.
Ο Κώστας Κρυστάλλης η Κρoυστάλλης ήταν Έλληνας ποιητής και πεζογράφος (1868-1894).
Βίος
Γεννήθηκε το 1868 στο χωριό Συρράκο της Πίνδου, την πατρίδα του Ιωάννη Κωλέττη και του Ζαλοκώστα. Η μητέρα του λεγότανε Ιωάννα και ο πατέρας του Δ. Ο πατέρας του έγινε μεγαλέμπορος στα Γιάννενα και πέθανε το 1900 δραγάτης στο Δεμερλή, άσημος. Ο Κώστας Κρυστάλλης έζησε στα Γιάννενα και ύστερα στην Αθήνα. Εκεί μετέτρεψε το "Κρου" του ονόματος του σε "Κρυ" και έτσι το έκανε ευηχότερο, γλυκύτερο και γοργότερο. Απεβίωσε στην Άρτα την αυγή της 22ας Απριλίου 1894 και σε ηλικία 26 περίπου ετών, όταν μόλις άρχιζε να συγκινεί την φιλολογία και να μαγεύει τα πλήθη.
Έργο
- Σκιές του Άδου
- Καλόγειρος Κλεισούρας
- Αγροτικά
- Τραγουδιστής του χωριού και της Στάνης
- Πεζογραφήματα
- Γκόλφω
- Ψωμοπάτης
- Αρπαγή
- Αθάνατο νερό
- Θάνατος της βοσκοπούλας
- Αναμνήσεις
- Όνειρο
Χαρακτηριστικά του έργου του
Ο Κρυστάλλης υπήρξε ποιητής από μικρής ηλικίας. Ασχολείτο με την ποίηση ενώ φοιτούσε στα σχολεία των Ιωαννίνων και γέμιζε τα μαθητικά του φυλλάδια με ποιήματα. Αν και έφυγε πολύ νωρίς, μας άφησε έργα που μαρτυρούν την φιλολογική του δράση. Το ύφος του Κρυστάλλη είναι ποιμενικό, με φθόγγους αθώους, φυσικούς, μυρίζοντας από βουνό και θυμάρι. Τα έργα του αναπαρίστανται τον απλό και φυσικό βίο των βουνών, των βοσκών και των χωρικών. Έγραψε στην ηπειρωτική δημοτική γλώσσα με πολλή χάρη και γλαφυρότητα. Άνοιξε όμως καινούριους δρόμους και απετέλεσε την σχολή της αντιδράσεως όπως την ονόμασε ο καθηγητής κ. Σ. Λάμπρος. Ο Κρυστάλλης υπήρξε ο κυριότερος μοχλός της σχολής αυτής.
Βιβλιογραφία
Κωνσταντίνου Κρουστάλλη, Αι Σκιαί του Άδου. Ποίημα επικόν εις άσματα τρία, παρέπονται δε Αναμνήσεις και Όνειρον. Αθήνα 1911.
Πηγές
Για το αρχικό κείμενο χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από τον πρόλογο του Γεώργιου Κ. Γάγαρη του βιβλίου «Αι Σκιαί του Άδου. Ποίημα επικόν εις άσματα τρία, παρέπονται δε Αναμνήσεις και Όνειρον. Αθήνα 1911.»
ΤΟ ΚΕΝΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΑΝΤΗΛΙΟΥ
Στην άκρη του γιαλού ξανθή κάθεται κόρη
κι ωριόπλουμο λευκό χρυσοκεντάει μαντήλι,
μαντήλι του γαμπρού, του γάμου της κανίσκι.
Τη θάλασσα κεντάει με τα νησιά της όλα,
κεντάει τον ουρανό με τα λαμπρά του αστέρια,
την γη με τα πολλά και τα ωραία λουλούδια,
κεντάει κι ένα βουνό ψηλό ψηλό και μέγα,
το χάραμα γλυκά προβάλλει στην κορφή του
και βάφεται η κορφή και τ' ουρανού η λουρίδα ροδόλευκη.
Νερά καθάρια κι ασημένια τα διάπλατα πλευρά
ξετρέχουν κι αυλακώνουν χιλιόχρονα, παλιά,
βαθιά ισκιωμένα ορμάνια κεντάει στες λαγκαδιές με πράσινο μετάξι.
Στους όχτους, στα ριζά, κοπάδια ασπρολογάνε και φαίνονται βοσκοί,
και στ'όμορφο κεντίδι φλογέρες λες κι ακούς,
λες και γροικάς τραγούδια, βελάσματα βραχνά
και ηχούς από τρουκάνια.
Στα πόδια του βουνού κεντάει γαλάζια λίμνη
με καλαμιές χρυσές.
Ένας ψαράς στην άκρη πεζόβολον κρατεί και δόλωμα ετοιμάζει.
Κάμπον πλατύν με σμαραγδένιο νήμα ολόγυρα κεντάει.
Στη μέση από τον κάμπο ποτάμι σιγαλό και φιδωτό
ξομπλιάζει με δάφνες, με μυρτιές και με δασιά πλατάνια,
μ' αηδόνια, με φωλιές, και στο πανώριο ξόμπλι
τον φλοίσβο του νερού θαρρείς κι ακούς,
της δάφνης τον μύρο, της μυρτιάς, θαρρείς ότι ανασαίνεις,
πως τον κελαϊδισμό των αηδονιών ξανοίγεις,
πως νοιώθεις το απαλό της φυλλουριάς μουρμούρι.
