Ο Χεϊντάρ Αλίγιεβιτς Αλίγιεφ (πλήρες αζερικό όνομα: Χεϊντάρ Αλιρζά ογλού Αλίγιεφ, αζερικά: Heydər Əlirza oğlu Əliyev, γεν. 10 Μαΐου 1923, στο Ναχιτσεβάν της Αζερικής ΣΣΔ της ΕΣΣΔ[4] - 12 Δεκεμβρίου 2003, Κλίβελαντ, Οχάιο, ΗΠΑ) ήταν Σοβιετικός και Αζέρος πολιτικός, καθώς και κομματική και πολιτική προσωπικότητα. Ήταν ο τρίτος πρόεδρος στην ιστορία του Αζερμπαϊτζάν, υπηρετώντας στο αξίωμα από το 1993 έως το 2003. Τιμήθηκε δύο φορές με το παράσημο του Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1979, 1983).
Σε νεαρή ηλικία ο Αλίγιεφ έγινε μέλος της τοπικής Κα Γκε Μπε[5] της Αζερικής ΣΣΔ (η Κα Γκε Μπε διατηρούσε παραρτήματα σε κάθε Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία). Ο Αλίγιεφ ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία της αζερικής Κα Γκε Μπε, έγινε αναπληρωτής πρόεδρος της το 1964, πρόεδρος της στις 21 Ιουνίου 1967 και τελικά έφτασε στον βαθμό του υποστρατήγου.[6][7] Έπειτα διετέλεσε πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Αζερμπαϊτζάν για 13 χρόνια (14 Ιουλίου 1969 - 3 Δεκεμβρίου 1982). Ο Αλίγιεφ εξελέγη πρώτος γραμματέας του Αζερικού Κομμουνιστικού Κόμματος (δηλαδή επικεφαλής του Σοβιετικού Αζερμπαϊτζάν) κατά τη διάρκεια Σοβιετικής εκστρατείας κατά της διαφθοράς[8][9].
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, οι προσπάθειες του Αλίγιεφ κατά της διαφθοράς οδήγησαν σε μια σημαντική άνοδο των δεικτών οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης στο Αζερμπαϊτζάν.[10] Ο Αλίγιεφ έγινε πιθανότατα ο πιο επιτυχημένος αρχηγός δημοκρατίας της ΕΣΣΔ, αυξάνοντας το κύρος της μη προνομιούχας δημοκρατίας και προωθώντας Αζέρους σε μεγάλα αξιώματα.[11][12]
Ακόμη διετέλεσε μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ (22 Νοεμβρίου 1982 - 21 Οκτωβρίου 1987), Πρώτος Αναπληρωτής Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ (δηλαδή πρώτος αναπληρωτής πρωθυπουργός της Σοβιετικής Ένωσης, υπηρετώντας στο αξίωμα για το χρονικό διάστημα 24 Νοεμβρίου 1982 - 23 Οκτωβρίου 1987) και υποστράτηγος της αζερικής Κα Γκε Μπε.
Στις 21 Οκτωβρίου 1987 παραιτήθηκε από το αξίωμα του ως μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Δύο μέρες αργότερα παραιτήθηκε από την θέση του Πρώτου Αναπληρωτή Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ και αποσύρθηκε από τη πολιτική, λόγω κατηγοριών που του απηύθυνε ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ για διαφθορά. Παρά τις κατηγορίες αυτές, μια αναφορά της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ αναφέρει ότι ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ έγινε Πρώτος Αναπληρωτής Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ και πλήρες μέλος του Πολιτικού Γραφείου που υποσχέθηκε δημόσια να πολεμήσει τη διαφθορά και να απελευθερώσει τα σημαντικότερα πρόσωπα και την οικονομία της ΕΣΣΔ από την δωροδοκία.[13] Στην αναφορά σημειώνεται ότι οι συνάδελφοι του κατάλαβαν την πρόθεση του να πολεμήσει τη διαφθορά και η αφοσίωση του στη μάχη κατά της διαφθοράς έγινε το εμπορικό του σήμα στην Σοβιετική Ένωση.
Ωστόσο συνέχισε να ζει στη Μόσχα. Την περίοδο 1987-1990 υπέστη ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο Αλίγιεφ δήλωσε δημόσια στη Μόσχα την αντίθεση του στην Σοβιετική στρατιωτική καταστολή στο Μπακού που ακολούθησε την σύγκρουση για το Καραμπάχ μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας από το 1988.[14] Τον Ιούλιο του 1990 επέστρεψε στη πατρίδα του, το Ναχιτσεβάν του Αζερμπαϊτζάν. Τρία χρόνια μετά την πολιτική του πτώση, επανασυστήθηκε στο κοινό ως μέτριος εθνικιστής. Τον Οκτώβριο του 1990 εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής στο Ανώτατο Σοβιέτ της Αζερικής ΣΣΔ, έπειτα πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου της Αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναχιτσεβάν (1991-1993) και τέλος, εξελέγη για δέκα χρόνια Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν (10 Οκτωβρίου 1993 - 31 Οκτωβρίου 2003). Παράλληλα, από τις 15 Ιουνίου έως τις 5 Νοεμβρίου 1993 ήταν Ομιλητής (δηλαδή Πρόεδρος) της Εθνοσυνέλευσης του Αζερμπαϊτζάν.
