Η Γκαρντάια (αραβικά: غرداية, Μζαμπ-βερβερικά: Taɣerdayt) είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Γκαρντάια της Αλγερίας. Η κοινότητα της Γκαρντάια έχει πληθυσμό 93.423 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2008[1], από 87.599 κατοίκους το 1998,[2] παρουσιάζοντας ετήσιο ρυθμό αύξησης 0,7%.
Βρίσκεται στη βόρεια-κεντρική Αλγερία στην έρημο της Σαχάρας κατά μήκος της αριστερής όχθης του Ουαντί Μ'ζαμπ. Η κοιλάδα Μ'Ζαμπ στην επαρχία Γκαρντάια (Βιλάγια) εγγράφηκε στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 1982 ως πολιτιστική κληρονομιά που αξιολογείται βάσει των κριτηρίων II (για τον οικισμό της που επηρεάζει τον πολεοδομικό σχεδιασμό ακόμα και στον παρόντα αιώνα), ΙΙΙ (για τις πολιτιστικές αξίες των Ιβάδων), και V (για την οικιστική κουλτούρα που επικράτησε στον τρέχοντα αιώνα).[3][4]
Η Γκαρντάια είναι μέρος μιας πεντάπολης, μιας πόλης σε λόφο μεταξύ τεσσάρων άλλων, που χτίστηκε πριν από περίπου χίλια χρόνια στην κοιλάδα του Μ'Ζαμπ. Ιδρύθηκε από τους Μοζαβίτες, μια ιβαδική αίρεση των Βέρβερων μουσουλμάνων.[5]
Είναι σημαντικό κέντρο παραγωγής χουρμάδων και κατασκευής κουβερτών και πανιών.[6] Χωρίζεται σε τρία περιτοιχισμένα τμήματα, και ως εκ τούτου είναι οχυρωμένη πόλη. Στο κέντρο βρίσκεται η ιστορική περιοχή των Μοζαβιτών, με τζαμί σε σχήμα πυραμίδας και πλατεία με αψίδες.[7] Λευκά, ροζ και κόκκινα σπίτια, κατασκευασμένα από άμμο, πηλό και γύψο [8] υψώνονται σε βεράντες και στοές.
Στο βιβλίο της του 1963, με τίτλο La force des choses, η Γαλλίδα υπαρξιακή φιλόσοφος Σιμόν ντε Μποβουάρ χαρακτήρισε την Γκαρντάια ως «έναν όμορφα κατασκευασμένο πίνακα κυβισμού».[8]
Ετυμολογία
Το όνομα Γκαρντάια έχει τις ρίζες του σε μία αγία με όνομα Ντάια που ζούσε σε σπηλιά (ghār/γκαρ) στην περιοχή προτού αυτή εξελιχθεί σε πόλη που κατοικήθηκε από Ιβαδίτες μουσουλμάνους που ήρθαν για να διαφύγουν από τη δίωξη από τους φατιμίτες μουσουλμάνους στον βορρά.[6][7]
Εναλλακτικά, το όνομα Γκαρντάια μπορεί να προέρχεται από τη βερβερική λέξη Ταγκερνταϊτ (ⵟⴰⴳⵀⴻⵔⴷⴰⵢⵜ) που σημαίνει το κάστρο, αν και δεν υπάρχει αξιόπιστη τεκμηρίωση για αυτό.
Ιστορία
Η κοιλάδα Μ'Ζαμπ, σε ασβεστολιθικό οροπέδιο, όπως είναι εγγεγραμμένη στον Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, είναι ένα μοναδικό συγκρότημα πέντε πόλεων που βρίσκονται σε έκταση 75 χλμ², περίπου 600 χλμ. νότια του Αλγερίου, της πρωτεύουσας της Αλγερίας.
