράγγειλε την κατασκευή ενός νέου[6].

Στις 19 Οκτωβρίου 1901, μετά από αρκετές απόπειρες, ο Σάντους-Ντουμό πέτυχε ξεκινώντας μετά τη αυγή να πραγματοποιήσει ολόκληρη τη διαδρομή με το πηδαλιουχούμενο Νο. 6. Υπήρξε μία αντιδικία ως προς τον ακριβή χρόνο του ταξιδιού: παρότι είχε επιστρέψει στο Saint-Cloud σε λιγότερο από 30 λεπτά, είχε μία καθυστέρηση πάνω από ένα λεπτό μέχρι που να πιάσουν τον κάβο του. Ωστόσο, επιτεύχθηκε ένας ικανοποιητικός συμβιβασμός και ο Σάντους-Ντουμό πήρε το Βραβείο. Το χρηματικό ποσό του το μοίρασε στους φτωχούς των Παρισίων[7], αλλά ένα πρόσθετο ποσό 125 χιλιάδων φράγκων μαζί με ένα χρυσό μετάλλιο ψηφίσθηκε να του δοθεί από την κυβέρνηση της Βραζιλίας.

Η βράβευσή του τον κατέστησε έναν από τους διασημότερους ανθρώπους στην Ευρώπη. Κέρδισε αρκετά ακόμα βραβεία και έγινε φίλος με άλλους πρωτοπόρους της αεροπορίας και μέλη βασιλικών οικογενειών. Με τον έλεγχο και τους περιορισμούς της εναέριας κυκλοφορίας να απέχει ακόμα δεκαετίες, απολάμβανε να αιωρείται επί ώρες πάνω από τα βουλεβάρτα του Παρισιού λίγο πάνω από τις στέγες με το «No. 9 Baladeuse», των 220 κυβ. μέτρων και συνήθως να προσγειώνεται μπροστά σε κάποιο καλό υπαίθριο εστιατόριο για γεύμα. Μια φορά μάλιστα το πέταξε νωρίς ένα πρωινό στο δικό του διαμέρισμα στη Rue Washington, όχι μακριά από την Αψίδα του Θριάμβου[1]. Το 1903 επέτρεψε και σε μία γυναίκα, την Κουβανή Αΐντα δε Ακόστα, να κυβερνήσει το αερόπλοιό του, και ήταν η μοναδική φορά που άφησε άλλο άτομο να κυβερνήσει σκάφος του. Οι Παριζιάνοι αποκαλούσαν χαϊδευτικά τον Σάντους-Ντουμό le petit Santos. Οι άνθρωποι που ακολουθούσαν τη μόδα εκείνη την εποχή αντέγραψαν διάφορες πλευρές της ενδυμασίας του, από τα πουκάμισα με το ψηλό κολάρο μέχρι το χαρακτηριστικό καπέλο τύπου «παναμά».

Το 1904 ο Σάντους-Ντουμό έστειλε ένα αερόπλοιό του να διαγωνισθεί για το Βραβείο των 100.000 δολαρίων στο Σαιντ Λούις. Επειδή ήταν ο γνωστότερος παγκοσμίως αεροπόρος εκείνη την εποχή, οι διοργανωτές έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή του, ακόμα και τροποποιώντας τους όρους. Αλλά όταν έφθασε στην πόλη ο Σάντους-Ντουμό βρήκε ότι το σκάφος είχε υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά μετά από το ταξίδι του με πλοίο κι έτσι δεν έλαβε τελικώς μέρος.
Βαρύτερα του αέρα σκάφη

Παρότι ο Σάντους-Ντουμό συνέχισε να εργάζεται πάνω στα αερόπλοια, το κύριο ενδιαφέρον του στράφηκε απότομα στα βαρύτερα του αέρα σκάφη. Το 1905 ολοκλήρωσε το πρώτο του αεροπλάνο με σταθερές πτέρυγες και επίσης ένα ελικόπτερο. Πραγματοποίησε το όνειρό του να πετάξει ένα αεροπλάνο στις 23 Οκτωβρίου 1906, κυβερνώντας το «14-bis» μπροστά σε μεγάλο πλήθος μαρτύρων για απόσταση 60 μέτρων και με μέγιστο ύψος πτήσεως 5 μέτρα[8]. Αυτό το καλά πιστοποιημένο γεγονός υπήρξε η πρώτη πτήση βαρύτερου του αέρα σκάφους με κινητήρα στην Ευρώπη και κέρδισε το Βραβείο Deutsch-Archdeacon για την πρώτη επίσημα πιστοποιημένη τέτοια πτήση σε απόσταση μεγαλύτερη των 25 μέτρων.

