Η Εκδίωξη του Ηλιόδωρου από το Ναό (ιταλικά: Cacciata di Eliodoro dal tempio), είναι μια τοιχογραφία που δημιουργήθηκε το έτος 1511 από τον Ιταλό ζωγράφο της Αναγέννησης, τον Ραφαήλ. Βρίσκεται στο Μουσείο της Πόλης του Βατικανού, στο Αποστολικό Παλάτι. Πραγματοποιήθηκε κατόπιν παραγγελίας, κατά τη διακόσμηση των αιθουσών που σήμερα είναι γνωστές ως Stanze di Raffaello (Αίθουσες του Ραφαήλ), και βρίσκεται στη συγκεκριμένη που έλαβε το όνομά της από ακριβώς αυτόν τον πίνακα: Stanza di Eliodoro (Αίθουσα του Ηλιόδωρου).

Stanza of Heliodorus : Expulsion of Heliodorus

Stanza of Heliodorus : Expulsion of Heliodorus , detail

Θέμα

Ο πίνακας απεικονίζει ένα ιστορικό γεγονός, το οποίο περιγράφει η Βίβλος στα βιβλία των Μακκαβαίων (3:21-28). Ο βασιλιάς της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, ο Σέλευκος Δ' ο Φιλοπάτωρ, λόγω οικονομικής στενότητας, διέταξε τον υπουργό του Ηλιόδωρο να του φέρει το θησαυρό που ήταν φυλαγμένος στο Ναό της Ιερουσαλήμ. Ο ανώτατος ιερέας, ο Ονίας Γ', αρνήθηκε κατηγορηματικά και απέτρεψε την αρπαγή των πολύτιμων αντικειμένων. Σύμφωνα με τη βιβλική αφήγηση, σαν απάντηση στις προσευχές του, ο Θεός έστειλε έναν καβαλάρη, υποβοηθούμενο από δύο νέους για να διώξουν τον Ηλιόδωρο έξω.

Περιγραφή του πίνακα

Πρόκειται για μια δραματική απεικόνιση, την οποία διατρέχει ένα πολύ γρήγορο ρεύμα κίνησης. Ο Ραφαήλ ήθελε να αποδώσει τη βία του πάθους με τον τρόπο του Μιχαήλ Αγγέλου, μα διατηρεί επίσης μια απόσταση, επιτρέποντας μια αίσθηση αντικειμενικότητας. Η κίνηση των προσώπων έχει ένα ρυθμό γρήγορο, σαν να συμμετέχουν σε χορογραφία. Το φως, όπως εισέρχεται στη σκηνή από ψηλά, και ο τρόπος που πέφτει στις καμπύλες, παρέχει ένα θαυμάσιο παράδειγμα σκηνικού φωτισμού. Κάθε φιγούρα ακολουθεί την κίνησή της με την τεχνική ακρίβεια χορευτικής φιγούρας. Η σκηνική παρουσία είναι αποκάλυψη, αλλά φαντασία, η οποία με τη σειρά της αποτελεί ιστορική αναπαράσταση όπως την οργάνωσε ο καλλιτέχνης.

Η απεικόνιση έχει δύο διακριτούς χρόνους: ένα πίνακα μέσα στον πίνακα. Αυτό αρκεί για να την μεταφέρει από το επίπεδο της απεικόνισης σε αυτό της υποκριτικής, του θεατρικού θεάματος. Το κεντρικό θέμα της σκηνής δεν είναι πλέον στο κέντρο αλλά στα δεξιά. Εκεί ο Ηλιόδωρος και οι ακόλουθοί του εκδιώκονται από τον οπλισμένο καβαλάρη και τους δύο νέους. Για την αναπαράσταση τους, ο Ραφαήλ ακολουθεί τη βιβλική περιγραφή ως την τελευταία λεπτομέρεια. Στα αριστερά της σκηνής παρακολουθεί ο Πάπας Ιούλιος Β', πράγμα με το οποίο γίνεται σαφής υπόνοια, πως ο ίδιος είναι υπεύθυνος να προστατέψει την ακεραιότητα των κεκτημένων της Εκκλησίας και να κυνηγήσει τους σφετεριστές. Αποτελεί κυρίαρχη φιγούρα ανάμεσα σε όσους στέκονται πλάι του και κάνει επανεμφανίσεις και στις μικρότερες σκηνές.