Η αρχική αρχιτεκτονική της κοιλάδας της ημιερημικής κοιλάδας χρονολογείται στις αρχές του 11ου αιώνα και αποδίδεται στους Ιβάδες με την πολιτιστική τους ταυτότητα που αρχικά εντοπίστηκε στο Μαγκρέμπ που είχε την πρωτεύουσά του στο Ταχέρτ ως Βασίλειο των Ιβάδων. Αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Ταχέρτ ως αποτέλεσμα καταστροφικής πυρκαγιάς το 909 (αναφέρεται ότι η καταστροφή προκλήθηκε από τον ιδρυτή της (Σιιτικής) Φατιμιδικής Δυναστείας). Πρώτα μετακινήθηκαν στη Σεντράτα και τέλος στην κοιλάδα Μ'Ζαμπ.[9] Εγκαταστάθηκαν σε πέντε οχυρωμένους οικισμούς που βρίσκονταν σε βραχώδεις εκτάσεις, γνωστούς στην περιοχή ως «Κοσάρ», αν και θα μπορούσαν να ζήσουν σε έναν μεγαλύτερο οικισμό που περιλάμβανε και τους πέντε, οι οποίοι σχεδιάστηκαν με σχολαστικές λεπτομέρειες στις ακριβείς διατάξεις που ορίστηκαν από τις αρχές της κοινότητας ζώντας σε αμυντικό περιβάλλον. Η ίδρυση της Γκαρντάια χρονολογείται από το 1048 ή το 1053.[10]
Κάθε οικισμός σχεδιάστηκε σε διαφορετική τοπογραφία που περιλαμβάνει μία μικρή όαση, μια ράχη, μια κορυφή λόφου, μια κορυφή και μια εσοχή. Οι οικισμοί ήταν οχυρωμένοι κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην ήταν προσβάσιμοι στις νομαδικές ομάδες. Οι πέντε οικισμοί που δημιουργήθηκαν με ταυτόσημες σχεδιαστικές ιδέες ήταν οι Γκαρντάια, Μελίκα, Μπενί Ισγκουέν, Μπου Νούρα και Ελ Ατέφ. Οι πανομοιότυπες «μικρές ακροπόλεις» όπως ονομάζονται είχαν το δικό τους τζαμί με μιναρέ που λειτουργούσε ως πύργος παρακολούθησης, σπίτια χτισμένα γύρω από το τζαμί σε ομόκεντρους κύκλους και περιστοιχισμένα από ψηλά τείχη (που εκτείνονταν μέχρι τους προμαχώνες), που μαζί έδιναν την αίσθηση ενός φρουρίου σε κάθε οικισμό. Το τζαμί χρησιμοποιούνταν επίσης για την αποθήκευση σιτηρών και όπλων για άμυνα.[3][4]
Γεωγραφία
Χάρτης των μεγάλων οικισμών της επαρχίας Γκαρντάια
Η πόλη βρίσκεται στην έρημο της Σαχάρας στη βόρεια-κεντρική Αλγερία. Η επαρχία Γκαρντάια χωρίζεται σε 13 κοινότητες ή δήμους, μεταξύ των οποίων και ο δήμος της Γκαρντάια. Συνορεύει με τις βιλάγιες της Ουάργκλα και Ελ Μπαγιάντ. Βρίσκεται στην κοιλάδα Μ'Ζαμπ, που βρίσκεται στην αριστερή όχθη του Ουαντί Μζαμπ, που συνήθως είναι ξηρός καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η κοινότητα της Γκαρντάια καλύπτει πλέον έκταση 590 χλμ² και περιλαμβάνει ορισμένα προάστια, πόλεις και χωριά εκτός από την Γκαρντάια. Στους προαστιακούς οικισμούς περιλαμβάνονται οι Μέλικα, Μπένι Ισγκέν, Μπουνούρα (Χας Μπουνούρ) και Ελ Ατέφ (Τατζνίντ), οι οποίοι βρίσκονται στα νοτιοανατολικά της πόλης Γκαρντάια και το αρχαίο κσαρ του Μετλιλί-Τσαάμπα ή Μετλιλί που βρίσκεται 42 χλμ νοτιοδυτικά. Εκτός της κοιλάδας Μζαμπ, οι Μπεριάν (Χας Ιμπεργκάνε) και Ελ Γκεράρα (Ιγκερραρέν) είναι σημαντικές πόλεις, η πρώτη 45 χλμ. βόρεια και η δεύτερη 110 χλμ. βορειοανατολικά.
Υδρολογία
Το αρχαίο σύστημα διανομής νερού της Γκαρντάια σχεδιάστηκε από τους Μοζαβίτες, έχοντας υπόψη τις εφήμερες ροές των ποταμών της περιοχής. Συνειδητοποιώντας το πολύτιμο στοιχείο αυτού του φυσικού πόρου, οι Μοζαβίτες ανέπτυξαν ένα μοναδικό υδραυλικό σύστημα υπόγειων σηράγγων για τη συγκομιδή των ομβρίων υδάτων και την εκτροπή τους στις οάσεις. Έχουν ίση κατανομή νερού σε όλους τους κήπους και διατηρούν επίσης καλά μέτρα προστασίας από τις πλημμύρες.[5][11] Η παροχή ύδατος είναι προσβάσιμη μέσω διάφορων τρόπων μέσω ενός συστήματος άρδευσης που διανέμει νερό από πολλά πηγάδια.[8] Η γεώτρηση πραγματοποιείται σε βάθος που κυμαίνεται από 110 μ. έως 150 μ.. Τα αποθέματα υπολογίζονται σε 1,5 τρισεκατομμύρια μ³.