Στις 12 Νοεμβρίου 1906 ο Σάντους-Ντουμό πέτυχε το πρώτο παγκόσμιο ρεκόρ που αναγνωρίσθηκε από τη Διεθνή Αεροναυτική Ομοσπονδία (FAI, ιδρύθηκε στη Γαλλία το 1905), πετώντας 220 μέτρα μέσα σε 21,5 δευτερόλεπτα[9][10].

Ο Σάντους-Ντουμό πραγματοποίησε και άλλες συνεισφορές στο πεδίο του σχεδιασμού αεροσκαφών. Προσέθεσε κινητές επιφάνειες ανάμεσα στις πτέρυγες για πρόσθετη πλευρική σταθεροποίηση. Επεδίωξε επίσης και εκμεταλλεύθηκε σημαντικές βελτιώσεις στον λόγο «ισχύος προς βάρος» του κινητήρα, καθώς και άλλες τελειοποιήσεις στις τεχνικές κατασκευής αεροσκαφών.
Ο Σάντους-Ντουμό πετά τη Demoiselle πάνω από το Παρίσι

Το τελικό σχέδιο του Σάντους-Ντουμό ήταν τα μονοπλάνα Demoiselle (No. 19 ως 22). Αυτά τα αεροπλάνα τα χρησιμοποιούσε για την προσωπική του μεταφορά. Η άτρακτός τους ήταν κατασκευασμένη από τρία ειδικά ενισχυμένα στελέχη μπαμπού, ενώ η θέση του πιλότου ήταν ανάμεσα στους κύριους τροχούς ενός τρίκυκλου συστήματος προσγειώσεως. Ο έλεγχος πτήσεως γινόταν από μία ουραία μονάδα που λειτουργούσε ως πηδάλιο (ύψους-βάθους και κατευθύνσεως μαζί) και με την κάμψη των πτερύγων (No. 20).

Το 1908 ο Σάντους-Ντουμό άρχισε συνεργασία με την εταιρεία Clement-Bayard του Αντόλφ Κλεμάν για τη μαζική παραγωγή του μοντέλου Demoiselle No. 19. Σχεδίασαν την παραγωγή 100 σκαφών, κατασκεύασαν τα 50 και πούλησαν τα 15, προς 7500 φράγκα το ένα. Αυτή υπήρξε η πρώτη μαζική παραγωγή αεροσκαφών στην Ιστορία. Το 1909 μπορούσαν πλέον να το προσφέρουν με επιλογή ανάμεσα σε τρεις κινητήρες: Clement 20 hp, τετρακύλινδρη Wright 30 hp (η Clement-Bayard είχε την άδεια να κατασκευάζει τις μηχανές των Ράιτ) και Clement-Bayard 40 hp, σχεδιασμένη από τον Pierre Clerget. Τα Demoiselle μπορούσαν να επιτύχουν ταχύτητα 120 χιλιομέτρων την ώρα[11] και μπορούσε να κατασκευασθεί μέσα σε μόλις 15 ημέρες.

Το τεύχος Ιουνίου 1910 του περιοδικού Popular Mechanics δημοσίευσε σχέδια του Demoiselle και έγραψε: «Αυτή η πτητική μηχανή είναι καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη που κατασκευάστηκε ποτέ, για όσους θέλουν να επιτύχουν αποτελέσματα με τα ελάχιστα δυνατά έξοδα και με μίνιμουμ πειραματισμών». Αμερικανικές εταιρείες πουλούσαν σχέδια και εξαρτήματα για τις Demoiselles επί αρκετά χρόνια. Ο Σάντους-Ντουμό ήταν τόσο ενθουσιασμένος για την αεροπορία, ώστε διέθεσε δωρεάν τα σχέδια του αεροπλάνου, πιστεύοντας πως η αεροπορία θα οδηγούσε σε μία νέα εποχή ευημερίας την ανθρωπότητα.
Σύγκριση του «14-bis» με τις συσκευές των αδελφών Ράιτ

Οι ιστορικοί της αεροπορίας πιστώνουν γενικά τους αδελφούς Ράιτ με την κατασκευή της πρώτης επιτυχημένης βαρύτερης του αέρα πτητικής μηχανής, που ήταν ικανή να απογειωθεί με τις δικές της δυνάμεις και ικανή για ελεγχόμενη πτήση με κάποια διάρκεια.