Η διακυβέρνηση του Χεϊντάρ Αλίγιεφ στο Αζερμπαϊτζάν χαρακτηρίζεται ως δικτατορική[15][16][17][18][19][20], αυταρχική[21][22][23][24] και καταπιεστική[25]. Αρκετοί πολιτικοί σχολιαστές επισημαίνουν ότι ο Αλίγιεφ διηύθυνε ένα καταπιεστικό αστυνομικό κράτος, νόθευε τις εκλογές και φίμωνε τα μέσα ενημέρωσης[26][27] ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι η εξισορροπημένη πολιτική του έφερε σταθερότητα στο Αζερμπαϊτζάν.[28][29]
Όσο ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ ζούσε ακόμη, αναπτύχθηκε ένα κύμα προσωπολατρίας του Χεϊντάρ Αλίγιεφ. Από το 2003, υπό τον γιο του Ιλχάμ (ο οποίος τον διαδέχθηκε στην προεδρία), η προσωπολατρία προς τον Χεϊντάρ Αλίγιεφ έχει εντατικοποιηθεί.
Παραπομπές
(Αγγλικά) Find A Grave. 8176999. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
(Αγγλικά) Library of Congress Authorities. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2019.
«Honorary Doctorates». (Αγγλικά) Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων Μόσχας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2019.
«Heydar Aliyev biography». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2007.
Посол США перед памятником Алиеву: был ли поклон?
«Heydar Aliyev Foundation - Biography». heydar-aliyev-foundation.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2017.
Nikolaij Nor-Mesek, Wolfgang Rieper. The Defense Council of the USSR, Institut für Sowjet-Studien, 1984, p. 9
Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα :1.
Richard Sakwa. Soviet Politics in Perspective, Routledge, 1998, (ISBN 0-415-16992-5), p. 71
Christian Schmidt-Häuer. Gorbachev: The Path to Power, I. B. Tauris, 1986, (ISBN 1-85043-015-2), p. 205
Thomas De Waal. Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War, NYU Press, 2003, (ISBN 0-8147-1945-7), p. 134
Harold James Perkin. The Third Revolution: Professional Elites in the Modern World, Routledge, 1996, (ISBN 0-415-14337-3), p. 134
«CIA report on Geydar Aliev: His new role in the USSR Council of Ministers» (PDF). 24 Ιανουαρίου 2011.
Roger East, Richard J. Thomas. Profiles of People in Power: The World's Government Leaders, Routledge, 2003, (ISBN 1-85743-126-X), p. 32
The Two Faces of Azerbaijan’s Mr. Aliyev // The New York Times, JAN. 11, 2015
Hans Slomp. Europe, A Political Profile: An American Companion to European Politics: An American Companion to European Politics. ABC-CLIO, 2011. (ISBN 0-313-39181-5), 9780313391811. P.672
FranCoise Companjen, Laszlo Maracz, Lia Versteegh. Exploring the Caucasus in the 21st Century: Essays on Culture, History and Politics in a Dynamic Context. Amsterdam University Press, 2011. (ISBN 90-8964-183-1), 9789089641830. P.121
Thomas Goltz. Azerbaijan Diary: A Rogue Reporter’s Adventures in an Oil-Rich, War-Torn, Post-Soviet Republic. M.E. Sharpe, 1999. (ISBN 0-7656-0244-X), 9780765602442. P.66
Elisabeth Precht. Azerbaijan In the Shadow of a Dictatorship //Jarl Hjalmarson Foundation, 2012
В турецком учебнике Гейдар Алиев представлен как диктатор Αρχειοθετήθηκε 2017-08-20 στο Wayback Machine. // Сontact.az. 2013 Февраль 09 «В изданной в Турции учебнике „Конституционное права“ для студентов университетов бывший президент Азербайджана Гейдар Алиев назван „диктатором“» (copy)
Rise of Leader's Son Sharpens Azerbaijan's Identity Crisis // Washington Post. August 9, 2003
David J. Kramer and Richard Kauzlarich. It’s time for the United States to act on Azerbaijan // Washington Post, September 8, 2016
Svante E. Cornell Democratization Falters in Azerbaijan // Journal of Democracy 12.2 (2001) 118—131
Борисов Николай Александрович. Институционализация института президентства и перспективы консолидации политических режимов на постсоветском пространстве // «Полития».-2011.-№ 4(63).-С.93-103. «И хотя эта гипотеза ещё нуждается в дополнительной проверке, уместно предположить, что в этих государствах состоялась авторитарная консолидация, причем важнейшим её фактором был институт президентства и сами личности президентов (Сапармурат Ниязов, Эмомали Рахмон, Нурсултан Назарбаев, Гейдар Алиев)»
Энциклопедия Британника. Статья: Heydar Aliyev.
«Heidar Aliev, maestro of the Caucasus». The Economist. 2000-08-31. ISSN 0013-0613. Ανακτήθηκε στις 2017-09-03. "There is stability, because Mr Aliev is an acute tactician who runs a heavy-handed police state. Opposition leaders who decline to be co-opted are in jail, in exile or bullied. Elections are rigged, the media muzzled."
Kucera, Joshua (2008-05-20). «Travels in the Former Soviet Union» (στα αγγλικά). Slate. ISSN 1091-2339. Ανακτήθηκε στις 2017-09-03.
Aslanli, Araz. «AZERBAIJAN-RUSSIA RELATIONS: IS THE FOREIGN POLICY STRATEGY OF AZERBAIJAN CHANGING?» (PDF).
«why-so-much-stability-an-overview-of-the-azerbaijani-political-system» (PDF).
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