Κλίμα
Η Γκαρντάια έχει ερημικό κλίμα (Κλιματική ταξινόμηση Κέππεν BWh), με εξαιρετικά ζεστά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μεγάλες θερμοκρασιακές διαφορές μεταξύ ημέρας και νύχτας, και καλοκαιριού και χειμώνα. Οι θερμοκρασίες κυμαίνονται από 5° C έως 46° C. Οι επικρατούντες άνεμοι του καλοκαιριού είναι εξαιρετικά καυτοί, εξαιρετικά ξηροί και ισχυροί και εκείνοι του χειμώνα ζεστοί και ξηροί. Οι αμμοθύελλες λαμβάνουν γενικά χώρα από τον Μάρτιο έως τον Μάιο.
| Κλιματικά δεδομένα Γκαρντάια | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μαρ | Απρ | Μαι | Ιουν | Ιουλ | Αυγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
| Μέση Μέγιστη °C (°F) | 16.3 | 19.0 | 22.3 | 26.5 | 31.5 | 37.2 | 40.4 | 39.8 | 34.5 | 28.2 | 21.3 | 17.3 | 27,9 |
| Μέση Μηνιαία °C (°F) | 10.9 | 13.2 | 16.3 | 20.1 | 25.0 | 30.4 | 33.5 | 33.1 | 28.3 | 22.4 | 15.9 | 12.0 | 21,8 |
| Μέση Ελάχιστη °C (°F) | 5.5 | 7.4 | 10.2 | 13.6 | 18.4 | 23.6 | 26.5 | 26.4 | 22.1 | 16.6 | 10.5 | 6.7 | 15,6 |
| Κατακρημνίσεις mm (ίντσες) | 8,2 | 4,8 | 8,7 | 6,8 | 4 | 2,5 | 0,7 | 3,1 | 11,4 | 7,3 | 12,1 | 5,4 | 75 |
| % υγρασίας | 54.4 | 45.0 | 39.8 | 35.1 | 30.5 | 25.9 | 22.3 | 25.9 | 36.9 | 45.0 | 50.2 | 54.7 | 38,81 |
| Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων (≥ 0.1 mm) | 2.6 | 1.7 | 2.5 | 1.7 | 1.8 | 1.4 | 0.8 | 1.1 | 2.8 | 2.4 | 2.8 | 2.0 | 23,6 |
| Πηγή: Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (μέση θερμοκρασία και κατακρημνίσεις, 1976–2005)[12][13] | |||||||||||||
Διάταξη και αρχιτεκτονική
Η μοναδική διάταξη του οικισμού της Γκαρντάια προέρχεται από το βραχώδες έδαφος της περιοχής. Εκτός από τα τζαμιά και τη θέση των κατοικιών, με το τζαμί στην κορυφή του λόφου και τα σπίτια που βρίσκονται σε στενά σοκάκια, υπάρχει επίσης μία μεγάλη αγορά. Ειδικότερα, τα σπίτια προσανατολίζονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να δέχονται το φως του ήλιου συνεχώς, καθώς πιστεύουν σθεναρά πως «Οι κάτοικοι του σπιτιού στον οποίο χτυπά ο ήλιος δεν θα χρειαστούν ποτέ γιατρό». Οι καμινάδες τοποθετούνται επίσης έτσι ώστε να μην καταπατούν την άνεση των γειτόνων.[11]
Οικονομία
Αγορά στην κεντρική πλατεία της Γκαρντάια (1970)
Η Γκαρντάια είναι σημαντικό κέντρο παραγωγής χουρμάδων, με περίπου 60.000 φοίνικες. Το ξύλο των φοινίκων που έχουν πέσει χρησιμοποιείται για την κατασκευή στεγών. Τα ζωντανά δέντρα δεν θανατώνονται καθώς θεωρούνται ζωντανά όντα που στηρίζουν τους κατοίκους.[8]
Μια άλλη σημαντική βιομηχανία είναι η κατασκευή χαλιών και υφασμάτων.[6]
Το Μετλιλί-Τσαάμπα είναι γνωστό για τους χουρμάδες «Deglet Nour» και τα προϊόντα από τρίχωμα καμήλας. Η κοινωνία είναι μικρή και όλες οι πτυχές της οικονομίας και των κοινωνικών εθίμων υπαγορεύονται από την κοινότητα.[11]