Οι αδελφοί Ράιτ χρησιμοποίησαν σιδηροτροχιά εκτοξεύσεως για τις πτήσεις τους το 1903 και καταπέλτη εκτοξεύσεως για τις πτήσεις τους το 1904 και 1905, ενώ τα σκάφη του Σάντους-Ντουμό και άλλων Ευρωπαίων διέθεταν συστήματα τροχών. Η Διεθνής Αεροναυτική Ομοσπονδία, αρμόδια για την κατοχύρωση των ρεκόρ στην αεροπορία, περιλαμβάνει στους κανόνες της ότι ένα αεροσκάφος θα πρέπει να είναι σε θέση να απογειώνεται με τις δικές του δυνάμεις προκειμένου να μπορεί να καταγράψει κάποιο ρεκόρ. Οι υποστηρικτές του Σάντους-Ντουμό πιστεύουν ότι αυτό σημαίνει πως το «14-bis» ήταν το πρώτο επιτυχημένο αεροπλάνο με σταθερές πτέρυγες.
Το «14-bis» σε καρτ-ποστάλ

Το θέμα τού ποιο σκάφος υπήρξε το πρώτο ή το πρακτικότερο αποτελεί και σήμερα αντικείμενο συζητήσεων ανάμεσα στους υποστηρικτές του Σάντους-Ντουμό και αυτούς των αδελφών Ράιτ. Οι Ράιτ πέταξαν πρώτοι, αλλά χωρίς επίσημους αυτόπτες μάρτυρες. Ο Βραζιλιάνος απογειώθηκε με ρόδες πριν τους Ράιτ, ενώ κέρδισε ποικιλία βραβείων και επίσημων ρεκόρ. Το σημαντικότερο ίσως είναι ότι οι πτήσεις του Σάντους-Ντουμό με το «14-bis» συνεισέφεραν στην ανάπτυξη της αεροπορίας, αποδεικνύοντας δημοσίως ότι η πτήση με συσκευή βαρύτερη του αέρα είναι κατορθωτή, κάτι που ενεθάρρυνε άλλους πρωτοπόρους στην Ευρώπη να αρχίσουν να ασχολούνται με το θέμα, ή να επιταχύνουν τα πειράματά τους.
Το ρολόι χειρός

Κατά τη διάρκεια μιας πτήσεως ο Σάντους-Ντουμό είχε την ανάγκη να μετρά διαστήματα χρόνου. Το ρολόι που δένεται στον καρπό του χεριού είχε εφευρεθεί αιώνες νωρίτερα, αλλά ο Σάντους-Ντουμό έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διάδοση της χρήσεώς του, τουλάχιστον από τους άνδρες. Πριν από αυτόν, ρολόγια χειρός φοριούνταν μόνο από γυναίκες σαν κόσμημα, ενώ οι άνδρες προτιμούσαν τα ρολόγια τσέπης.

Το 1904 ο Σάντους-Ντουμό παραπονέθηκε στον φίλο του Λουί Καρτιέ για τη δυσκολία του να βλέπει το ρολόι τσέπης του κατά την πτήση και του ζήτησε να βρει μία εναλλακτική λύση που θα του επέτρεπε να κρατά και τα δύο χέρια του στον έλεγχο του αεροσκάφους. Ο Καρτιέ εργάσθηκε πάνω στο πρόβλημα και το αποτέλεσμα ήταν ένα ρολόι με δερμάτινη ζώνη και μία μικρή πόρπη για να φοριέται στον καρπό[12].

