.
Το Μητάτο ή ο Μητάτος (ή και Μιτάτο, ή Μιτάτος) είναι ένα πολύ μικρό σχετικά οικοδόμημα της ελληνικής υπαίθρου που απαντάται κυρίως στις Κυκλάδες και στη Κρήτη. Το όνομά του προέρχεται εκ του λατινικού metatum. Η οικοδόμησή του ανάγεται από τη βυζαντινή περίοδο για χρήση προσωρινής διαμονής (κατάλυμα) μετακινουμένων στρατιωτών, αγγελιαφόρων, δημοσίων υπαλλήλων καθώς και άλλων επισήμων ή ιδιωτών στις διάφορες πόλεις και χωριά. Έτσι η χρήση του γενικεύθηκε καλύπτοντας και τις ανάγκες κτηνοτρόφων και γεωργών σε απομακρυσμένα σημεία από τα χωριά τους, για προστασία από καιρικές συνθήκες, ανάπαυση και διανυκτέρευση.
Πρόκειται για μικρά τετράγωνα συνήθως κτίσματα χαμηλού ύψους μέχρι 2 μέτρα, που το δώμα τους γίνεται με κορμούς δένδρων, καλάμια και αργιλόχωμα έτσι ώστε να διατηρούν στεγανότητα. Σήμερα το δώμα τους κατασκευάζεται με μπετό. Κυριότερες χρήσεις των μητάτων, εκτός της ξεκούρασης και προστασίας έναντι καιρικών συνθηκών που παρέχουν, είναι η συγκέντρωση σ΄ αυτά λιπασμάτων, περιορισμένη φύλαξη συγκομιδής καρπών, ή ως μικρές στάνες για άρμεγμα αιγοπροβάτων και "τυροκομειό". Χαρακτηριστικό ελληνικό έθιμο είναι να φιλεύεται όποιος επισκέπτης βρεθεί σε μητάτο είτε με ξηρούς καρπούς, είτε με τυροκομικά προϊόντα αν τύχει την ώρα που κτηνοτρόφοι τυροκομούν. Ιστορική έμεινε η επίσκεψη του Βασιλέως Όθωνα σε μητάτο της Απειράνθου της Νάξου που περιγράφεται σε νησιώτικο δημοτικό τραγούδι.
Με το όνομα αυτό φέρονται επίσης πολλά τοπωνύμια σε νησιά του Αιγαίου, όπως στην ορεινή Νάξο καθώς και στη Κρήτη. Στο πληθυντικό τα Μητάτα ή Μιτάτα είναι χωριό των Κυθήρων.
Λαογραφία
Σημειώνεται ότι οι μιτάτοι καθώς και άλλα κτίσματα, όπως ανεμόμυλοι, αχεριώνες, αλώνια, βρύσες, νερόμυλοι, ξερολιθιές, πατητήρια, περιστρώνες (Τήνου), πηγάδια, πλησταριά, ποτίστρες, ρακιζιά, κ.ά., που απαντώνται στα νησιά των Κυκλάδων και όχι μόνο, αποτελούν τη γενική εικόνα της ελληνικής νησιωτικής υπαίθρου της οποίας και συμπληρώνουν τον πολιτισμό της. Οι κάτοικοι των νησιών δημιούργησαν αυτά με μια καλλιτεχνική ευαισθησία καλύπτοντας τις ανάγκες τους με αυτούσια υλικά που τους παραχωρούσε η ίδια φύση, με χαρακτηριστική οικονομία και σύνεση, χωρίς να αλλοιώνουν το περιβάλλον της.
Η ανάγκη της δημιουργίας αυτών των κτισμάτων δημιούργησε και πολλά εντόπια επαγγέλματα εκτός του γεωργού και κτηνοτρόφου όπως του μυλωνά, του κτίστη και λιθοξόου, του μαραγκού, του σιδηρουργού, ακόμη και του παπά που έπρεπε να εξυπηρετήσει τα διάφορα ξωκλήσια. Δυστυχώς όμως τα περισσότερα εξ αυτών σήμερα έχουν εγκαταλειφθεί. Απομένει μόνο η δραστηριότητα των διαφόρων πολιτιστικών συλλόγων να τα προστατέψουν και να τα αναδείξουν
Πηγές
* Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.13ος, σ.503
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