Στην ακροποταμιάν αλάφι ζωγραφίζει
που σκύφτει τα νερά να πιει τα κρουσταλλένια
και ξάφνου σαϊτιά στην πλάτη το λαβώνει,
στρέφεται αυτό, κυττάει με πόνο την πληγή του,
πάσχει ν' απαλλαχτεί, δεν δύνεται το μαύρο,
κι από τον ουρανόν, από τα δέντρα γύρα βοήθεια λες ζητάει.
Ολόγυρα από τον κάμπο πλήθος μικρά χωριά κεντάει,
χωράφια αλλούθε με ολόχρυσα σπαρτά με θημωνιές, με αλώνια.
Πράσινα αμπέλια αλλού με κίτρινα σταφύλια,
κίτρινα σαν φλουριά,
κι έμορφα κοπελλούδια που μπαίνουν με πλεχτά καλάθια και τρυγάνε.
Γάμον αρχοντικό σ' ένα χωριό πλουμίζει με νύφην με γαμπρό,
με φλάμπουρα, με ψίκι.
Δράκους αλλού κεντάει και λάμιες και νεράιδες,
κεντάει κι έναν γιαλό με ζαφειρένια πλάτια
στην άκρη του γιαλού την ίδια τη θωριά της ολόφαντη ιστορεί
από εμορφιά και νιότη και πλούτον και αρχοντιά,
και στα λευκά της χέρια τ' αργόχειρο κρατεί,
τ' ωριόπλουμο μαντήλι, μαντήλι του γαμπρού,
του γάμου της κανίσκι.
Ανάρια το κεντάει κι όλο του λέει τραγούδια...
ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΑΗΤΟ
Από μικρό κι απ' άφαντο πουλάκι, σταυραητέ μου,
παίρνεις κορμί με τον καιρό και δύναμη κι αγέρα
κι απλώνεις πήχες τα φτερά και πιθαμές τα νύχια
και μέσ' στα σύγνεφα πετάς, μέσ' στα βουνά ανεμίζεις,
φωλιάζεις μέσ' στα κρόκουρα, συχνομιλάς και παίζεις
με τ' άγρια αστροπέλεκα και βασιλιά σε κράζουν
του κάμπου τα πετούμενα και του βουνού οι πετρίτες.
>Έτσι εγεννήθηκε μικρός κι ο πόθος μου στα στήθη,
κι απ' άφαντο, κι απ' άπλερο πουλάκι σταυραητέ μου,
μεγάλωσε, πήρε φτερά, πήρε κορμί και νύχια
και μου ματώνει την καρδιά, τα σωθικά μου σκίζει,
κι έγινε τώρα ο πόθος μου αητός, στοιχειό και δράκος
κι εφώλιασε βαθιά - βάθιά μέσ'στ'άσαρκο κορμί μου
και τρώει κρυφά τα σπλάχνα μου, κουφοβοσκάει την νιότη.
Μπεζέρισα να περπατώ στου κάμπου τα λιοβόρια.
θέλω τ' αψήλου ν' ανεβώ, ν' αράξω θέλω, αητέ μου
μέσ'στην παλιά μου κατοικιά, στην πρώτη τη φωλιά μου,
θέλω ν' αράξω στα βουνά, θέλω να ζάω μ' εσένα.
Θέλω τ' ανήμερο καπρί, τ' αρκούδι, το πλατόνι,
καθημερνή μου κι ακριβή να τάχω συντροφιά μου.
Κάθε βραδούλα, κάθε αυγή, θέλω το κρύο τ' αγέρι
νάρχεται απ'την λαγκαδιά, σαν μάνα, σαν αδέρφι
να μου χαϊδεύει τα μαλλιά και τ' ανοιχτά μου στήθη.
Θέλω η βρυσούλα, η ρεματιά, παλιές γλυκιές μου αγάπες
να μου προσφέρνουν γιατρικά τ' αθάνατα νερά τους.
Θέλω του λόγγου τα πουλιά με τον κελαϊδισμά τους
να με κοιμίζουν το βραδύ, να με ξυπνούν το τάχυ.
Και θέλω νάχω στρώμα μου νάχω και σκέπασμά μου
το καλοκαίρι τα κλαδιά και τον χειμώ τα χιόνια.
Κλωνάρια απ' αγριοπρίναρα, φουρκάλες από ελάτια
θέλω να στρώνω στοιβανιές κι απάνου να πλαγιάζω,
ν' ακούω τον ήχο της βροχής και να γλυκοκοιμιέμαι.
Από ημερόδεντρον αητέ, θέλω να τρώω βαλάνια,
θέλω να τρώω τυρί αλαφιού και γάλα απ'άγριο γίδι.
Θέλω ν' ακούω τριγύρω μου πεύκα κι οξιές να σκούζουν
θέλω να περπατώ γκρεμούς, ραϊδιά, ψηλά στεφάνια,
θέλω κρεμάμενα νερά δεξιά ζερβιά να βλέπω.
Θέλω ν' ακούω τα νύχια σου να τα τροχάς στα βράχια,
ν' ακούω την άγρια σου κραυγή, τον ίσκιο σου να βλέπω.
Θέλω μα δεν έχω φτερά, δεν έχω κλαπατάρια,
και τυραννιέμαι, και πονώ, και σβυέμαι νύχτα μέρα.<
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