Ο Σάντους-Ντουμό χρησιμοποίησε αυτό το ρολόι για να ελέγξει τον χρόνο του στην πτήση της 12ης Νοεμβρίου 1906, που κατέληξε σε ρεκόρ, και από τότε δεν πέταξε πια χωρίς αυτό. Το συγκεκριμένο ρολόι επιδεικνύεται από τις 20 Οκτωβρίου 1979 στο Αεροπορικό Μουσείο των Παρισίων, δίπλα στο Demoiselle του 1908. Ακόμα και σήμερα η εταιρεία του Καρτιέ πουλά ρολόγια χειρός και γυαλιά ηλίου με το όνομα Santos-Dumont.
Τα ύστερα χρόνια
Ο Σάντους-Ντουμό με έναν άλλο Νοτιοαμερικανό εραστή των αιθέρων, τον Αργεντινό κυβερνήτη αεροστάτων Εδουάρδο Μπράντλεϋ

Ο Σάντους-Ντουμό συνέχισε να κατασκευάζει αεροπλάνα και να πετά με αυτά. Η τελευταία του πτήση ως κυβερνήτη έγινε με ένα Demoiselle στις 4 Ιανουαρίου 1910. Η πτήση αυτή τελείωσε με ατύχημα, τα αίτια του οποίου ποτέ δεν ξεκαθαρίστηκαν εντελώς.

Λίγους μήνες αργότερα, ο Σάντους-Ντουμό ασθένησε σοβαρά, με συμπτώματα ιλίγγους και διπλωπία. Οι γιατροί διέγνωσαν σκλήρυνση κατά πλάκας. Μη μπορώντας πια να οδηγήσει αεροπλάνο, έκλεισε το εργαστήρι του και έδιωξε το πρσωπικό του. Η ασθένειά του του προκάλεσε μία αυξανόμενη κατάθλιψη.

Το 1911 εγκαταστάθηκε στο γαλλικό παραθαλάσσιο χωριό Benerville-sur-Mer, στη Νορμανδία, όπου άρχισε να ασχολείται με την ερασιτεχνική αστρονομία για χόμπι. Κάποιοι ντόπιοι, που δεν γνώριζαν για τη μεγάλη του φήμη και τα κατορθώματά του στο Παρίσι λίγα μόλις χρόνια νωρίτερα (σε μία εποχή χωρίς τηλεόραση και με ελάχιστους χωρικούς να διαβάζουν περιοδικά ή εφημερίδα), εξέλαβαν το γερμανικής κατασκευής τηλεσκόπιό του και την ασυνήθιστη προφορά του ως σημάδια ότι ήταν Γερμανός κατάσκοπος που παρακολουθούσε τη γαλλική ναυτική δραστηριότητα. Αυτές οι υποψίες οδήγησαν τελικά στην έρευνα του σπιτιού του από τη γαλλική στρατιωτική αστυνομία. Αναστατωμένος από την κατηγορία, ο Σάντους-Ντουμό έκαψε όλες τις σημειώσεις και τα σχέδιά του. Υπάρχει έτσι ελάχιστη γνώση των τελευταίων σχεδίων του.

Το 1928 ο Σάντους-Ντουμό άφησε τη Γαλλία και επέστρεψε στη γενέτειρά του. Η επιστροφή του στη Βραζιλία σημαδεύθηκε από μία τραγωδία: Δώδεκα μέλη της βραζιλιάνικης επιστημονικής κοινότητας επιβιβάσθηκαν σε ένα υδροπλάνο με σκοπό να του δώσουν ένα ιπτάμενο «καλωσόρισμα», καθώς αυτός επέστρεφε με το υπερωκεάνειο Cap Arcona. Αλλά το υδροπλάνο συνετρίβη και σκοτώθηκαν όλοι[13]. Αυτή η σημαδιακή απώλεια βάθυνε την απελπισία και την κατάθλιψη του Σάντους-Ντουμό.
Το σπίτι στην Πετρόπολη

