Η Παφλαγονία ήταν χώρα της Μικράς Ασίας (αρχαιότερα η βόρεια Φρυγία) παρά το Βόρειο και κεντρικό τμήμα αυτής μεταξύ του Πόντου (Μικρά Καππαδοκία) προς Ανατολικά, της Βιθυνίας Δυτικά, του Ευξείνου προς Βορρά και της Φρυγίας προς Νότο που από τον 3ο αιώνα π.Χ. μετονομάστηκε σε Γαλατία από τους Γαλάτες που εγκαταστάθηκαν εκεί.

Διαρρέεται από τον Άλυ ποταμό που αποτελεί και το φυσικό ανατολικό όριο της Χώρας. Η Παφλαγονία κυρίως κτηνοτροφική από αρχαίους χρόνους με παραγωγή δημητριακών και δασώδης στο κέντρο γνωστή από αρχαίους χρόνους για φημισμένους ίππους και ημίονους αλλά και για τη σιδηρουργία της.

Ιστορία

Πρώτη μνεία περί της χώρας αυτής έχουμε από τον Όμηρο (Ιλ.Β' 851 κ.ε) όπου ο Βασιλιάς της, Πυλαιμένης ο εξ Ενετών, σύμμαχος των Τρώων, οδήγησε στο Ίλιον το στρατό των εξής πόλεων της χώρας: Κυτώρου, Κρώμνης, Σησάμου, Αιγιαλού και Εριθύνων. Τον Πυλαιμένη τελικά φόνευσε ο Μενέλαος και οι Παφλαγόνες μετά την άλωση της Τροίας δεν επανήλθαν στη χώρα τους αλλά μέσω Θράκης κινούμενοι δυτικά έφθασαν στο Αδριατικό πέλαγος όπου έκτισαν την Ενετία (Στράβων 543). Αυτή η παράδοση ίσως να πλάσθηκε ως δικαιολογία για την εξαφάνιση του ονόματος της πόλης Ενετών.

Κατά τους ύστερους χρόνους η Παφλαγονία κατακτήθηκε από τους Ασσυρίους , τους Κιμμέριους (708 π.Χ.), τότε καταστράφηκε η Σινώπη, αλλά ανακτήθηκε και έγινε μητρόπολη νέων ελληνικών αποικιών και στη συνέχεια από τους Λυδούς και τελικά από τους Πέρσες όπου και αποτέλεσε τη 3η Σατραπεία του Περσικού κράτους.

Κατά την εναντίον των Ελλήνων εκστρατεία του Ξέρξη μετείχαν και αυτοί, αργότερα έγιναν ανεξάρτητοι με δικό τους ηγεμόνα. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου στη Μικρά Ασία (333 π.Χ.) οι Παφλαγόνες υποτάχθηκαν με τον όρο που έγινε δεκτός να μη διέλθουν τα μακεδονικά στρατεύματα από τη χώρα τους. Τότε η Παφλαγονία ήταν ενωμένη με τον Πόντο (Βλ. Καππαδοκία – Ιστορία) με ηγεμόνα τον Μιθριδάτη το γιο του Αριοβαρζάνου.

Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η περιοχή δόθηκε στον Ευμένη και μετά τη μάχη στην Ιψώ περιήλθε από τον Αντίγονο στον Βασιλιά της Θράκης Λυσίμαχο και από αυτόν στον Σέλευκο Α'. Κατά το 2ος αιώνα π.Χ. οι ηγεμόνες της Παφλαγονίας φέρουν το όνομα του μυθικού Βασιλιά τους Πυλαιμένη και είναι ανεξάρτητοι των Σελευκιδών.

Ο τελευταίος της Δυναστείας των Πυλαιμενιδών το 121 π.Χ. κληροδότησε το Βασίλειό του στον Βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη Ε', αλλά αντ΄ αυτού οι Ρωμαίοι εγκατέστησαν το γιο του φίλου και συμμάχου τους Βασιλιά της Βιθυνίας Νικομήδη, τον Φιλήμονα ο οποίος και κατέστησε κληρονόμους του τους Ρωμαίους. Ο Μιθριδάτης ΣΤ' ο Μέγας στη συνέχεια καθυπόταξε τη Παφλαγονία και Καππαδοκία με έδρα τη Σινώπη, μετά τον πόλεμο με τους Ρωμαίους κατέστη κύριος της κεντρικής και βόρειας Μικράς Ασίας με έδρα τη Πέργαμο (88 π.Χ.).

Μετά τη λήξη του Β' Μιθριδατικού πολέμου υπέρ των Ρωμαίων (64 π.Χ.) ο νικητής Πομπήιος προσάρτησε τη παραλιακή χώρα της Παφλαγονίας στη ρωμαϊκή επαρχία Πόντου – Βιθυνίας. Οι κάτοικοι του εσωτερικού της χώρας διατήρησαν τη ανεξαρτησία τους μέχρι του 7πΧ. Κατά το 3ο αιώνα μ.Χ. η Παφλαγονία της οποίας το νότιο τμήμα είχε προσαρτηθεί το 7 μ.Χ. στη Γαλατία, οργανώθηκε ως ιδιαίτερη επαρχία της διοίκησης του Πόντου με πρωτεύουσα τη Γάγγρα και από τον Αυτοκράτορα Ηράκλειο (630) αποτέλεσε το Θέμα Παφλαγονίας ή Παφλαγόνων.

Πόλεις

Πρώτες μνημονευόμενες από τον Όμηρο: Κύτωρος (ο ή η), Κρώμνη, Σήσαμος, Αιγιαλός, Εριθύνους και Ενετούς εξ ων η τελευταία εξέλιπε νωρίς. Αργότερα από τους Μιλήσιους ιδρύεται η Σινώπη. Άλλες πόλεις οι: Άμαστρις, Τιμολάϊον, Άβωνο τείχος (αργ.. Ιωνόπολις), πατρίδα του ψευδομάντη Αλέξανδρου του Παφλαγόνα, Κίνωλις, Αντικίνωλις, Στεφάνη, Αρμώνη, Ζαγορά, όλες παραλιακές του Ευξείνου με το φρούριο της Γάγγρας στο μέσον αυτών.

Νοτιότερα η Κιμίατα, οχυρό όπου και τα ιερά καθιδρύματα των Παφλαγόνων, οι Πιμώλισοι, Ανδραπία ή Νεοκλαυδιούπολη, Πομπηϊούπολη και η Σεβαστή (άγνωστη η θέση της). Κατά τους Βυζαντινούς γίνεται λόγος και για την Δοκέα και Κασταμονή πατρίδα των Κομνηνών.

Επί των περισσοτέρων παραπάνω πόλεων θέσεων έχουν βρεθεί νομίσματα με ελληνικές επιγραφές με σημαντικότερη εκείνα με την επιγραφή «ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΥΛΑΙΜΕΝΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥ» αποδιδόμενα στο γιο του Βασιλέως της Βιθυνίας Νικομήδους Β' τον Φιλήμονα.

Σήμερα η περιοχή της άλλοτε Παφλαγονίας υπάγεται στο νομό Κασταμόνι.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library