Πολιτισμός
Οι κάτοικοι έχουν διατηρήσει σε αξιοσημείωτο βαθμό την αρχική μεσαιωνική αρχιτεκτονική. Η κοιλάδα όπου βρίσκεται η πόλη αποτελεί μέρος Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.[7] Η Γκαρντάια ονομάζεται και «το μαργαριτάρι της όασης» και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες τουριστικές περιοχές για την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά της στη νότια Αλγερία. Εκτός από τα τουριστικά ενδιαφέροντα, η Βιλάγια της Γκαρντάια προσελκύει επίσης ανθρωπολόγους, αρχιτέκτονες, ερευνητές και ιστορικούς για να εξερευνήσουν την πλούσια πολιτιστική, ανθρωπολογική και αρχιτεκτονική της μοναδικότητα.[11] Η Βιλάγια της Γκαρντάια είναι επίσης γνωστή για την ύφανση, το Dinanderie D'art, την καλαθοσφαίριση, την κεραμική και την ύφανση των χαλιών. Τα χαλιά της περιοχής τόσο δημοφιλή που κάθε χρόνο η «Εθνική Ημέρα Χαλιών» πραγματοποιείται στην περιοχή τον Μάρτιο.
Οι Μοζαβίτες της Γκαρντάια έχουν την ξεχωριστή τους ταυτότητα και παραδοσιακή ενδυμασία.[11]
Εορτές
Τοπική αρχιτεκτονική Βέρβερων
Κάθε άνοιξη, η κοινότητα Μετλιλί-Τσαάμπα, 31,3 χλμ. από τη Γκαρντάια, γιορτάζεται η «Ημέρα μεχρ» όπου άνθρωποι από όλη τη χώρα παρακολουθούν και συμμετέχουν σε αγώνες καμήλας.
Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, φεστιβάλ χαλιών προσφέρει ευκαιρία για εορτασμούς, συναγωνισμό, και πωλήσεις.[14]
Θρησκεία
Η Γκαρντάια είναι η παραδοσιακή καρδιά της κοιλάδας Μ'Ζαμπ και η έδρα της θρησκευτικής αίρεσης των Ιβάδων στην Αλγερία. Ως θρησκευτική μουσουλμανική αίρεση, δεν υπακούν στο δόγμα του Σουνισμού και του Σιισμού. Έχουν διαφορετικό τρόπο προσευχής, λατρείας του Θεού και σχεδιασμού τζαμιών σε σύγκριση με τους Μαλίκι, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των Αλγερινών.[11] Η σπατάλη του νερού, και γενικότερα κάθε προϊόντος της γης, θεωρείται αμαρτία.[8] Το τζαμί της Γκαρντάια, χτισμένο τον 10ο αιώνα, έχει ύφος μαυριτανικής αρχιτεκτονικής. Ο πύργος του, απλός και κομψός, περιλαμβάνει μια μεγάλη πύλη στην κορυφή του άξονα, ο σχεδιασμός του οποίου παρέχει ροή εξαερισμού.[15]
Οι Λευκοί Πατέρες, μια Ρωμαιοκαθολική ιεραποστολική ομάδα, ζουν σε ένα ερημητήριο κοντά στην παλιά πόλη και κατέχουν συλλογή βιβλίων για τη Σαχάρα.[14] Ο προ-καθεδρικός ναός χρονολογείται από την εποχή που ήταν η έδρα, από το 1901, της Αποστολικής Επαρχίας Γκαρντάια, που μετονομάστηκε σε Αποστολική Επαρχία Γκαρντάια στη Σαχάρα. Το 1948 προβιβάστηκε σε Αποστολικό Βικαριάτο της Γκαρντάια στη Σαχάρα, και το 1955 μετονομάστηκε σε Ρωμαιοκαθολική Επισκοπή του Λαγκουάτ.