Στη Βραζιλία ο Σάντους-Ντουμό είχε αγοράσει ένα μικρό κτήμα στην πλευρά ενός λόφου της Πετρόπολης, στην ορεινή περιοχή κοντά στο Ρίο ντε τζανέιρο, και το 1918 είχε χτίσει εκεί ένα μικρό σπίτι γεμάτο με ευφάνταστα γκάτζετς, όπως ένα θερμαινόμενο με οινόπνευμα ντους σχεδιασμένο από τον ίδιο. Ο λόφος είχε επιλεγεί επίτηδες εξαιτίας της μεγάλης του κλίσεως, ως απόδειξη του ότι η ανθρώπινη εφευρετικότητα μπορούσε να κατασκευάσει ένα άνετο σπίτι σε αυτή την απίθανη τοποθεσία. Το χρησιμοποίησε λοιπόν τα τελευταία του καλοκαίρια για να αποφεύγει τη ζέστη στο Ρίο.

Ο Αλμπέρτου Σάντους-Ντουμό, απογοητευμένος ίσως, πέραν της ασθένειάς του, και από τη χρήση αεροσκαφών κατά την εξέγερση των Παουλίστας το θέρος του 1932, φέρεται ότι αυτοκτόνησε στις 23 Ιουλίου 1932, στην παραθαλάσσια πόλη Γκουαρουζά της πολιτείας του Σάο Πάολο[13]. Ωστόσο, ο θάνατός του υπό συνθήκες που δεν είναι δυνατό να διερευνηθούν ολοκληρωτικά παρέχει έδαφος για αμφισβήτηση της επίσημης εκδοχής και για υποθέσεις ότι δολοφονήθηκε[14].

Μετά την παραμονή της σορού του για δύο ημέρες στην κρύπτη του καθεδρικού ναού του Σάο Πάολο, το σώμα του μεταφέρθηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο και, μετά από μία κρατική κηδεία, θάφτηκε στο Κοιμητήριο του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή[15]. Υπάρχουν πολλά μνημεία προς τιμή του, τόσο στη Βραζιλία όσο και σε άλλες χώρες. Το σπίτι της Πετρόπολης είναι σήμερα μουσείο[16]. Το 1997 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον αναφέρθηκε στον Αλμπέρτου Σάντους-Ντουμό ως τον πατέρα της αεροπορίας[17].
Η υπογραφή του

Ο Σάντους-Ντουμό όχι μόνο κράτησε και το επώνυμο της μητέρας του, αλλά είναι γνωστό και ότι υπέγραφε συχνά θέτοντας διπλή γραμμή (δηλαδή το σύμβολο της ισότητας, =) αντί απλής παύλας ανάμεσα στα δύο επώνυμα, και ότι προτιμούσε αυτή την πρακτική ως ένδειξη ίσου σεβασμού προς τον γαλλικής καταγωγής πατέρα του και τη Βραζιλιάνα (πορτογαλικής καταγωγής) μητέρα του[18].
Τιμητικές διακρίσεις
Προτομή του Σάντους-Ντουμό κοντά στην πρεσβεία της Βραζιλίας στην Ουάσινγκτον

1905 — Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής
1909 — Αξιωματικός (Officier) της Λεγεώνας της Τιμής
1913 — Διοικητής (Commandeur) της Λεγεώνας της Τιμής
1929 — Grande Officier της Λεγεώνας της Τιμής

Ονομάσθηκαν προς τιμή του
Ο Σάντους-Ντουμό πετώντας το Demoiselle νo. 21, ομοίωμα στο Μουσείο Αέρα και Διαστήματος, στο Le Bourget της Γαλλίας
Παγωτό με γεύση καφέ («μόκα») από την Εταιρεία Καφέ Santos Dumont

Μικρός κρατήρας στην ορατή πλευρά της Σελήνης.
Η γενέτειρα πόλη του (πρώην Παλμίρα) στην πολιτεία Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας. Μία ομάδα ιδιωτικών κολεγίων ανώτερης εκπαίδευσης στον δήμο αυτό ονομάζεται Faculdades Santos Dumont[19].
Η πόλη Ντουμόν στην πολιτεία Σάο Πάολο της Βραζιλίας, όπου βρισκόταν η φυτεία του πατέρα του, μία από τις μεγαλύτερες φυτείες καφέ στον κόσμο μεταξύ του 1870 και του 1890, που πουλήθηκε το 1896 στην αγγλική εταιρεία Dumont Coffee Company.
Το δεύτερο μεγάλο αεροδρόμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο (το Αεροδρόμιο Σάντους-Ντουμό) και το αεροδρόμιο του Παραναγκουά.
Ο αυτοκινητόδρομος Rodovia Santos Dumont στην πολιτεία του Σάο Πάολο.
Το «Μετάλλιο Αξίας Σάντους-Ντουμό», που απονέμει η διοίκηση αεροναυτικής της Πολεμικής Αεροπορίας της Βραζιλίας σε σημαντικά πρόσωπα του χώρου της αεροπορίας. Η πολιτειακή κυβέρνηση της Μίνας Ζεράις απονέμει ένα παρόμοιο μετάλλιο.
Το Réseau Santos Dumont («Δίκτυο Σάντους-Ντουμό») είναι ένα συνεργατικό δίκτυο πανεπιστημίων ανάμεσα στη Γαλλία και στη Βραζιλία, που ιδρύθηκε από τα υπουργεία παιδείας των δύο χωρών το 1994, με 26 ιδρύματα από κάθε χώρα.
Η μοναδική «ιπταμένη λέμβος» Blériot 5190, που κατασκευάσθηκε για τη μεταφορά αλληλογραφίας μεταξύ Ευρώπης και Βραζιλίας.
Το ερευνητικό αερόπλοιο 600B Santos Dumont του αμερικανικού Γραφείου Ναυτικών Ερευνών στο Σαν Ντιέγκο[20].
Το «Ετήσιο Βραβείο Δημοσιογραφίας Santos Dumont» του Ιστορικού και Πολιτισμικού Ινστιτούτου Αεροναυτικής της Βραζιλίας για τα καλύτερα ρεπορτάζ σχετικά με την αεροναυτική στα ΜΜΕ.
Το «Πολυδύναμο Λύκειο Σαντός Ντυμόν» («Lycée Polyvalent Santos Dumont»), ένα λύκειο στο Saint-Cloud της Γαλλίας.
Πολλές χιλιάδες δρόμοι, λεωφόροι, πλατείες, σχολεία και μνημεία στη Βραζιλία.
Το επίσημο Προεδρικό Αεροσκάφος της Βραζιλίας, ένα Airbus A319CJ (αριθ. FAB2101).
`Ενα δημοφιλές τη δεκαετία του 1990 ροκ συγκρότημα της Χιλής[21].

Γενικές αναφορές στον Σάντους-Ντουμό

Στο διήγημα του Χ. Τζ. Γουέλς «The Truth About Pyecraft» αναφέρεται ο Σάντους-Ντουμό και η επιδεξιότητά του ως αεροπόρου.
Ο Σάντους-Ντουμό αναφέρεται ως πρωτοπόρος της αεροπλοΐας, ειδικά στον χώρο των πηδαλιουχούμενων, στο μυθιστόρημα του Ρόμπερτ Χάινλάιν Job: A Comedy of Justice (1984).
Η διαστημική πτήση του πρώτου Βραζιλιάνου αστροναύτη στην Ιστορία, του Μάρκους Πόντες, στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ήταν μέρος των επετειακών εκδηλώσεων στην μνήμη των 100 ετών από την πτήση του «14-bis».

Παραπομπές

Hamre, Bonnie. «Alberto Santos Dumont». About.com. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2012.
"M. Santos Dumont" (στα Γαλλικά). l'Aérophile: 72. Απρίλιος 1901.
Santos-Dumont, σελίδες 33–42.
Hallion, σελίδες 87–88.
Santos-Dumont, σελ. 129.
Santos-Dumont, σελ. 174.
The Times, 21/10/1901, σελ. 4.
Gibbs-Smith, Charles H. (3 Απριλίου 1959). "Hops and Flights: A roll call of early powered take-offs.". Flight International τ.75 (τεύχ. 2619): σελ. 469.
Jines, Ernest (25 Δεκεμβρίου 2006). «Santos Dumont in France 1906-1916: The Very Earliest Early Birds.». earlyaviators.com. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2009.
«Cronologia de Santos Dumont» (στα πορτογαλικά). santos-dumont.net. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2010.
Hartmann, Gérard. «Clément-Bayard, sans peur et sans reproche» (στα Γαλλικά). hydroretro.net. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2010.
"Aviation Pioneer Scored A First in Watch-Wearing." The New York Times, 25 Οκτωβρίου 1975. Ανακτήθηκε: 21 Ιουλίου 2009.
Hallion, σελ 93.
Hoffman, σελ. 384.
The Times, 19/12/1932
"Alberto Santos Dumont Lies In State in Brazil's Capital." The New York Times, 19 Δεκεμβρίου 1932.
Clinton, Bill. "Remarks at a Reception With President Fernando Cardoso of Brazil in Brasilia." Weekly Compilation of Presidential Documents, τόμος 33, τεύχος 42, 20/10/1997.
Gray, σελ. 4.
«FESJ - Fundação Educacional São José». fsd.edu.br. Ανακτήθηκε στις 2014-05-09.
«Airship Santos Dumont to Conduct Test Phase.». navy.mil. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2014.
«Santos Dumont». musicapopular.cl. Ανακτήθηκε στις 2014-05-09.