Εκπαίδευση
Το 6,5% του πληθυσμού έχει αποκτήσει τριτοβάθμια εκπαίδευση και το 18,2% έχει ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.[16] Το συνολικό ποσοστό αλφαβητισμού είναι 87,4%, και είναι 93,2% μεταξύ των ανδρών και 81,5% μεταξύ των γυναικών.[17]
Μεταφορές
Η πόλη εξυπηρετείται από το Αεροδρόμιο Νουμερά-Μουφντί Ζακαριά (ή απλά αεροδρόμιο της Γκαρντάια). Το αεροδρόμιο έλαβε το όνομά του από τον διάσημο αλγερινό συγγραφέα Μουφντί Ζακαριά, ο οποίος γεννήθηκε στην πόλη. Υπάρχει επίσης σταθμός λεωφορείων.[18]
Αξιοσημείωτοι κάτοικοι
Μουφντί Ζακαριά, Μοζαβίτης ποιητής, ο οποίος έγραψε τον εθνικό ύμνο της Αλγερίας.
Σεΐχ Μπαγιούντ, Μοζαβίτης αρχηγός του ρεφορμιστικού κινήματος στον νότο.
Μοχτάρ Μπελμοχτάρ, πρώην στρατιωτικός διοικητής της Αλ-Μουλαθαμίν.
Παραπομπές
«Population: Ghardaia Wilaya» (PDF) (στα Γαλλικά). Office National des Statistiques Algérie. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«Algeria Communes». Statoids. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«M'Zab Valley». Unesco.org. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«The Mazab valley: Evaluation Report». Unesco.org. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2019.
Ham, Anthony; Luckham, Nana (2007). Algeria. Lonely Planet. σελ. 153. ISBN 978-1-74179-099-3.
Harris, Nathanuel (2003). Atlas of the world's deserts. Taylor & Francis. σελ. 33. ISBN 1-57958-310-5.
«Ghardaia». Encyclopædia Britannica. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
Tilouine, Joan (6 Νοεμβρίου 2017). «Oasis de Ghardaïa, la richesse du secret». voyages.liberation.fr. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2019.
Guido, Joseph (2018). Terrorist Sanctuary in the Sahara: The Logistics of Saharan Sanctuary, Training and Planning, Geographic Terrain, Human Terrain, Ways for Controlling Saharan Sanctuary, The U.S. Army Experience, Sanctuary, Islam & Africa. USA: e-artnow. σελ. 36. ISBN 9788026882077.
«Ghardaia». www.opvm.dz. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«Ghardaïa remains unchanged as major centre of Mozabite life». Magharebia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«World Weather Information Service–Ghardaia». World Meteorological Organization. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«Ghardaia, Algeria». Climatebase.ru. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
Ham, σελ. 158
«Ghardaïa Mosque». glasssteelandstone.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2019.
«Structure relative de la population résidente des ménages ordinaires et collectifs âgée de 6 ans et plus selon le niveau d'instruction et la commune de résidence» (PDF) (στα Γαλλικά). Office National des Statistiques Algérie. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«Taux d'analphabétisme et taux d'alphabétisation de la population âgée de 15 ans et plus, selon le sexe et la commune de résidence» (PDF) (στα Γαλλικά). Office National des Statistiques Algérie. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
«Ghardaia». el-annabi.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2019.
|
Χώρες της Αφρικής Αγκόλα | Αίγυπτος | Αιθιοπία | Ακτή Ελεφαντοστού | Αλγερία | Γκάμπια | Γκαμπόν | Γκάνα | Γουινέα | Γουινέα-Μπισσάου | Δυτική Σαχάρα1 | Ερυθραία | Ζάμπια | Ζιμπάμπουε | Ισημερινή Γουινέα | Καμερούν | Κεντροαφρικανική Δημοκρατία | Κένυα | Κομόρες | Δημοκρατία του Κονγκό | Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό | Λεσότο | Λιβερία | Λιβύη | Μαδαγασκάρη | Μαλάουι | Μάλι | Μαρόκο | Μαυρίκιος | Μαυριτανία | Μοζαμβίκη | Μπενίν | Μποτσουάνα | Μπουρκίνα Φάσο | Μπουρούντι | Ναμίμπια | Νίγηρας | Νιγηρία | Νότια Αφρική | Ουγκάντα | Πράσινο Ακρωτήριο | Ρουάντα | Σάο Τομέ και Πρίνσιπε | Σενεγάλη | Σεϋχέλλες | Σιέρρα Λεόνε | Σομαλία | Σουαζιλάνδη | Σουδάν | Τανζανία | Τζιμπουτί | Τόγκο | Τσαντ | Τυνησία 1.Αναγνωρίζεται από 46 χώρες Εξαρτημένα Εδάφη Νήσος Αγίας Ελένης | Θεούτα | Κανάριες Νήσοι | Μαγιότ | Μελίγια | Πουντλάνδη | Ρεϊνιόν | Σοκότρα | Σομαλιλάνδη |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