Βιβλιογραφία

de Barros, Henrique Lins (2006). Santos Dumont and the Invention of the Airplane. Rio de Janeiro: Brazilian Ministry of Science & Technology and the Brazilian Centre for Research in Physics. ISBN 978-85-85752-17-0.
de Mattos, Bento S. "Santos Dumont and the Dawn of Aviation", AIAA paper # 2004-106, 42nd AIAA Aerospace Sciences Meeting and Exhibit, Reno, Nevada, Ιανουάριος 2004.
de Mattos, Bento S. "Short History of Brazilian Aeronautics", AIAA paper # 2006-328, 44th AIAA Aerospace Sciences Meeting and Exhibit, Reno, Nevada, Ιανουάριος 2006.
de Mattos, Bento S. "Open Source Philosophy and the Dawn of Aviation," J. Aerospace Technology Management, São José dos Campos, τόμος 4, No. 3, Ιούλιος–Σεπτέμβριος 2012, σσ. 355–379.
Bertino, Serge: Εξερευνητές του ουρανού και διαστήματος, εκδ. «Ελληνική Παιδεία», Αθήνα 1975, σσ. 71-79
Garrett, Charles Hall (Μάιος 1904). "A Builder of Successful Air-Ships". The World's Work: A History of Our Time VIII: 4737–4739.
Gray, Carroll F. (Νοέμβριος 2006). "The 1906 Santos=Dumont No. 14bis". World War I Aeroplanes (Τεύχος 194): 4–21.
Hallion, Richard P. (2003). Taking Flight. Νέα Υόρκη: Oxford University Press. ISBN 0-1951-6035-5.
Hansen, James R. (2005). First Man: The Life of Neil Armstrong. Νέα Υόρκη: Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-5631-5.
Hoffman, Paul (2003). Wings of Madness: Alberto Santos Dumont and the Invention of Flight. Νέα Υόρκη: Hyperion Press. ISBN 978-0-7868-6659-5.
Santos Dumont, Alberto (1904). My Airships. London: G. Richards,.
Waugaman, Elisabeth P. (2005) (στα Πορτογαλικά και στα Αγγλικά). Dê Asas aos Seus Sonhos / Follow Your Dreams: The Story of Alberto Santos Dumont). Rio de Janeiro: Prometheus Press. ISBN 978-85-99240-02-1.
Winters, Nancy (1997). Man Flies: The Story of Alberto Santos-Dumont, Master of the Balloon. Νέα Υόρκη: Ecco Press. ISBN 978-0-88001-636-0.
Wykeham, Peter (1962). Santos Dumont: A Study in Obsession. Νέα Υόρκη: Harcourt, Brace & World. ISBN 978-0-405-12210-1.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Στον αμερικανικό ιστότοπο της εκατονταετηρίδας της πτήσεως
Ιστορία της αεροπορίας: Βραζιλία, στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Αεροναυτικής και Αστροναυτικής
Σελίδες προς τιμή του, στην πορτογαλική στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Αεροναυτικής (ITA) της Βραζιλίας
«Open Source Philosophy and the Dawn of Aviation», άρθρο του Bento S. de Mattos.
My Airships του Alberto Santos-Dumont e-book από το Gutenberg.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library